Η ελληνική Πομπηία

 

Του Δημήτρη Καζάκη*

 

Οι τελευταίες ημέρες της Πομπηίας ήταν ένα πο­λυδιαβασμένο ιστορικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα, που δημοσίευσε το 1835 ο Έντουαρντ Μπούλγουερ Λίτον. Σ’ αυτό ο συγγραφέας προσπάθησε να απο­δώσει όχι απλά τον χαμό της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης κάτω από τις στάχτες και τη λάβα του Βεζούβιου, αλλά και το τέλος ενός ολόκληρου κοινωνικού συστήματος βυθισμένου στην πιο από­λυτη παρακμή και διαφθορά.

Τις τελευταίες ημέρες της ζει και η ελληνική Πομπηία, καθώς οι πιο ασυ­νείδητοι και πωρωμένοι εκπρόσωποι ενός βαθύτατα παρηκμασμένου συστήματος αδυνατούν να βρουν άλλη λύση εκτός από την επίσημη ελεγχόμενη πτώχευση της χώρας και του λα­ού της, η οποία ισοδυναμεί με κατα­στροφή ανάλογη με εκείνη που έσπει­ρε ο Βεζούβιος.

Χρέη 2,8 τρισ. Ευρώ

Στο 99,9% έχουν ανέλθει οι πιθανό­τητες χρεοκοπίας της Ελλάδας, σύμ­φωνα με τους αναλυτές της αγοράς ασφάλισης κινδύνου, έναντι αθέτησης πληρωμών (credit defa ult swa p – CDS) που επικαλείται σε δημοσίευμά του το CNN (20/9). Σύμφωνα με το δημοσίευ­μα, οι επενδυτές που συνομολογούν συμφωνίες ανταλλαγής κινδύνου ένα­ντι αθέτησης πληρωμών, στοιχήμα­τα δηλαδή για το αν θα υπάρξει ή όχι πτώχευση μιας χώρας, τιμολογούν σε σχεδόν 100% (99,9%) την πιθανότητα αθέτησης των υποχρεώσεων του ελ­ληνικού χρέους.

Στοιχεία της εταιρείας ερευνών Markit που παραθέτει το CNN δείχνουν πως η πιθανότητα αθέτησης των υποχρεώσεων του πορτογαλικού χρέους ανέρχεται στο 62%, του ιρλαν­δικού χρέους στο 51%, του ιταλικού χρέους στο 33% (πριν από την ανακοί­νωση της υποβάθμισης από την S&P) και του ισπανικού χρέους στο 28%. Όπως αναφέρει το CNN, η πτώχευση της Ελλάδας θα μπορούσε να οδηγή­σει τους επενδυτές να εγκαταλείψουν το χρέος και των άλλων προβληματι­κών ευρωπαϊκών οικονομιών, συμπε­ριλαμβανομένης της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ιταλίας και της Ισπανί­ας. Έτσι, ενώ η Ελλάδα έχει εξωτερικό χρέος 300 δισ. ευρώ, που πιστεύεται ότι είναι ως επί το πλείστον στα χέρια των ευρωπαϊκών τραπεζών, αθροιστι­κά το χρέος και των πέντε ανωτέρω κρατών ανέρχεται σε 2,8 τρισ. ευρώ.

Αν λοιπόν υποθέσουμε ότι τα ομό­λογα των πέντε κρατών που βρίσκο­νται κατά κύριο λόγο στα χαρτοφυλά­κια ευρωπαϊκών τραπεζών υποστούν μια ελάχιστη δυνατή απώλεια της τά­ξης του 10% επί της ονομαστικής τους αξίας, τότε μιλάμε για ζημιά της τά­ξης τουλάχιστον των 280 δισ. ευρώ. Μια ζημιά που οι τράπεζες θα πρέπει να αναπληρώσουν με αυξήσεις κεφα­λαίου. Από πού; Βέβαια η ζημιά από τα κρατικά ομόλογα των πέντε χωρών μπορεί κάλλιστα να είναι πολύ υψη­λότερη μιας και τα ελληνικά ομόλογα έχουν χάσει μέχρι σήμερα πάνω από το 50% της ονομαστικής αξίας τους, τα πορτογαλικά το 40%, τα ιρλανδι­κά το 35%, ενώ τα ιταλικά και ισπανι­κά γύρω στο 20%. Για να διαπιστώσει κανείς πόσο στημένο ήταν το όλο παι­χνίδι με τα πρόσφατα «τεστ αντοχής» των τραπεζών της ευρωζώνης, αρκεί να δει ότι κανενός είδους τέτοιο σε­νάριο δεν συμπεριλήφθηκε και έτσι η εκτιμώμενη κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών περιορίστηκε στα 2,7 δισ. ευρώ.

Χρυσό… καταφύγιο

Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει τις κεντρικές τράπεζες ανά τον κό­σμο σε αυξανόμενες αγορές χρυσού. Προβλέπουν καταρρεύσεις οικονομι­ών και τραπεζών στην ευρωζώνη και επομένως μεγάλη αστάθεια στο δο­λάριο και το ευρώ. Έτσι επιχειρούν να ενισχύσουν τα αποθεματικά τους σε χρυσό για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα αποθεματικά νομίσματα. Οι καθαρές αγορές χρυσού από τις κε­ντρικές τράπεζες το τελευταίο διάστη­μα ήταν οι μεγαλύτερες της τελευταί­ας εικοσαετίας. Ενώ τον αμέσως επό­μενο χρόνο εκτιμάται ότι οι αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες θα είναι οι μεγαλύτερες από την εποχή της κατάρρευσης του Bretton Woods πριν από 40 χρόνια (FT, 19/9).

Η τάση αυτή έχει εκτοξεύσει την τιμή του χρυσού σε πάνω από 1.900 δολ. η ουγγιά και οι εκτιμήσεις είναι ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχει ξεπεράσει τα 2.300 δολ. η ουγγιά. Αξί­ζει τον κόπο να σημειώσουμε ότι από αυτήν την τάση εξαιρείται η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία συνεχίζει να μει­ώνει τα αποθέματα σε χρυσό που διαθέτει. Κι ενώ οι χώρες που διαθέτουν αξιοποιήσιμα κοιτάσματα χρυσού τα χρησιμοποιούν για να ενισχύσουν τη νομισματική τους θέση, η Ελλάδα έχει χαρίσει τα δικά της κοιτάσματα χρυ­σού σε μια ιδιωτική κοινοπραξία. Τι τα χρειάζεται η Ελλάδα; Η τύχη της υπό καθεστώς τρόικας και ευρώ είναι προ­γραμμένη.

«Μέσα» ή «έξω»;

Εν μέσω μιας τέτοιας τρικυμίας, η συζήτηση για το τι μπορεί να γίνει με την Ελλάδα έχει περάσει σε μια νέα φάση. Πριν από λίγο καιρό η συζήτη­ση στα επιτελεία της ευρωζώνης αφο­ρούσε όχι το αν, αλλά το πότε θα πτω­χεύσει επίσημα η Ελλάδα και με ποιον τρόπο. Τώρα φαίνεται ότι η συζήτηση έχει επικεντρωθεί όχι στο πότε, ούτε στο πώς θα πτωχεύσει η χώρα, αλλά στο αν και κατά πόσο θα μπορέσει να κρατηθεί εντός του ευρώ. Η σκέψη που φαίνεται να κυριαρχεί είναι ότι η Ελλάδα οφείλει να πτωχεύσει επίσημα άμεσα με ελεγχόμενο τρόπο και να κρατηθεί εντός του ευρώ πάση θυσία.

Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Με με­ταφορά του ελληνικού χρέους στο EFSF (Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματο­πιστωτικής Σταθερότητας). «Η έξο­δος από την ευρωζώνη θα ήταν κατα­στροφή», υπογραμμίζει στην «Kölner Stadtanzeiger» (20/9) σε συνέντευξή του για την ευρωκρίση και την Ελλά­δα ο Γερμανός οικονομολόγος Λαρς Φελντ, μέλος του συμβουλίου εμπειρογνωμόνων της γερμανικής κυβέρ­νησης για την οικονομία. Ο κ. Φελντ αποκρούει την άποψη ότι η ευρωβοήθεια προς την Ελλάδα είναι σαν τον πί­θο των Δαναΐδων, λέγοντας πως «στην παρούσα κατάσταση η μη πληρωμή των πιστώσεων συνιστά πρόβλημα για ολόκληρη την ευρωζώνη και θα οξύνει την κρίση. Γι’ αυτό μετά τη χορήγηση αυτών των πιστώσεων πρέπει να μεθοδεύσουμε την αναδιάρθρωση του ελ­ληνικού χρέους».

Στην ερώτηση της εφημερίδας εάν αναδιάρθρωση σημαίνει απλά «παρα­γραφή χρέους», ο Γερμανός οικονομο­λόγος απαντά καταφατικά και εξηγεί: «Το συμβούλιο εμπειρογνωμόνων για την οικονομία (της γερμανικής κυβέρ­νησης) έχει μια συγκεκριμένη πρότα­ση: Να μεταφερθούν τα χρέη της Ελ­λάδας από τους κρατικούς πιστωτές, αλλά και τους ιδιώτες – πιστωτές στο ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης EFSF. Ως αντάλλαγμα να λάβουν όλοι οι πιστωτές άλλα ασφαλή ομόλογα του ταμεί­ου, αλλά στο ήμισυ της ονομαστικής αξίας των ελληνικών κρατικών ομολό­γων. Αυτό σημαίνει ότι οι πιστωτές θα παραιτηθούν από το 50% των απαιτή­σεών τους. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρη­ματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) μπορεί κατόπιν ως βασικός πιστωτής της Ελλάδας να ασκήσει πιέσεις προς την Αθήνα για τη δρομολόγηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων στην οικονομία της».

Στην παρατήρηση της εφημερίδας ότι μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους κατά 50% συνιστά καταστρο­φή για τις ελληνικές τράπεζες, ο Λαρς Φελντ υπογραμμίζει πως θα πρέπει το EFSF να διαθέσει γύρω στα 20 δισεκα­τομμύρια για τη διάσωσή τους. Ο Γερ­μανός οικονομολόγος εκτιμά επίσης ότι το ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης (EFSF) θα πρέπει να μετατραπεί σε χρηματοπιστωτικό ινστιτούτο για να μπορεί να δανείζει, αλλά και να παί­ζει σωστά τον ρόλο του πυροσβέστη σε περιπτώσεις κρίσεων και καταλήγει ότι η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη «θα συνιστούσε καταστρο­φή», διότι «το κούρεμα του χρέους θα άγγιζε όχι πια το 50%, αλλά το 80 ή και το 90%. Η ελληνική οικονομία και το δημοσιονομικό σύστημα της χώρας θα βυθίζονταν στο χάος, ενώ θα άνοι­γε ο δρόμος για κερδοσκοπικές επιθέ­σεις κατά του ευρώ και της ευρωζώ­νης. Όποιος εκτιμά ότι η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη συνιστά λύση, είναι, στην καλύτερη περίπτω­ση, άσχετος».

Αληθινή καταστροφή χωρίς επιστροφή

Αυτό είναι το «σχέδιο Β» της Γερμανίας για την Ελλάδα, όπως το έχουν ονομάσει οι ντόπιοι προ­παγανδιστές του σύγχρονου δωσιλογισμού. Πριν πάμε στην ουσία, θα πρέπει να πούμε πως άσχε­τος είναι εκείνος που εξαρχής προπαγάνδιζε ότι το ευρώ αποτελεί λύση ειδικά για μια χώρα σαν την Ελλάδα. Τώρα οι ίδιοι που μας παραμύθιαζαν για χρόνια με τη θεωρία του «ισχυρού ευρώ» μας λένε ότι το να φύγει κανείς από δαύτο θα σημάνει καταστροφή. Πολύ σύντομα, πολύ πιο σύντομα απ’ ό,τι νομίζουν ορισμένοι, θα ανακα­λύψει ακόμη και ο πιο δύσπιστος τι σημαίνει επί­σημη ελεγχόμενη πτώχευση εντός της ευρωζώ­νης. Τι σημαίνει, δηλαδή, αληθινή καταστροφή χωρίς επιστροφή.

Ποιον εξυπηρετεί το συγκεκριμένο σχέδιο; Μας το ξεκαθαρίζει ο μέγας και πολύς Τζορτζ Σόρος, ο οποίος σε πρόσφατο άρθρο του υπο­στηρίζει: «Δεν υπάρχει καμία άλλη εναλλακτική λύση εκτός από την εισαγωγή του συστατικού που λείπει: ένα ευρωπαϊκό ταμείο με τη δύ­ναμη να φορολογεί και ως εκ τούτου να δανεί­ζεται. Αυτό θα απαιτούσε μια νέα συνθήκη και τη μετατροπή του EFSF σε ένα ολοκληρωμένο Ταμείο…»

Το… «σχέδιο Σόρος»

Το γεγονός ότι υπάρχει πρόβλεψη για μια πι­θανή πτώχευση ή αποστασία των τριών μικρών χωρών (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία) δεν ση­μαίνει ότι οι χώρες αυτές θα πρέπει να εγκατα­λειφθούν. Αντίθετα, η δυνατότητα ομαλής πτώ­χευσης – που θα πληρώσουν οι άλλες χώρες της ευρωζώνης και το ΔΝΤ – θα προσφέρει στην Ελ­λάδα και την Πορτογαλία επιλογές πολιτικής. Επιπλέον, θα έδινε τέλος στον φαύλο κύκλο που τώρα απειλεί όλες τις ελλειμματικές χώρες της ευρωζώνης, σύμφωνα με τον οποίο η λιτότητα αποδυναμώνει τις προοπτικές ανάπτυξής τους, οδηγώντας τους επενδυτές να απαιτούν απαγο­ρευτικά υψηλά επιτόκια και, συνεπώς, αναγκά­ζοντας τις κυβερνήσεις τους να μειώσουν τις δα­πάνες περαιτέρω. Φεύγοντας από το ευρώ θα καταστήσει ευκολότερο για αυτούς να ανακτή­σουν την ανταγωνιστικότητά τους. Αλλά αν είναι πρόθυμοι να κάνουν τις απαραίτητες θυσίες θα μπορούσαν επίσης να παραμείνουν. Σε κάθε πε­ρίπτωση, με το EFSF θα προστατευτούν οι τρα­πεζικές καταθέσεις και το ΔΝΤ θα βοηθήσει την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήμα­τος. Αυτό θα βοηθήσει τις χώρες αυτές να ξεφύ­γουν από την παγίδα στην οποία βρίσκονται σή­μερα. Θα ήταν εις βάρος των συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτρέψει στις χώρες αυτές να καταρρεύσουν και να σύρουν μαζί τους προς τα κάτω το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα» («Τhe New York Review of Books», 15/9).

Πλήρης η απώλεια της ανεξαρτησίας

Με λίγα λόγια ο Σόρος, ίσως ο πιο χαρακτηρι­στικός εκπρόσωπος των κερδοσκόπων νομισμά­των, ενδιαφέρεται να διασωθεί το ευρώ, είτε με την Ελλάδα εντός, είτε εκτός της ευρωζώνης. Αυτό που προτείνει είναι η μετατροπή του EFSF σε μόνιμο δημόσιο ταμείο για ολόκληρη την ευρωζώνη με τη δυνατότητα να φορολογεί σε ευ­ρωπαϊκό επίπεδο και ταυτόχρονα να δανείζεται εκδίδοντας δικά του ομόλογα. Η πρότασή του δεν διαφέρει ουσιαστικά από αυτήν του «σχε­δίου Β» της γερμανικής κυβέρνησης, ούτε με τις προτροπές και τις πιέσεις του Γκάιτνερ προς τους Ευρωπαίους εταίρους.

Μόνο που μια τέτοια λύση δεν αφήνει περι­θώρια ούτε για την έστω και τυπικά ανεξάρτητη άσκηση δημοσιονομικής και γενικότερα οικονο­μικής πολιτικής σε κανένα από κράτη – μέλη της ευρωζώνης. Με εξαίρεση βέβαια τη Γερμανία και ενδεχομένως τη Γαλλία. Η Ευρώπη θα πρέ­πει να σκεφθεί το ενδεχόμενο, μεσοπρόθεσμα, να μπορεί να παρεμβαίνει στα εσωτερικά των κρατών που παραβιάζουν τους κανόνες δημο­σιονομικής πειθαρχίας, δήλωσε την Παρασκευή (16/9) η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ. «Πρέπει να σκεφτούμε τη μεσοπρόθεσμη πιθανότητα παρέμβασης της Ευρώπης στις χώ­ρες που δεν ανταποκρίνονται στο καθήκον τους», είπε η Γερμανίδα καγκελάριος, προσθέ­τοντας ότι αυτό που έχει σημασία είναι η στα­θερότητα του ευρώ. «Ό,τι λειτουργεί αντίθετα προς αυτό τον στόχο θα πρέπει να παραμερι­στεί», τόνισε. Η Γερμανία έχει καθήκον να βο­ηθήσει ώστε να διασφαλιστεί το μέλλον του ευρώ, καθώς το κοινό νόμισμα έχει ενισχύσει τις γερμανικές εξαγωγές, σημείωσε. Η υπέρβαση της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους «είναι μία ελεγ­χόμενη διαδικασία διαδοχικών βημάτων» που θα απασχολεί τους πολιτικούς για χρόνια», επι­σήμανε.

«Ήδη άρχισε»!

Βέβαια η αλήθεια είναι ότι η ελεγχόμενη πτώχευση της Ελλάδας έχει ήδη αρχίσει. Αυ­τό υποστηρίζει ο καθηγητής οικονομίας της Οξφόρδης, ο Γερμανός Κλέμενς Φουστ, σύμβουλος του υπουργού Οικονομικών της Γερμα­νίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Μιλώντας στην DW (20/9) πρόβαλε τα παρακάτω επιχειρήματα: «Βασίζω την άποψή μου στο γεγονός ότι η Ελ­λάδα σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης έχει ήδη διαπραγματευτεί τη μερική αναδιάρθρωση του χρέους της, όπως π.χ. την επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής των δανείων. Αυτό είναι χαρακτηριστικό δείγμα μι­ας διαδικασίας πτώχευσης, όπως επίσης η μεί­ωση των τόκων και η αναδιαπραγμάτευση των δανειακών όρων».

Ο κ. Φουστ δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία στη διένεξη που έχει ξεσπάσει στους κόλπους του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία μετά τις δηλώσεις του προέδρου των Φιλελευθέρων και υπουργού Οικονομικών Φίλιπ Ρέσλερ για την αναγκαιότητα συντεταγμένης χρεοκοπίας της Ελλάδας. Πιστεύει ότι διεξήχθη στα πλαίσια του προεκλογικού αγώνα. «Υπό το φως των δε­δομένων», υποστηρίζει, «η διαδικασία της ελ­ληνικής πτώχευσης έχει ήδη ξεκινήσει και θα συνεχιστεί».

«Επιβίωση» με εξαθλίωση

Όπως επισημαίνει ο κ. Φουστ, η περικοπή του ελληνικού χρέους θα πρέπει να είναι της τάξε­ως του 50 με 60%. «Μόνο σε αυτήν την περί­πτωση», τονίζει, «θα είχε η χώρα μια προοπτι­κή». Αλλά και τότε η Ελλάδα θα χρειαστεί μια δεκαετία για να «ευημερήσει». Πώς θα ευημε­ρήσει; Μα με περισσότερη λιτότητα, περισσότε­ρες περικοπές και όποιος αντέξει.

Το ενδιαφέρον είναι ότι όλα αυτά λέγονται, σχεδιάζονται και επιβάλλονται καταμεσής της πιο καθολικής και παγκόσμιας κρίσης, η οποία οι πάντες παραδέχονται ότι οφείλεται πρώτα και κύρια σε μια τρομακτική ανισότητα εισο­δήματος και πλούτου. Ιδίως στο εσωτερικό των ανεπτυγμένων χωρών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «οι υψηλότερες εισοδηματικές ανισότητες στις ανεπτυγμένες χώρες σχετίζο­νται με την αύξηση του εγχώριου και εξωτερι­κού χρέους… Το κοινό στοιχείο από τις εμπειρίες των κύριων ελλειμματικών χωρών είναι μια απότομη αύξηση της εισοδηματικής ανισότη­τας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, όπως αυτή μετράται από το μερίδιο του εισοδήματος που καρπώνεται το πλουσιότερο 5% της κατανομής του εισοδήματος της χώρας… Αυτή η αύξηση της ανισότητας συνέβαλε στην επιδείνωση των συνολικών ισοζυγίων αποταμίευσης – επένδυ­σης στις πλουσιότερες χώρες, καθώς οι φτωχοί και η μεσαία τάξη δανείστηκαν από τους πλού­σιους και από ξένους δανειστές. Αυτό, μαζί με τους άλλους παράγοντες που αναφέρονται πα­ραπάνω, μπορεί να τροφοδοτήσει τα ελλείμ­ματα τρεχουσών συναλλαγών» (IMF, Finance & Development, September 2011, Vol. 48, No. 3).

Τι συμπέρασμα βγάζουν οι μελετητές του ΔΝΤ από αυτή τη συσχέτιση άνισης κατανο­μής εισοδήματος, χρέους και κρίσης; «Η απο­κατάσταση της ισότητας με την ανακατανομή του εισοδήματος από τους πλούσιους στους φτωχούς δεν θα ικανοποιούσε μόνο τους Ρο­μπέν των Δασών αυτού του κόσμου, αλλά θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας από μια άλλη με­γάλη κρίση» (IMF, Finance & Development, December 2010, Vol. 47, No. 4). Βέβαια, στην πράξη το ΔΝΤ επιμένει στις περίφημες «διαρ­θρωτικές αλλαγές» που εκτινάσσουν ανισοκατανομή εισοδήματος και χρέος στα ουράνια. Με θύματα λαούς και χώρες.

* Ο Δημήτρης Καζάκης είναι Οικονομολόγος – Αναλυτής.

ΠΗΓΗ: (ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ “Π” ΣΤΙΣ 22-09-11), http://www.topontiki.gr/article/22518