Ομιλία για την Εθνική Αντίσταση
Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη*
Σεβασμιότατε, Αξιοσέβαστοι πατέρες, κ. Περιφερειακοί Σύμβουλοι, -Αιρετοί Εκπρόσωποι της Περιφέρειας Θεσσαλίας, κ. Δήμαρχε, αξιότιμοι φορείς του τόπου, κυρίες και κύριοι.
Υπάρχουν στην ιστορική ζωή των λαών μερικές ημερομηνίες κρίσιμες. Ίχνη στον τόπο και στο χρόνο, που στήθηκαν για να σημαδεύουν τις επιδόσεις τους, όπως τα τρόπαια. Στον ίσκιο τους σταματά για λίγο την πορεία του μέσα στο χρόνο ένας λαός, να πάρει πνοή, ανάσα, και να συνεχίσει. Οι σταθμοί αυτοί είναι συγχρόνως αφετηρίες για νέα ξεκινήματα, σε μια ζωή που είναι μακράς διαρκείας και δε μετριέται με τα χρόνια όπως η ζωή των ατόμων, αλλά με τους αιώνες, όπως η ζωή της Γης. Και πορευόμενοι, με τον τρόπο αυτό, οι λαοί δημιουργούν την Ιστορία τους.
Καλούμαστε σήμερα να θυμηθούμε ηρωικές στιγμές, τιμής και περηφάνειας της Εθνικής Αντίστασης, με κομβικό σημείο την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, την πιο σημαντική ως τότε, πολεμική ενέργεια κατά του Άξονα στη χώρα μας. Και μαζί της, να τιμήσουμε την Εθνική Αντίσταση όλου του ελληνικού λαού στην περίοδο της Κατοχής, όλους εκείνους που αγωνίστηκαν, βασανίστηκαν ή έπεσαν ηρωικά. Για την Ελλάδα, η αντίσταση, συναντώντας την ψυχική ετοιμότητα του λαού, ξεκίνησε από τις πρώτες μέρες της ξενικής κατοχής με πολλούς τρόπους και πολλές μορφές και ρίζωσε, αρχικά με ατομικές και αργότερα με ομαδικές και συντονισμένες προσπάθειες.
Η καταιγίδα μαινόταν για χρόνια.
Χρόνια σκοτεινά και κοσμογόνα.
Χρόνια σταθμοί, χρόνια ορόσημα.
Κι οι άνθρωποί τους γεύτηκαν την καταιγίδα.
Έζησαν με τον κεραυνό και το χαλάζι.
Πέθαναν κρατώντας στα χέρια τους τους ανέμους.
Θάφτηκαν απ’ το χώμα που ξεσήκωσε το ξεροβόρι.
Κι η βροχή θέριεψε τα χορτάρια στο μνήμα τους
γιατί αγάπησαν τη ζωή.
Ήταν τα μεσάνυχτα της 25ης Νοεμβρίου του 1942 όταν οι αντάρτικες δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ σε συνεργασία με τις συμμαχικές δυνάμεις του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής ξεκίνησαν την επιχείρηση καταστροφής της γέφυρας του Γοργοπόταμου, επιχείρηση που στέφτηκε με απόλυτη επιτυχία και με ελάχιστες απώλειες από την πλευρά των ανταρτών. Δύο μέρες αργότερα οι Ιταλοί έγραψαν τον αιματηρό επίλογο προχωρώντας σε άνανδρα αντίποινα. Παρόλα αυτά, ο απόηχος της ανατίναξης έφτασε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η σημασία της, αναγνωρίστηκε από τους κατακτητές και υμνήθηκε από τους συμμάχους μας, καθώς απέκοψε μια από τις αρτηρίες ανεφοδιασμού του Ρόμελ και διευκόλυνε τις επιχειρήσεις των συμμάχων στο μέτωπο της Αφρικής. Επιπλέον, ενίσχυσε το ηθικό των Ελλήνων και δημιούργησε τη βεβαιότητα πως, ενωμένοι πετυχαίνουν πολλά στον αγώνα υπέρ του Εθνικού συμφέροντος. Οι αγωνιστές της εθνικής αντίστασης δε δίστασαν να επιλέξουν μια στάση ευθύνης, πέρα από κάθε φανατισμό, σε μια υποδειγματική πράξη εθνικής ομοθυμίας κατά του φασισμού.
Σήμερα, που ο σύγχρονος κόσμος είναι ένας κόσμος γεμάτος ανασφάλεια, τυφλή βία, ανισότητες και αδικία, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου έχει αδιαμφισβήτητα συμβολική αξία. Τα γεγονότα δείχνουν ότι, όσο η μνήμη αδρανοποιείται, τόσο η βία και τα σύμβολά της έρχονται να κυριαρχήσουν.
Για αυτόν τον λόγο η σημερινή μέρα είναι μέρα μνήμης και αντίστασης. Μνήμης για αυτούς που αγωνίστηκαν για τη δική μας ελευθερία και αντίστασης απέναντι στον καθένα που θέλει να μας κάνει να ξεχάσουμε, ή να μην μάθουμε και να γι αυτό να ταυτίζουμε το καλό με το κακό, το δίκαιο με το άδικο, τις αξίες με το απόλυτο μηδέν.
Και αν η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου ήταν τότε πράξη ανάγκης κατά του φασισμού, μπορούμε να πούμε ότι ακόμη πιο επιτακτική είναι σήμερα η ανάγκη αντίστασης ενάντια σε κάθε μορφή φασισμού, κάθε μορφή λησμονιάς και παθητικής αποδοχής. Όραμα τότε κοινό, μια Ελλάδα ελεύθερη, χωρίς εξαρτήσεις, με ισοτιμία ανάμεσα στους πολίτες της και κοινωνική δικαιοσύνη. Οράματα, σήμερα και τώρα, κοινά παραμένουν η ελευθερία, η ισοτιμία, η εθνική αξιοπρέπεια. Και αν οι συνθήκες δεν είναι οι ίδιες με εκείνης της εποχής, αξίζει η ευαισθητοποίηση και η αντίσταση σε όποιες σύγχρονες απειλές συντελούν στο να εκμηδενιστούν οι ανθρώπινες αξίες και να μεταλλαχτούν οι λαοί σε απρόσωπους, ασύνειδους πληθυσμούς. Γιατί
«Τί έχουμε ν’ αντιτάξουμε στη βία;
Την ειρηνική ζωή μας,
τα ήρεμα πρόσωπά μας
την αυστηρή δικαιοσύνη μας».
Η πεμπτουσία των ευγενικών και συνάμα δυναμικών αισθημάτων και ιδεών του αντιστεκόμενου ες αεί στη βαρβαρότητα ανθρώπου, συνοψίζεται στο ακόλουθο απόσπασμα από το γράμμα-ντοκουμέντο που βρέθηκε στην τσέπη ενός νεκρού Ιταλού στρατιώτη, ο οποίος σκοτώθηκε στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου, γράμμα απελπισίας και παράκλησης στο Θεό:
"Ο Θεός να δώσει, αν είναι και σκοτωθώ, το πτώμα μου να πέσει στα χέρια του εχθρού. Έτσι μόνο υπάρχει ελπίδα να δουν το φως της δημοσιότητας αυτά τα λόγια μου και να ακουστούν. Είμαι ένας άνδρας 28 χρονών. Το όνομά μου δεν έχει καμιά σημασία. Ξεκίνησα κι εγώ κάποτε με φλογερές φιλοδοξίες και με ωραία όνειρα και ξύπνησα ένα πρωί διορισμένος με τη βία, ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ και ΔΗΜΙΟΣ από τον αρχηγό της φασιστικής Ιταλίας … Σαν σκαθάρια, αλίμονο, και σαν ποντίκια, φέραμε τη δυσωδία και την πανώλη παντού όπου μας στείλανε. Οι φρικαλέοι εντούτοις ηρωισμοί μας, με τη βροχή του υπερίτη στα κορμιά των αθώων, με το χαλάζι των οβίδων στα κεφάλια των άοπλων έγιναν το μισητό σύμβολο του φασισμού.
Έτσι εμείς όλοι, που ποτέ δε σκεφτήκαμε να παραστήσουμε τους πολεμιστές και τους ήρωες, αλλά που απομείναμε στη βάση της ψυχής μας άνθρωποι και Χριστιανοί, εμείς όλοι που καταριόμαστε τη μοίρα μας, γιατί μας έταξε να ζήσουμε την περίοδο αυτή της απερίγραπτης καταπτώσεως, έναν μόνο πόθο χαϊδεύουμε και μία ελπίδα τρέφουμε: Να εξοντωθεί και να πέσει ο φασισμός με τον ηρωικό πρωταρχηγό και τους γενναίους ιππότες του. Να πέσει επιτέλους απέξω, αφού εμείς οι ίδιοι, που πάσχουμε και ντρεπόμαστε, που τραβούμε τα πάνδεινα και πεινάμε, που σκοτωνόμαστε και ατιμαζόμαστε, που έχουμε χάσει κάθε ανθρώπινο δικαίωμα και εμφανιζόμαστε από το χυδαίο φασισμό χωρίς ανθρωπιά, δεν είμαστε άξιοι και ικανοί να τους γκρεμίσουμε από τα μακάβρια βάθρα τους…
Απ΄ έξω ας έρθει η σωτηρία… Μέσα από τον τάφο που θα μου σκάψουν με γενναιοψυχία χέρια ηρωικών Ελλήνων μαχητών, εκπέμπω με αγωνία προς όλη την ανθρωπότητα το απελπισμένο SOS του λαού μου. Και είθε η φωνή μου να δονήσει σαν αστραπή τον αιθέρα και ν΄ ακουστεί ως τα πέρατα του κόσμου".
Δεν υπάρχουν «αν» στην ιστορία
Όλες οι υποθέσεις είν’ ανύπαρκτες
Δεν στέκουν.
Τις κατασκευάζει το μυαλό για να παρηγοριέται.
Όμως εμείς δεν χρειαζόμαστε παρηγοριές.
Χρειαζόμαστε πράξεις, γεγονότα αληθινά.
Ελεύθερα από «αν» και υποθέσεις.
Την ιστορία τη σπουδάζαμε παλιά μα τη βιώνουμε στο τώρα.
Κι η ιστορία πολύ απέχει από μύθους και παρηγοριές.
Η ιστορία είναι αδυσώπητα σκληρή.
Ανελέητα ανθρώπινη και γήινη
Η ιστορία φτιάχνεται με πράξεις
Πλάθεται με αίμα, κόκκαλα και σάρκες
Τα «αν» κι οι υποθέσεις σ’ αυτή δεν έχουν θέση.
ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΜΙΑΣ ΜΟΡΦΗΣ, ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΦΡΙΚΗ.
Σας ευχαριστώ.
(Σημείωση: Τα ποιητικά αποσπάσματα προέρχονται από την ποιητική συλλογή της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη «Η φωνή της σιωπής», Τρίκαλα, Νοέμβριος 2006.)
* H Αμαλία Κ. Ηλιάδη είναι φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
