ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΥΤΙΝ ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΔΥΣΗ

Του Χάρη Ναξάκη*

      Στις διαπραγματεύσεις το 416 π. Χ. μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων (Θουκυδίδης) οι Αθηναίοι διαπραγματευτές Κλεομήδης και Τεισίας διαμηνύουν: Δεν χρειάζεται να φτάσετε στα έσχατα… διότι δεν αγωνίζεστε περί αρετής εναντίον ίσων αντιπάλων, οπότε θα ήταν ντροπή να υποχωρήσετε, αλλά αγωνίζεστε για την σωτηρία σας. Επομένως δεν πρέπει να αντισταθείτε σε πολύ ανώτερους σας… Θέλουμε και χωρίς κόπο να σας εξουσιάζουμε και για το συμφέρον και των δύο να σωθείτε… έχετε την δυνατότητα να υποταχθείτε πριν πάθετε πιο μεγάλες συμφορές και εμείς επίσης αν δεν σας καταστρέψουμε θα έχουμε κέρδος… οι άνθρωποι πρέπει να υπακούουν στον νόμο της φύσης σύμφωνα με τον οποίο εξουσιάζει ο ισχυρότερος.

     Η καταστροφή που επακολούθησε, της Μήλου από τους Αθηναίους, δείχνει το βαθμό μηδενισμού στον οποίο είχε φτάσει η δίψα των Αθηναίων για απόκτηση ισχύος και επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά ότι οι δαίμονες της βούλησης για την απόκτηση εξουσίας και κυριαρχίας έχουν εγκαθιδρύσει για τα καλά το βασίλειό τους εντός της ανθρώπινης κατάστασης. Όπως όμως συμβαίνει, όχι πάντα, η αλαζονική υπερεκτίμηση της δύναμης (ύβρις) οδηγεί στην νέμεση (τιμωρία). Η Αθηναϊκή ηγεμονία καταστράφηκε μετά την αποτυχημένη σικελική εκστρατεία.

     Μετά την ήττα των ολιγαρχικών το 403 π. Χ. στην αρχαία Αθήνα, οι νικητές δημοκρατικοί αποφάσισαν “των δε παρεληλυθότων μηδενί προς μηδένα μνησικακείν”, να μην διατηρήσουν δηλαδή την μνήμη των περασμένων γεγονότων με μνησικακία, με δικαστικές διώξεις για τα εγκλήματα που έγιναν κατά την διάρκεια του εμφυλίου. Πρόκειται για μια ουμανιστική απόφαση που θεσμοθετεί για πρώτη φορά την αμνηστία, και δείχνει ότι εντός της ανθρώπινης υπόστασης κατοικούν οι δυνάμεις της ύβρεως, της διχόνοιας, αλλά και της ενότητας.

     Δεν ακολούθησαν όμως οι νικητές Γάλλοι, Άγγλοι, κλπ, του Α΄ παγκοσμίου πολέμου τον δρόμο της σωφροσύνης, την αρχή της συγχώρεσης, όπως έπραξαν μετά τον εμφύλιο οι Αθηναίοι, αλλά αυτόν της ταπείνωσης του ηττημένου, των Γερμανών. Με την συνθήκη των Βερσαλλιών το 1919 η Γερμανία έχασε το ένα όγδοο των εδαφών της, υποχρεώθηκε σε πλήρη αποστρατικοποίηση, κατασχέθηκαν τα εμπορικά πλοία της, εξαναγκάστηκε να εφοδιάζει δωρεάν με άνθρακα την Γαλλία, το Βέλγιο και την Ιταλία, διαμοιράστηκαν οι αποικίες της,  υποχρεώθηκε να πληρώσει εξοντωτικές αποζημιώσεις 132 δισεκατομμυρίων μάρκων. Η ταπείνωση αυτή της Γερμανίας είναι ένας από τους λόγους που επωάστηκε αργότερα το αβγό του φιδιού, ο ναζισμός.

     Την ίδια αλαζονική υπεροψία έδειξε η Αμερική και οι δυτικοί σύμμαχοί της, με την κατάρρευση μετά το 1990 των χωρών της ανατολικής Ευρώπης, ιδιαίτερα απέναντι στην Ρωσία, την οποία περικύκλωσε ενθαρρύνοντας την ένταξη πολλών πρώην ανατολικών χωρών στο ΝΑΤΟ. Αυτό επιχείρησε να πράξει και με την Ουκρανία. Ταυτόχρονα στο όνομα της εξαγωγής της δημοκρατίας, των ιδανικών του ελεύθερου κόσμου, σε χώρες με αυταρχικούς ηγέτες, η Αμερική εξαπέλυσε “δίκαιους” πολέμους καταστρέφοντας την Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ, την Συρία και την Λιβύη. Η μόνιμη επωδός πριν και μετά από κάθε στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ ήταν η ανάγκη διασφάλισης των στρατηγικών της συμφερόντων, η διεύρυνση του ζωτικού της χώρου και η απειλή της εσωτερικής της ασφάλειας. Η εξαγωγή διαμέσου του πολέμου της “δημοκρατίας” και της “εσωτερικής ασφάλειας” είναι ένα προϊόν που πουλάνε οι κυρίαρχες ελίτ στους υπηκόους τους. Τα ίδια βέβαια αλαζονικά επιχειρήματα ισχύος χρησιμοποιεί σήμερα η Ρωσία για να εισβάλλει στην Ουκρανία. Η Δύση όμως δεν διαθέτει κανένα ηθικό πλεονέκτημα γιατί είναι ο πρώτος διδάξας από την εποχή των Μηλίων, του Κολόμβου, του α΄ και β΄ παγκοσμίου πολέμου μέχρι και σήμερα.

     Τελικά ποια είναι η σωστή πλευρά της ιστορίας; Είναι η Ελλάδα στην σωστή πλευρά; Όχι. Η Ελλάδα ήταν και είναι μια χώρα των συνόρων που ιστορικά, πολιτισμικά και γεωγραφικά, αλλά και από την άποψη του οικονομικού της μεγέθους, αιώνες τώρα ανήκει στον χώρο της Μεσογείου και των Βαλκανίων. Αν όμως οι χώρες αυτές δεν ενισχύσουν τους δεσμούς τους, δεν κάνουν βήματα προς την ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση τους, την ισότιμη διαπεριφερειακή συνεργασία και αλληλεγγύη, θα είναι πάντα έρμαια των ισχυρών. Δυστυχώς σήμερα είναι αδύναμη μια προοπτική πέραν των σφαιρών επιρροής δυτικών ή ανατολικών, όπως επίσης είναι ισχνή μια οπτική φιλειρηνικού κινήματος που δεν διαχωρίζει Ουκρανούς και Σύρους πρόσφυγες.

* Ο Χάρης Ναξάκης είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, charisnax@yahoo.gr.