Η Κατάρρευση της Εντιμότητας
Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη*
Η ανθρωπότητα έχει εισέλθει τα τελευταία χρόνια σε μια περίοδο κατά την οποία όσο οι τιμές των καταναλωτικών αγαθών αυξάνονται, παγιώνοντας συνθήκες κοινωνικής ανισότητας, τόσο η τιμή της ανθρώπινης ζωής ευτελίζεται. Όλα τούτα οφείλονται, εν πολλοίς, στην κατάρρευση της έννοιας της εντιμότητας. Γιατί, όμως, η ανθρωπότητα έχει περιέλθει σε μια τέτοια κατάσταση; Τι σημαίνει να είναι κάποιος ανέντιμος;
Εντιμότητα συνιστά ο δίκαιος και διαφανής τρόπος συμπεριφοράς τόσο απέναντι στον εαυτό μας όσο και στη σχέση μας με τους άλλους. Ο έντιμος άνθρωπος πάντα απολαμβάνει της εμπιστοσύνης και του σεβασμού των συνανθρώπων του. Το πρώτο παιδί της ανεντιμότητας είναι το ψέμα. Πολλές φορές το ψέμα ειπώνεται λόγω της έλλειψης γνώσης, επιχειρώντας κάποιος να καλύψει το εν λόγω έλλειμμά του. Αρκετές φορές το ψέμα υιοθετείται ως καύχηση για δεξιότητες που δεν υφίστανται. Κατά συνέπεια, η ανεντιμότητα έχει να κάνει περισσότερο με τον ίδιο τον εαυτό του ανέντιμου, που προτιμά πρώτιστα να εξαπατά τον εαυτό του. Η ανεντιμότητα αποτελεί εμπόδιο στον ίδιο τον άνθρωπο ώστε να πραγματώσει εκείνο που μπορεί και θέλει. Είναι μια ασθένεια, όπως ο καρκίνος, που εξαπλώνεται από το ατομικό στο κοινωνικό επίπεδο. Το δεύτερο παιδί της ανεντιμότητας είναι η υποκρισία. Η επιβολή του μονόδρομου σε μια στερεοτυπική υλιστική ευτυχία έχει εξουθενώσει τους ανθρώπους στην αναζήτησή της. Η προσπάθεια κατάκτησής της, μέσα από διαδρομές που δεν γνωρίζουν ηθικούς φραγμούς, ποτέ δεν έμοιαζε τόσο επιθυμητή από τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Το ίδιο συμβαίνει στους πολιτικούς, αρκεί να δει κανείς το μόνιμο χαμόγελο στα χείλη, όπως επίσης και μια μόνιμη κατάσταση χαρωπής (sic) εικόνας στις τηλεοπτικές εκπομπές. Οι ειδήσεις και οι ενημερωτικές εκπομπές της τηλεόρασης αποτελούν το μέσο χειραγώγησης των τηλεθεατών. Οι συμμετέχοντες «δημοσιογράφοι» συνεισφέρουν στο ανέντιμο παιχνίδι της χειραγώγησης, υπηρετώντας τα συμφέροντα των εργοδοτών τους. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως θεσμός, αποτελεί τον ορισμό της υποκρισίας (μήπως άραγε ήρθε η ώρα να υπάρξει μια έντιμη συζήτηση στην Ελλάδα για τη σχέση μας με την ΕΕ;).
Η επικράτηση της ανεντιμότητας είναι η κόλαση που έχει δημιουργήσει η ανθρωπότητα για τον εαυτό της. Ο Lewis Andrews, ένας σύγχρονος ψυχολόγος, στο βιβλίο του Thine Own Self Be True (1989) εξηγεί στη θεωρία του ότι «η ανέντιμη συμπεριφορά είναι η ρίζα των περισσότερων ψυχολογικών προβλημάτων μας». Με το να είναι κανείς έντιμος διασφαλίζει ότι είναι απαλλαγμένος από όλα τα βάρη της ενοχής και των τύψεων.
Δεν είναι μόνο οι διεφθαρμένοι πολιτικοί, οι εγκληματίες και οι απατεώνες που είναι ανέντιμοι. Μια κοινωνία αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από συνηθισμένους ανθρώπους, που μοιάζουν να αποδέχονται και να υιοθετούν την ανεντιμότητα ως θεμιτό μέσο επίτευξης της κοινωνικής καταξίωσης. Όσο περισσότερο ανέντιμος είναι ένας άνθρωπος τόσο περισσότερο θρασύς και αγενής γίνεται, λαμβάνοντας χαρακτηριστικά που, με στρεβλό τρόπο, τείνουν να επιδοκιμάζονται στην κοινωνία μας ως απαραίτητα στοιχεία επιβίωσης. Σε αντίθεση όμως με όλα τα παραπάνω, εάν τα μέλη μιας κοινωνίας είναι τίμια, αξιοπρεπή και δίκαια, ολόκληρη η κοινωνία ωφελείται, καθώς αρχίζει να λειτουργεί ο «νόμος της έλξης».
Τις κοινωνίες τις αλλάζουν οι άνθρωποι. Επιστροφή στην αρετή της εντιμότητας είναι η μετάβαση της ανθρωπότητας από τη νηπιώδη ηλικία στην ωρίμανσή της. Επιστροφή στην εντιμότητα είναι η αθωότητα της φύσης του ανθρώπου. Η εντιμότητα αποτελεί την αξία της ανθρωπινότητας στην απανθρωπία του μέλλοντός μας.
* O Τριαντάφυλλος Σερμέτης είναι Δρ. Φιλοσοφίας.
