Άμεση δημοκρατία

Του Γιώργου Σταματόπουλου

Πολλοί διανοούμενοι, συστημικοί ή μη, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μορφή άμεσης δημοκρατίας δεν μπορεί να υπάρξει σήμερα. Κύριο επιχείρημά τους είναι το μεγάλο πλήθος, η μεγάλη έκταση των χωρών και η περιπλοκότητα των προς επίλυση θεμάτων που απαιτούν ειδικές γνώσεις, τις οποίες δεν μπορεί να έχει ο λαός, όσο υψηλό κι αν είναι το μορφωτικό του επίπεδο.

Οι θιασώτες της άμεσης δημοκρατίας έχουν αντιπροτείνει διάφορα. Η Χάνα Αρεντ, λ.χ., πρότεινε το σύστημα των συμβουλίων τα οποία, όμως, αναδύονται κατά τη διάρκεια των επαναστάσεων, δεν κατασκευάζονται σύμφωνα με τα σχέδια ενός κόμματος ή ενός δήθεν πεφωτισμένου θεωρητικού. Τα συμβούλια είναι μια αρχή οργάνωσης «που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε διαφορετικά επίπεδα (γειτονιά, πόλη, περιφέρεια, έως και την ίδια την Επικράτεια). Ο Μάρεϊ Μπούκτσιν πρότεινε τον ελευθεριακό δημοτισμό, μια πλειάδα μικρών συνελεύσεων ευλύγιστων και λειτουργικών. Ο Γιώργος Οικονόμου προτείνει ως λύση τη δημιουργία θεσμών που επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων στην εξουσία. Κατ’ αρχάς οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι η άμεση δημοκρατία δεν έχει σχέση με τον γιγαντισμό. Το γνώριζαν καλά αυτό οι αρχαίοι παρατηρώντας ότι οι μεγάλες αυτοκρατορίες των βαρβάρων, λόγω του τεράστιου πληθυσμού τους, δεν μπορούσαν παρά να είναι αποτρόπαιοι δεσποτισμοί. Ο Γιώργος Λιερός σε ένα βιβλίο του που εκδόθηκε πρόσφατα με τίτλο «Σκέψεις για την άμεση δημοκρατία», υποστηρίζει ότι η άμεση δημοκρατία ξεκινάει με το πάρσιμο της γης και ότι επίσης δεν είναι ένας τρόπος για την παγκόσμια διακυβέρνηση, αν κι ο αγώνας είναι γι' αυτήν οικουμενικός. Υπερασπίζεται το δικαίωμα των ανθρώπων, εκτός από το να μπορούν να διασχίζουν ελεύθερα τα σύνορα, να μπορούν επίσης να μείνουν στον τόπο τους. Είναι μια σημαντική διάκριση διότι υπαινίσσεται, υποστηρίζει μάλλον, ότι το τοπικό είναι παγκόσμιο. Πολλοί μικροί τόποι, πολυάριθμες πολιτείες, συμβιωτικές, μπορούν να βασίζονται σε οικονομίες εγγύτητας. Μια τέτοια διάρθρωση φαντάζει αναγκαία. Μόνο έτσι επιτυγχάνεται μια συντεταγμένη αποανάπτυξη και αποφεύγεται η οικολογική κατάρρευση του πλανήτη. Ο καθηγητής Γ. Κοντογιώργης διατείνεται ότι ο όρος άμεση δημοκρατία είναι πλεονασμός και ότι η δημοκρατία από μόνη της επέχει το αυτεξούσιο της ελευθερίας. Άμα εξουσιάζει ο λαός δεν υπάρχει εξουσία, απλούστατα διότι δεν μπορεί κάποιος να εξουσιάζει τον εαυτό του. Εντυπωσιάζει η αγωνία του κατά το ξεδίπλωμα της δημοκρατίας, να μπορέσει να εμφανιστεί η κοινωνία στο προσκήνιο ως θεσμικός όμως φορέας, ισότιμος του κράτους και της αγοράς.

Για τους φιλελεύθερους και πολλούς αριστερούς όλα αυτά φαντάζουν ουτοπικά. Ίσως γιατί νομίζουν ότι τα συμβούλια και οι γενικές συνελεύσεις αλλά και οι τοπικές κοινωνίες αναδεικνύουν αυτούς που επιβάλλουν τελικά την άποψή τους. Ο Στάινερ σημειώνει ότι οι πολλοί είμαστε ράθυμοι και ότι μετά τον πρώτο ενθουσιασμό επιστρέφουμε, αποσυρόμαστε μάλλον στις εστίες μας. Έτσι οι συνελεύσεις εκφυλίζονται σε γραφειοκρατία. Αλλά θα επανέλθουμε.

ΥΓ. Από ομιλία στα Τρίκαλα Θεσσαλίας σε εκδήλωση των Πολιτών Για Την Αποανάπτυξη και την Αμεση Δημοκρατία (www.apokoinou.com)

ΠΗΓΗ: Έντυπη Έκδοση, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 19 Νοεμβρίου 2011,  http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=327135