Ενίσχυση των γνωστικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών των μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες
Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη*
Τα βασικά χαρακτηριστικά του παιδιού που παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες εντοπίζονται στα παρακάτω πεδία: στη μνήμη, δυσκολίες στην οργάνωση, δυσκολίες στη μελέτη και στη διαχείριση του χρόνου. Γι αυτούς τους λόγους τα μαθησιακά του κίνητρα παρουσιάζουν «ευπάθεια», δηλαδή εύκολα αποδυναμώνονται.
Η έλλειψη πρόθεσης για μάθηση, η εμπεδωμένη-μαθημένη αβοηθησία, οι κάθε είδους αρνητικοί προσδιορισμοί, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και οι πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας οδηγούν σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια στην απώλεια των κινήτρων μάθησης, καθώς το εξωτερικό κέντρο ελέγχου, δηλαδή το σχολείο μέσω του δασκάλου, καταντά απωθητικό.
Εδώ μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά οι στρατηγικές μάθησης. Στρατηγικές: Είναι όλες οι τακτικές (σκέψης ή συμπεριφοράς) που διευκολύνουν τη διαδικασία μάθησης, την κωδικοποίηση του προς εκμάθηση υλικού, τη συγκράτηση και την ανάκλησή του. Μπορεί επίσης να αποτελούν οργανωμένα σχέδια δράσης που διαμορφώνονται για την επίτευξη ενός μαθησιακού στόχου.
Οι Γνωστικές στρατηγικές είναι όλες οι τακτικές και τεχνικές αλληλεπίδρασης με το γνωστικό έργο που βοηθούν στην επιτυχή ολοκλήρωσή του. Οι Μεταγνωστικές στρατηγικές είναι όλες οι τακτικές παρακολούθησης της πορείας του γνωστικού έργου και της εφαρμογής των γνωστικών στρατηγικών κι επίσης όλες οι γνωστικές στρατηγικές που εφαρμόζονται ενσυνείδητα.
● Στις περιπτώσεις παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες η Διδασκαλία πρέπει να γίνεται σε βήματα (Ανάλυση έργου).
● Τα Βήματα αυτά παρουσιάζονται από το δάσκαλο ή τη δασκάλα. Οι μαθητές κάνουν πρακτική στα βήματα, ενώ ο δάσκαλος ή η δασκάλα προσφέρει και σταδιακά απομακρύνει τη βοήθεια. Ο ρόλος του δασκάλου /της δασκάλας είναι καθοδηγητικός.
● Ο δάσκαλος προσφέρει έτσι καθοδηγούμενη πρακτική, διορθώνοντας τους μαθητές που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, εστιάζοντας στις διαδικασίες σκέψης που απαιτούνται για την εφαρμογή της διδακτέας ύλης. Οι μαθητές στη συνέχεια εκτίθενται σε ανεξάρτητη εξάσκηση. Σ’ αυτή παρέχονται ευκαιρίες για επαναλαμβανόμενη εφαρμογή της στρατηγικής.
● Ο δάσκαλος εστιάζει συνήθως στη διδασκαλία 4 στρατηγικών: Ανακεφαλαίωσης, Δημιουργίας ερωτήσεων, Διευκρίνησης, Πρόγνωσης.
● Δίνει λιγότερη έμφαση στις επεξηγήσεις του και εστιάζει στην κοινή προσπάθεια δασκάλου και μαθητή να δώσουν νόημα σε ό,τι διαβάζεται. Ο δάσκαλος και ο μαθητής αλλάζουν συνέχεια ρόλους, καθοδηγώντας ένα διάλογο για την εξαγωγή νοήματος από το κείμενο. Προηγούνται 5 μαθήματα «επαφής» με τη διαδικασία της αμοιβαίας διδασκαλίας όπου χρησιμοποιείται άμεση διδασκαλία.
● Οργανωτικές και εργαστηριακές τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της μνημονικής ικανότητας: Μνήμης, Οργάνωσης, Μελέτης και διαχείρισης του χρόνου, ρύθμισης κινήτρων και πεποιθήσεων αυτο-αποτελεσματικότητας. Ακολούθως γίνεται σύνδεση με άλλες ομάδες υλικών που από πριν τα παιδιά γνωρίζουν καλά.
Τα Μνημονικά βοηθήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το δάσκαλο/δασκάλα είναι τα: Ρίμες, Λέξεις – κλειδιά, Ακρωνύμια – ακροστιχίδες, Αναλογίες, Κατηγοριοποιήσεις, Οπτικοποιήσεις, Νοερές εικόνες.
Η τοποθέτηση σε κατηγορίες αντικειμένων μάθησης αποτελεί επίσης έναν πρόσφορο τρόπο διευκόλυνσης της μαθησιακής διαδικασίας για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Σε πρώτη φάση μαθαίνονται οι κατηγορίες κι εφόσον είναι εφικτό και αποδοτικό γίνεται προσπάθεια να εμπεδωθούν και τα μέρη των κατηγοριών. Η κατάταξη σε κατηγορίες αποτελεί βασικό πρόβλημα που διαπερνά όλες τις γνωστικές προσπάθειες. Αναμφισβήτητα, απαιτούν άμεση, σαφή και συνεχή διδασκαλία και υποστήριξη για να αμβλυνθούν οι κάθε τύπου δυσκολίες. Στις περισσότερες των περιπτώσεων η ύλη προσεγγίζεται με:
● Γνωστική – νοηματική χαρτογράφηση
● Προκαταβολικούς οργανωτές
● Διαγράμματα οργάνωσης
● Στρατηγικές δημιουργίας και αξιοποίησης σημειώσεων
● Συστήματα μελέτης
● Ατομικά προγράμματα
● Βινιέτες αυτοκαθοδήγησης
● Σύνθετες στρατηγικές
● Καθοδήγηση στα στάδια επεξεργασίας της πληροφορίας. Ενεργοποίηση προηγούμενης γνώσης.
● Στόχοι (Συγκεκριμένοι και άμεσοι): Αναστοχασμός και συγκρίσεις προηγούμενης γνώσης, στόχων και αποτελεσμάτων. Ενημέρωση του μαθητή
● Σύνδεση άμεσου στόχου, προσπάθειας, επιμονής, χρήσης στρατηγικών επιτυχίας
● Λεκτικοποίηση χρήσης στρατηγικών (φωναχτή σκέψη)
* Η Αμαλία Κ. Ηλιάδη είναι Φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
11-12-2
