Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ:
Όλοι οι «συμβαλλόμενοι», οι οποίοι ανήκουν σε ένα κράτος, αποκαλούνται Πολίτες, μόνο εάν συμμετέχουν στην ανώτατη εξουσία – υπήκοοι δε, όταν απλά υποτάσσονται στους νόμους του κράτους
Του Βασίλη Βιλιάρδου*
«Η Δημοκρατία πάντοτε απειλείται. Η Δημοκρατία δεν είναι θεόσταλτη, ούτε πέφτει απλά από τον ουρανό. Για να την εξασφαλίσει μία κοινωνία, πρέπει να αγωνίζεται συνεχώς. Κάθε καινούργια γενιά πρέπει να αποφασίζει, ξανά και ξανά, υπέρ της προστασίας της Δημοκρατίας» (S. Larsson).
Η προστασία της Δημοκρατίας λειτουργεί, συμβαίνει και συντελείται δηλαδή, σε πολλά, διαφορετικά επίπεδα. Ένα από αυτά είναι οι ειρηνικές διαδηλώσεις – με στόχο τη διαμαρτυρία των Πολιτών, απέναντι σε τυχόν άδικα μέτρα της εκάστοτε κυβέρνησης. Ένα επόμενο είναι οι «συλλήψεις», καθώς επίσης οι συγκεντρώσεις των Πολιτών έξω από τα σπίτια των τεκμηριωμένα «επίορκων» κρατικών «λειτουργών», τους οποίους ηθελημένα αδυνατεί να «τιμωρήσει» το σύστημα – επικαλούμενο νόμους «ατιμωρησίας», τους οποίους το ίδιο ψήφισε. Ένα τρίτο είναι οι απεργίες – σε εθνικό, συλλογικό επίπεδο ή σε συγκεκριμένες, πολυεθνικές κυρίως επιχειρήσεις, οι οποίες δεν σέβονται, καταπατούν και αδιαφορούν για τα δικαιώματα των εργαζομένων τους ή της ίδιας της Πολιτείας (εκτεταμένη φοροδιαφυγή, μέθοδοι καρτέλ κλπ).
Ένα τέταρτο είναι ίσως το «κίνημα πολιτικής ανυπακοής», το οποίο εφάρμοσε στην πράξη με επιτυχία ο Gandhi στην Ινδία, καλώντας μεταξύ άλλων τους Ινδούς να αρνηθούν να πληρώσουν τους φόρους που είχαν επιβάλλει οι Βρετανοί – καθώς επίσης να συμμετέχουν σε μία συλλογική, ειρηνική και «βουβή» αποχή από τους χώρους εργασίας τους (όταν το 1920 οι «αποικιοκράτες» αρνήθηκαν να κάνουν υποχωρήσεις στο θέμα της ανεξαρτησίας, η Ινδία παρέλυσε από το γενικό «μποϊκοτάζ» στο οποίο ο Gandhi είχε καλέσει το λαό της χώρας του. Οι δημόσιοι υπάλληλοι παραιτούνταν, τα δικαστήρια και οι άλλες δημόσιες υπηρεσίες «απείχαν», οι μαθητές δεν προσέρχονταν στα σχολεία, ενώ οι απλοί Πολίτες απέκλειαν δρόμους με καθιστικές, σιωπηλές διαμαρτυρίες – αρνούμενοι να σηκωθούν, ακόμη και όταν τους επιτίθονταν η αστυνομία).
Εν τούτοις, η προστασία της Δημοκρατίας επιτυγχάνεται κυρίως, μέσα από τις συνεχείς προσπάθειες των Πολιτών, με στόχο την εξέλιξη της – μέσα από ειρηνικές συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες δηλαδή, οι οποίες αποσκοπούν στην καλυτέρευση των θεσμών. Στα πλαίσια αυτά, θεωρώντας δεδομένο ότι δεν είμαστε ικανοποιημένοι από τη λειτουργία της σημερινής αντιπροσωπευτικής, της κοινοβουλευτικής καλύτερα Δημοκρατίας, οι προσπάθειες όλων μας πρέπει να επικεντρώνονται στην εξασφάλιση περισσότερης δύναμης στους Πολίτες – κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την αυξημένη συμμετοχή τους στις αποφάσεις του κράτους, η οποία προϋποθέτει την υιοθέτηση όλο και πιο πολλών στοιχείων άμεσης δημοκρατίας. Στην αντίθετη περίπτωση, ο θάνατος του κοινωνικού κράτους είναι κάτι παραπάνω από βέβαιος.
Τα συνεχή σκάνδαλα της πολιτικής, η απίστευτη διαφορά που επικρατεί εντός της, ο «ενδοτισμός», η διαπλοκή, ο χρηματισμός, η ατιμωρησία και τόσα πολλά άλλα, τα οποία έχουν μετατρέψει την Πολιτική σε πειθήνιο, άβουλο «υπηρέτη» της οικονομικής εξουσίας (του Καρτέλ και των Αγορών), είναι αδύνατον να καταπολεμηθούν, εάν δεν συμμετέχουν ενεργά οι Πολίτες. Για να μπορέσει όμως να λειτουργήσει εποικοδομητικά η συμμετοχή τους, δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στο εκλογικό τους δικαίωμα – αλλά στη συνεχή ανάληψη ευθυνών εκ μέρους τους, μέσα από δημοψηφίσματα και επιτροπές ελέγχου της πολιτικής εξουσίας.
Εάν λοιπόν υπάρχουν κόμματα στη Βουλή, τα οποία πραγματικά ενδιαφέρονται για τη Δημοκρατία, οφείλουν να το αποδείξουν – με πράξεις και όχι με λόγια, κενά νοημάτων. Η απόδειξη δεν είναι άλλη από την κατάθεση ενός προσχεδίου νόμου, το οποίο θα συνηγορεί υπέρ της σταδιακής υιοθέτησης των κανόνων της άμεσης Δημοκρατίας. Όσο δεν υπάρχει ή δεν έχει το θάρρος να το κάνει κάποιο κόμμα, ο θάνατος της Δημοκρατίας είναι κάτι παραπάνω από προβλεπόμενος – ενώ η Ευρώπη των Πολιτών της μία άνευ προηγουμένου «συλλογική ουτοπία».
Μία τέτοια ενέργεια, ένα τέτοιο ενδεχόμενο καλύτερα, φαίνεται σαν να προκαλεί την «αποδυνάμωση» του Κοινοβουλίου – όπως και είναι στην πραγματικότητα. Η αποδυνάμωση του Κοινοβουλίου είναι πράγματι αυτό που πιστεύουμε ότι επιθυμεί η πλειοψηφία των Πολιτών μίας χώρας που θέλει να εξελίξει το πολίτευμα της – αφού μία Δημοκρατία, στην οποία δεν συμμετέχουν ενεργά οι Πολίτες, δεν είναι τίποτα άλλο από την κυριαρχία της πλειοψηφίας των Πολιτών, χωρίς τους Πολίτες.
Όπως, μόνο με την «εισαγωγή» της άμεσης Δημοκρατίας, δεν ολοκληρώνεται το έργο μας – επιτυγχάνονται ελάχιστα δηλαδή. Η συμμετοχή των Πολιτών στην πολιτικές αποφάσεις και στον έλεγχο του δημοσίου, θα πρέπει να ενισχυθεί δομικά από το σύστημα. Χρειάζεται επομένως διαφάνεια σε όλες τις διαδικασίες αποφάσεων του Κοινοβουλίου, στις Επιτροπές, στη κυβέρνηση και στη δημόσια διοίκηση. Επίσης, συστηματική, λεπτομερής ενημέρωση – αφού η γνώση, όχι φυσικά η «παραποιημένη» (παραπληροφόρηση), είναι δύναμη.
Εάν λοιπόν ψηφισθεί ένας νόμος υποχρεωτικής «απελευθέρωσης της πληροφορίας», ο οποίος θα δίνει το δικαίωμα στους Πολίτες να ενημερώνονται για όλες τις δημόσιες υποθέσεις, θα έχει γίνει μία καλή αρχή. Ένα δεύτερο βήμα θα ήταν οι δημόσιες συγκεντρώσεις όλων ανεξαιρέτως των επιτροπών της Βουλής – μη επιλεκτικά δηλαδή, καθώς επίσης με τη φυσική παρουσία Πολιτών και όχι απλά με την τηλεοπτική. Ένα επόμενο, το δικαίωμα των Πολιτών να έχουν πρόσβαση σε όλα τα δημόσια έγγραφα (κρατικές συμβάσεις κλπ), με τη μεγαλύτερη δυνατή ευκολία.
Τέλος, θα πρέπει φυσικά να βεβαιωνόμαστε ότι, τόσο τα κόμματα, όσο και οι πολιτικοί, δεν είναι «εξαγοράσιμοι». Επομένως, θα πρέπει να απαγορευθεί η οικονομική ενίσχυση τους από οποιονδήποτε, καθώς επίσης ο δανεισμός τους από τις τράπεζες. Δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει ανεξάρτητα ένα κόμμα και να αποφύγουμε το θέατρο σκιών όταν, για παράδειγμα, οφείλει στις τράπεζες ποσά που ξεπερνούν τα 100 εκ. € – όπως συμβαίνει με τα κυβερνητικά κόμματα στην Ελλάδα (αλλά και με τα υπόλοιπα, παρά το ότι χρωστούν λιγότερα, ανάλογα όμως του μεγέθους τους). Τα κόμματα πρέπει να υποχρεωθούν, τόσο από τα μέλη τους, όσο και από όλους εμάς, να αποπληρώσουν άμεσα τα χρέη τους – πόσο μάλλον αφού, εάν δεν μπορούν να ελέγξουν τα δικά τους οικονομικά, είναι προφανώς αδύνατον να λύσουν τα προβλήματα της χώρας τους.
Μεταξύ άλλων τώρα, η Δημοκρατία θα πρέπει να ενδιαφέρεται ενεργά για την ποιότητα ζωής των Πολιτών της. Για να μπορέσει όμως να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει να εισαχθούν εξειδικευμένοι μέθοδοι επίβλεψης και αναφοράς – όπως, για παράδειγμα, έρευνες για τη λειτουργία των νοσοκομείων, των σχολείων κλπ, σε συνεχή βάση και με τη δημόσια προβολή τους από ειδικά για το σκοπό αυτό, φυσικά «μη διατεταγμένα» ΜΜΕ.
Η άμεση Δημοκρατία λοιπόν, με τα μορφή της συμμετοχής των Πολιτών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής (στην πολιτική, στον πολιτισμό, στην Παιδεία, στην Υγεία, στο Μεταναστευτικό κλπ), είναι η πρόκληση του μέλλοντος. Η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία δεν είναι το τέλος της ιστορίας της Δημοκρατίας στον πλανήτη – πόσο μάλλον αφού η Δημοκρατία δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί ως μία ολοκληρωμένη, μη εξελίξιμη κατάσταση.
Ουσιαστικά, το να μπορούμε να την αναζωογονούμε συνεχώς, να την καλυτερεύουμε και να την εξελίσσουμε, είναι απαραίτητη προϋπόθεση της διατήρησης της – διαφορετικά, αργά ή γρήγορα, ειδικά σε εποχές που η οικονομική ανάπτυξη παύει να υφίσταται (πόσο μάλλον όταν η χώρα απειλείται με άλωση από το ΔΝΤ, ενώ οι προοπτικές της Ευρώπης είναι θολές), η δημοκρατία μετατρέπεται πολύ εύκολα σε «ξενοκρατούμενη ολιγαρχία» – εάν δεν επικρατήσει τελικά ο ολοκληρωτισμός.
Ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα, εάν δεν στηρίξουμε και δεν προστατεύουμε όλοι μαζί, ενεργητικά και πρακτικά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις μας, οι οποίες εξασφαλίζουν τη λειτουργία της πραγματικά ελεύθερης αγοράς (απειλείται από τα υπερεθνικά μονοπώλια, τα οποία επιβάλλουν τις τιμές, συνεργαζόμενα και μη ανταγωνιζόμενα μεταξύ τους), καθώς επίσης τις κοινωφελείς (ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ κλπ), οι οποίες μας προσφέρουν ισότιμη, ελεγχόμενη πολιτικά πρόσβαση στα βασικά αγαθά, τόσο η ολοκληρωτική άλωση της χώρας μας, όσο και η υποταγή της στους «εισβολείς», συνοδευόμενη από την ελεγχόμενη χρεοκοπία (εκεί φαίνεται να μας οδηγεί η γερμανική Ευρωζώνη, με τη βοήθεια της κυβέρνησης), δεν πρόκειται να αποφευχθεί – μετατρέποντας την πλειοψηφία του πληθυσμού σε εξαθλιωμένους υπηκόους της νεοφιλελεύθερης ολιγαρχίας.
Ολοκληρώνοντας, η δημιουργία ενός κοινωνικού, υπερκομματικού κινήματος Πολιτών (πάνω από το 50% των υπεύθυνων Ελλήνων Πολιτών δεν φαίνεται να αποδέχεται τα σημερινά πολιτικά κόμματα), με στόχο την επιβολή της σωστής λειτουργίας των κομμάτων, καθώς επίσης την «εισαγωγή» των κανόνων της άμεσης Δημοκρατίας, ταυτόχρονα με την εκδίωξη της σκιώδους εξουσίας, θα ήταν ίσως μία από τις διάφορες λύσεις στα σημερινά μας προβλήματα – πριν ακόμη είναι πολύ αργά, για την «αντιστροφή» της καταστροφικής μας πορείας προς τη δραχμή.
Βασίλης Βιλιάρδος (copyright), Αθήνα, 27. Φεβρουαρίου 2011, viliardos@kbanalysis.com
* Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου
