Ο μύθος της αλληλεγγύης και οι απαιτήσεις εγγυήσεων
Του Ανδρέα Παπαστάμου*
AN μπορούσε να διαβάσει κανείς όσα γράφονται καθημερινά για το τσουνάμι του χρέους, εξωτερικού, δημοσιονομικού κ.λ.π., που έχει πλήξει την παγκόσμια οικονομία και έχει βυθίσει πολλές χώρες στο σκοτάδι, θα μπορούσε να ιδρύσει ένα ανεξάρτητο πανεπιστημιακό τμήμα: τμήμα διαχείρισης οικονομικών κρίσεων ή κάτι παρόμοιο. Ένα τεράστιο θέατρο παραλόγου, δύο πράξεων, με θεατές ολόκληρο τον κόσμο, απλούς πολίτες κάθε ηλικίας, αθώους αναλόγως της ηλικίας και του επαγγέλματός τους.
Πράξη πρώτη: φιλόδοξοι χρηματιστές και τραπεζίτες ρίσκαραν επισφαλείς απαιτήσεις, χορήγησαν παράλογα δάνεια για να τα τιτλοποιήσουν και να τα πουλήσουν στη συνέχεια χωρίς κανέναν δισταγμό, και κυρίως χωρίς κανέναν έλεγχο, στην «ελεύθερη και ορθολογική αγορά».
Πράξη δεύτερη: το κράτος έτρεξε να στηρίξει όσους είχαν πτωχεύσει, αφού ήταν «too big to fail», πολλοί μεγάλοι για να φαλιρίσουν.
Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός και δεν υπάρχει τίποτα πιο ενοχλητικό από την αλήθεια, ιδίως σε περιόδους κρίσης. Αλλά από αυτό μέχρι να ζεις σ’ ένα τεράστιο ψέμα, η απόσταση είναι μεγάλη… Μήπως θα έπρεπε να προβλέπονται αυστηρές ποινές στους πολιτικούς για τη συνεχή ένεση ψεύδους και παραπλανητικών ειδήσεων στο εκλογικό σώμα; Η ποινικοποίηση της πολιτικής απάτης…
Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον στα πρωτοσέλιδα όλων των εντύπων. Όχι για τον πολιτισμό της ή τα φυσικά κάλλη της, όχι για τους λαμπρούς επιστήμονες που έχει δώσει στα πολιτισμένα κράτη του κόσμου, ούτε για τους δαιμόνιους επιχειρηματίες, συμπεριλαμβανομένων των εφοπλιστών της, αλλά για το χρέος της, και μάλιστα το εξωτερικό, το δανεικό και ανυπέρβλητα τοκογλυφικό.
Τι προσφέρει σήμερα η Ελλάδα στους τοκογλύφους πιστωτές που, κατά σύμπτωση (;), ανήκουν στην ίδια ευρωπαϊκή οικογένεια αλληλεγγύης και οραμάτων κοινών αξιών και πολιτισμού; Eνα χρεόγραφο ανταλλαγής χρέους, ή debt swap κατά τους ειδήμονες, που δίνει στους δανειστές τη δυνατότητα να εγγυώνται 33 σεντς για κάθε ευρώ σε κρατικά ομόλογα που έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους. Ας το παραδεχτούμε εμείς κι αυτοί, ο καθένας για το συμφέρον του, αφού έτσι κι αλλιώς ο μύθος της αλληλεγγύης κατέρρευσε: πρόκειται ουσιαστικά για πτώχευση. Η πατρίδα μας όχι μόνον αδυνατεί να ξεπληρώσει ένα χρέος που η αφετηρία και η εξέλιξή του αποτελεί επιστημονικό παράδοξο, αλλά καθημερινά ζητεί νέα δάνεια… Ο φαύλος κύκλος ενός παράλογου δανεισμού.
Τι μας ζητούν οι περί των χρεών ειδήμονες, γραφειοκράτες της Νέας Υόρκης και των Βρυξελλών; Δραστικές περικοπές μισθών, μείωση δημόσιων δαπανών και περαιτέρω συρρίκνωση του προϋπολογισμού και στραγγαλισμό της αγοράς, αφού όλοι το γνωρίζουμε, στην Ελλάδα, το Δημόσιο καθορίζει την αγορά: οι συμβάσεις και οι προμήθειες του Δημοσίου δίνουν δουλειές στους εργολάβους του ιδιωτικού τομέα. Το σενάριό τους; Τιτλοποίηση του χρέους με εγγύηση περιουσία του Δημοσίου: αν δεν πληρώσεις, σου παίρνουμε πέντε κτίρια του Eλληνικού Δημοσίου, που αγοράστηκε, συντηρήθηκε και εξοπλίσθηκε με χρήματα του ελληνικού λαού, τότε που οι αγελάδες ήταν παχιές, τα λεφτά πολλά, το χρηματιστήριο έτρεχε, τα ελλείμματα ακόμα περισσότερο και ο δανεισμός εύκολος – τουλάχιστον για όσους περιτριγύριζαν την εκάστοτε κυβέρνηση, κι ήταν πολλοί εκατέρωθεν…
Και τώρα; Ποιες είναι οι εναλλακτικές δυνατότητες;
Σενάριο πρώτο: πτώχευση. Η Ελλάδα καταπίνει το καταραμένο χάπι της αναδιάρθρωσης του χρέους και παραμένει στην ευρωζώνη, αναζητώντας τρόπους να ξαναμπεί στην τροχιά της ανάπτυξης, χωρίς όμως δανεικά και άφαντες επιδοτήσεις. Σενάριο που όμως δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την Ελλάδα, αφού ακόμα μια διεθνής οικονομική κρίση (κάτι που ολοένα και περισσότερο ακούγεται στους κύκλους των ειδημόνων των διεθνών οργανισμών) θα εξαντλούσε τις αντοχές του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις, κυρίως κοινωνικές.
Σενάριο δεύτερο: η Ελλάδα στο μονοπάτι της Βρετανίας, με θύματα κυρίως τους τραπεζίτες. Η Ελλάδα παρατάει την ευρωζώνη, όπως εξάλλου είχε πράξει και η Βρετανία με τη στερλίνα της την εποχή του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος. Τι σημαίνει αυτό; Το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα υποστεί τεράστιο πλήγμα, αφού οι ελληνικές τράπεζες εξαρτώνται κατά μεγάλο μέρος από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Σενάριο τρίτο: οικονομικός και εμπορικός στραγγαλισμός, ή με άλλη ορολογία «το φάρμακο της τρόικας». Η πατρίδα μας υλοποιεί τις εντολές της τρόικας, απολύει 100.000 υπαλλήλους, ανεβάζει την ανεργία στο 20%-25% και κάνει οικονομικούς μετ
ανάστες τα καλύτερα παιδιά της, για να αποπληρώσει το χρέος της με τους σημερινούς όρους, δηλαδή 33 σεντς το ευρώ. Το φορολογικό βάρος είναι τόσο μεγάλο που θα εξαφανίσει κάθε ίχνος επιχειρηματικής ανάκαμψης, ενώ κεφάλαια και άνθρωποι θα φύγουν στο εξωτερικό, για καλύτερες αποδόσεις και συνθήκες. Το χάλι της δεκαετίας του 1950 σε επανάληψη, για όσους δεν είδαν το έργο.
Σενάριο τέταρτο: οι super οικονομίες της ευρωζώνης οδεύουν στην επόμενη κρίση του ευρώ. Κάθε είδηση για τα ελληνικά δρώμενα θα πλήττει καθημερινά όσους έχουν αγοράσει ομόλογα του ιταλικού Δημοσίου, οι οποίοι και θα προχωρήσουν σε άμεσες πωλήσεις για να τα αγοράσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για να κρατήσει τα επιτόκια κάτω από 6%, κάτι που φέρνει αλλεργία στους Γερμανούς, εξ ου και η πρόσφατη παραίτηση του κυρίου Γιούργκεν Σταρκ από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το ευρώ χάνει την αξιοπιστία του και υποτιμάται και τότε ποιος θα αγοράσει ευρωομόλογα στις διεθνείς αγορές; Εξάλλου, όταν η Κεντρική Τράπεζα αγοράζει ομόλογα για να κρατήσει τα επιτόκια χαμηλά, δεν ρίχνει κι άλλο χρήμα στην αγορά, τροφοδοτώντας έτσι πληθωριστικές πιέσεις;
Η πορεία του ασθενούς θα δείξει και την εξέλιξή του. Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα του μέλλοντος θα έχει μπόλικη ύφεση, με κοινωνικές εκρήξεις στην περιφέρεια της Ευρώπης, υψηλό πληθωρισμό στο κέντρο της και κυρίως πολλά ερωτηματικά για τη δημοκρατική νομιμοποίηση των κριτηρίων του Μάαστριχτ
* Ο κ. Α. Παπαστάμου είναι διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών και οικονομικός σύμβουλος στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στον ΟΗΕ, Γενεύη. Το βιβλίο του «Διεθνείς Οικονομικές Κρίσεις. Μια χαρτογράφηση του αγνώστου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Έναστρον.
ΠΗΓΗ: 10/10/11, http://www.express.gr/news/positions/526978oz_20111010526978.php3
