Ονοματοδοσία δρόμων νοτιοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VIII
Συνολική πρόταση ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της Κέρτεζης
Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Συνέχεια από: Ονοματοδοσία δρόμων νότιας Κέρτεζης – Μέρος VII | Αποικία Ορεινών Μανιταριών (tomtb.com) .
Ουσιαστικά η νοτιοδυτική Κέρτεζη αποτελεί μια περιοχή που αναπτύχθηκε κοντά στο μεγάλο και μικρό Κεφαλόβρυσο, έχει ως κέντρο τον 2ο σε παλαιότητα σωζόμενο ναό του Αη Γιάννη (Γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου). Ο βασικό λόγος ήταν η ύδρευση μιας και τότε το νερό πήγαινε στα σπίτια με ειδικά ξύλινα βαρέλια ή βαρέλες πάνω σε ζώα ή στον ώμο.
Θεωρείται ότι αποτελεί τον αρχικό πυρήνα της Κέρτεζης, όταν έφυγε από την περιοχή μεταξύ δυτικών Αλωνιών και Αη Γιώργη, που πιθανά να ήταν η αρχαία Κύναιθα ή δορυφόρος πόλη της.
1) Οδός Αγίας Τριάδας (κίτρινο χρώμα)
Μετά τον Αη Γιάννη και νοτιοδυτική γωνία του οικοπέδου του, όπου τελειώνει η ονομασία «οδός Αγίου Ιωάννου» (καφέ χρώμα), ανεβαίνουμε τη συνέχεια του δρόμου ανηφορικά ανάμεσα στα σπίτια Κουρτέων/«Σουγλέων», Τζενέων, Λυκακέων, Σαμαρτζόπουλων/ «Πρεζέων» και Βορυλλέων/«Κωτσέων». Φτάνουμε μέχρι τη δεξαμενή, που για ένα διάστημα ύδρευε τη γειτονιά αυτή. Τώρα το νερό της από τη Φροξυλιά και Αλταδόνα ποτίζει κήπους.
Ο δρόμος όμως συνεχίζει νότια και ήπια. Κάπου εκεί ανεβαίνει αρχικά δυτικά και κατόπιν διασταυρώνεται. Το δασικό πλέον αυτό κομμάτι, που έχει λίγες δεκαετίες που ανοίχτηκε, περνά από την νότια πλαγιά της Κουλούρας ή αλλιώς Αλογόραχης, φτάνει μέχρι το νεαρό ξωκκλήσι της Αγίας Τριάδας στον «Καλόγερο» και καταλήγει στις Απιδές της Καρβελούς.
Προτείνω την ονομασία, στο κατοικημένο μέρος του δρόμου μέχρι τη δεξαμενή, «οδός Αγίας Τριάδας». Αναλυτική πρόταση: φ/β, 10.12.2021.
2) Οδός Γεωργίου Φραντζή (πορτοκαλί χρώμα)
Βρισκόμαστε στη αφετηρία της «οδού Αγίου Ιωάννου», όπου κοντά βρίσκεται η οικία και το πρώην μαγαζί «ΣΙΚ» των κληρονόμων Ανδρέου Ανδριόπουλου. Θα συνεχίσουμε με την ονοματοδοσία των δρόμων που περικλείουν τον εθνικό Πύργο του Χασαπόπουλου/ «Λιάρου».
Ο Πύργος, όπως έχουμε γράψει και στο πρόσφατο βιβλίο μας «Όταν Παιδεία και Ποίηση συναντούν την επανάσταση 1821«, εκδόσεις Αρμός 2021, βρίσκεται σε επιλεγμένη θέση και ελέγχει τους επτά αρχαίους δρόμους, όλο τον οικισμό, τους νερόμυλους και φυσικά τα νερά του Κεφαλόβρυσου. Όμως οφείλουμε να σημειώσουμε ότι είναι δίπλα και στο σπίτι των Φραντζαίων.
Μετά την πτώση της Πόλης το 1453 και του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, οι Παλαιολόγοι με το Θωμά Παλαιολόγο έλεγχαν την Πελοπόννησο ακόμα, με το «Δεσποτάτο του Μυστρά».
Ο ειδικός σύμβουλος και πρωθυπουργός του αυτοκράτορα Γεώργιος (Σ)φαντζής κατάφερε να αποδράσει. Έφτασε στην Πελοπόννησο και του δόθηκε η κυριαρχία στην Κέρτεζη και τον κάμπο της, στη Δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού.
Πιθανότατα τότε έκτισε τον εν λόγω Πύργο, ίσως και τον νεοβυζαντινό ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο. Οι τελευταίοι Φραντζέοι έφυγαν για Αθήνα στη διάρκεια της κατοχής. Λεπτομέρειες στο εν λόγω βιβλίο μου.
Ο δρόμος που οδηγούσε στην οικία του, στον πύργο και στον νερόμυλο είναι μεν ιστορικός αλλά σχεδόν παρατημένος. Μεγάλη μνημειακή αξία έχει η πέτρινη και σχετικά στενή γέφυρα μεταξύ των οικιών κληρονόμων Μηλιτσόπουλου/«Γιαγουδή» και Ανδρέα Ανδριόπουλου/ «Πλιάκα». Κτίστηκε και αυτή μαζί με τις άλλες τρεις μεταξύ 1933 και 1936. Μαζί με την αποκατάσταση παρεμβάσεων που έχουν γίνει σε παλαιότερες εποχές, ο δρόμος αυτός και η γέφυρα έχει τεράστια ιστορική και μνημειακή αξία.
Ο δρόμος αυτός περνούσε με μια παράκαμψη από το νερόμυλο, πέρναγε με γεφυράκι από το μυλαύλακο, περνούσε από το τελευταίο σπίτι των Φραντζαίων και έφτανε μέχρι τη γέφυρα του «Τσάκαλη». Σήμερα διατηρείται μέχρι την αρχή του μισοπεσμένου νερόμυλου. Στις μέρες μας το τελευταίο κομμάτι δεν υπάρχει πιά. Η έλευση στη γέφυρα του Τσάκαλη γίνεται εδώ και πολλές δεκαετίες από άλλο δρόμο που ξεκινά από την «πλατεία ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολάου».
Εισερχόμαστε στο δρόμο απέναντι από το καφενείο του Σαμαρτζόπουλου/«Πρέζα», δίπλα από την οικία του αειμνήστου υποδηματοποιού Ανδρέα Ανδριόπουλου/«Πλιάκα», στην αφετηρία της «οδού Αγίου Ιωάννου».
Βεβαίως μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα η είσοδος γινόταν από την γκρεμισμένη τοξωτή γέφυρα και δίπλα από την είσοδο του εν λόγω καφενείου. Προτείνουμε την ονομασία «Οδός Γεωργίου Φραντζή». Αναλυτική πρόταση: φ/β, 17.12.2021.
3) Ιδιωτική οδός Εθνικού Πύργου (μώβ χρώμα)
Ο σημερινός δρομίσκος είναι ιδιωτικός. Όμως αφενός αποτελεί ένα ιστορικό πέρασμα και αφετέρου ενώνει την ιστορική «οδό Γεωργίου Φραντζή», που δείξαμε χθες με την «πλατεία ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολάου», που διαπερνάται από την οδό «Αγίου Ιωάννου». Αποτελεί ιστορικό πέρασμα γιατί οδηγεί στον Εθνικό Πύργο του Ανδρέα Κ. Χασαπόπουλου/ «Λιάρου», παρότι με την επανάσταση κατασχέθηκε και έχει κληρονομηθεί ιδιωτικά. Αυτή η ιδιοκτησία έχει μάλιστα και ΦΕΚ του 1886! Αποτελούσε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και ανεπίσημο πέρασμα για τον ομώνυμο νερόμυλο για διευκόλυνση.
Εάν και ο ιδιοκτήτης μέρους του δρόμου συμφωνεί, θα πρότεινα στην κοινότητα την ονομασία «Ιδιωτική οδός Εθνικού Πύργου». Αναλυτική πρόταση: φ/β, 18.12.2021.
4) Οδός Δημάρχου Τάκη Παπαχρυσάνθου (κόκκινο χρώμα)
Συνεχίζουμε σήμερα με ένα σημαντικό δρόμο που ενώνει την «οδό Αγίου Ιωάννου» με την «οδό καστανοδάσους» (θαλασσί χρώμα). Πριν την δεκαετία του 1960 αυτό τον ρόλο έπαιζε ένας παράλληλος δρόμος στα ανατολικά του σημερινού, η «οδός Γεωργίου Φραντζή».
Εκεί στην δεκαετία του 1960 αντικαταστάθηκαν τα πολλά ξύλινα γεφύρια στη «πλατεία ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολαόυ» με τσιμεντένια και δημιουργήθηκε και η εν λόγω πλατεία. Αυτή αποτελεί και την αφετηρία αυτού του δρόμου.
Περνάμε από αρκετά σπίτια, αλλά τα περισσότερα πλέον είναι καινούρια. Περνάμε και από το σπίτι του αειμνήστου ταχυδρόμου Βασιλείου Παπαχρυσάνθου, του οποίου ο μεγάλος γιος Τάκης τίμησε τόσο τη γενέτειρά του Κέρτεζη, όσο δε και τον νέο τόπο μόνιμης διαμονής του, την Μεταμόρφωση Αττικής. Εκεί πριν 20 χρόνια διετέλεσε εκλεγμένος δήμαρχος. Δυστυχώς δεν έφτασε σε βαθιά γεράματα.
Στη συνέχεια θα περάσουμε και το πέτρινο γεφύρι στου «Τσάκαλη» και θα προχωρήσουμε άλλα 20 μέτρα μέχρι να συναντήσουμε την «οδό καστανοδάσους».
Εκεί αριστερά μας βρίσκεται σκεπασμένη η πάλαι ποτέ δημόσια βρύση με ένθεν κακείθεν τρία σκαλιά. Κατόπιν θα επιστρέψουμε πίσω, δηλαδή με κατεύθυνση βορειοδυτική.
Προτείνω την ονομασία του εν λόγω δρόμου, προς τιμή του εσωτερικού μας μετανάστη, που τίμησε το χωριό μας στην Αττική, «Οδός Δημάρχου Τάκη Παπαχρυσάνθου».
Αναλυτική πρόταση: φ/β, 11.12.2021.
5) Οδός Φροξυλιάς (γαλάζιο χρώμα)
Στη γέφυρα στο «Τσάκαλη», σημείο που καταλήγει η «οδός καστανόδασους» (θαλασσί χρώμα) και φθάνει η «οδός Δημάρχου Τάκη Παπαχρυσάνθου» (κόκκινο χρώμα), όπως είπαμε είχαμε και τη παλιά βρύση με νερό Κεφαλοβρύσου.
Ακριβώς απέναντι από τη θέση της βρύσης συνέχιζε ο δρόμος που αποτελούσε έναν από τους επτά αρχαίους δρόμους που συνέδεαν την Κέρτεζης με τα πίσω χωριά. Αυτός περνούσε από τη Φροξυλιά, αλλά πριν φτάσει εκεί βρισκόταν πάντα κοντά ή πάνω στη νότια όχθη του χείμαρρου «Ελλά» που κατέρχεται από την Καρβελού.
Στο μέσον περίπου της διαδρομής και μετά τα γαλάρια του Θεοφάνη Βορύλλα είχε την πρώτη σύνδεση με το δρόμο που ονομάσαμε «οδός Αγίας Τριάδας». Μετά από λίγο συναντά τον δασικό δρόμο που έρχεται από το ξωκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων. Η 2η σύνδεση με την «οδό Αγίας Τριάδας» γίνεται ακριβώς στη νοτιοδυτική είσοδο σ’ αυτό το ξωκκλήσι, στην περιοχή «Καλόγερος». Έτσι κατανοούμε ότι μπορούν να δημιουργηθούν πολλές διαδρομές περιπατητικές ή ορειβατικές μέσα στο καστανόδασος.
Στη αφετηρία του και για 50 μέτρα ο δρόμος αυτός έχει δεξιά και αριστερά οικίες. Γι’ αυτό προτείνω την ονομασία αυτής της αρχικής τουλάχιστον διαδρομής ως «οδός Φροξυλιάς».
6) Οδός νεομάρτυρα Γιαλαμά (πράσινο χρώμα)
Βρισκόμαστε λοιπόν στην σκεπασμένη πέτρινη γέφυρα του «Τσάκαλη». Θα ακολουθήσουμε ένα δρόμο σε μορφή «ς», που συνδέει το Κεφαλόβρυσο από τα βορειοδυτικά του Ναού του Άη Γιάννη μ’ αυτή τη γέφυρα. Στο σημείο αυτό τελειώνει και η «οδός Δημάρχου Τάκη Παπαχρυσάνθου» (κόκκινο χρώμα).
Η οδός αυτή πιθανότατα ακολουθήθηκε από τον ηρωικό Κερτεζίτη Γιαλαμά περί το 1720, όταν η Κέρτεζη ήταν η έδρα του Καζά Καλαβρύτων. Στόχος του ήταν να φτάσει στο Κεφαλόβρυσο και να μονομαχήσει με τον τουρκοαιγύπτιο γίγαντα Σαΐντ, τον λεγόμενο «Αράπη» για την χρήση του κοινοτικού – δημοσίου αγαθού του νερού.
Τα της μονομαχίας και όχι μόνο αναφέρονται διεξοδικά και ποιητικά, με πεζή απόδοση και με σχολιασμό στο πρόσφατο βιβλίο μας «Όταν Παιδεία και Ποίηση συναντούν την επανάσταση 1821» – «Ανάμεσα στα βουνά και την Κέρτεζη».
Η αρχική μικρή άνοδος στη βόρεια όχθη του χείμαρρου Ελλά δυστυχώς είναι χωμάτινη και αδιαμόρφωτη. Κατόπιν όμως η διαδρομή διέρχεται ανάμεσα σε οικίες και λαχανόκηπους. Στο τέλος περνά βόρεια από το ναό του Αη Γιάννη και καταλήγει στη «οδό Αγίου Ιωάννου», στην νοτιανατολική γωνία της «πλατείας Γεωργίου Αν. Στριφτόμπολα». Προτείνω την ονομασία της ως «Οδός νεομάρτυρα Γιαλαμά». Αναλυτική πρόταση: φ/β, 14.12.2021.
7) Πάροδος Αη Γιάννη (ρόζ χρώμα)
Το οικόπεδο επί του οποίου βρίσκεται ο Ναός έχει σχήμα σχεδόν ισοπλεύρου τριγώνου. Η βόρεια πλευρά συνορεύει με την αφετηρία της «οδού νεομάρτυρα Γιαλαμά». Η νοτιοδυτική, όπου και η είσοδος, αποτελεί το τέλος της «οδού Αγίου Ιωάννου». Επομένως απομένει η νοτιοδυτική πλευρά με μια όμορφη και στενή διαμορφωμένη πάροδο. Βρίσκεται ανάμεσα στο ιερό του Ναού και κυρίως στο ένα παρακλάδι των Μαλιαρέϊκων σπιτιών. Στα νοτιοδυτικά βρίσκεται και η οικία των κληρονόμων του Ανδρέα Κούρτη/«Σουγλή», του πρεσβύτερου.
Προτείνω την ονομασία «Πάροδος Αη Γιάννη». Αναλυτική πρόταση: φ/β, 15.12.2021.
8) Πάροδος Μαλλιαρέων (μαύρο χρώμα)
Θα ασχοληθούμε με ένα πολύ στενό χωμάτινο δρόμο, αδιάβατο από αυτοκίνητα, αλλά, σχεδόν πλέον, και από ανθρώπους. Έτσι είναι παρατημένος στη μοίρα του από τα κοινοτικά συμβούλια. Γι αυτό την ονομάζω πάροδο και όχι οδό.
Ο δρόμος ενώνει, πριν φτάσουμε στην πλατεία του Κεφαλόβρυσου, την «οδό Αγίου Ιωάννου» (καφέ χρώμα) με την «οδό Δημάρχου Τάκη Παπαχρυσάνθου» (κόκκινο χρώμα), σχετικά παράλληλα και βόρεια της «Οδού νεομάρτυρα Γιαλαμά».
Διευκόλυνε κυρίως τα σπίτια Γιαννόπουλου/«Τριτσιμπίδα» και τον άλλο κλάδο των Μαλλιαρέων/«Κοζατέων» μέχρι και τις μέρες μας. Εφάπτεται στα δύο άκρα του δυτικά με τη νέα οικία του πρώην ταχυδρόμου και προέδρου της Κοινότητας Κωνστ. Γ. Μάλλιαρη και στα ανατολικά με την οικία του αειμνήστου πρώην ταχυδρόμου Βασιλείου Παπαχρυσάνθου, πατέρα του Τάκη. Η οικία Γιαννόπουλου, όπου έμενε η οικογένεια του κουρέα Γιάννη Γιαννόπουλου ανήκε σε έναν Αλέξιο Σαμαρτζόπουλο. Και επήλθε σε Γιαννόπουλους από εσώγαμπρο.
Προτείνω ο δρόμος αυτός να επισκευαστεί και να ονομαστεί «Πάροδος Μαλλιαρέων». Αρχική πρόταση: φ/β, 16.12.2021.
* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι συνταξιούχο εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ. θεολόγος, συγγραφέας και ερευνητής της Κέρτεζης.
Η παράδοση έγινε επίσημα στον πρόεδρο της Κοινότητας Κερτέζης σε δημόσια εκδήλωση, Σάββατο, 26 Μαρτίου 2022.
