Στο Χριστό στο Κάστρο

+Του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου 186… ο παπα-Φραγκούλης ο Σακελλάριος παίρνει μια παράτολμη απόφαση: Να πάει στο Κάστρο για να λειτουργήσει το ναό της Γέννησης. Αφορμή δυο υλοτόμοι, ο Γιάννης ο Νυφιώτης και ο Αργύρης της Μυλωνούς, που είχαν αποκλειστεί εκεί πάνω εξαιτίας της πρωτοφανούς κακοκαιρίας που έπληττε τη νήσο κι αιτία το τάμα που είχε κάνει η παπαδιά τον προηγούμενο χρόνο, όταν ο ὑστερόγονος γιος της, ο Σπύρος, είχε αρρωστήσει βαριά. Αρωγός του παπά ο μπαρμπα-Στεφανής ο Μπέρκας, ο οποίος, καθώς ο δρόμος ήταν κλειστός λόγω της σφοδρής χιονόπτωσης, ανέλαβε να μεταφέρει με τη βάρκα του τον παπά και όσους θα τον συνόδευαν.

Τελικά στη βάρκα επιβιβάστηκαν εκτός του παπά, η παπαδιά με τον Σπύρο και την δεκαεξαετή Βάσω, ο κυρ-Αλεξανδρής ο ψάλτης, η θεια το Μαλαμώ, ο Βασίλης της Μυλωνούς, αδελφός του αποκλεισμένου Αργύρη, τρεις πανηγυρισταί και τέσσαρες προσκυνήτριαι, το σύνολο, μαζί με τον πορθμέα και τον δεκαεπτάχρονο γιο του που ήταν και ο ναύτης του, 16 άτομα.

Ο πλους ξεκίνησε ευοίωνος. Κρύωναν βέβαια, αλλά η βάρκα τους πήγαινε με σχετική με σχετική ηρεμία ως την Κεγχριάν, τὴν ὡραίαν μελαγχολικὴν κοιλάδα, που τους έπιασε θάλασσα, αλλά ο παπάς αποφάσισε να συνεχίσουν. Η γενναία συντροφιά θαλασσοδάρθηκε όλη τη νύχτα, ώσπου ο μπαρμπα-Στεφανής αποφάσισε ότι δεν μπορούσαν να συνεχίσουν άλλο κι έδεσε τη βάρκα του στο λιμανάκι κάτω απ’το Πρυΐ για να συνεχίσουν πεζή. Ο Βασίλης της Μυλωνούς, ο μπαρμπα-Στεφανής και ο γιος του προπορευόμενοι καθάριζαν τον δρόμο με αξίνες, ο κυρ-Αλεξανδρής και μια γυναίκα φώτιζαν με τα φανάρια και από πίσω οι υπόλοιποι ακολουθούσαν ζαλωμένοι τα εφόδια. Χρειάστηκαν τρεις ώρες για να διανύσουν απόσταση που σε κανονικές συνθήκες θα τους έπαιρνε μία, αλλά τελικά  ἔφθασαν ὑπὸ τὴν γέφυραν τοῦ Κάστρου, μισοπνιγμένοι, παγωμένοι, ἁλμυροὶ ἀπὸ θάλασσαν καὶ λευκοὶ ἀπὸ χιόνα, μελανιασμένοι τὰ χείλη, ἀλλὰ θερμοὶ τὴν καρδίαν. Εκεί συνάντησαν τους αποκλεισμένους ξυλοκόπους και 2 αιγοβοσκούς και αφού οι γυναίκες καθάρισαν το ναό και άναψαν τας κανδύλας και οι άντρες άναψαν μεγάλη πυρά εις το προαύλιον, ο παπα-Φραγκούλης έβαλε Εὐλογητός και η γιορτινή λειτουργία ξεκίνησε….. Μετά την λειτουργία, οι αιπόλοι έψησαν δύο ερίφια, οι ξυλοκόποι πρόσφεραν κοσσύφια αλατισμένα, ο καπετάν-Κωσταντής δύο ασκούς γενναίου οίνου, κότες, αυγά και σκομβρία καὶ ἔφαγον πάντες καὶ ηὐφράνθησαν, ἑορτάσαντες τὰ Χριστούγεννα μετὰ σπανίας μεγαλοπρεπείας ἐπὶ τοῦ ἐρήμου ἐκείνου βράχου.

*   *   *

Διαβάζοντας τις περιπέτειες της συντροφιάς του παπα-Φραγκούλη, μου ήρθε στο νου η άλλη συντροφιά, εκείνη του δαχτυλιδιού. Και οι δυο διέρχονται πολλούς κινδύνους για να διασώσουν στον Τόλκιν τον κόσμο, στον Παπαδιαμάντη τους δύο υλοτόμους. Ο Τόλκιν χρησιμοποιεί την ιστορία για να συναιρέσει τους βορειοευρωπαϊκούς μύθους σε μια νέα μυθολογία, ο Παπαδιαμάντης απαθανατίζει την πραγματικότητα των παιδικών του χρόνων, δημιουργώντας ταυτοχρόνως και τον μύθο της καθ’ ημάς Ανατολής….

Καὶ ὁ ἱερεὺς ἔλεγε μέσα του τὴν Παράκλησιν ὅλην ἀπὸ τὸ «Πολλοῖς συνεχόμενος»ἕως τὸ «Πάντων προστατεύεις». Κι ὁ μπαρμπα-Στεφανὴς (…) ὑποτονθορύζων: «Σκύλιασε, ο διαολόκαιρος, λύσσαξε! Θὰ σκάσῃς, ἀντίχριστε, Τούρκο! Τὸ Μουχαμέτη σου, μέσα!»

Ο καθένας με τον τρόπο του, διαφορετικά, από μέσα του ή απ’ έξω του σιγανά, χωρίς να επιβάλλεται, αλλά δίνοντας χώρο στον άλλο να υπάρξει πέρα από το σωστό ή το λάθος, το καλό ή το κακό. Αυτό το βλέπουμε και αργότερα, όταν η συντροφιά φτάσει στο ναό και η λειτουργία ξεκινήσει. Τότε ο καθένας ακολουθεί τον τρόπο του: Άλλος ψέλνει, άλλος αποκοιμιέται, άλλος περιποιείται τα κεριά, άλλος τροφοδοτεί τη φωτιά και κάποιοι κάθονται έξω από τον ναό και καπνίζουν τα τσιμπούκια τους….

*   *   *

*   *   *

Όπως σε όλα τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη που περιγράφουν προσκυνήματα και λειτουργίες, η δράση δεν περιορίζεται μέσα στο ναό. Ο ναός είναι ο προορισμός, η λειτουργία ο στόχος, οι προσκυνητές μοχθούν για να φθάσουν εκεί (όλοι υφίστανται την ταλαιπωρία της θάλασσας, τραβάνε κουπί και κουβαλάνε τις προμήθειες), αλλά άπαξ και ειπωθεί το Εὐλογητός και η λιτή ξεκινήσει, η χάρις ξεχύνεται και τους αγκαλιάζει όλους, μέσα και έξω από το ναό, το θαύμα απλώνεται στο πέλαγος και σώζει το θαλασσοδαρμένο γολέτι.

Έτσι η Εκκλησία είναι το κέντρο, το απάνεμο μάτι του κυκλώνα, γύρω από το οποίο περιστρέφεται η κοινότητα (και όταν λέμε κοινότητα εδώ εννοούμε ντόπιους και ξένους, ευλαβείς και ασεβείς, ακόμα-ακόμα και αλλόθρησκους) και οι άνθρωποι με τα πάθη τους.

*   *   *

ΠΗΓΗ Αποσπασμάτων: 26/12/2011 — fvasileiou [Τον οποίο και ευχαριστώ που μου επέτρεψε να δημοσιεύσω]. Διαβάστε όλο το κείμενο εκεί: http://fvasileiou.wordpress.com/2011/12/26/sto-xristo-sto-kastro/