Οι μεγάλοι χαμένοι από τη συμφωνία

Του Παντελή Καλαϊτζίδη*

Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Πρωθυπουργού και Αρχιεπισκόπου, που αφορά την αλλαγή του ισχύοντος καθεστώτος μισθοδοσίας του κλήρου και θέματα αξιοποίησης της εκκλησιαστικής περιουσίας, φαίνεται ότι άνοιξε τον ασκό του Αιόλου τόσο στο εσωτερικό της Εκκλησίας όσο και στη σχέση της με την Πολιτεία. Πρόκειται για μια συμφωνία από την οποία επρόκειτο να βγουν κερδισμένοι ο Πρωθυπουργός και ο Αρχιεπίσκοπος και χαμένοι η Εκκλησία ως κοινότητα πιστών (κληρικών και λαϊκών) και το δημοκρατικό αίτημα εκκοσμίκευσης των θεσμών και νέας ρύθμισης των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας.

Ο Πρωθυπουργός υπολόγιζε να «πουλήσει» στο αριστερόστροφο ακροατήριό του μια τολμηρή απόφαση στο συμβολικό επίπεδο (καθώς στα οικονομικά εξακολουθούν να ισχύουν οι δεσμεύσεις έναντι των δανειστών), πετώντας έξω από το μισθολόγιο του Δημοσίου τον κλήρο και ελευθερώνοντας την ίδια στιγμή 10.000 θέσεις δημοσίων υπαλλήλων, υποσχόμενος ισάριθμους διορισμούς και προσλήψεις.

Ο Αρχιεπίσκοπος από την πλευρά του υπολόγιζε σε πολλαπλά κέρδη: Επρόκειτο να λάβει ένα ετήσιο δώρο 200 εκατομμυρίων, το οποίο ο ίδιος θα διαχειριζόταν καταρχήν ως κεντρική αρχή, διανέμοντάς το στη συνέχεια, άγνωστο πώς, στις κατά τόπους μητροπόλεις. Η συμφωνία θα ενδυνάμωνε επίσης σημαντικά τη θέση του τόσο απέναντι στους άλλους μητροπολίτες και τη Σύνοδο, όσο και έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο μάλλον σκόπιμα κρατήθηκε έξω από τις συζητήσεις που οδήγησαν στη συμφωνία, ενώ πολλές επαρχίες του βρίσκονται εντός των ορίων της ελληνικής επικράτειας. Επιπλέον, ο Αρχιεπίσκοπος θα είχε μεγάλη ευχέρεια κινήσεων στην αξιοποίηση, από κοινού με την πολιτεία, της εκκλησιαστικής περιουσίας. Σε ένα άλλο επίπεδο, και οι κατά τόπους μητροπολίτες φαίνεται πως θα ενισχύονταν σημαντικά έναντι του κατώτερου κλήρου, ο οποίος θα βρισκόταν κυριολεκτικά στο έλεος των ιεραρχών που θα είχαν επάνω του δικαίωμα ζωής ή θανάτου, πειθαρχικού ελέγχου, στέρησης μισθού ή και απόλυσης (φανταστείτε ποια τύχη θα περίμενε τους προοδευτικούς εκείνους κληρικούς που θα τολμούσαν να εκφράσουν ανοιχτά την άποψη ή τη διαφωνία τους για επίμαχα ζητήματα που κατά καιρούς ανακύπτουν!).

Υπό το φως των παραπάνω διαπιστώσεων θα ήθελα να προβώ στις εξής παρατηρήσεις:

1 Το ίδιο το περιεχόμενο της συμφωνίας και οι σημαντικές αλλαγές που αυτή φιλοδοξούσε να επιφέρει απέδειξαν ότι για τη νέα ρύθμιση των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας δεν απαιτείται αναθεώρηση του Συντάγματος. Τίποτα από όσα προέβλεπε η συμφωνία δεν είχε ως προαπαιτούμενο την αλλαγή του Συντάγματος, γι» αυτό και εάν η ιεραρχία την ενέκρινε, αυτή θα μπορούσε αμέσως να υλοποιηθεί.

2 Οσοι κατά καιρούς καλλιέργησαν την εντύπωση ότι ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας θα ήταν η πανάκεια για τη λύση όλων των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας, θα πρέπει να προβληματιστούν για το πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η μαξιμαλιστική ρητορική.

3 Στο μέτρο και στον βαθμό που η Εκκλησία στην Ελλάδα εξακολουθεί να έχει σημαντική κοινωνική επιρροή, είναι μάταιο να αναμένουμε προοδευτικές αλλαγές στην κοινωνία χωρίς ανανέωση και εκσυγχρονισμό της Εκκλησίας. Και αυτές οι αλλαγές στην Εκκλησία δεν μπορούν να προέλθουν από μια ηγεσία (διάδοχο της σεραφειμικής νοοτροπίας της ακινησίας και της με κάθε τρόπο σύμπλευσης με την οποιουδήποτε χρώματος κρατική εξουσία) που φημίζεται για τις ικανότητές της στις πολιτικές ισορροπίες και στους τακτικισμούς, αλλά που δεν φαίνεται να έχει κανένα όραμα για τη μαρτυρία της Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο και τον διάλογο της Εκκλησίας με την κοινωνία (και όχι απλώς με το κράτος).

4 Κατά συνέπεια, καμία μεταρρύθμιση που θέλει να λέγεται προοδευτική ή αριστερή δεν μπορεί να εγκαθιστά στο μέσον της κοινωνίας μια θεσμική νησίδα αδιαφάνειας και μεσαιωνικής νοοτροπίας, προικοδοτώντας την επιπλέον με 200 εκατομμύρια! Ενας θεσμός όπως η Εκκλησία, ίσως ο μόνος θεσμός του ελληνικού κράτους που δεν γνώρισε μεταπολίτευση, που ούτε για τις επιδόσεις του στην οικονομική διαχείριση φημίζεται, ούτε για διαφάνεια, δημοκρατικές διαδικασίες και κοινωνική λογοδοσία διακρίνεται, είναι μεγάλο λάθος στην παρούσα φάση να αποκόπτεται από τη δημόσια σφαίρα και να αφήνεται εκτός του δημοκρατικού ελέγχου και πλαισίου που εγγυάται η πολιτεία, μόνο και μόνο για να πουν κάποιοι ότι δήθεν χωρίζουν την Εκκλησία από το Κράτος.

5 Οι μεγάλες αλλαγές και οι προοδευτικές τομές δεν μπορούν να αποφασίζονται σε μυστικές συναντήσεις μακριά από τη δημοσιότητα, ειδικά μάλιστα όταν οδηγούν σε περισσότερη δεσποτοκρατία και στη βίαιη αλλαγή του εργασιακού status 10.000 περίπου κληρικών και εκκλησιαστικών υπαλλήλων. Απαιτείται δημόσιος, ανοιχτός και πολύπλευρος διάλογος, όχι μόνο της κυβέρνησης με την ιεραρχία, αλλά και της κοινωνίας και της διανόησης με την Εκκλησία (ως κοινότητα πιστών) και τη θεολογία.

* Ο Παντελής Καλαϊτζίδης είναι δρ Θεολογίας, διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου.

ΠΗΓΗ: 20.11.2018, https://www.tanea.gr/print/2018/11/20/opinions/oi-megaloi-xamenoi-apo-ti-symfonia/?fbclid=IwAR1ILe19SlXhKYdh4XE2jPwk7tX6Itok1sFanu2oVUVTgfIj_tz1i0d31E0