Αρχή Πιστοποίησης της Παιδαγωγικής Ακαταλληλότητας·
Αρχή Εκθεμελίωσης της Κοινωνικής Συνοχής…*
Του Γιάννη Στρούμπα
Δεν πρόλαβε να συμπληρωθεί ένας μήνας αφότου το υπουργείο Παιδείας εξέδωσε εγκύκλιο (9/11/2010) αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να διαχειρίζονται οι σύλλογοι διδασκόντων τις περιπτώσεις επιβολής ποινών σε μαθητές, και νέα υπόθεση, πάλι σχετική με τη στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στους μαθητές, είδε το φως της δημοσιότητας.
* α΄ δημοσίευση: εφημ. «Αντιφωνητής», αρ. φύλλου 309, 16/12/2010.
Η νέα υπόθεση, όπως παρουσιάστηκε από τα μέσα ενημέρωσης, συνεχίζει τη δημιουργία απαξιωτικού κλίματος απέναντι στους εκπαιδευτικούς, με μέθοδο πανομοιότυπη με εκείνη που ακολουθήθηκε από το υπουργείο μέσω των διαρροών του στον τύπο κατά το προηγούμενο ζήτημα, το σχετικό με την επιβολή ποινών. Καί στις δύο περιπτώσεις οι εκπαιδευτικοί εμφανίζονται ανεπαρκείς παιδαγωγικά, ως αδιάκριτοι και αυταρχικοί.
Το νέο συμβάν αφορά δύο μαθήτριες γυμνασίου, οι οποίες, κατά την ώρα του μαθήματος των θρησκευτικών, ασχολούνταν με τετράδιο στο οποίο περιλαμβάνονταν προσωπικές τους σημειώσεις, κι όχι με το μάθημα. Η καθηγήτρια των θρησκευτικών αφαίρεσε από τις μαθήτριες το τετράδιο, παρά τη σχετική επισήμανση εκείνων πως το τετράδιο περιείχε προσωπικές τους πληροφορίες. Το αίτημα των μαθητριών για την επιστροφή του τετραδίου τους επαναλήφθηκε κι από τους γονείς τους προς τον σύλλογο διδασκόντων του γυμνασίου, ο οποίος αρνήθηκε να το επιστρέψει στους κατόχους του, θεωρώντας ότι όφειλε να το χρησιμοποιήσει στο τέλος της σχολικής χρονιάς, προκειμένου να αξιολογήσει τη διαγωγή των μαθητριών. Κατόπιν της άρνησης του συλλόγου διδασκόντων να ανταποκριθεί στο αίτημα των γονέων, οι τελευταίοι απευθύνθηκαν στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η οποία αποφάνθηκε πως το τετράδιο θα έπρεπε να επιστραφεί στις μαθήτριες και να καταστραφούν τυχόν αντίγραφά του, εφόσον είχαν δημιουργηθεί.
Το θέμα παρουσιάστηκε από ποικίλα μπλογκ στο διαδίκτυο, ενώ το αναπαρήγαγαν και μέσα ενημέρωσης με μεγάλη εμβέλεια, όπως ο «Σκάι» (http://www.skai.gr/news/greece/article/157773/paranomi-i-afairesi-tetradiou-me-prosopikes-simeioseis-mathiti-/), η «Καθημερινή» (http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_03/12/2010_367396) και το «real.gr» (η καθημερινή ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας «Realnews») (http://www.real.gr/DefaultArthro.aspx?page=arthro&id=28236&catID=3), όλα τους στις 3/12/2010.
Μάλιστα ο έγκυρος εκπαιδευτικός ιστότοπος «Αλφαβήτα», που συγκεντρώνει τις ειδήσεις εκπαιδευτικής θεματολογίας, αναπαράγοντας την είδηση από το ειδησεογραφικό «NewsIt», «χάρισε» στο αναγνωστικό κοινό μια ολοζώντανη, δραματοποιημένη δημοσιογραφική κάλυψη με συναισθηματικές περιγραφές όπως «οι δύο ανήλικες μαθήτριες την ώρα του μαθήματος είδαν με απογοήτευση τον καθηγητή τους να τους παίρνει από τα χέρια ένα τετράδιο […]» ή «ανένδοτος ο καθηγητής δεν το επέστρεφε όσο και αν παρακαλούσαν οι μαθήτριες […]» (οι υπογραμμίσεις με πλάγια στοιχεία δικές μου) (http://www.alfavita.gr/artro.php?id=16122 , 3/12/2010). Βέβαια, εκτός από τη φτηνή μελό διάσταση στο ρεπορτάζ του «NewsIt», η οποία προσιδιάζει μάλλον σε σαπουνόπερα παρά σε σοβαρό ειδησεογραφικό μέσο, προκύπτει και μία διαφορετική πληροφόρηση επί των γεγονότων, αφού ο εμπλεκόμενος σε αυτά εκπαιδευτικός μεταλλάσσεται από καθηγήτρια σε καθηγητή, στοιχείο που αποδεικνύει την ελαφρότητα και την προκατάληψη με την οποία πραγματοποιήθηκαν η προσέγγιση κι η αναπαραγωγή του συμβάντος.
Οι «ανένδοτοι», «ασυμπόνετοι», «αυταρχικοί» εκπαιδευτικοί πιστοποιούν στο ενεργητικό τους τούς συνηθισμένους πλέον «τίτλους» ακαταλληλότητας, μόνο που αυτή τη φορά οι τίτλοι επικυρώνονται κι από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων· ή μάλλον την Αρχή Πιστοποίησης της Παιδαγωγικής Ακαταλληλότητας! Ο ιστότοπος «esos.gr» (3/12/2010) παραθέτει το σκεπτικό της: «Η συγκεκριμένη συμπεριφορά των μαθητριών, της ανταλλαγής δηλαδή κατά την ώρα της διδασκαλίας πρόχειρου τετραδίου στο οποίο αναγράφονταν, επίσης κατά την ώρα του μαθήματος, διάφορες απόψεις τους, προδήλως είναι δυνατόν να θεωρηθεί επιλήψιμη και να επισύρει πειθαρχικές κυρώσεις. Η βίαιη όμως και χωρίς τη θέληση της μαθήτριας αφαίρεση του τετραδίου, η παράδοσή του στο σύλλογο των καθηγητών και πολύ περισσότερο η ανάγνωση του περιεχομένου του αποτελούν πράξεις που εξέρχονται του καλώς εννοούμενου δικαιώματος του καθηγητή για επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων εις βάρος του μαθητή και επομένως η επεξεργασία και καταχώριση του τετραδίου σε αρχείο είναι παράνομη. Η προσβολή της προσωπικότητας του μαθητή στην κρίσιμη ηλικία της εφηβείας είναι ασυγκρίτως βαρύτερη και του οφέλους που θα επιφέρει σε αυτόν η πειθαρχική ποινή που τυχόν θα επιβληθεί, αλλά και του γενικού οφέλους που θα επιφέρει στη μαθητική κοινότητα η τιμωρία αυτή.» (http://esos.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=10553:prosopika-dedomena-ton-mathiton-mporoun-oi-ekpaideitikoi-na-afairesoun-apo-mathites-tetradia-me-prosopikes-simeioseis?&Itemid=1796&tmpl=component&print=1)
Η απόφαση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων αποπειράται να ακροβατήσει ισορροπώντας με πολιτική ορθότητα μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών στο συγκεκριμένο ζήτημα. Αναγνωρίζει πως η ενασχόληση στην αίθουσα με τετράδιο που δεν αφορά το αντικείμενο διδασκαλίας δύναται να επισύρει πειθαρχικές κυρώσεις. Παράλληλα όμως διευκρινίζει πως η αφαίρεση του τετραδίου με βίαιο τρόπο δεν είναι επιτρεπτή, ενώ και η πρόσβαση σε σημειώσεις προσωπικού χαρακτήρα, που συνιστούν προσωπικά δεδομένα, καθώς και η διάδοσή τους, είναι πράξεις παράνομες, που προσβάλλουν την προσωπικότητα των εφήβων.
Είναι δύσκολη η τοποθέτηση σ’ ένα ζήτημα λεπτό, για όσους δεν υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρές του. Η τροπή των αντίστοιχων υποθέσεων δεν σχετίζεται απλώς με τα «αστυνομικά» ή τα μετρήσιμα «μαθηματικά» δεδομένα τους, τα οποία αξιολόγησε η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Η επίλυση μιας υπόθεσης με τρόπο ειρηνικό ή η κατάληξή της σε αδιέξοδο εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τις αντιδράσεις των εμπλεκόμενων πλευρών, για παράδειγμα από τη νηφάλια ή την απότομη κι ειρωνική αντίδραση του διδάσκοντα, μα κι από τη στάση ειλικρινούς μεταμέλειας των μαθητών ή την ανυποχώρητη άρνησή τους να παραδεχτούν το σφάλμα τους. Σίγουρα η ψυχραιμία και η διάθεση προσέγγισης των δύο πλευρών μεταξύ τους με καλή πίστη μπορούν να αποδειχτούν αποτελεσματικές.
Ωστόσο πέρα από την «ισορροπημένη» στάση που αποπειράθηκε η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, τα μέσα ενημέρωσης και τα μπλογκ επέλεξαν μία μονόπλευρη απόδοση δικαίου προς τη μεριά των μαθητριών, με την παράλληλη, όπως προαναφέρθηκε, αρνητική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Η εικόνα που προβλήθηκε για μία ακόμη φορά ήταν εικόνα δαιμονοποίησης των διδασκόντων και καθαγιασμού των μαθητικών στάσεων, ασχέτως του περιεχομένου τους. Όμως αν στόχος του σχολείου είναι η πνευματική, ψυχική και ηθική καλλιέργεια των μαθητών, τότε ίσως θα ’πρεπε να διερωτόμαστε τι ρόλο διαδραματίζει στα χέρια των μαθητριών ένα τετράδιο με περιεχόμενο διαφορετικό από εκείνο του αντικειμένου διδασκαλίας. Επιπρόσθετα, ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους ένα σύστημα εκπαίδευσης αφήνει αδιάφορους κάποιους μαθητές απέναντί του. Κι οπωσδήποτε, με ποιον τρόπο οι οικογένειες, πέρα από την πολιτεία και τους λειτουργούς της, εμφυσούν στα παιδιά τους την αγάπη για την παιδεία, μ’ όσες δυσκολίες κι αν ανακύπτουν στα μονοπάτια της, ή αντίθετα τα εθίζουν σε μια θρασεία, απαξιωτική, νεοπλουτίστικη αλαζονεία, που υποτιμά τα πάντα, θεωρώντας πως μπορεί με προπέτεια να τα καθυποτάξει.
Ακόμη όμως και η επιχειρηματολογία της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, παρά την εξισορροπητική της διάθεση, δεν ευσταθεί. Η Αρχή σημειώνει στο σκεπτικό της απόφασής της πως «τα δεδομένα πρέπει να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο για καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και να υφίστανται θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία εν όψει των σκοπών αυτών». Η ενέργεια της καθηγήτριας σε καμία περίπτωση δεν απέχει από τους προαναφερθέντες «σαφείς και νόμιμους σκοπούς». Ο εκπαιδευτικός επιφορτίζεται με ρόλο παιδαγωγικό και κηδεμονικό. Αναλαμβάνει να οδηγήσει τους μαθητές του όχι μόνο προς τη γνώση επαναφέροντάς τους στο διδακτικό αντικείμενο αν αποσπώνται από κάτι διαφορετικό, μα και να τους προστατεύει από κακοτοπιές, όπως η χρήση ναρκωτικών ή η σεξουαλική κακοποίηση. Η στάση που προτείνει η Αρχή κρατά τους μαθητές εγκλωβισμένους σε οποιονδήποτε κίνδυνο, δεν επιτρέπει καμία σωτήρια επέμβαση από την πλευρά των ενηλίκων. Σε μία αντίστοιχη περίπτωση, φυσικά, τα επιτιμητικά μέσα ενημέρωσης ελέγχουν την απουσία των διδασκόντων και τους χρεώνουν μέχρι και «συγκάλυψη βιασμού», όπως έχει συμβεί άλλωστε στο πρόσφατο παρελθόν.
Η αναφορά, πάλι, στην «προσβολή της προσωπικότητας» του έφηβου μαθητή, που είναι «ασυγκρίτως βαρύτερη και του οφέλους που θα επιφέρει σε αυτόν η πειθαρχική ποινή που τυχόν θα επιβληθεί, αλλά και του γενικού οφέλους που θα επιφέρει στη μαθητική κοινότητα η τιμωρία αυτή», κρίνεται σαν επιχειρηματολογία παντελώς έωλη. Πραγματικό κίνδυνο για την υγιή διαμόρφωση της προσωπικότητας των μαθητών συνιστά η ανοχή της νοοτροπίας χαλαρότητας, η δικαίωση της ήσσονος προσπάθειας, η ουσιαστική επιβράβευση της πνευματικής αποχής από τη διδασκαλία και η μετατροπή της σε αυτονόητο δικαίωμα. Η στάση αυτή ωθεί τους μαθητές στην ευκολία, ακόμη και σε εκβιασμό ή αυταρχικότητα απέναντι στους καθηγητές τους, και δομεί προσωπικότητες ανερμάτιστες, χωρίς σεβασμό και απαιτήσεις ήθους. Το ατομικό και το συλλογικό όφελος αναμφίβολα καταργούνται, καθώς η ατομική, εκβιαστική αυθαιρεσία εκθεμελιώνει την κοινωνική συνοχή. Κι η Αρχή, όσο κι αν θα ισχυριζόταν πως παρερμηνεύεται, φέρει την ευθύνη της ακέραια, γιατί θα ’πρεπε να διαθέτει τη στοιχειώδη εμπειρία και ωριμότητα ώστε να υποψιαστεί και να προλάβει τον τρόπο με τον οποίο τα μέσα ενημέρωσης θα εκλάμβαναν την απόφασή της και θα δημιουργούσαν λαϊκίστικα λάθος εντυπώσεις. Η εκπομπή του λάθους, διαλυτικού των κοινωνιών μηνύματος πως οι μαθητές μπορούν να ενεργούν ανεξέλεγκτοι κατά το δοκούν, συντελέστηκε. Και δυστυχώς δεν επιδέχεται επιστροφή.
Είναι υπερβολική τάχα η απόδοση πρόθεσης λαϊκισμού στα μέσα ενημέρωσης; Διόλου, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς πως η συγκεκριμένη υπόθεση κάθε άλλο παρά νέα είναι! Ανάγεται στο 2000, η δε απόφαση της Αρχής – αναρτημένη στην ιστοσελίδα της – είναι η υπ’ αριθμόν 35/2001 κι εκδόθηκε στις 19/3/2001! Τα μέσα ενημέρωσης και τα μπλογκ αναπαρήγαγαν ακριβώς το προ δεκαετίας συμβάν, με τους ίδιους πρωταγωνιστές! Ποιοι λόγοι θα ωθούσαν στην πλαστή προβολή ενός ξεπερασμένου συμβάντος με όρους επικαιρότητας; Αν η παραχάραξη της επικαιρότητας δεν είναι απλό προϊόν της επιπολαιότητας κάποιου απελπισμένου δημοσιογράφου που έψαχνε θέμα για να γεμίσει τις σελίδες του, παρασύροντας όλους τους υπόλοιπους, τότε εύλογα μπορεί να υποτεθεί πως πρόκειται για προμελετημένη ενέργεια, που αποσκοπεί στον εξευτελισμό των εκπαιδευτικών. Κι εδώ πλέον οφείλουν, όσοι διακίνησαν την υπόθεση, να αποκαλύψουν τον πληροφοριοδότη τους, αποκάλυψη που θα ερμηνεύσει άλλωστε και τη σκοπιμότητα της σπίλωσης, σε μια περίοδο που ομολογουμένως κι άλλοι επαγγελματικοί κλάδοι δέχονται επιθέσεις λάσπης, ενόψει της αποψίλωσης βασικών εργασιακών δικαιωμάτων.
