Έξυπνες λύσεις και τεχνολογίες προς όφελος των δημοτών

Των Θύμιου Δραγώτη και Άκη Παλαιολόγου*

Η ιδέα της «έξυπνης πόλης» θεωρείται το όραμα της αστικής ανάπτυξης ως προς την ασφαλή ενσωμάτωση της τεχνολογίας της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ICT) και της διαδικτυακής τεχνολογίας (IoT) για τη βέλτιστη διαχείριση των πόρων, των υποδομών και των περιουσιακών στοιχείων της πόλης. Προτείνεται δε από τους αρκετούς υποψήφιους δημάρχους ως αυτή που θα λύσει πολλά από τα προβλήματα της καθημερινότητας και θα φέρει ανάπτυξη στην πόλη.

Καμία ιδέα, έννοια και πρόταση δεν είναι αποκομμένη από την ταξική κατεύθυνση των αποφάσεων που διέπουν την εφαρμογή και τη λειτουργία της. Δηλαδή προς όφελος ποιων θα λειτουργεί; Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μια απλή παραδοχή:

Όταν ο λαός μιας χώρας δυστυχεί, δεν μπορείς να έχεις έξυπνη μια πόλη και να επικαλούμαστε ανάπτυξη αν δεν σχεδιάσουμε ριζικές αλλαγές στον τρόπο που κυλάει η καθημερινότητα εντός της πόλης, αλλαγές που θα έχουν ως μοναδικό στόχο την καλυτέρευση της ποιότητας ζωής των δημοτών. Σε αυτή την κατεύθυνση, θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε την τεχνολογία προς όφελος του συμφέροντος των πολλών. Τι είναι όμως η έξυπνη πόλη; Σύμφωνα με ακαδημαϊκά και ευρωπαϊκά κριτήρια , οι πόλεις αξιολογούνται σύμφωνα με 6 κριτήρια ( www.smart.cities.eu):

• Έξυπνη Οικονομία (Πνεύμα καινοτομίας, στήριξη τοπικών παραγωγών και επιχειρήσεων, διεθνής ενσωμάτωση και ικανότητα μετασχηματισμού).
• Έξυπνη Κινητικότητα (Τοπική και Διεθνής προσβασιμότητα, Διαθεσιμότητα υποδομών τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών, Βιώσιμα, καινοτόμα και ασφαλή συστήματα μεταφορών)
• Έξυπνη Διακυβέρνηση (Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, Δημόσιες και κοινωνικές υπηρεσίες, Διαφάνεια, Πολιτικές και στρατηγικές προοπτικές).
• Έξυπνο Φυσικό Περιβάλλον (Ελκυστικότητα φυσικών συνθηκών, μείωση ρύπανσης, προστασία του περιβάλλοντος, Βιώσιμη διαχείριση πόρων).
• Έξυπνη Διαβίωση (Πολιτιστικές εγκαταστάσεις, Υγειονομικές συνθήκες,
  Ατομική ασφάλεια, ποιότητα κατοικιών, Εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις, Τουριστική ελκυστικότητα, Κοινωνική συνοχή)
• Έξυπνοι Κάτοικοι (Δια βίου Μάθηση, Κοινωνική και εθνοτική πολυφωνία, Ευελιξία, Δημιουργικότητα, ανοιχτό πνεύμα, Συμμετοχή στη Δημόσια ζωή).

Αυτά είναι άμεσα εφαρμόσιμα σε μια σειρά από τομείς. Οι σχεδιαζόμενες αλλαγές θα πρέπει να βλέπουν ορίζοντα λύσης για σημαντικά προβλήματα της πόλης όπως το κυκλοφορικό, η διαχείριση των απορριμμάτων, οι μετακινήσεις.

Το Κυκλοφορικό σύστημα

Η Πάτρα είναι μια πόλη με σωστή ρυμοτομία αλλά με έντονο κυκλοφορικό πρόβλημα. Το πρόβλημα προς το παρόν αντιμετωπίστηκε και σχεδιάζεται να αντιμετωπιστεί εν μέρει με κάποια σωστά μέτρα, όπως η δημιουργία ελεγχόμενης στάθμευσης, η δωρεάν στάθμευση για όλους τους κατοίκους του κέντρου (όχι όμως για τους εργαζόμενους που καθημερινά επιβαρύνονται) και η χωροθέτηση δυο μεγάλων ελεύθερων χώρων παρκινγκ (Αγ. Διονύσιος & Ακτή Δυμαίων).

Το κυκλοφορικό όμως συνεχίζει να είναι ένα έντονο πρόβλημα που δεν έχει αντιμετωπιστεί ριζικά. Η ριζική αντιμετώπιση του κυκλοφορικού απαιτεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα περιλαμβάνει την κυκλοφορική παιδεία, το σωστό σχεδιασμό των δρόμων και των πεζοδρομήσεων στο κέντρο της πόλης, ένα σύγχρονο σύστημα συγκοινωνιών που να μπορεί να εξυπηρετεί τους κατοίκους και ασφαλείς μετακινήσεις.

Η βάση επίλυσης του κυκλοφορικού προβλήματος είναι η κυκλοφορική παιδεία που πρέπει να διδάσκεται πριν καν γίνει οδηγός, από το σχολείο ως το πανεπιστήμιο. Δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή που ο καθένας χρησιμοποιεί το ιδιωτικό όχημά του για λιγοστή απόσταση, αυτό όμως οφείλεται κατά πολύ στο ότι δεν υπάρχουν σύγχρονα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς

Οι απαρχαιωμένες συγκοινωνίες θα πρέπει να αντικατασταθούν από ένα σύγχρονο, δημοτικό σύστημα συγκοινωνιών. Ο Δήμος θα πρέπει να διεκδικήσει τη χρήση των συγκοινωνιών από τους ιδιώτες. Μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση είναι

• Θέσπιση φθηνού αντιτίμου για όλες τις διαδρομές
• Δωρεάν διαδρομή προς το πανεπιστήμιο και ΤΕΙ για την ελεύθερη μετακίνηση φοιτητών και σπουδαστών. Περισσότερα δρομολόγια σε αυτές τις δυο διαδρομές.
• Σύγχρονο σύστημα συγκοινωνιών. Εκσυγχρονισμός των λεωφορείων ώστε να μπορούν άνετα και με ασφάλεια να μεταφέρουν ΑΜΕΑ, εγκυμονούσες, άτομα με καροτσάκια παιδιών και ποδήλατα
• Αύξηση διαδρομών. Από 11 να γίνουν τουλάχιστον 20 ώστε για να φτάνουν πιο γρήγορα στον προορισμό τους τα λεωφορεία.
• Μεγαλύτερη πυκνότητα δρομολογίων και αύξηση των κάθετων προς τη θάλασσα διαδρομών.
• Περιορισμός των τεράστιων δρομολογίων: ενιαίο σημείο τερματισμού / αφετηρίας για όλα τα δρομολόγια, χωροθετημένο στο κέντρο της πόλης.
• Θέσπιση ενιαίου εισιτηρίου για χρησιμοποίηση περισσότερων από μια γραμμές εντός προβλεπόμενου διαστήματος.
• Εκσυγχρονισμός και των στάσεων αναμονής των λεωφορείων στις οποίες οι επιβάτες θα πληροφορούνται με ηλεκτρονικά μέσα για το χρόνο αναμονής τους και για τα επερχόμενα δρομολόγια .

Ο τρίτος πυλώνας αφορά τα σχέδια όδευσης των δρόμων εντός του αστικού ιστού. Η σχεδιαζόμενη αντιδρόμηση των δρόμων Κανακάρη και Κορίνθου θα φέρει ένταση του προβλήματος: Σύμφωνα με τα σχέδια, η κύρια έξοδος της πόλης (Κανακάρη) θα είναι δρόμος κατά πολύ μικρότερος από την ως τώρα έξοδο (Κορίνθου). Η σχεδιαζόμενη πεζοδρόμηση της Μαιζώνος είναι σε σωστή κατεύθυνση διότι θα μειώσει θόρυβο, ρύπανση και άλλες οχλήσεις στους κατοίκους του κέντρου (δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι όλες οι μεγάλες πόλεις στην Ευρώπη έχουν πεζοδρομημένο κέντρο). Θεωρώ όμως ότι η καθιέρωση της Μαιζώνος ως δρόμο ήπιας κυκλοφορίας (δηλαδή κυκλοφορία μονάχα των λεωφορείων) θα βελτίωνε σημαντικά τόσο την εικόνα του κέντρου όσο και την ταχύτητα εξυπηρέτησης των χρηστών του συστήματος των συγκοινωνιών.

Οι ασφαλείς και γρήγορες μετακινήσεις είναι βασική συνισταμένη επίλυσης. Μέτρα που θα πρέπει να παρθούν προς αυτή την κατεύθυνση είναι τα εξής :

• Χάραξη ποδηλατοδρόμου εντός του αστικού ιστού με σύστημα δημόσιων ποδηλάτων προστατευμένων από καιρικές συνθήκες, καταστροφές και βανδαλισμούς.
• Χωροθέτηση ποδηλατοδρόμου εντός του θαλασσίου μετώπου της πόλης, από την αρχή της Πλαζ ως το νέο λιμάνι.
• Αύξηση της κινητικότητας εντός πόλεως
• Μέριμνα για επαρκή πεζοδρόμια και κανόνες ασφαλείας που παραβιάζονται ανά περιπτώσεις όπως στην Κανακάρη στο νέο κομμάτι
• Πόλη φιλόξενη για ΑΜΕΑ αναφορικά με ράμπες και θέσεις στάθμευσης

Προσβασιμότητα υπηρεσιών και Ψηφιοποίηση

Ένας ακόμη πυλώνας λύσεων που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα των δημοτών είναι η προσβασιμότητα των υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες – κρατικές και δημοτικές – είναι απαρχαιωμένες, αργές και γραφειοκρατικές. Αν και υπάρχει προβληματισμός για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα, θα πρέπει να προχωρήσουμε σε άμεσες λύσεις ψηφιοποίησης τις οποίες θα μπορούν οι δημότες να χρησιμοποιούν προαιρετικά.

• Ψηφιακές ενημερώσεις υπηρεσιών
• Ηλεκτρονικές αιτήσεις για διάφορα έγγραφα
• Ψηφιακή πρόσβαση σε πληροφορίες για δημοτικούς χώρους και για εκδηλώσεις σε αυτούς. Ψηφιακή αίτηση για χρήση τους.
• Ψηφιοποίηση αρχείων Δημοτικής Βιβλιοθήκης και απομακρυσμένη πρόσβαση
• Σχεδιασμός αποφυγής γραφειοκρατίας
• Ψηφιακή πλατφόρμα διαλόγου με Δήμο
• Ψηφιακή υποδομή τηλεϊατρικής για την ιατρική εποπτεία και παροχή βοήθειας σε διάφορες κατηγορίες συνδημοτών (π.χ. ασθενείς με χρόνια ή κινητικά προβλήματα, μοναχικοί ηλικιωμένοι)
• Αναβάθμιση της εφαρμογής που ήδη λειτουργεί ως προς την ενημέρωση για διάφορα προβλήματα που προκύπτουν

Σύνδεση τουριστικών αξιοθέατων, μνημείων & αρχαιολογικών χώρων

Η Πάτρα είναι μια πόλη με έντονο αρχαιολογικό και ιστορικό ενδιαφέρον που παραμένει ανεκμετάλλευτο τουριστικά.

• Δημιουργία δυναμικής πλατφόρμας και εφαρμογής για κινητές συσκευές που θα περιλαμβάνει κατάλογο αξιοθέατων, μνημείων και αρχαιολογικών χώρων της Πάτρας.
• Δημιουργία σήμανσης QR codes ώστε ο κάθε πολίτης (τουρίστας ή δημότης) να μπορεί να έχει πρόσβαση στην ιστορία του κάθε μέρους, χώρου μνημείου χωρίς την συνδρομή μεταφραστή και ξεναγού.
• Δημιουργία χάρτη διαδρομών πολιτιστικού ενδιαφέροντος.
• Δημοτικές συγκοινωνίες κοντά στα μέρη ιστορικού – τουριστικού ενδιαφέροντος
• Ανάδειξη μνημείων με τον κατάλληλο φωτισμό κατά τις νυχτερινές ώρες
• Στοχευμένη ανάδειξη Πατρινού Καρναβαλιού (εργαστήριο – μουσείο – περίπτερο)

Φωτισμός

Πολλές περιοχές έχουν σημαντικά προβλήματα ηλεκτροφωτισμού και φαίνονται απομονωμένες τις νυχτερινές ώρες.

• Δημιουργία ηλεκτρονικού δικτύου, με την τοποθέτηση σενσόρων σε κάθε φωτιστικό σώμα, οι οποίοι θα ενημερώνουν άμεσα για βλάβη μέσω ενός λογισμικού την υπηρεσία.
• Δημιουργία μόνιμου συνεργείου που αντικείμενό του θα είναι η αποκατάσταση του δημοτικού φωτισμού στις περιφερικές περιοχές της Πάτρας (Ρίο, Βραχνέικα, Ρωμανός κτλ.)
• Καταγραφή του συνολικού αριθμού των φωτιστικών σωμάτων που υπάρχουν στον Δήμο και εξ’ αποστάσεως έλεγχος τους για βλάβες.
• Διαγωνισμός για την προμήθεια λαμπτήρων. Στόχος ένας λαμπτήρας – ανταλλακτικό για κάθε φωτιστικό σώμα, ώστε να σταματήσει η έλλειψη ανταλλακτικών, που καθυστερούν διαχρονικά την αποκατάσταση των βλαβών.
• Σταδιακή αντικατάσταση των λαμπτήρων πυρακτώσεως από λαμπτήρες LED, σε όλα τα φωτιστικά σώματα του δήμου
• Δημιουργία μιας πόλης στην οποία οι κάτοικοι δεν θα φοβούνται να περάσουν από σκοτεινά μέρη στις καθημερινές τους διαδρομές.
• Έξυπνος φωτισμός σε συγκεκριμένα σημεία που λειτουργεί με αισθητήρες κίνησης και θερμότητας ως προς την εξοικονόμηση ενέργειας.

Ανακύκλωση

Η πληρότητα του χώρου της Ξερόλακκας θα πρέπει να μας έχει προβληματίσει καιρό τώρα. Η παρούσα δημοτική αρχή επέκτεινε τη λειτουργία του ΧΥΤΑ, δεν ανέδειξε το πρόβλημα που πρέπει να λυθεί από την πολιτεία. Ανεξάρτητα από το που θα γίνει το νέο εργοστάσιο, λύσεις προς την διαχείριση απορριμμάτων δε θα προκύψουν αν δεν αυξηθεί ριζικά το ποσοστό της ανακύκλωσης ώστε να μειωθεί και ο συνολικός όγκος απορριμμάτων που φτάνει στους ΧΥΤΑ. Ως προς αυτό :

• Ανακυκλωτική παιδεία σε νέους ανθρώπους στοχεύοντας τις επόμενες γενιές. Ενημερωτική εκστρατεία σε σχολεία και γειτονιές.
• Διαλογή στην πηγή. Τοποθέτηση διαφορετικών χρωμάτων κάδων, ένας για κάθε ανακυκλώσιμο υλικό.
• Κάδοι κομποστοποίησης σε κάθε γειτονιά.
• Συμπιεστές οργανικών MPD χαρτιού / χαρτονιού σε κομβικά σημεία
• Ημιβυθιζόμενοι κάδοι σε συγκεκριμένα σημεία της πόλης σε κεντρικά σημεία
• Υπογειοποίηση κάδων για διατήρηση καθαριότητας δρόμων σε συγκεκριμένα σημεία.

Αύξηση δομών φιλοξενίας αστέγων & προσφύγων

Είναι βαθιά μου πεποίθηση ότι η πόλη που δε μεριμνά για τη στέγη των ανθρώπων που μένουν σε αυτή δεν μπορεί να διεκδικεί τον χαρακτηρισμό της έξυπνης. Η οικονομική κρίση στη χώρα και η κατάσταση σε άλλες χώρες του κόσμου (πόλεμοι – καθεστώς) έχουν αναγκάσει ανθρώπους να μένουν στην Πάτρα δίχως στέγη. Είτε πρόκειται για πρόσφυγες και μετανάστες που αναζητούν μια ευκαιρία και μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη, είτε πρόκειται για φτωχούς Έλληνες που αναζητούν μια ευκαιρία στον ίδιο τους τον τόπο.

Η πολιτεία με οργανωμένο τρόπο θα πρέπει να μεριμνήσει για αυτούς τους ανθρώπους, να τους ενσωματώσει, να μην τους θεωρεί ξένους, να μην τους στοιβάζει σε ειδικές περιοχές, να μη δημιουργεί συνθήκες γκέτο. Προς αυτή την κατεύθυνση ο Δήμος να ζητήσει χρηματοδότηση για τη δημιουργία δομών φιλοξενίας προσφύγων και αστέγων με αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε ως ένδειξη αλληλεγγύης προς τους συνανθρώπους μας.

Αύξηση πράσινων χώρων στον αστικό ιστό

Η άσχημη εικόνα της πόλης που κατακλύζεται από τσιμέντα, περιγράφεις, τραπεζοκαθίσματα και ένα απέραντο γκρι χρώμα θα πρέπει να αλλάξει ριζικά. Η Πάτρα βρίσκεται ανάμεσα στις πόλεις με τη μικρότερη ποσόστωση πρασίνου ανά κάτοικο. Η δημιουργία του Νότιου Πάρκου, καθώς και ο σχεδιασμός για περιαστικά και γραμμικά πάρκα, κινούνται σε θετική κατεύθυνση. Αυτό ωστόσο δεν αναιρεί το ότι μπορούν να γίνουν περεταίρω εφαρμόσιμα βήματα για τη δημιουργία μικρών πνευμόνων πρασίνου, στον κεντρικό ιστό της πόλης.

• Πράσινες ταράτσες σε δημόσια κτήρια που μειώνουν την ενεργειακή κατανάλωση των κτιρίων και ενισχύουν τη μόνωσή τους.
• Δημιουργία μικροπάρκων σε συνεννόηση με ιδιοκτήτες «τυφλών» χώρων και αναξιοποίητων οικοπέδων. Οι μικροί αυτοί θύλακες είναι ιδιαίτερα εύκολο να διαμορφωθούν, με την τοποθέτηση μεγάλων τελάρων με χώμα και φυτά. (μεταφερόμενα, από ανακυκλωμένα υλικά). Έτσι θα δημιουργηθούν ελκυστικοί χώροι πράσινου, ξεκούρασης και συνάθροισης των κατοίκων που βελτιώνουν το μικροκλίμα, απορροφούν τους ρύπους και συμβάλλουν στην αισθητική αναβάθμιση.
• Η επαφή με το πράσινο, δεν αφορά μόνο δημόσιους χώρους. Οι κάτοικοι πολυκατοικιών θα μπορούσαν να συνδιαμορφώσουν χώρους πρασίνου ενοποιόντας τους ακάλυπτους χώρους τους που στη σημερινή τους όψη αποτελούν μια από τις πιο καταθλιπτικές όψεις του αστικού τοπίου. Η δημιουργία κοινόχρηστων μικροχώρων πρασίνου, επιδρά ευεργετικά στον ψυχισμό, βελτιώνει το μικροκλίμα και φτιάχνει «ανάσες» δροσιάς. Επιπλέον, βοηθάει στη συνεργασία και την αλληλογνωριμία των ενοίκων, δίνοντας έτσι μια απάντηση στη μοναξιά, την αποξένωση και την περιχαράκωση της αστικής ζωής. Σε τέτοιες δράσεις, μπορεί να συμβάλλουν οι δημοτικές υπηρεσίες, με διάφορους τρόπους,. όπως βοήθεια στη νομική και γραφειοκρατική διευθέτηση, προσφορά κάδων κομποστοποίησης, κ.ά.
• Οι κοινόχρηστοι χώροι θα πρέπει να περιέλθουν στο Δήμο ώστε να διαμορφωθούν κατάλληλα.
• Να αυξηθούν τα πάρκα, οι χώροι πρασίνου, οι χώροι συνάθροισης
• Οι πλατείες θα πρέπει να αποκτήσουν ξανά δέντρα που απορροφούν την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η πόλη χρειάζεται ξανά δασικούς και πράσινους πνεύμονες
• Να μπει ένα τέλος στην κατάληψη πεζοδρομίων από την αλόγιστη εμπορική χρήση.

Προτάσεις όπως οι παραπάνω, λοιπόν, μπορούν να συμβάλλουν στην μικροκλιματική και αισθητική αναβάθμιση του κέντρου της πόλης, να μειώσουν την ενεργειακή κατανάλωση και τη ρύπανση, να καλλιεργήσουν την περιβαλλοντική παιδεία και να δείξουν ένα πρώτο υπόδειγμα ενός άλλου μοντέλου, συνεργασίας και συμβίωσης των κατοίκων. Μέτρα τέτοιου τύπου, έχουν εφαρμοστεί σε μεγάλες πόλεις, όπως το Βανκούβερ και η Σικγκαπούρη αλλά και μικρότερες όπως το Βαλπαράισο της Χιλής (αντίστοιχου μεγέθους με την Πάτρα) ή το Παρέδες της Πορτογαλίας (τρεις περίπου φορές μικρότερη από την Πάτρα), όπου σχετικά προγράμματα υλοποιούνται από τις δημόσιες και δημοτικές αρχές.

Συνοψίζοντας, αρκετές από τις παραπάνω λύσεις απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό στο Δήμο όπως τεχνικοί, οδηγοί, χειριστές μηχανημάτων. Αυτό για όσους βρίσκουν περιττή τη διεκδίκηση θέσεων εργασίας. Το αίτημα του Δήμου προς αυτή την κατεύθυνση είναι προσλήψεις προσωπικού μόνιμης και σταθερής σχέσης εργασίας. Γιατί δε θέλουμε να εκχωρούμε τα δημοτικά έργα και τη λειτουργία δομών σε ιδιώτες, ούτε αρκούμαστε στα 8μηνα προγράμματα τύπου voucher που έρχονται για να καλύψουν παρωδικά προβλήματα. Καιρός να δούμε τα προβλήματα στα ίσα. Καιρός να μην είμαστε ολιγαρκείς. Να απαιτούμε τα αυτονόητα: Να ζήσουμε καλύτερα σε μια πόλη που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την τεχνολογία και των επιτευγμάτων της προς όφελος όλων.

* Θύμιος Δραγώτης, Υποψήφιος Διδάκτωρ Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων Πανεπιστημίου Πατρών, Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος – Άκης Παλαιολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ Τμήματος Ιστορικού – Αρχαιολογικού, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλο

ΠΗΓΗ: 24.05.2019, https://www.anypotaktoi.gr/2010-09-16-10-03-04/16-2010-09-17-13-34-51/718-smartcity.