Το σχολείο είναι γυρισμένο ανάποδα
Συγγραφέας: Τάσος Χατζηαναστασίου
Πρόλογος
Το παρόν βιβλίο περιλαμβάνει κείμενα γραμμένα από τους μαθητές και τις μαθήτριες της Α΄ τάξης του 1ου ΕΠΑΛ Ναυπλίου, το σχολικό έτος 2009-2010. Τα κείμενα δεν γράφτηκαν φυσικά για να δημοσιευτούν, αλλά ως ασκήσεις παραγωγής λόγου (εκθέσεις, περιγραφές, αφηγήσεις, σύντομες απαντήσεις σε ερωτήσεις κρίσης) και στο πλαίσιο της γραπτής αξιολόγησης του μαθήματος «Νεοελληνική Γλώσσα» της Α΄ Λυκείου. Θεώρησα, ωστόσο, ότι άξιζε τον κόπο να εκδοθούν, προκειμένου να επιτευχθούν δύο στόχοι: να αναδειχθεί και να συζητηθεί το ζήτημα της γλωσσικής διδασκαλίας στη μέση τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση (ΤΕΕ) αλλά και να προβληθούν οι ιδέες και οι προβληματισμοί των μαθητών και μαθητριών της.
Με αυτήν την έννοια, πρόκειται για ένα «διπλό» βιβλίο με δύο φαινομενικά ανεξάρτητα μεταξύ τους μέρη: ένα «θεωρητικό», που αφορά τη γλωσσική διδασκαλία στην ΤΕΕ και ένα «πρακτικό» με τα ζωντανά παραδείγματα της γλώσσας και της σκέψης των μαθητών και μαθητριών. Θα μπορούσε, δηλαδή, κάποιος να αγνοήσει το θεωρητικό μέρος και να περιοριστεί στην ανάγνωση των μαθητικών εργασιών, για να δει πώς σκέφτεται και γράφει ένα κομμάτι των σημερινών εφήβων με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Παρ’ όλα αυτά, υποστηρίζω ότι η συζήτηση γύρω από τη γλωσσική διδασκαλία δεν αφορά μόνο τους ειδικούς επαγγελματίες, αλλά το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας, καθώς η γλώσσα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της εθνικής παιδείας, του συνολικού πολιτισμού ενός λαού. Για το λόγο αυτό, τις συνέπειες της υποβάθμισης της παιδείας τις υφίσταται ολόκληρο το έθνος, ιδιαίτερα, όμως, τα λαϊκά στρώματα, για λόγους που, αν δεν είναι προφανείς, ελπίζω ότι θα αποσαφηνιστούν στη συνέχεια.
Εξυπακούεται ότι δεν δημοσιεύονται όλες οι εργασίες που γράφτηκαν στη διάρκεια της χρονιάς. Οι λόγοι είναι πολλοί και κυρίως πρακτικοί. Πρώτα πρώτα δεν είχε νόημα να δημοσιευτούν οι περιλήψεις κειμένων που έκαναν τα παιδιά. Σε ό,τι αφορά τις υπόλοιπες ασκήσεις παραγωγής λόγου, η ανάγνωση κειμένων που επαναλαμβάνουν τα ίδια πράγματα ή περιέχουν ανούσιες κοινοτοπίες (ή ακόμη και ανοησίες!) γραμμένες ανόρεχτα με πολλά εκφραστικά και συντακτικά λάθη, απλώς «για να βγει η υποχρέωση» στο πλαίσιο μιας καταναγκαστικής εργασίας –όπως είναι συχνά στο σχολείο η «αγγαρεία» της έκθεσης– θα ήταν κουραστική και βαρετή. Επιλέχτηκαν επομένως εργασίες που –κατά τη γνώμη μου φυσικά– παρουσιάζουν ενδιαφέρον, τόσο από γλωσσική άποψη όσο, κυρίως, από πλευράς περιεχομένου, επειδή είναι πρωτότυπες, περιέχουν αυθεντικές και όχι προκατασκευασμένες «φροντιστηριακές» κρίσεις, απόψεις και επισημάνσεις, έχουν χιούμορ, αποπνέουν εν τέλει τη φρεσκάδα των δεκαεξάρηδων συντακτών τους. Εννοείται πως η υποκειμενικότητα των κριτηρίων επιλογής αποτελεί μια ευθύνη που αναλαμβάνω στο ακέραιο!
Τελευταία διευκρίνιση: Οι σχολικές εργασίες δε δημοσιεύονται ως «μαργαριτάρια», για την ικανοποίηση όσων διασκεδάζουν επιπόλαια με το χαμηλό επίπεδο και τα λάθη των παιδιών (των άλλων). Κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε είτε με υποτίμηση της δικής μου δουλειάς, είτε με ένδειξη υπεροψίας και περιφρόνησης εκ μέρους μου απέναντι σ’ αυτούς/αυτές που με εμπιστεύθηκαν. Αντίθετα, παίρνω πολύ σοβαρά υπόψη κάθε τι που γράφουν οι μαθητές και οι μαθήτριές μου. Γιατί ακόμη και αν κάτι φαίνεται, ή πράγματι είναι, αφελές ή έχει γραφτεί επιπόλαια, διατηρεί την αυθεντικότητα μιας εφηβικής κατάθεσης και άρα αξίζει να το διαβάσουμε. Άλλωστε, μιλάμε πάντοτε για τα δικά μας παιδιά, δηλαδή για ένα σημαντικό κομμάτι της νεολαίας της χώρας μας, οπότε ακόμη και οι αδυναμίες, τα λάθη, οι αστοχίες, οι ασυνταξίες και το φτωχό περιεχόμενο προσφέρονται μάλλον για προβληματισμό παρά για διασκέδαση. Αυτό είναι και το νόημα αυτής της πρωτοβουλίας.
Τάσος Χατζηαναστασίου
