῾Ο Παν. Κονδύλης ὡς μαΐστωρ τῆς Γεωπολιτικῆς
Του Κώστα Κάλχα [ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΙΙ]
Η γαλλογερμανική ἐκδοχή καί οἱ ΗΠΑ
Γύρω στά 1995 ὁ Π. Κονδύλης ἔχει ἀποκρυσταλλώσει τήν «προφητική ματιά» του γιά τό σημερινό μας Εὐρωπαϊκό γίγνεσθαι. ᾿Από τότε προέβλεπε στήν Εὐρώπη μιά γαλλογερμανική δυαρχία, ἀναλύοντας τά σοβαρά της προβλήματα καί τήν ἀμερικανική παρέμβαση πού τά πολλαπλασιάζει.
«῞Ενας, δυό ἤ κανένας»;
Κατ᾿ ἀρχήν μποροῦμε νά φαντασθοῦμε ὅτι στό προβλεπτό μέλλον ἡ Εὐρώπη εἴτε θά ἐπιτύχει νά συμπήξει μιάν κυρίαρχη πολιτική ὀντότητα εἴτε δέν θά τό ἐπιτύχει. Στήν πρώτη περίπτωση ἐρωτᾶται ἄν ἡ ἑνότητα θά πραγματοποιηθεῖ μέσω τῆς ἡγεμονίας ἑνός ἔθνους ἤ μέ ἄλλον τρόπο. ῞Ενας ἀνοιχτός ἀγώνας μεταξύ Γαλλίας καί Γερμανίας μέ ἀντικείμενο τήν εὐρωπαϊκή ἡγεμονία δέν θά μποροῦσε σήμερα ν᾿ ἀποκτήσει γνήσια δυναμική ἤδη λόγω τῆς δραματικῆς ἀλλαγῆς τῆς θέσης τῆς Εὐρώπης μέσα στόν κόσμο, γιά τήν ὁποία μιλήσαμε στήν ἀρχή. ᾿Από τήν ἄμεση ἀντιπαράθεση μέ δεδομένη τή δυνατότητα ἔνοπλης σύγκρουσης δέν μπορεῖ πλέον νά ἀναδειχθεῖ ἡγεμόνας.
῾Η ἡγεμονία ἐντός τῆς Εὐρώπης ἀπαιτεῖ κάτι περισσότερο ἀπό τήν ἀποφασιστική ἐπιρροή στά ζητήματα τῆς νομισματικῆς ἕνωσης ἤ στήν ὀργάνωση μιᾶς στρατιωτικῆς ἐπέμβασης· ὁ ἡγεμόνας τῆς Εὐρώπης θά ἔπρεπε νά ἐκπροσωπεῖ τήν εὐρωπαϊκή ἤπειρο μπροστά στά μάτια ὁλόκληρου τοῦ Πλανήτη μέ πράξεις, οἱ ὁποῖες ἀφοροῦν ὁλόκληρο τόν Πλανήτη. Οὔτε ἡ Γαλλία οὔτε ἡ Γερμανία θά εἶναι μελλοντικά σέ θέση νά κάμουν κάτι τέτοιο, καί μάλιστα μέ τόν καιρό τό πλανητικό βάρος τους ὡς μεμονωμένων χωρῶν μᾶλλον θά μειωθεῖ παρά θά αὐξηθεῖ.
῾Η γερμανική πλευρά, μετά ἀπό τυχόν ἀπογοητεύσεις της στή Γηραιά ῎Ηπειρο, θά μποροῦσε νά ἐρωτοτροπήσει μέ τή σκέψη νά ἀποκτήσει τήν ἡγεμονία στήν Εὐρώπη στηριζόμενη στή βοήθεια τῶν ᾿Αμερικανῶν, δηλαδή νά κατευθύνει τά εὐρωπαϊκά πεπρωμένα σέ συνεννόηση μέ τούς ᾿Αμερικανούς – στό κάτω – κάτω ἐξ αἰτίας (καί) τῆς ἀμερικανικῆς ἀντίστασης ἀπέτυχαν δύο ἡγεμονικές προσπάθειες τῆς Γερμανίας μέσα σ᾿ αὐτόν τό αἰώνα.
Παραμένει ἀσαφές ἄν ἔχουν κατά νοῦν μιά Γερμανία, ἡ ὁποία θά χρησιμοποιοῦσε τήν ἀμερικανική ὑποστήριξη πρό παντός γιά νά ἐπιτύχει τήν εὐρωπαϊκή ἑνοποίηση σύμφωνα μέ τίς ἀντιλήψεις της (καί τίς ἀντιλήψεις τῶν ΗΠΑ), ἤ μιά Γερμανία, ἡ ὁποία κατά βάση θά ἀνελάμβανε τόν ρόλο τοῦ τοποτηρητῆ τῶν ᾿Αμερικανῶν στήν ᾿Ανατολική Εὐρώπη ἀπέναντι σέ ἐπεκτατικές βλέψεις τῆς Ρωσίας καί ἀνεξάρτητα ἀπό τήν τύχη τῆς εὐρωπαϊκῆς ἑνοποίησης. Εἴτε ἔτσι, εἴτε ἀλλιῶς, μία ἐνδεχόμενη ἀπόφαση τῆς Γερμανίας νά συγκλίνει δυναμικά μέ τήν ἀμερικανική πολιτική θά ἦταν ἕνα ἐξαιρετικά ἐνδιαφέρον, ἀλλά ἐπικίνδυνο παιχνίδι. ῎Οχι μόνον ἐπειδή ἀργά ἤ γρήγορα θά ὁδηγοῦσε σέ μιάν ἐπαναπροσέγγιση μεταξύ Γαλλίας, Μεγάλης Βρεταννίας καί Ρωσσίας, ἀλλά καί ἐπειδή στό ζήτημα αὐτό δέν θά μποροῦσε νά ἀναμένεται ἀπό ἀμερικανικῆς πλευρᾶς μιά σταθερή καί διαρκής στάση. ῾Ο θρύλος τῆς special relationship μεταξύ Μεγάλης Βρεταννίας καί ῾Ηνωμένων Πολιτειῶν ἴσως εἶναι ὑπερβολικός, ὅμως οἱ Βρεταννοί διατηροῦν πάντοτε τή διακριτική τους ἐπιρροή στήν Οὐάσιγκτον.
῾Υπό παρόμοιο πνεῦμα ἐνθάρρυναν στό παρελθόν καί στό παρόν τίς προσπάθειες τῆς εὐρωπαϊκῆς ἑνοποίησης, προϋποθέτοντας σιωπηρά τόν ὅρο ὅτι ἡ Εὐρώπη θά ἀποτελεῖ ἐξ ὁλοκλήρου τμῆμα μιᾶς Δύσης ποδηγετούμενης ἀπό τίς ῾Ηνωμένες Πολιτεῖες.
«῾Η ἀδύναμη δυνατότητα τῆς Γερμανίας»
Μιά μελλοντική Γερμανία, θέλοντας ν ᾿ ἀποκτήσει ἡγεμονική θέση στήν Εὐρώπη, ἴσως συνάψει μιά στενή καί προνομιοῦχα συμμαχία μέ τίς ῾Ηνωμένες Πολιτεῖες· εἶναι δυνατόν ἀκόμα καί νά φαντασθοῦμε προϋποθέσεις, ὑπό τίς ὁποῖες τό ἐγχείρημα αὐτό θά στεφόταν ἀπό ἐπιτυχία. ῞Ομως ἡ ἐπιτυχία θά ἀπαιτοῦσε πολιτικές ἱκανότητες, οἱ ὁποῖες δέν εὐδοκιμοῦν στή Γερμανία. ῾Η ἔλλειψη τῶν ἐμπειριῶν πού ἔχουν συγκεντρώσει ἀπό αἰῶνες στήν παγκόσμια πολιτική τά μεγάλα ἰμπεριαλιστικά ἔθνη τῆς Δύσης (μέ ἐπί κεφαλῆς τήν Μεγάλη Βρεταννία καί τή Γαλλία) δέν ἀναπληρώνεται εὔκολα, ἐνῶ ὡς γνωστόν οἱ λεπτοί συνδυασμοί, τούς ὁποίους συναποτελοῦν ἡ ἐπίδειξη ἰσχύος, οἱ εὐαίσθητοι χειρισμοί καί ἡ ἀποτελεσματική ρητορική, δέν ὑπῆρξαν τά συνήθη προϊόντα τῶν γερμανικῶν πολιτικῶν ἐργαστηρίων αὐτοῦ τοῦ αἰώνα. ῾Ο ἐν μέρει οἰκουμενιστικός – ἠθικολογικός καί ἐν μέρει οἰκονομιστικός τόνος, πού δεσπόζει στή σημερινή ἐξωτερική πολιτική τῆς Γερμανίας, στήν πραγματικότητα ἀποτελεῖ μιά καινούργια παραλλαγή τῆς παλαιᾶς φυγῆς πρός τήν ἁπλούστευση, μιάν ἄλλην ἔκφραση τῆς ἴδιας παλιᾶς ἀμηχανίας μπροστά στόν ἄπειρα περίπλοκο χαρακτήρα τῆς πολιτικῆς, μόνο πού τώρα ἔχουν ἀντιστραφεῖ τά πρόστιμα. ῎Αν λοιπόν ἡ γερμανική πλευρά θέλει μέν τήν εὐρωπαϊκή ἑνοποίηση, ὅμως τή θέλει κυρίως γιά λόγους οἰκονομικῆς ἀποτελεσματικότητας, θά πρέπει νά γνωρίζει ὅτι μιά τέτοια ἑνοποίηση μπορεῖ καί νά ὀξύνει τούς οἰκονομικούς ἀγῶνες κατανομῆς καί ἀνακατανομῆς. Τό οἰκονομικό στοιχεῖο, τό ὁποῖο σήμερα ἐκθειάζεται ὡς πανάκεια κατά τῆς πολιτικῆς τῆς ἰσχύος καί τοῦ ἐθνικισμοῦ, θά ἀποδειχθεῖ τότε ἀγωγός ἀκριβῶς τέτοιων βλέψεων καί τάσεων.
«᾿Εάν ἡ Γαλλία καί ἐφ᾿ ὅσον ὁ Ντοστογιέφσκυ»
῎Αν κατεῖχε ἐπαρκεῖς ὑλικές προϋποθέσεις, ἡ χώρα τοῦ Richelieu καί τοῦ de Gaulle θά διέθετε πιθανότατα ἐπίσης ἐπαρκῆ αὐτοπεποίθηση καί ἐπιδεξιότητα, ὥστε νά πάρει τήν ἡγεμονία στήν Εὐρώπη καί νά ἐκπροσωπήσει τήν ἤπειρο μέ δυναμικότητα καί ἀξιοπρέπεια σ᾿ ὁλόκληρον τόν κόσμο. ᾿Εν πάση περιπτώσει οἱ Γερμανοί ἔχουν νά μάθουν πολλά ἀπό τήν πολιτικά ὑπέρτερη ἐλίτ τῆς Γαλλίας καί θά διέπρατταν σφάλμα πρώτου μεγέθους, ἄν μέ ὑψωμένο δάχτυλο ἔπαιζαν ἐδῶ τόν ρόλο ἠθικοῦ παιδαγωγοῦ καί μάλιστα παρά τό γεγονός ὅτι ἐν τῷ μεταξύ συγκαταλέγονται στούς μεγαλοεξαγωγεῖς ὅπλων καί ἔτσι ἀνήκουν ἤδη στήν ἀμφιλεγόμενη κατηγορία τῶν demi-vierges. Οἱ φανερές ἤ κρυφές ἀξιώσεις τῆς Γαλλίας ἴσως νά εἶναι μεγαλύτερες ἀπό τίς πραγματικές της δυνατότητες, ὅμως καί ἡ Γερμανία ἀποτελεῖ, σέ πλανητικό ἐπίπεδο, μᾶλλον μεσαία Δύναμη, τῆς ὁποίας οἱ κινήσεις βρίσκονται ἐπί πλέον ὑπό συνεχῆ ἐπιτήρηση καί θά συνεχίσουν νά ἐπιτηροῦνται καί στό μέλλον.
(᾿Εδῶ σταματᾶ ἡ παράθεση τῶν σκέψεων τοῦ Π. Κονδύλη ἀπ᾿ τό βιβλίο του «᾿Από τόν 20ό στόν 21ο αἰώνα» ἐκδ. Θεμέλιο σελ. 109 καί ἔπειτα. Οἱ μεσότιτλοι ἀνήκουν στον ἀρθρογράφο).
᾿Ακριβῶς γιά αὐτή τήν ὑπόθεση στά 1876 στό «῾Ημερολόγιο ἑνός Συγγραφέα» (τεῦχος ᾿Ιουλίου καί Αὐγούστου) ὁ Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκυ, στό ἄρθρο του «Οἱ Γερμανοί καί ἡ ᾿Εργασία» παρατηρεῖ τά ἑξῆς»· «Οἱ Γάλλοι, οἱ ὁποῖοι ποτέ στό παρελθον δέν ἀγαποῦσαν τούς Γερμανούς, νομίμως ἔβρισκαν καί βρίσκουν τήν γερμανική λογική πολύ μονοκόμματη, ἀλλά, ἐννοεῖται, ὄχι ἀνόητη. Παραδέχονται ὅτι στήν γερμανική λογική ὑπάρχει ἡ τάση παντοῦ καί πάντα νά ἀκολουθηθεῖ ἡ εὐθεία ὁδός καί, ἀπεναντίας, ὑπάρχει πάντα ἡ ἐπιδίωξη νά ὑπερκεραστοῦν τά ἐνδιάμεσα στάδια καί ἀπό ἕνα ἁπλό πράγμα νά κάνουν κάτι πιό περίπλοκο, πιό σύνθετο».
῎Αν συσχετίσουμε τά γεγονότα τῶν τελευταίων δύο χρόνων μέ τά κείμενα πού παρουσιάστηκαν ἐδῶ, τά σχόλια θά περιττεύουν.
῎Ας ἀναλογιστοῦμε τήν κρίση τῆς Εὐρώπης καί τήν κρίση τῶν δύο διανοητῶν· ἑνός ῞Ελληνα, πού ζοῦσε στήν Γερμανία τοῦ 20οῦ αἰώνα καί ἔγραφε στά Γερμανικά, κι ἑνός Ρώσου, πού ἔζησε, ἐπίσης, κάποια χρόνια τῆς ζωῆς του καί στήν Γερμανία τοῦ 19ου αἰώνα.
῎Ας μελετήσουμε τά κείμενά τους. Καλό θά μᾶς κάνει μέσα στήν ἄκριτη Βαβυλωνία τῆς κρίσης.
ΠΗΓΗ: Εφημ. «Χριστιανική», φ. 863 (1176), σελ. 3, 02-02-2012, ΚΑΙ Δευτέρα, 20 Φεβρουάριος 2012, http://www.xristianiki.gr/arkheio-ephemeridas/863/oi-semeioseis-tou-kalkha-kondules-maistor-ts-geopolitiks.html
