ΔΕΗ 1950 – 2011

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

Η ΔΕΗ υπήρξε η πλέον σημαντική δημόσια επιχείρηση. Ιδρύθηκε με τη λήξη των πολέμων, που στοίχισαν τόσο σε αίμα την πατρίδα μας και την καταβαράθρωσαν οικονομικά, με σκοπό να καταστεί ο κύριος μοχλός της οικονομικής της ανάπτυξης. Αν και Αμερικανοί υπήρξαν οι καθοδηγητές στην ίδρυσή της και ανάπτυξή της ενήργησαν ακολουθώντας τα ισχύοντα τότε ευρωπαϊκά οικονομικά πρότυπα, τα οποία ήθελαν οι κύριοι τομείς της οικονομίας, όπως η ενέργεια, να ελέγχονται από το κράτος.

Τώρα που βλέπουμε να συμβαίνουν ραγδαίες μεταβολές στον χώρο της οικονομίας, είναι εύκολο να κατανοήσουμε, γιατί τότε ο καπιταλισμός ήταν ανεκτικός έναντι του κράτους στην ευρωπαϊκή ήπειρο: Ο αιματηρότατος Β΄ παγκόσμιος πόλεμος είχε ενισχύσει σημαντικά το κομμουνιστικό στρατόπεδο, αφού η ΕΣΣΔ, ως ένας εκ των “συμμάχων” νικητών, διεκδίκησε και έλαβε στη ζώνη της επιρροής της όλες τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και κάποιες της Βαλκανικής. Ισχυρό λοιπόν κράτος και καλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι στις πολλές δημόσιες επιχειρήσεις ήταν το ισχυρό ανάχωμα στην εξάπλωση του κομμουνισμού και στη Δυτική Ευρώπη.

Οι λαοί αποκαμωμένοι από τις συμφορές και την αναστάτωση ποθούσαν να ζήσουν επί τέλους ειρηνικά. Ο ευτελισμός της αξίας του ανθρωπίνου προσώπου κατά την περίοδο της κυριαρχίας των ολοκληρωτικών ιδεολογιών σε κρατικό επίπεδο και κατά τη διάρκεια του αγρίου πολέμου έδωσαν νέο νόημα στη ζωή των πολιτών αλλά και όραμα αναδημιουργίας. Στην πατρίδα μας οι συμφορές του πολέμου είχαν φέρει τους ανθρώπους πιό κοντά, τους απομάκρυνε όμως ο εμφύλιος που ακολούθησε. Όρεξη για εργασία υπήρχε, ο λαός όμως είχε οδηγηθεί σε έναν νέο διχασμό. Οι ισχυροί “προστάτες” μας που έσπευσαν να συμβάλουν οικονομικά στην ανάπτυξη της χώρας ήθελαν αυτή ένα προτεκτοράτο με πολύ πιό έκδηλα τα χαρακτηριστικά απ' ότι πριν από τον πόλεμο. Η μεταπολεμική περίοδος είναι αυτή της απόλυτης ξενοκρατίας και των προκλητικών παρεμβάσεων των ισχυρών, ιδίως των Αμερικανών, στα εσωτερικά μας. Κάτω από τη σκιά αυτή της μειωμένης εθνικής κυριαρχίας, το κράτος κατέστη στο έπακρο κομματικό. Και δεν ήταν μόνο οι κομμουνιστές που υπέστησαν τις συνέπειες της ήττας τους στον εμφύλιο, αλλά και πλείστοι όσοι επέλεξαν κατά την κατοχή να στηρίξουν εν γνώσει ή αγνοία τους (περισσότεροι στη δεύτερη κατηγορία) το υπό κομμουνιστικό έλεγχο ΕΑΜ από του να παραμείνουν αδρανείς ή να εκδηλωθούν υπέρ των κατακτητών! Το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων συνέχιζε να διχάζει τον λαό ώς τη μεταπολίτευση (1974).

Η ΔΕΗ ξεκίνησε με την αξιοποίηση των σημαντικών λιγνιτικών κοιτασμάτων της Δυτικής Μακεδονίας. Τον λιγνίτη εξόρυσσαν τότε τα ΛΙΠΤΟΛ (Λιγνιτορυχεία Πτολεμαΐδας), επιχείρηση του ομίλου Μποδοσάκη. Το 1959 λειτούργησε ο πρώτος θερμοηλεκτρικός σταθμός στην Πτολεμαΐδα, ενώ παράλληλα με τις ιταλικές αποζημιώσεις, κατασκευάστηκαν υδροηλεκτρικοί σταθμοί. Γερμανικές αποζημιώσεις δεν διεκδικήθηκαν τότε με την ωμή απαίτηση των ΗΠΑ που ήθελαν την γερμανική οικονομική ανάπτυξη ως αντιστάθμισμα στην επιθετικότητα του κομμουνισμού. Αυτοί που μας ρήμαξαν τότε, όπως μας ρημάζουν καια σήμερα μας οφείλουν ακόμη πολλά πάρα πολλά. Αντι της εξόφλησης των οφειλών τους αισχροκερδίζουν σε βάρος μας με τα τοκογλυφικά επιτόκια δανεισμού. Το 1974, όταν πλέον είχε συντελεστεί πλήρως ο εξηλεκτρισμός της υπαίθρου (όλων των οικισμών με πληθυσμό άνω των 30 κατοίκων) και η ελληνική επιχείρηση μπορούσε να αναπτυχθεί σε κάθε σημείο της χώρας με τα προσιτά, ως κατά πολύ φθηνότερα, τιμολόγια από εκείνα των κατά τόπους ηλεκτρικών επιχειρήσεων του παρελθόντος, η ΔΕΗ εξαγόρασε και τα ΛΙΠΤΟΛ.

Η δεκαπενταετία 1975-1990 υπήρξε, παρά τα μεγάλα προβλήματα – αδυναμίες της ως κρατικής επιχείρσης η β΄ περίοδος, αυτή των μεγάλων επενδύσεων και της ραγδαίας αύξησης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο λιγνίτης κατέστη το εθνικό καύσιμο και η συμβολή του στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ξεπέρασε το 70% στο σύνολο της παραγόμενης από όλες τις πηγές. Η ΔΕΗ αναπτυσσόταν, η ΔΕΗ είχε σχέδια πενταετή και δεκαετή και πλήρη τη δυνατότητα να εξασφαλίζει τα απαραίτητα για τις επενδύσεις της ποσά. Στα μέσα αυτής της περιόδου συνέβησαν δύο σημαντικές μεταβολές και στο τέλος αυτής τρίτη: Η χώρα μας εντάχθηκε στην τότε ΕΟΚ και η εξουσία πέρασε στα χέρια πολιτικών δυνάμεων που έδειχναν αποφασισμένα να αναατρέψουν οριστικά την κοινωνική αδικία που επικρατούσε στη χώρα. Το έδαφος ήταν κατάλληλο, λόγω της δικτατορίας που είχε προηγηθεί και την οποία ο λαός είχε χρεώσει, μετά την πτώση της  στους Αμερικανούς και στη Δεξιά παράταξη, ως τον τοποτηρητή των συμφερόντων τους στη χώρα. Ελάχιστοι γνωρίζουν τη σύγχρονη πολιτική μας ιστορία και τους συμπληρωματικούς ρόλους των κομμάτων εξουσίας στην εθνική μας υποτέλεια. Οι “συντηρητικοί” πολίτες, οι πιστοί στις παραδόσεις και στον θεσμό της Εκκλησίας έβλεπαν με τρόμο στις διακηρύξεις περί κοινωνικής δικαιοσύνης το “άγριο πρόσωπο του αθέου κομμουνισμού”! Παρέμεναν ανάλγητοι μπροστά και στην πλέον κραυγαλαία κοινωνική αδικία, στη διάκριση των πολιτών με βάση τα φρονήματα. (Δεν αναφερόμαστε στους υποκριτικά συντηρητικούς, οι οποίοι επωφελούντο στο έπακρο από τη σύμπλευσή τους με τους κατέχοντες την εξουσία). Οι “προοδευτικοί” ποθούσαν την αλλαγή και την κατάργηση των διακρίσεων. Υπό την επήρεια των ιδεολογημάτων του δυτικού σοσιαλισμού ανέπτυσσαν απόψεις εχθρικές προς την Εκκλησία, της οποία η Διοίκηση πολλές φορές προκλητικά έπαιρνε δι' εκροσώπων της πολιτικές θέσεις υπέρ των κρατούντων, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της δικτατορίας. Έτσι η πολιτική αλλαγή του 1981 χαιρετίστηκε από πολλούς ως λυτρωτική!

Με τον “λαό στην εξουσία” (άντε θύμα, άντε ψώνιο, άντε σύμβολο αιώνιο. Βάρναλης) είδαμε στη ΔΕΗ τη ραγδαία μεταβολή. Οι συνδικαλιστές, που έδιναν τις εντολές τους από την Αθήνα κατά τις μεγάλης διάρκειας απεργίες (1975-1980) προήχθησαν σε συνδιοικητές της ΔΕΗ. Τώρα που με την ωριμότητα των ετών σκέπτομαι την τακτική της διακοπής της λειτουργίας των μονάδων κατά τις απεργίες, στις οποίες μετείχα ανελλειπώς, θέτω ευθέως το ερώτημα: Τίνος ήταν  οι σταθμοί και με ποιό δικαίωμα κομματικοί εγκάθετοι, αργόσχολοι ως επί το πλείστον, έδιναν την εντολή στους χειριστές να “κατεβάσουν” τους διακόπτες. Η νέα εξουσία, στην υπηρεσία των ίδιων αφεντικών με αυτά της προηγούμενης, προέβη σε ευρεία εκκαθάριση στελεχών, αναξίων αλλά και αξίων, για να επανδρώσει τις θέσεις “κλειδιά” με δικούς της επίσης ανάξιους και άξιους. Έτσι στη μεγαλύτερη δημόσια επιχείρηση της χώρας κατασκευάστηκε πελώριο “ψυγείο” στελεχών  παχυλά αμειβομένων, για να μη προσφέρουν τίποτε ή ελάχιστα στην επιχείρηση. Οι ετήσιες απολαβές τους αντιστοιχούσαν προς τη δαπάνη κατασκευής μιας νέας μονάδας. Υπό την εξουσία των κομισαρίων – συνδικαλιστών οι διοικούντες αισθάνθηκαν σε πολλές περιπτώσεις να αποτελούν διακοσμητικά στοιχεία, καθώς οι κομματικοί είχαν πλήρη την κάλυψη της διοίκησης της ΔΕΗ  . Το προσωπικό αισθάνθηκε ως ελευθερία την ασυδοσία έναντι των ιεραρχικά προϊσταμένων και την εργασία ως ελάττωμα (οι εξαιρέσεις δεν καταργούν τον κανόνα). Ναι, υπήρξε αισθητή κάμψη  της    απόδοσης και του ενδιαφέροντος για την Επιχείρηση έναντι των εργαζομένων στη ΔΕΗ κατά την πρώτη γεννιά. Μπορεί εκείνοι να είχαν ευνοηθεί, από τον μηχανισμό του κόμματος, στο οποίο ανήκαν, έναντι άλλων, που είχαν αναγκαστεί να πάρουν το δρόμο της ξενιτιάς ως μετανάστες, όμως τους διέκρινε φιλότιμο, εργατικότητα, πνεύμα θυσίας και αγάπη προς την Επιχείρηση. Αυτά  όλα στη δεκαετία του 1980 εξανεμίστηκαν, ενώ έπρεπε να ενταθούν, αν πράγματι κοινωνική δικαιοσύνη έπνεε πλέον στον τόπο και στη ΔΕΗ. Όμως οι νέοι κρατούντες είχαν βάλει πλώρη να οδηγήσουν το σκάφος της χώρας στα λιμάνια του καταναλωτισμού. Αύξησαν με δάνεια τις απολαβές των εργαζομένων, χωρίς να δώσουν πειστικό όραμα κοινωνικής μεταβολής. Και ο άνθρωπος ρέπει προς την αμέλεια και την αδιαφορία, όταν όραμά του είναι η καλοπέραση.  Καλοπέραση και πνεύμα θυσία είναι ασυμβίβαστα.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ήταν εμφανές το τέλος του κομμουνιστικού συνασπισμού. Στην αρχή της επόμενης δεκαετίας αυτό συνέβη. Και τότε άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τη ΔΕΗ, για τη χώρα, για τους λαούς της Ευρώπης. Ο καπιταλισμός φόρεσε νέο πρόσωπο και βγήκε θριαμβευτής με το λάβαρο της “απελευθέρωσης” και της “οικονομίας της αγοράς”. Το κράτος κατέστη κατηγορούμενος ως κακός διαχειριστής των οικονομιών των λαών και ως λύση προτάθηκε η πλήρης αποκρατικοποίηση. Ήδη το 1992 με την οδηγία για την “απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας” η ΕΕ είχε θέσει τη ΔΕΗ στο εκτελεστικό απόσπασμα. Εμείς όμως περνούσαμε καλά με τα δανεικά.Η βιομηχανία της χώρας κατέρρεε υπό τα πλήγματα του αθέμιτου ανταγωνισμού στην αγορά της απάτης των ισχυρών του χρήματος. Η κακοδιοίκηση  και η νέου τύπου αντίληψη περί δημοσρίων επιχειρήσεων μετέτρεψααν τη ΔΕΗ σε ναυγαγοσωστικό. Τα οικονομικά σκάνδαλα εκ της διαπλοκής των “σοσιαλιστών” της εξουσίας με τους νέους ισχυρούς της οικονομίας στη χώρα σε θέματα συμβάσεων κατασκευής έργων, έπέφεραν σημαντική οικονομική αφαίμαξη της Επιχείρησης. Μεταβολές επί μεταβολών από “εκσυγχρονιστές” προκάλεσαν αναστάτωση και πρόσθετη οικονομική αφαίμαξη. Τέλος όχι μόνο το γηρασμένο προσωπικό  αποχώρησε με συνταξιοδότηση χωρίς να αντικατασταθεί έγκαιρα, αλλά δόθηκαν και κίνητρα εθελουσίας  εξόδου. Η εξουσία (και τα δύο κόμματα) επιδίωκαν τη συρρίκνωση του προσωπικού στα πλαίσια εντολών για κατεδάφιση των δημοσίων επιχειρήσεων. Παράλληλα οι εκσυγχρονιστές εισήγαγαν τη ΔΕΗ στο χρηματιστήριο, όπου οι μάγοι της οικονομίας γνωρίζουν πολύ καλά τον τρόπο να καρταβαραθρώνουν κάποια μετοχή.

Τώρα η ΔΕΗ κομματιάζεται και σύντομα θα ξεπουληθεί (Δεν βιάζομαι να προβλέψω. Είναι ηλίου φαεινότερο. Απλώς οι πολλοί δεν θέλουμε να αντικρύσουμε κατάματα την αλήθεια). Ας αφήσουμε σήμερα τους κύριους υπεύθυνους για την κατάντια και ας αναρρωτηθούμε πόσο φταίγουμε εμείς που τρώγαμε χωρίς να αισθανόμαστε και την υποχρέωση να παράγουμε, εμείς που πιστέψαμε ότι οι αλλαγές στην ΕΕ συμβαίνουν για το καλό μας, εμείς που στηρίξαμε τους υπέρμαχους της οικονομίας της “αγοράς” των κομμάτων εξουσίας (τώρα πλέον οι μάσκες έπεσαν και είδαμε τα πρόσωπα), εμείς που αποδεχθήκαμε το ρόλο του καταναλωτού και κλωτσήσαμε τις παραδόσεις μας, τη φιλοπατρία μας, την πίστη μας. Εμείς που έχουμε τη διάθεση να πουλήσαμε και την ψυχή μας.

Καιρός μετάνοιας. Δεν χάθηκαν τα πάντα.                        

“ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ”, 18-5-2011