Φυσική …παρουσίαση για «Τα νερά των βουνών και η Κέρτεζη» στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αιγίου (15.04.2019)

Του Γιώργου Ζησιμόπουλου*

Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητέ φίλε Τάκη,

συμφοιτητή και συνοδοιπόρε στην εκπαίδευση

στην πρώτη παρουσίαση του βιβλίου σου στα παράλια της Αχαΐας: «Τα νερά των βουνών και η Κέρτεζη» που έγινε στην Πάτρα, με συγκίνησε το έκδηλο πάθος, ο σεβασμός και ο γνήσιος-πηγαίος λόγος σου, με τον οποίο περιέγραψες τον τόπο σου.

Ήταν διάχυτη η συγκίνηση του Ανθρώπου που τρέφει σεβασμό στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στον τόπο που γεννήθηκε και έμαθε τα πρώτα γράμματα. Στον τόπο που μόχθησε βοηθώντας τους γονείς του στις σκληρές αγροτικές εργασίες, όπως εξάλλου συνέβη με όλα τα παιδιά της δεκαετίας του 60 που είχαν γονείς αγρότες μικρού κλήρου.

Φεύγοντας πήρα το βιβλίο σου με την σχετική αφιέρωση και αφού το διάβασα, ενθουσιάστηκα κάνοντάς σου την πρόταση να μας ξεναγήσεις βήμα-βήμα στην Κέρτεζη, σύμφωνα με τις αναφορές του βιβλίου. Ήταν ένα πρώτο είδος εφαρμογής μιας εκ των προτάσεων του Παναγιώτη σχετικής με περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Κυρίες και Κύριοι

Η πρόταση έγινε δεκτή και στις 10 και 11 Νοεμβρίου συμφοιτητές από τη γενιά των πρωτοετών του 1973 στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Πατρών, είμαστε στην Κέρτεζη και με αρχηγό τον Παναγιώτη περιηγηθήκαμε επι τετράωρο περίπου γνωρίζοντας από κοντά τις νερομάνες, τα νεραύλακα, τους μύλους, το αρδευτικό σύστημα, μένοντας αμήχανα καταγοητευμένοι μέσα στο δάσος με τις καστανιές στη μια πλευρά, τα πλατάνια στην άλλη και το δρόμο-γράνα ακριβώς στο σύνορο.

Οι λεπτομέρειες της ξενάγησης του Παναγιώτη ήταν τόσο περιεκτικές και απαραίτητες, που σίγουρα θα μπορούσε να πει κάποιος ότι… όποια πέτρα και να σηκώσεις στην Κέρτεζη θα βρεις τον Παναγιώτη από κάτω έτοιμο να σου δώσει πληροφορίες!

Είναι προφανές ότι πρόκειται για εκδήλωση σεβασμού στην ιδιαίτερη πατρίδα με νερά των βουνών που έπινε ο μικρός Παναγιώτης και τους καρπούς του Κερτεζίτικου κάμπου που έθρεψαν το σώμα και το πνεύμα του.

Κυρίες και Κύριοι,

Ως Φυσικός θέλω να αναδείξω από τη δική μου οπτική σκοπιά την αξία της περιβαλλοντικής μελέτης που έκανε ο αυτοδημιούργητος περιβαλλοντικός συνθέτης της Κέρτεζης, Παναγιώτης Μπούρδαλας.

Η σύνθεση αυτή αποτυπώνεται στο βιβλίο με ορατές αλλά και αόρατες ενότητες όπως:

Φυσικές Επιστήμες (νερό, ροή, παροχή, υψομετρική διαφορά, υδροδυναμική-υδραυλική ενέργεια, δίκτυο, διατήρηση της μάζας, τριβή…)

Τεχνολογία – Μηχανική (νερόμυλος, νεροτριβές, ξύλινες και λαξευτές γέφυρες, σύστημα άρδευσης, διαχείριση του αρδευτικού συστήματος [χρόνος και διάρκεια άρδευσης], σύστημα ύδρευσης [βρύσες], κεραμιδοκάμινα, ασβεστοκάμινα…)

Τέχνες (αργαλιός, μοδίστρα, …)

Κοσμογραφία (έναρξη και λήξη του ποτίσματος κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού με ουρανογραφικά δεδομένα, όπως ανατολή – δύση, σούρουπο-αυγή, θέση της πούλιας, του αυγερινού–αποσπερίτη στην ουράνια σφαίρα, καθώς και της σταθερής θέσης του πολικού αστέρα…)

Μελετώντας τις αντίστοιχες σελίδες του βιβλίου, θαυμάζουμε αφενός την σαφή περιγραφή του Παναγιώτη και αφετέρου τη «σοφία» των κατοίκων, προκειμένου να διαχειριστούν την καθημερινότητά τους, όχι υποκειμενικά ,αλλά το κατά δύναμιν αντικειμενικά και συνεπώς αποδεκτά από όλους.

Δυστυχώς, θα έλεγα, ότι όλη αυτή λειτουργική γνώση αντικαταστάθηκε από την τεχνολογία που την έχει ενσωματώσει αόρατα, με το τέχνημα που είναι το ωρολόγιον!

Ας δούμε όμως λίγο πιο βαθιά, το ερώτημα:

Πως η φυσική θέση ενός τόπου καθώς και η μορφολογία του, επηρεάζουν την ανάπτυξη ιδιαίτερων ικανοτήτων των κατοίκων να ανακαλύπτουν τρόπους και να αναπτύσσουν δεξιότητες προκειμένου να επιβιώσουν και να  εξελιχθούν;

…………….

Σήμερα είναι πλέον γενικά αποδεκτό ότι η στέρηση, αν δεν προκαλέσει βλάβες, τότε σίγουρα προκαλεί πρόοδο!

Ίσως γι αυτό το λόγο οι εγγενείς λιτές συνθήκες διαβίωσης των μελών οικογενειών με μικρό κλήρο να έχει συντελέσει στην ανάδειξη μεγάλων επιστημόνων και ανθρώπων του πνεύματος γενικότερα!

Κυρίες και Κύριοι,

Οι πρώτοι από το κοινό που κατέφτασαν μέσα στη βροχή…

Το πέρασμα των δεκαετιών, εκτός από τη λεύκανση των μαλλιών, αποτυπώνεται στη μετατροπή των χωμάτινων νεραύλακων σε τσιμεντένια και στη συνέχεια σε σωλήνες άρδευσης, η μετάβαση από την ύδρευση πόσιμου νερού από τις κατανεμημένες βρύσες στο δίκτυο ύδρευσης, η μετάβαση από την υδροκίνηση του μύλου στη πετρελαιοκίνηση, τη βενζινοκίνηση και τέλος την ηλεκτροκίνηση, έχουν αφήσει το ίχνος τους στη μελέτη του Παναγιώτη.

Μπορεί όμως να έχουν όλα αλλάξει, αλλά κάποια «μαθήματα» είναι ίδια.

Ένα παράδειγμα για το μηχανικό ανάλογο του ηλεκτρικού κυκλώματος, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το αρδευτικό σύστημα των νερών της Κέρτεζης !!

Λοιπόν, ας αρχίσουμε το μάθημα!

Το αόρατο, άοσμο, άχρωμο, ακατανόητο από τους μαθητές… ηλεκτρικό ρεύμα, μπορεί να αντιστοιχηθεί  με το νερό που ρέει στο αυλάκι.

Το καλώδιο, με το αυλάκι

Το σύστημα των νεραύλακων και σωληνώσεων με το ηλεκτρικό κύκλωμα

Η υψομετρική διαφορά, με τη διαφορά δυναμικού (μπαταρία)

Η δέση, με ένα φράγμα (ανοιχτός διακόπτης ελεγχόμενος από τάση)

Η κόφτρα, με ανοικτό ή κλειστό διακόπτη

Η διακλάδωση με τον κόμβο

Ο νερόμυλος (μετατροπέας ενέργειας) με τον κινητήρα !

…. και πως κλείνει το κύκλωμα;

… η απάντηση είναι, ο κύκλος του νερού στη φύση

… και που είναι η μπαταρία;

… σίγουρα η ενέργεια που προσφέρεται για τη λειτουργία του κυκλώματος προέρχεται από τον Ήλιο.

…………………..

Τώρα πάρτε ένα χαρτί και γράψτε …….

……….

Κυρίες και Κύριοι,

Μέσα στη βροχή ήλθαν κι άλλοι φίλοι, κι ας μας βγήκε κουνημένη η φωτό…

Θα κλείσω την παρουσίαση επισημαίνοντας ότι το έργο αυτό είναι ένας οδηγός μελέτης και άλλων οικοσυστημάτων της περιοχής μας αλλά και της χώρας μας γενικότερα.

Το έργο αυτό πρέπει να αξιοποιηθεί από τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με δραστηριότητες όπως, ο υπολογισμός της παροχής του νερού μιας πηγής, ο υπολογισμός της ταχύτητας του νερού σε περιοχές ενός συγκεκριμένου νεραύλακου με μικρότερο αλλά και μεγαλύτερο πλάτος, η αποτύπωση των γεφυριών που έχουν καταγραφεί σε χάρτες με τη χρήση των Google Maps,  η αποτύπωση μικρών και μεγάλων λεκανών απορροής της Κέρτεζης, η αποτύπωση των πηγών σε χάρτες καθώς και των ρυακιών και μικρών χειμάρρων κλπ

Παναγιώτη σε ευχαριστούμε

Ευχόμαστε καλοτάξιδο το πρώτο αλλά … και το δεύτερο βιβλίο σου!!

Αίγιο 15 Απριλίου 2019

* Ο Γιώργος Ζησιμόπουλος είναι αιγιώτης φυσικός (Εμείς του ‘ 73 οι πρωτοετείς), υπεύθυνος στο ΕΚΦΕ Αιγίου.

Σημείωση από τΜτΒ: Ευχαριστούμε τον παρουσιαστή για την παραχώρηση προς δημοσίευση της εισήγησής του!