Τι δηλώνει η νίκη του Zelensky για την Ουκρανία
Της Gwedolyn Sasse*
Στις 21 Απριλίου ο Volodymyr Zelensky κέρδισε τον δεύτερο γύρο των ουκρανικών προεδρικών εκλογών με μεγάλη διαφορά. Το επίσημο αποτέλεσμα δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί αλλά σύμφωνα με τα σχεδόν τελικά αποτελέσματα, έλαβε το 73,2% των ψήφων ενώ ο μέχρι πρότινος πρόεδρος, Petro Poroshenko, έλαβε μόλις το 24,5%. Η προσέλευση διαμορφώθηκε οριακά πάνω από το 62%, όπως και στον πρώτο γύρο.
Η κύρια εστίαση των διεθνών μέσων για τις ουκρανικές προεδρικές εκλογές, ήταν στο ότι ένας κωμικός χωρίς πολιτική εμπειρία θα μπορούσε, και στη συνέχεια έγινε, να γίνει πρόεδρος. Της νίκης του προηγήθηκε μια αντισυμβατική προεκλογική εκστρατεία με επίκεντρο στις τηλεοπτικές σειρές του, στις δημόσιες εμφανίσεις του που έμοιαζαν με stand up σόου και με μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης -ως εκ τούτου κράτησε χαμηλά το κόστος και απέφυγε την ανάγκη να διαμορφώσει ένα σαφές πρόγραμμα ή να απαντήσει σε δύσκολες ερωτήσεις από τους δημοσιογράφους. Ακόμη και στον β΄ γύρο, τα μέλη της ομάδας του μίλησαν περισσότερο δημόσια από ό,τι ο ίδιος ο υποψήφιος.
Ωστόσο ένας αριθμός άλλων γεγονότων, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί όταν κρίνουμε το εκλογικό αποτέλεσμα.
Ο Zelensky έλαβε το υψηλότερο ποσοστό εκλογικής υποστήριξης που έχει δεχθεί ποτέ οποιοσδήποτε Ουκρανός πρόεδρος από το 1991 -με εξαίρεση τις εκλογές μετά το Maidan στις οποίες ο Petro Poroshenko κέρδισε από τον πρώτο γύρο, με ποσοστό άνω του 50%.
Επιπλέον, αυτές οι εκλογές διέψευσαν τα συνήθη πρότυπα ψηφοφορίας σε περιφερειακά τμήματα της Ουκρανίας. Ενώ η υποστήριξή του ήταν ισχυρότερη στα ΝΑ της χώρας, ο Zelensky κέρδισε παντού, εκτός από την δυτική περιοχή του Lviv. Ως εκ τούτου, υπάρχουν δύο βασικά μηνύματα από τις εκλογές. Πρώτον, οι Ουκρανοί σε όλη τη χώρα επιλέγουν να εκφράσουν την απογοήτευσή τους στην προεδρία Poroshenko. Η διαδικασία μεταρρύθμισης μετά το Maidan είχε επιβραδυνθεί, και δεν είχε φέρει τα απαραίτητα οφέλη για τον μέσο ψηφοφόρο. Η διαφθορά ήταν η κύρια αιτία πίσω από τις διαδηλώσεις του Euromaidan εναντίον του πρώην προέδρου Viktor Yanukovych στα τέλη του 2013 και τώρα, για άλλη μία φορά, το ζήτημα της διαφθοράς έγινε το κρίσιμο μέτρο για τη συγκριτική αξιολόγηση της απόδοσης της κυβέρνησης -αυτή τη φορά ο πρόεδρος άλλαξε μέσω της κάλπης.
Δεύτερον, η ευρεία στήριξη για τον Zelensky αντανακλά επίσης τη γενικευμένη δυσφορία για την τιτλοποίηση της ουκρανικής εγχώριας πολιτικής η οποία είχε κορυφωθεί με το σλόγκαν στην προεκλογική εκστρατεία του Poroshenko «Στρατός, γλώσσα, πίστη”. Η απάντηση του Poroshenko στον πόλεμο στην Ανατολική Ουκρανία, ήταν να προσδιορίσει το ουκρανικό έθνος σε στενούς εθνολογικούς όρους. Οι νόμοι για την γλώσσα είχαν στόχο να μειώσουν την εκπαίδευση στις μειονοτικές γλώσσες (συμπεριλαμβανομένης της ρωσικής) και να αυξήσουν το περιεχόμενο στα ΜΜΕ στην ουκρανική, καθώς και στον δημόσιο βίο, αποδείχθηκαν εκτός πραγματικότητας σε σύγκριση με το πώς η πλειοψηφία των Ουκρανών πολιτών βλέπει τον εαυτό τους και την χώρα.
Ο Ζelensky, 41 ετών, έχει τη ρωσική ως μητρική γλώσσα και δυσκολεύεται φανερά όταν πρόκειται να μιλήσει ουκρανικά δημοσίως. Στην τηλεοπτική του σειρά, «Υπηρέτης του λαού”, τα ουκρανικά τα μιλούν κυρίως διεφθαρμένοι γραφειοκράτες. Τίποτα από όλα αυτά δεν επηρέασε το εκλογικό αποτέλεσμα. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο ξεκάθαρη απόδειξη ότι το γλωσσικό ζήτημα δεν είναι αυτό που διχάζει την ουκρανική κοινωνία.
Έξω από την Ουκρανία, η πραγματικότητα της καθημερινής διγλωσσίας έχει συχνά παρερμηνευθεί. Έρευνες που επιτρέπουν μεικτές κατηγορίες χρήσης γλωσσών, κατέγραψαν τη σημασία της διγλωσσίας. Μια έρευνα που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2019 από το Kiev International Institute of Sociology, διαπίστωσε ότι το 32,4% του πληθυσμού, χωρίς να περιλαμβάνεται η Κριμαία και οι μη ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές στο Ντονμπάς, μιλούν μόνο ουκρανικά με τους στενούς συγγενείς τους, ενώ το 15,8% μιλά μόνο ρωσικά και το 25% μιλά εξίσου ρωσικά και ουκρανικά. Εάν συμπεριληφθούν διάφοροι βαθμοί διγλωσσίας, δηλαδή εκείνοι που μιλούν ως επί το πλείστον ουκρανικά και ως επί το πλείστον ρωσικά, η διγλωσσία είναι μέρος της καθημερινότητας του 50% περίπου του πληθυσμού, ακόμη και χωρίς να περιλαμβάνεται η χρήση γλώσσας δημοσίως.
Η έρευνα έχει επίσης τεκμηριώσει μια αυξανόμενη ταυτοποίηση με το ουκρανικό κράτος τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα από το 2017 μέχρι το 2018, η κατηγορία «εθνικοί Ουκρανοί” έχει «ξεπεραστεί” ως βασικός πυρήνας ταυτότητας, από την πιο περιεκτική κατηγορία «Ουκρανοί πολίτες”.
Συνολικά, αυτά τα στοιχεία θέτουν την ήττα του Poroshenko από τον Zelensky σε προοπτική. Ο όρος «ψήφος διαμαρτυρίας” στα αλήθεια δεν καταγράφει την πλήρη εικόνα. Ήταν μία συνειδητή ψήφος εναντίον της τωρινής κατάστασης και εξέφρασε ελπίδα για μια νέα έναρξη στην ουκρανική πολιτική πέρα από τις διαχωριστικές ταυτότητες.
Τώρα αφθονούν οι εικασίες αναφορικά με τις μελλοντικές προοπτικές της ουκρανικής πολιτικής. Μέχρι στιγμής, η ομάδα του Zelensky περιλαμβάνει οικονομικούς μεταρρυθμιστές, αλλά δεν έχει ειδικούς στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας -ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της πολιτικής τα οποία μπορεί να επηρεάσουν άμεσα το μεικτό συνταγματικό σύστημα της Ουκρανίας.
Στους επόμενους μήνες ο Zelensky πρέπει να καθορίσει μια σχέση εργασίας με την βουλή της Ουκρανίας, ενώ παράλληλα θα οικοδομεί το δικό του πολιτικό κόμμα ή κίνημα εν όψει των κοινοβουλευτικών εκλογών το φθινόπωρο.
Η πραγματική δοκιμασία της προεδρίας Zelensky θα έρθει μετά από τις κοινοβουλευτικές εκλογές. Η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ του προέδρου και του κοινοβουλίου, που ορίζεται από το ουκρανικό σύνταγμα, μπορεί να αλλάξει σε μια πιο ισορροπημένη σχέση ή σε έναν μεγαλύτερο de facto ή de jure ρόλο του κοινοβουλίου.
Ο Zelensky είναι κάτι καινοτόμο στην ουκρανική πολιτική, κατά περισσότερες από μια έννοιες. Προς το παρόν, έχει καταρρίψει τις παραδοσιακές αντιλήψεις και την κυρίαρχη επίσημη ρητορική. Είτε θα μπορέσει να μετατρέψει αυτή την επιρροή και την ευρεία του στήριξη σε πολιτικές, μένει να φανεί, Ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που ήλπιζαν κρυφά για την επανεκλογή του Poroshenko για να συνεχίσουν αυτό που έκαναν, πρέπει να καταλάβουν τι σημαίνει στα αλήθεια η νίκη του Zelensky για την ουκρανική κοινωνία.
ΠΗΓΗ: 23.04.2019, https://carnegieeurope.eu/strategiceurope/78965?lang=en. Το είδα: 26.04.2019, https://www.capital.gr/think-tank/3356775/ti-dilonei-i-niki-tou-zelensky-gia-tin-oukrania.
* Η Gwedolyn Sasse είναι γερμανίδα καθηγήτρια. Γέννηση: 21 Φεβρουαρίου 1972, Αμβούργο, Γερμανία. Κύριο ενδιαφέρον: Comparative politics. Βιβλία: The Crimea question. Ιδρύματα: Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Κολέγιο Νάφιλντ της Οξφόρδης.
Δείτε κι εδώ: https://carnegieeurope.eu/strategiceurope/experts/993.
