Περί της στρατιωτικής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι Εκκλησίες

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

   Ως κεραυνός εν αιθρία έπεσε για τους πολλούς η σχεδιασμένη στρατιωτική επίθεση της σύγχρονης Ρωσίας του 21^ου αι., επί του «τσάρου» Βλαντίμιρ Πούτιν, στην σύγχρονη Ουκρανία. Μια Ουκρανία που βολοδέρνει πολιτικά και σε περίεργα λημέρια. Αφορμές για την επίθεση υπάρχουν πολλές. Όμως, όπως γνωρίζουμε από την ιστορία, αυτές δεν ταυτίζονται με τις αιτίες.

   Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και του «Συμφώνου της Βαρσοβίας», η στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ, όχι μόνο δεν αυτοδιαλύθηκε, αλλά επεκτείνεται ανατολικά της Ευρώπης, σε χώρες που το ζήτησαν στην μετασοβιετική εποχή. Αυτό βεβαίως δεν ήταν μόνο θέμα δυτικής προπαγάνδας, ούτε καν η κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Η Ουκρανία είχε μείνει έξω απ’ αυτή την επέκταση του ΝΑΤΟ, μετά την «Συμφωνία του Μίνσκ».

   Όμως: «…ωστόσο, το Κίεβο και όχι η Μόσχα ευθύνεται για τη συστηματική ναρκοθέτηση των συμφωνιών. Σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι κενό γράμμα. Είναι ενδεικτικό πώς από τους 14.000 περίπου νεκρούς αυτά τα οκτώ χρόνια, οι περισσότεροι πέθαναν μετά την υπογραφή των συμφωνιών…».[1] Στην αρχή του άρθρου του σημειώνει ο ίδιος αρθρογράφος:

   «…Υπογράφτηκαν το 2014 και 2015 στην πρωτεύουσα της Λευκορωσίας. Η αναγνώριση από την Ρωσία την Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου της ανεξαρτησίας των δημοκρατιών του Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ σίγουρα έβαλε το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των συμφωνιών….».

   Αυτή η ακύρωση στην πράξη είχε ως βάση την υπερβολική μέχρι φασιστική πίεση και «πνίξιμο» σε πολλούς ρωσόφωνους της Ουκρανίας που είναι και ρωσόφιλοι. Το αντάρτικο κίνημα από τότε είναι σε εξέλιξη σε δύο απ’ αυτές τις νοτιοανατολικές περιοχές της Ουκρανίας (Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ). Την αυτονομία-ανεξαρτησία τους, σχεδόν χωρίς να χυθεί αίμα, αποδέχτηκε το Κρεμλίνο ως ανεξάρτητες περιοχές και τις ενέταξε στη ρωσική ομοσπονδία με την εισβολή! 

   Πάντως, οφείλουμε να συμφωνήσουμε, ότι πρόκειται για τον πρώτο ουσιαστικά ενδο-ευρωπαϊκό πόλεμο (μεταξύ ευρωπαϊκών ανεξάρτητων κρατών) από την εποχή του Β’ παγκοσμίου πολέμου και ο κίνδυνος να είναι η αρχή ενός 3ου παγκοσμίου πολέμου δεν μπορεί να αποκλειστεί. Βεβαίως είχαμε από την ασιατική Τουρκία εισβολή στη βόρεια Κύπρο το 1974,[2] αλλά και την διάλυση της Νέας Γιουγκοσλαβίας – Σερβίας (επί Μιλόσεβιτς) το 1999 κυρίως από τις ΗΠΑ (επί Κλίντον).[3] Όμως δεν ήταν ανοικτά ενδο-ευρωπαϊκοί πόλεμοι. Μπορούμε να πούμε τελείως συνοπτικά ότι αυτός ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας είναι μια αποτυχία τόσο του γενικότερου ευρωπαϊκού ανθρωπιστικού ρεύματος, όσο και του εθνικιστικού ορθόδοξου ρεύματος.

   Ως γνωστόν η σύγχρονη Ουκρανία, που δημιουργήθηκε από τον Βλαντίμιρ Λένιν[4] πριν εκατό χρόνια, χωρίζεται από βορρά προς νότο από τον ποταμό Δνείπερο, ο οποίος και σχίζει το σύγχρονο Κίεβο ανισομερώς. Κατά κανόνα η δυτική Ουκρανία είναι πλέον καθολική, ενώ η ανατολική ορθόδοξη. Οι καθολικοί έχουν αναπτύξει εκεί την Ουνία, ενώ οι ορθόδοξοι είναι διχασμένοι. Οι ρωσόφιλοι έχουν ως Αρχιεπίσκοπο τον Ονούφριο, ενώ ήδη το Οικουμενικό Πατριαρχείο από το 2019 έχει αναγνωρίσει την 15^η αυτοκέφαλη εκκλησία της Ουκρανίας με Αρχιεπίσκοπο Κιέβου και πάσης Ουκρανίας τον Επιφάνιο.

   Ας δούμε λίγο από πολιτική και ιστορική σκοπιά την αρχή με το μάτι ενός φίλου, όχι όμως ιστορικού: «Η ιστορία της νεότερης, μεταπαγανιστικής Ρωσίας ξεκινάει με τον εκχριστιανισμό του Πρίγκηπα Βλαδίμηρου του Μεγάλου (958-1015). Μετά το θάνατο του Βλαδίμηρου, το βασίλειο διαμοιράστηκε από τον ίδιο σε τρία ίσα μέρη στους τρεις γιους του. Ο πρωτότοκος γιος του, Σβιάτοπολκ, έγινε κληρονομικώ δικαιώματι Πρίγκηπας του Κιέβου και αμέσως θέλησε να σφετεριστεί όλη τη ρωσική επικράτεια και να γίνει απόλυτος κυρίαρχος.

   Οι σύμβουλοι του δεύτερου γιου του Βλαδίμηρου, Πρίγκηπα Μπόρις, του διαμήνυσαν να πάρει το στρατό και να καταλάβει ο ίδιος το Κίεβο. Ο Μπόρις δε θέλησε να πάρει μέρος σε (κατά τη στενή έννοια) αδελφοκτόνο πόλεμο και προτίμησε να κρατήσει στάση ανεξίκακη και τελικά να δολοφονηθεί από πράκτορες του Σβιάτοπολκ. Ο Μπόρις (μαζί με τον άλλο αδελφό του, Γκλεμπ, που ακολούθησε παρόμοια τακτική) είναι ο πρώτος Ρώσος αναγνωρισμένος άγιος.

   Τηρουμένων των αναλογιών, ο σημερινός Ρώσος πρόεδρος ακολουθεί τακτική διαφορετική ως αντίθετη αυτής του αγίου Πρίγκηπα Γκλεμπ και κοντύτερη αυτής του Σβιάτοπολκ του λεγόμενου Καταραμένου.

   Είναι οριακά λοιπόν ίσως σαν αυτό που έλεγε ο Παπαδιαμάντης για τους Βαλκανικούς πολέμους: το δούλον γένος μπορεί να “έχρηζε χείρας βοηθείας” από τους Βούλγαρους υπερ-εθνικιστές που καταπίεζαν τους ελληνικούς πληθυσμούς, αλλά ο ίδιος ήταν απόλυτα αντίθετος σε αυτούς ως αδελφοκτόνων (μεταξύ σαρκικών και πνευματικών αδελφών) πολέμων.
   Ό,τι έγινε δεν ξεγίνεται. Αυτό που τώρα γίνεται είναι να σταματήσουν άμεσα οι εχθροπραξίες, οι δύο πλευρές να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να καταλήξουν σε μια αληθινά δίκαιη λύση…».^[5]

   Το ζήτημα των πολέμων είναι όντως καταραμένο, όπως αποφάσισε και η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος στην Κρήτη, αλλά συχνά η θεσμικοί αντιπρόσωποι της Εκκλησίας γέρνουν συχνά προς την κρατική εξουσία. Έτσι ερμηνεύεται και η αποχή του Πατριαρχείου της Ρωσίας το 2016 από τη Σύνοδο αυτή, την τελευταία ακριβώς στιγμή. Λέτε η εισβολή στην Ουκρανία να είχε σχεδιαστεί ως μεγάλη πιθανότητα από τότε; Γι’ αυτούς, όλους όμως, τους πολέμους θα ήθελα ν’ αφήσω έναν άλλο φίλο να μιλήσει σχετικά:

   «…Η Εκκλησία δεν μπορεί να μη ζήσει την τραγικότητα της ιστορίας και δεν μπορεί να προσπεράσει την σπουδαιότητα της ελευθερίας, η οποία, -και στις σχετικές εκδοχές της, δηλαδή ως πολιτική ελευθερία, ως αυτοδιάθεση κ.λ.π.- αποτελεί ανταύγεια του χριστιανικού οράματος για την έσχατη ελευθερία. Σε καμμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να αρθεί το μείζον αξίωμα, ότι για τον χριστιανισμό κάθε πόλεμος είναι εμφύλιος πόλεμος.

   Ας μου επιτραπεί να αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα από τη βυζαντινή περίοδο, το οποίο αποτυπώνει, νομίζω, τις αντινομίες της ιστορίας και τον αγώνα να μη λησμονηθούν τα θεμελιακά κριτήρια (και τα οποία δυστυχέστατα, συχνά οι τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες λησμόνησαν, ιδίως όταν βάλτωσαν στα έλη του εθνικισμού). Επί αιώνες είχε κυριαρχήσει στην Εκκλησιαστική συνείδηση μία κρίση του Μεγάλου Αθανασίου (τέταρτος αιώνας), διατυπωμένη μάλιστα εν παρόδω, ότι όσοι διαπράττουν φόνο σε πόλεμο αγωνιζόμενοι για τα δίκαια και την πίστη, όχι μόνο δεν κατακρίνονται, αλλά μάλλον έπαινο αξίζουν.[6]

   Όταν ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς, το 960, απαίτησε από την Εκκλησία να ανακηρύξει αγίους συλλήβδην όλους όσους έπεσαν στις μάχες κατά του Ισλάμ προς χάριν της χριστιανικής πίστης και της πατρίδας, η Εκκλησία αρνήθηκε, επικαλούμενη έναν ιερό κανόνα παλιό όσο και η ρήση του Αθανασίου, ο οποίος όμως (κανόνας) είχε μείνει, μέχρι τότε, στο περιθώριο. Επρόκειτο για τον δέκατο τρίτο κανόνα του Μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος εκφράζει διαφωνία προς την ‘’ατιμωρησία’’ όσων σκότωναν σε πόλεμο (έστω και αμυντικό!) και υποστηρίζει ότι πρέπει να τους επιβάλλεται επιτίμιο τριετούς ακοινωνησίας.[7]

   Στον ιστορικό βίο της, λοιπόν, η Εκκλησία καλείται να ζει μαρτυρικά το δίλλημα που εκπροσωπούν οι δύο Μεγάλοι. Θα μπορούσαμε να πούμε πως, αν η γνωμοδότηση του Αθανασίου διακρίνεται για το ρεαλισμό της, ο κανόνας του Βασιλείου διασώζει το ιδεώδες…

   Το πρόβλημα δεν είναι όμως ότι αυτό το δίλημμα δεν έχει τελεσίδικη ενδοϊστορική λύση. Το πρόβλημα είναι ότι συχνά η εκκλησιαστική συνείδηση δεν βλέπει καν το δίλλημα και είναι πεπεισμένη ότι η ρύθμιση είναι μία και μοναδική: η του Αθανασίου. Αυτή η στρέβλωση (πάντα όσον αφορά τις Ορθόδοξες Εκκλησίες) φαίνεται ότι έγινε καθεστώς κατά τους νεότερους χρόνους, και μάλλον μετά την επανάσταση του 1821, οπότε -στο πλαίσιο της συγκρότησης της νεοελληνικής ιδεολογίας- ο οπλισμένος κληρικός θεωρήθηκε διαχρονικό σύμβολο! Οι πηγές όμως δείχνουν δεν αποτελεί παρά νεωτερισμό!…».[8]

   Ας δούμε τώρα κατά σειρά πως αντέδρασαν οι σχετικοί Προκαθήμενοι των Ορθοδόξων Εκκλησιών και ο πάπας, ως κράτος του Βατικανού, κι’ εμείς απλά θα σχολιάσουμε συνοπτικά:

   iα) Πατριάρχης Κύριλλος (Εκκλησία της Ρωσίας), μεταξύ άλλων:

«Μακαριώτατε, Σεβασμιώτατοι και Θεοφιλέστατοι, αγαπητοί πατέρες, αδελφοί και αδελφές,

Με μεγάλη συνοχή καρδίας αντιλαμβάνομαι τις ταλαιπωρίες των ανθρώπων, που προκλήθηκαν από τα εν εξελίξει γεγονότα. Ως Πατριάρχης Πασών των Ρωσιών και Προκαθήμενος της Εκκλησίας, το ποίμνιο της οποίας ευρίσκεται στη Ρωσία, την Ουκρανία και σε άλλες χώρες, συμπάσχω βαθιά με όσους έπληξε η συμφορά.

   Καλώ όλες τις πλευρές της σύγκρουσης να πράξετε το παν δυνατόν, προκειμένου να αποφευχθούν οι απώλειες μεταξύ των αμάχων. Απευθύνω έκκληση στους αρχιερείς, τους ποιμένες, τους μονάζοντες και το λαό να παρέχετε ολόπλευρη βοήθεια σε όλα τα θύματα, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων, των ανθρώπων, οι οποίοι έμειναν χωρίς στέγη και μέσα προς το ζην.

   Ο ρωσικός και ο ουκρανικός λαός έχουν κοινή μακραίωνη ιστορία που ανάγεται στο Βάπτισμα των Ρως από τον Άγιο ισαπόστολο πρίγκιπα Βλαδίμηρο. Πιστεύω ότι αυτή η θεόσδοτη κοινότητα θα βοηθήσει να υπερκερασθούν οι διχασμοί και οι αντιθέσεις, που προέκυψαν και οδήγησαν στη σημερινή σύγκρουση.

   Καλώ όλο το πλήρωμα της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας να αναπέμψει θερμή προσευχή υπέρ ταχείας αποκαταστάσεως της ειρήνης. Ο Πανοικτίρμων Θεός, με την πρεσβεία της Παναχράντου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και όλων των Αγίων, να προστατεύσει τον ρωσικό, τον ουκρανικό και άλλους λαούς, τους οποίους ενώνει πνευματικά η Εκκλησία μας!

   † ο Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κύριλλος».[9]

   iβ) 1^ος μικρός σχολιασμός: Δεν καταδικάζεται η εισβολή! Μάλλον και εγκρίνεται, με τις λιγότερες δυνατές απώλειες, δηλαδή με την υποταγή του αμυνόμενου ανεξάρτητου κράτους. Δεν είναι τυχαία η αναφορά στον «άγιο Βλαδίμηρο τον Ισαπόστολο»!

   iiα) Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολαμαίος Α΄:

«…Συγκλονισμένος από την εισβολή των ενόπλων δυνάμεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο έδαφος της Δημοκρατίας της Ουκρανίας σήμερα τα ξημερώματα, ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον Μακαριώτατο Προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ουκρανίας κ. Επιφάνιο, εκφράζοντας τη βαθειά του θλίψη γι’ αυτή την κατάφωρη παραβίαση κάθε έννοιας διεθνούς νομιμότητας, καθώς και την συμπαράστασή του στον αγωνιζόμενο υπέρ βωμών και εστιών Ουκρανικό λαό και στις οικογένειες των αθώων θυμάτων.

   Ο Παναγιώτατος καταδικάζει την απρόκλητη αυτή επίθεση της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους της Ευρώπης, ως και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ωμή βία εναντίον των συνανθρώπων μας και πρωτίστως εναντίον των αμάχων.

   Προσεύχεται δε ο Θεός της αγάπης και της ειρήνης να φωτίσει την ηγεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ώστε να κατανοήσει τις τραγικές επιπτώσεις των αποφάσεων και των ενεργειών της, οι οποίες μπορεί να αποτελέσουν έναυσμα ακόμη και για μία παγκόσμια πολεμική σύρραξη.

   Απευθύνει έκκληση προς τους ηγέτες όλων των κρατών, των ευρωπαϊκών θεσμών και των διεθνών οργανισμών να εργασθούν για την ειρηνική διευθέτηση της κρίσιμης αυτής καταστάσεως με ειλικρινή διάλογο, ο οποίος αποτελεί το μόνο μέσο επίλυσης κάθε προβλήματος και αντιμετώπισης κάθε διαφοράς.

   Ο Οικουμενικός Πατριάρχης καλεί αδελφικώς τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες, καθώς και όλους τους Χριστιανούς, αλλά και κάθε άνθρωπο καλής θελήσεως, σε αδιάλειπτη προσευχή υπέρ του Ουκρανικού λαού και υπέρ της επικρατήσεως της ειρήνης και της δικαιοσύνης στην Ουκρανία».[10]

   iiβ) 2^ος μικρός σχολιασμός: Καταδικάζει ευθέως τη ρωσική στρατιωτική εισβολή, προσεύχεται να φωτιστεί η ηγεσία της Ρωσίας, καλεί τους ευρωπαϊκούς και παγκόσμιους οργανισμούς για την ειρήνη, ζητά να λυθούν τα προβλήματα και οι διαφορές, καλεί τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες και χριστιανούς για την επικράτηση του αδιαχώριστου δίδυμου ειρήνης και δικαιοσύνης. Μπορεί να είναι αναμενόμενο το πολλαπλό μήνυμά του, αποτελεί όμως πρόκριμα για κάθε νέα στρατιωτική εισβολή.

   iiγ) Αρχιεπίσκοπος Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιος:

«Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές! Συνεχίζεται η δεύτερη μέρα της μεγάλης επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Όλος ο λαός μας, και ιδιαίτερα οι γενναίοι πολεμιστές-αμυντικοί, αντιστέκονται στον εχθρό. Η ρωσική επίθεση έφερε μαζί της βομβαρδισμούς, δολοφονίες και θάνατο. Οι στρατιώτες και οι πολίτες μας πεθαίνουν. Χιλιάδες και ίσως αρκετά εκατομμύρια έχουν γίνει εκτοπισμένοι.

   Απευθύνω έκκληση στους θρησκευτικούς και κρατικούς ηγέτες του ελεύθερου κόσμου – η Ουκρανία χρειάζεται όλη τη βοήθεια και την υποστήριξή σας. Κάθε χαλάρωση, κάθε εξαίρεση από κυρώσεις που γίνονται για τον επιτιθέμενο, κάθε περιορισμός στα είδη και τους τρόπους βοήθειάς σας στη χώρα μας είναι επιπλέον ταλαιπωρία και επιπλέον χαμένες ζωές! Δράσε τώρα! Θυμόμαστε τους νεκρούς στις προσευχές μας και παρακαλούμε τον Θεό να αναπαύσει τις ψυχές τους στα σπίτια των δικαίων. Ζητάμε υγεία για τους τραυματίες, προστασία για όλους όσους τη χρειάζονται τώρα.

   Σε αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς, δώστε προσοχή στους ανθρώπους γύρω σας, διατηρήστε την επικοινωνία, βοηθήστε ο ένας τον άλλον να ξεπεράσει τον φόβο. Κάθε εκδήλωση θυσίας και ανθρωπιάς, ευσπλαχνίας και φροντίδας είναι και συνεισφορά στη νίκη του καλού.

   Η Ουκρανία άντεξε στο πρώτο κύμα της εισβολής, αλλά ο εχθρός συνεχίζει την αμαρτωλή του υπόθεση – ως ο δολοφόνος Κάιν, προσπαθεί να καταπνίξει την ελευθερία μας και την ίδια μας την ύπαρξη. Επομένως, κοινό μας καθήκον είναι να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και το μέλλον των νέων γενεών. Και παρόλο που δεν είναι πραγματικά εύκολο, αλλά είμαι πεπεισμένος ότι με τη βοήθεια του Θεού ο ουκρανικός λαός θα κερδίσει.

   Συνεχίζω να κάνω το καθήκον μου και θα προσπαθώ να επικοινωνώ μαζί σας σε καθημερινή βάση. Προσφέρω επίσης τις προσευχές μου για όλους εσάς και ιδιαίτερα για τους υπερασπιστές μας.

   Ο Θεός να ευλογεί τον ουκρανικό λαό με ειρήνη και νίκη! Δόξα στον Ιησού Χριστό! Ο Μέγας Θεός, ο Ένας, σώσε την Ουκρανία για εμάς!».[11]

   iiiβ) 3^ος μικρός σχολιασμός: Ομιλεί για εισβολή εχθρικών δυνάμεων, τους οποίους ονομάζει πατριωτικά/εθνικιστικά ως «εχθρούς». Τους ταυτίζει, όχι αδίκως, με τον Κάιν, υπονοώντας τελείως πλάγια ότι είναι «αδελφοί». Κάνει έκκληση παντού για μέτρα και βοήθειες στο όνομα των αιματοχυσιών. Δεν υπάρχει ίχνος αυτοκριτικής για όσα συνέβησαν μετά το 2014. Προσεύχεται για όλους βεβαίως, ιδιαίτερα όμως για τους υπερασπιστές της Ουκρανίας. Μάλλον αναμενόμενο μήνυμα.

   ivα) Αρχιεπίσκοπος Ονούφριος (ανήκει στο Πατριαρχείο Ρωσίας):

«Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, Πιστός στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία μας!

   Ως Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας, απευθύνω έκκληση σε εσάς και σε όλους τους πολίτες της Ουκρανίας. Η καταστροφή χτύπησε. Προς μεγάλη λύπη, η Ρωσία ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Ουκρανίας, και σε αυτή τη μοιραία στιγμή σας προτρέπω να μην πανικοβληθείτε, να είστε θαρραλέοι και να δείξετε αγάπη για την πατρίδα σας και ο ένας για τον άλλον. Σας προτρέπω, καταρχάς, να εντείνετε τη μετανοημένη προσευχή για την Ουκρανία, για τον στρατό μας και τον λαό μας, σας ζητώ να ξεχάσετε τις αμοιβαίες διαμάχες και τις παρεξηγήσεις και να ενωθείτε με την αγάπη για τον Θεό και την Πατρίδα μας.

   Σε αυτή την τραγική περίοδο, εκφράζουμε την ιδιαίτερη αγάπη και υποστήριξή μας στους στρατιώτες μας που φρουρούν και προστατεύουν και υπερασπίζονται τη γη μας και το λαό μας. Ο Θεός να τους ευλογεί και να τους συντηρεί!

   Υπερασπιζόμενοι την κυριαρχία και την ακεραιότητα της Ουκρανίας, απευθύνουμε έκκληση στον Πρόεδρο της Ρωσίας και σας ζητούμε να σταματήσετε αμέσως τον αδελφοκτόνα πόλεμο. Ο ουκρανικός και ο ρωσικός λαός βγήκαν από τη βαπτιστή γραμματοσειρά Dnieper, και ο πόλεμος μεταξύ αυτών των λαών είναι μια επανάληψη της αμαρτίας του Κάιν, ο οποίος σκότωσε τον ίδιο του τον αδελφό από ζήλια. Ένας τέτοιος πόλεμος δεν δικαιολογείται ούτε τον Θεό ούτε τους ανθρώπους.

   Καλώ όλους στην κοινή λογική, η οποία μας διδάσκει να λύνουμε τα γήινα προβλήματά μας με αμοιβαίο διάλογο και αμοιβαία κατανόηση, και ειλικρινά ελπίζω ότι ο Θεός θα μας συγχωρήσει τις αμαρτίες μας και η ειρήνη του Θεού θα βασιλέψει στη γη μας και σε ολόκληρο τον κόσμο!

   + ΟΝΟΥΦΡΙΟΣ, Μητροπολίτης Κιέβου και Όλης της Ουκρανίας Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανία».[12]

   ivβ) 4^ος μικρός σχολιασμός: Λυπάται για την εισβολή, αλλά δεν την καταδικάζει. Αναγνωρίζει καταστροφές. Απευθύνεται στους χριστιανούς που ανήκουν στην εκκλησία του (αναφέρεται στο Πατριαρχείο της Ρωσίας), αλλά και σε όλους τους πολίτες της Ουκρανίας. Ομιλεί για ψυχραιμία, αλληλοκατανόηση και αγάπη στην πατρίδα τους, ιδιαίτερα στους στρατιώτες που αμύνονται. Απευθύνει έκκληση στον Πρόεδρο της Ρωσίας να σταματήσει τον αδελφοκτόνο πόλεμο. Κάνει αναφορά κι’ αυτός στον Κάϊν: «Ένας τέτοιος πόλεμος δεν δικαιολογείται ούτε τον Θεό ούτε τους ανθρώπους». Κάνει έκκληση για αμοιβαία κατανόηση και διάλογο. Αναφέρεται αόριστα σε μετάνοια και στην ειρήνη του Θεού. Θεωρώ θετικό το μήνυμα.

   vα) Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος:

«Με αφορμή τα δραματικά γεγονότα στην Ουκρανία, ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, καλώντας τους πιστούς και κάθε άνθρωπο καλής θελήσεως να εντείνουν τη δέηση για την ειρήνη, τόνισε τα εξής:

‘’Βαθύς πόνος και θλίψη πλημμυρίζει την ψυχή των ανθρώπων, όταν διακόπτεται ο διάλογος για την ειρήνη και αρχίζει ο αδελφοκτόνος πόλεμος με τον μονόλογο της βίας του ισχυρού και θύματα, κατά κανόνα, τους αθώους, τους ανυπεράσπιστους και τα κύματα των προσφύγων.

Η χριστιανική συνείδηση καταδικάζει κάθε μορφή βιαιοπραγίας, παρακινώντας επίμονα τον καθένα, στο μέτρο των δυνατοτήτων του, να συνεισφέρει στην ειρήνευση και την καταλλαγή στην πολύπαθη Ουκρανία και όπου γης.

Σταθερή αρχή μας παραμένει ο λόγος του Χριστού: «Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί ὅτι αὐτοί υἱοί Θεοῦ κληθήσονται’’.

Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2022».[13]

   vβ) 5^ος μικρός σχολιασμός: Δίνει την εντύπωση για ένα μήνυμα ως θεσμική υποχρέωση. Θέτει ως βάση το διάλογο με στόχο την ειρήνη (χωρίς να ομιλεί για δικαιοσύνη). Ομιλεί σωστά για «αδελφοκτόνο» πόλεμο. Μιλά γενικά χωρίς να απευθύνεται προς τον επιτιθέμενο, ούτε προς το Πατριάρχη Κύριλλο. Και κλείνει με ένα χωρίο γενικό περί ειρήνης.

   viα) Πάπας Φραγκίσκος, ως Βατικανό: «Ο ποντίφικας ακύρωσε όλες τις υπόλοιπες συναντήσεις του. Ο πάπας Φραγκίσκος επισκέφθηκε σήμερα το πρωί τον Ρώσο πρέσβη στο Βατικανό και του εξέφρασε την εντονότατη ανησυχία του για τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
H συνομιλία διήρκεσε περίπου μισή ώρα και ο ποντίφικας ζήτησε την άμεση λήξη των ρωσικών βομβαρδισμών στην Ουκρανία. Σήμερα ο Φραγκίσκος ακύρωσε όλες τις υπόλοιπες συναντήσεις του, εκτός από εκείνη με τη νέα πρέσβη της χώρας μας στο Βατικανό, Αικατερίνη Κάτια Γεωργίου, η οποία και του παρέδωσε τα διαπιστευτήριά της».[14]

   viβ) 6^ος μικρός σχολιασμός: Ο πάπας λειτούργησε ως αρχηγός κράτους και όχι ως προκαθήμενος. Δεν κατήγγειλε την εισβολή, αλλά έδειξε τις εντονότατες ανησυχίες του. Ζήτησε όμως την άμεση λήξη των εχθροπραξιών από τη Ρωσία. Δεν έδειξε άλλες αναφορές, όπως π.χ. ανθρωπιστικές. Γιατί άραγε;

viiα) Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος Β΄:

       «…Μήνυμα συμπαράστασης πρός τον Ουκρανικό λαό: Με μεγάλη θλίψη παρακολουθούμε τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία εν έτει 2022, τα οποία μας ζωντανεύουν τις φρικώδεις μνήμες από την λαίλαπα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και αφού θρηνήσαμε τόσα θύματα από την επέλαση του κορονοϊού τώρα βλέπουμε μπροστά μας τα νέα θύματα του παρανοϊκού πολέμου στην Ουκρανία. 

       Ενώ ετοιμαζόμαστε να εισέλθουμε στην Αγία και μεγάλη Τεσσαρακοστή, μία περίοδο μετάνοιας και περισυλλογής, βλέπουμε δίπλα μας να αιματοκυλιέται η γειτονιά μας. Το πιο λυπηρό είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν μεταξύ δύο ομόδοξων, αδελφών κρατών.

       Πρόσφατα γευτήκαμε παρόμοια επίθεση, εκκλησιαστικής μορφής, στην πολυβασανισμένη Αφρική, την ήπειρο που βρίσκεται αναμφισβήτητα στην πνευματική δικαιοδοσία του Παλαιφάτου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, που για δύο χιλιάδες χρόνια αγωνίζεται για να κηρύξει το Ευαγγέλιο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Προσευχόμαστε  να πρυτανεύσει η λογική και να σταματήσουν άμεσα οι αιματοχυσίες για το καλό της ανθρωπότητας, διότι όπως λέει και ο σύγχρονος Ρώσσος Άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ: «η μεγαλύτερη αμαρτία είναι ο πόλεμος».

       Τα γεμάτα φόβο μάτια των αθώων παιδιών, μας ικετεύουν για βοήθεια. Συμπάσχουμε με τα αθώα θύματα της άδικης πολεμικής σύρραξης, συμπονούμε αυτούς που έχασαν δικούς τους ανθρώπους, συμβαδίζουμε με τους πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να εγκαταλλείψουν τις εστίες τους και συνεχίζουμε να προσευχόμαστε υπέρ ειρήνης του σύμπαντος κόσμου και ευσταθείας των Αγίων του Θεού Εκκλησιών. Είθε η Ειρήνη του Παντοκράτορος Θεού να βασιλεύσει σε όλο τον κόσμο».^[1]

       viiβ) 7^ος μικρός σχολιασμός: Θεωρεί τον πόλεμο ως «παρανοϊκό», κάνει αναφορά στα θύματα του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, ενώ δεν ξεχνά πως αυτά αποτελούν συνέχεια αυτών του κορονοϊού! Η σκέψη πάει στα θύματα του ουκρανικού λαού, στους πρόσφυγες και εν γένει στα θύματα της «άδικης πολεμικής σύρραξης». Επομένως έμμεσα καταγγέλλει την εισβολή. Πολύ σωστά διευρύνει το πρόβλημα του πολέμου μέσω της σημαντικής ρήσης του σύγχρονου Ρώσου αγίου μας Σωφρονίου του Έσσεξ.

       Θέτει σωστά ότι η χρονική επιλογή της έναρξης του πολέμου είναι αυτός της προετοιμασίας για τη Μ. Σαρακοστή και υπενθυμίζει επίσης την αντίστοιχη εκκλησιαστική επίθεση στην Αφρική, ώστε να γίνει κάποιος συσχετισμός, νομίζω ορθά. Βάζει το θέμα της προσευχής ευρύτερα (ορθά), δηλαδή «υπέρ ειρήνης του σύμπαντος κόσμου και ευσταθείας των Αγίων του Θεού Εκκλησιών».

       viiiα) Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος Γ΄:

       «Με βαθύ σεβασμό, παρακολουθούμε την οδυνηρή κρίση στην Ουκρανία τις τελευταίες ημέρες και ανησυχούμε βαθιά για τον ανθρώπινο πόνο όλων των αδελφών και αδελφών μας εν Χριστώ. Η ισχυρότερη δύναμη του Χριστιανού είναι η προσευχή. Με άλλους χριστιανούς ηγέτες σε όλο τον κόσμο, καλούμε λοιπόν όλους τους χριστιανούς να συμμετάσχουν στην προσευχή για τον κόσμο μας και για τον λαό της Ουκρανίας.

       Εδώ στην Ιερουσαλήμ, υψώνουμε τις προσευχές μας στη θέση της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Κυρίου μας Ιησού Χριστού ότι ο Θεός θα έδινε σοφία και θάρρος σε όλους τους ηγέτες και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Είθε να φωτίσει το μυαλό τους έτσι ώστε να επιδιωχθεί διάλογος και ενότητα και να επικρατήσει διαρκής ειρήνη».^[2]

       viiβ) 8^ος μικρός σχολιασμός: Εντύπωση κάνει ότι δεν χρησιμοποιεί τον όρο «πόλεμος», αλλά «κρίση». Δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος εκβιασμός από τη Ρωσία.  Αυτό θα φανεί στη συνέχεια της εκκλησιαστικής εισβολής της Εκκλησίας της Ρωσίας στην Αφρική.

       Απευθύνεται στους χριστιανούς για προσευχή και μέσω της ιερής πόλης Ιερουσαλήμ για «σοφία και θάρρος σε όλους τους ηγέτες και τα ενδιαφερόμενα μέρη», για διάλογο και ειρήνη. Έτσι ο προσανατολισμός του μηνύματος είναι όλος ο κόσμος (σωστά, γιατί υπάρχει κίνδυνος γενικότερης κρίσης ή σύρραξης), αλλά και ειδικά ο αμυνόμενος λαός της Ουκρανίας.

[1] ΠΗΓΗ: 28.02.2022, https://arxon.gr/.

[2] ΠΗΓΗ: 27.02.2022, https://en.jerusalem-patriarchate.info/blog/.

   Θα κλείσω, τέλος, με αναφορές του Chapnin Sergei[15]:

«…Την Πέμπτη το πρωί, ξυπνήσαμε σε έναν διαφορετικό κόσμο. Σε αυτόν τον νέο κόσμο, το Κρεμλίνο διεξάγει ταυτόχρονα δύο πολέμους: έχει εξαπολύσει έναν μεγάλο πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας και ξανάρχισε έναν πόλεμο εναντίον της Ρωσίας. Οι συνέπειες αυτών των πολέμων θα είναι σοβαρές για τους λαούς και των δύο χωρών. Η επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας είναι ένας ανοιχτός πόλεμος, με βομβαρδισμούς, στρατεύματα στο έδαφος ενός ανεξάρτητου κράτους και απώλειες στρατιωτικών και αμάχων, αλλά ο πόλεμος του Κρεμλίνου εναντίον της Ρωσίας είναι λιγότερο προφανής. Συλλήψεις, πολιτικές δολοφονίες, δίκες που μετατράπηκαν σε παρωδίες, βασανιστήρια κρατουμένων, καταστολή ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, πιέσεις σε δικηγόρους και ακτιβιστές· όλα αυτά μπορεί να μη συγκρίνονται με την ανοιχτή ένοπλη επίθεση, και όμως είναι ένας πόλεμος που το Κρεμλίνο διεξάγει σκληρά και με συνέπεια εναντίον του λαού του…

   …Σήμερα είναι απολύτως ξεκάθαρο: ο Πατριάρχης Κύριλλος δεν είναι έτοιμος να υπερασπιστεί το ποίμνιό του -ούτε τον λαό της Ουκρανίας, ούτε τον λαό της Ρωσίας- ενάντια στο επιθετικό καθεστώς του Πούτιν. Ο ανθρώπινος πόνος δεν είναι μέσα στις προτεραιότητές του. Οι πατριαρχικές μεσολαβήσεις προς τους κατόχους εξουσίας έχουν μείνει μόνο στα βιβλία της ιστορίας. Συγχωρέστε την αφελή μου ερώτηση: ποιος χρειάζεται λοιπόν έναν τέτοιο Πατριάρχη;».[16]

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι συνταξιούχος φυσικός, πτ. θεολόγος και συγγραφέας.

---

[1][1] Λεωνίδας Βατικιώτης, «Ποιος ακύρωσε τις συμφωνίες ειρήνης του Μινσκ στην Ουκρανία;», 23.02.2027, www.kommon.gr/.

[2] Θεωρώ ότι επί της ουσίας η Τουρκία δεν είναι ευρωπαϊκή χώρα, αλλά ασιατική, παρότι βρίσκεται στα όρια των δύο ηπείρων. Όσο κι αν θεωρείται ότι έβαλαν χέρι οι ΗΠΑ και η Αγγλία στην αφορμή που δόθηκε, αυτοί που έκαναν εισβολή ήταν μόνο ο στρατός της Τουρκίας.

[3] Τυπικά συμμετείχε κυρίως και η Αγγλία και η Γαλλία, συμβολικά κάποιες ακόμα χώρες πλην της Ελλάδας, αλλά το κύριο βάρος το σήκωσαν οι ΗΠΑ παγκόσμιος «σερίφης». Όπως γράφει ο φίλος μου Σπύρος Φαναριώτης (28.02.2022) σε σχόλιό του στο f/b «Η διαταγή για την έναρξη των βομβαρδισμών στην Γιουγκοσλαβία στον διοικητή των νατοϊκών δυνάμεων, στρατηγό Γουέσλι Κλαρκ, έδωσε ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Χαβιέ Σολάνα (ΙΣΠΑΝΟΣ). Η νατοϊκή επιχείρηση ξεκίνησε χωρίς να υπάρχει έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και έφερε την κωδική ονομασία «ευσπλαχνικός άγγελος»». Πάντως όμως δεν ήταν πόλεμος μεταξύ δύο ευρωπαϊκών κρατών.

[4] Στις 21.02.2022, ο Βλαντίμιρ Πούτιν τα έβαλε και με τον Βλαντίμιρ Λένιν για να δικαιολογήσει στους Ρώσους και τους ρωσόφιλους την εισβολή…

[5] Γεώργιος-Νεκτάριος Παναγιωτίδης, ως “Φιλαλήθης/Philalethe00”, στην ανάρτησή του: 27.02.2002, https://philalethe00.wordpress.com/.

[6] Αναφορά από την παραπομπή 48: «Μέγας Αθανάσιος, ‘’Επιστολή προς Αμμούν μονάζοντα’’, Γ. Α. Ράλλης – Μ. Ποτλής (Επιμ.), Σύνταγμα θείων και ιερών κανόνων, Τόμος 4, Αθήνησιν 1854 (Ανατύπωση Αθήνα: Γρηγόρη, 1996, 69).

[7] Αναφορά από την παραπομπή 49: «Γ. Α. Ράλλης – Μ. Ποτλής (Επιμ.), Σύνταγμα θείων και ιερών κανόνων, Τόμος 4, 131».                                 

[8] Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, «ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΠΡΑΞΗ», «Η χριστιανική ανθρωπολογία και το αίτημα για παγκόσμια ειρήνη», στο  «ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ», Σταύρος Σ. Φωτίου (Επιμέλεια), ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ, Αθήνα 2013, εκδ. Αρμός σελ. 90-92

[9] ΠΗΓΗ: «Ρομφαία»,  24.02.2022,  www.romfea.gr/epikairotita-xronika/48548-ekklisi-patriarxi-kyrillou-gia-voitheia-stin-oukrania .

[10] ΠΗΓΗ: «Ρομφαία», 24.02.2022, www.romfea.gr/epikairotita-xronika/48545-o-oikoumenikos-patriarxis-katadikazei-tin-rosiki-eisvoli-stin-oukrania.

[11] ΠΗΓΗ: «ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ», 26.02.2022,

www.protothema.gr/world/article/1216280/oukrania-o-mitropolitis-kievou-apeuthunei-ekklisi-gia-voitheia/

[12] ΠΗΓΗ: 24.02.2022, https://news.church.ua/2022/02/24/obrashhenie-blazhennejshego-mitropolita-kievskogo-vseya-ukrainy-onufriya-k-vernym-grazhdanam-ukrainy/.

[13] ΠΗΓΗ: 28.02.2022, www.romfea.gr/ekklisies-ts/ekklisia-albanias/48611-alvanias-i-xristianiki-syneidisi-katadikazei-kathe-morfi-viaiopragias.

[14] ΠΗΓΗ: «ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ», 25.02.2022,   https://www.protothema.gr/world/article/1216002/polemos-stin-oukrania-vatikano-o-papas-fragiskos-zitise-tin-amesi-lixi-ton-vomvardismon/.

[15] Ο Σεργκέι Τσάπνιν είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού «Δώρα» (Дары), ενός περιοδικού σύγχρονου χριστιανικού πολιτισμού, και επιμελητής εκθέσεων για τη σύγχρονη χριστιανική τέχνη. Παλαιότερα ήταν αρχισυντάκτης της Εφημερίδας του Πατριαρχείου Μόσχας και αναπληρωτής αρχισυντάκτης του Εκδοτικού Οίκου του Πατριαρχείου Μόσχας.

[16] ΠΗΓΗ: 25.02.2022, https://publicorthodoxy.org/el/2022/02/25/10647/. Το είδα: 27.02.2022, www.enoriako.info/index.php/diafora/1360-oi-dyo-polemoi-tou-patriarxi-kyrillou-kai-tou-vlantimir-poutin .