Φταίει η κυβέρνηση ή η διεθνής κρίση;
Του Νίκου Κοτζιά
Mε ενδιαφέρον παρακολουθούν πολλοί κυβερνητικοί παράγοντες την υποβάθμιση των ΗΠΑ από τους γνωστούς οίκους αξιολόγησης. Εάν οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν τα καταφέρνουν, τότε σε τι να φταίει, άραγε, η κυβέρνηση της μικρής και αδύναμης Ελλάδας που δεν τα καταφέρνει;… Στους «ικανοποιημένους» επικοινωνιολόγους της κυβέρνησης μπορούμε να προσθέσουμε ακόμα εκείνους που συνεχώς υποστηρίζουν ότι για όλα φταίει ο καπιταλισμός. Σύμφωνα με την άποψή τους, η κρίση βρίσκεται παντού και πάντα στον καπιταλισμό.
Πρόκειται, ασφαλώς, για επιχείρημα με βάση, μόνο που αδυνατεί να εξηγήσει για ποιο λόγο η Ελλάδα χθες ήταν καλύτερα αλλά και για ποιο λόγο σε άλλες καπιταλιστικές χώρες τα «κρισιακά» φαινόμενα δεν είναι ανάλογης έντασης. Δίπλα σε αυτούς προσθέστε και τους αναλυτές των γραφειοκρατικών μηχανισμών, που με περισσή φροντίδα απαλλάσσουν από κάθε ευθύνη την κυβέρνηση και την κυρίαρχη πολιτική. Μόνο που γι’ αυτούς δεν φταίει ο καπιταλισμός εν γένει, αλλά το ότι η ΕΕ δεν έχει την ορθή «αρχιτεκτονική».
Είναι γεγονός ότι οι κρίσεις αναπτύσσονται και εκδηλώνονται πάνω στο έδαφος του καπιταλισμού. Είναι επίσης γεγονός ότι, εάν η ΕΕ είχε διαφορετικό θεσμικό σύστημα και τρόπο λειτουργίας, εάν είχε «παραπάνω» ολοκλήρωση, θα ήταν δυνατό να έχουν ληφθεί πολλά περισσότερα μέτρα. Η κρίση, όμως, δεν αποτελεί προϊόν μόνο της (διεθνούς) οικονομίας ή της ΕΕ· είναι και της πολιτικής, ως «συμπυκνωμένης οικονομίας». Ο τρόπος με τον οποίο η πολιτική αντιμετωπίζει κάθε φορά τα προβλήματα μπορεί να τα χειροτερέψει ή ακόμα και να τα περιορίσει αποφασιστικά. Ιδιαίτερο ρόλο, επί παραδείγματι, για την εξέλιξη της κρίσης στην Ελλάδα παίζει η ακολουθούμενη οικονομική και κοινωνική πολιτική. Μια πολιτική η οποία, με τις άδικες επιλογές της, συμβάλλει στο βάθεμα της κρίσης.
Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης διαδραματίζουν το πολιτικό σύστημα – ιδίως το κυβερνών κόμμα –, καθώς και οι «κοινωνικοί εταίροι» – ιδίως τα συνδικάτα. Στην Ελλάδα, το πολιτικό παιχνίδι, αντί να γίνει πιο δημοκρατικό, τείνει ολοένα και περισσότερο στον αυταρχισμό. Για το Κόμμα του Μνημονίου και τους υπουργούς του, ευθύνη για την κρίση δεν φέρουν οι δυνάμεις που κυβέρνησαν και κυριάρχησαν επί δεκαετίες στην Ελλάδα, αλλά οι απλοί εργαζόμενοι. Η κυβέρνηση τείνει προς μια πολιτική εντάσεων και ηθικής απαξίωσης των Ελλήνων. Συμπεριφέρεται συχνά ως να… ντρέπεται που «αναγκάζεται» να κυβερνά τους Έλληνες, ενώ κανονικά οι Έλληνες θα έπρεπε να ντρέπονται που κυβερνώνται από τέτοιες κυβερνήσεις.
Το πώς συμπεριφέρονται οι παίκτες στην πολιτική και κοινωνική σκηνή της χώρας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την έκταση της κρίσης, όπως και το έγκαιρο ή μη της αντιμετώπισής της. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι σε όλες τις χώρες του κόσμου εκδηλώνεται ταυτόχρονα και με την ίδια ορμή μια παγκόσμια κρίση – πράγμα που από την ιστορία αποκλείεται, αλλά ας κάνουμε την υπόθεση –, το πώς αυτή θα αντιμετωπιστεί εξαρτάται από τις ικανότητες της κοινωνίας, τις δυνατότητες των κυρίαρχων ομάδων, τις πολιτικές στρατηγικές, καθώς και τη χωρητικότητα ενός κράτους. Δηλαδή, ακόμα και σε αυτή την υποθετική περίπτωση, η έκταση και η σφοδρότητα ή μη της κρίσης θα διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Αυτή η μεταξύ των χωρών διαφορά θα εξαρτάται αποφασιστικά από την ποιότητα του πολιτικού προσωπικού και τη λειτουργία της δημοκρατίας.
Τέλος, ακόμα κι αν η κρίση επεκταθεί και σε άλλες χώρες, το γεγονός αυτό δεν απαλλάσσει καμία πολιτική ηγεσία ή τους ισχυρούς επιχειρηματίες από τις ευθύνες τους. Ευθύνες που κανείς τους μέχρι σήμερα δεν έχει αναλάβει, ενώ εξακολουθούν αδιάντροπα να υβρίζουν τους πολίτες προκειμένου να συσκοτίσουν την κατάσταση. Το υπογραμμίζω αυτό, διότι πουθενά, όπου εκδηλώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες φαινόμενα κρίσης – από την Ινδονησία μέχρι τη Βραζιλία και από τις ΗΠΑ μέχρι την Ουγγαρία –, δεν παραδόθηκε η κυριαρχία της υπό κρίση χώρας δίκην προτεκτοράτου. Και για την επιλογή αυτή εν Ελλάδι υπεύθυνες δεν είναι η διεθνής κρίση και η παγκοσμιοποίηση, αλλά, πριν απ’ όλα, η ελληνική πολιτική σκηνή…
ΠΗΓΗ: Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 18/8/2011, 24/08/2011, http://www.epikaira.gr/epikairo.php?id=27763&category_id=100
