Όταν η συζήτηση θεωρείται αγγαρεία και η συνοδικότητα γίνεται πρόσχημα…

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Ακολουθεί εκτενές κείμενο. Συγγνώμην…

Στο Δελτίο Τύπου της Ιεράς Συνόδου (16 Νοεμβρίου) αποτυπώνονται οι ομόφωνες (προσοχή: ομόφωνες!) τρεις αποφάσεις της.

Μερικές παρατηρήσεις μου:

Με την 2η απόφαση αποφασίστηκε η συγκρότηση επιτροπής από ιεράρχες, νομικούς, εμπειρογνώμονες και εκπροσώπους του εφημεριακού κλήρου «για την μελέτη των θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος«. Με δε την επόμενη (3η) απόφαση η Σύνοδος εμμένει στο υφιστάμενο καθεστώς μισθοδοσίας των κληρικών και των λαϊκών υπαλλήλων της Εκκλησίας της Ελλάδος. Άρα, η επιτροπή θα ασχοληθεί με διάφορα θέματα, όχι όμως με το μισθολογικό! Άρα, όχι επιτροπή εφ’ όλης της ύλης!

Το μισθολογικό είναι σοβαρό, αλλά δεν είναι απλώς οικονομίστικο ζήτημα. Έχει ενδοχώρα πολύ σημαντική, και συνεπάγεται πολλά και για τον τρόπο συγκρότησης της Εκκλησίας: Για την ανάγκη αναδιάρθρωσής της εν όψει αλλαγών που έρχονται, είτε με την θρυλούμενη συνταγματική αναθεώρηση, είτε αλλιώς.

Το ζήτημα των αναδιαρθρώσεων (το οποίο και δεν υπάρχει για την ιεραρχία) θα έπρεπε να είναι θέμα συζήτησης, αλλά ούτε καν εξαιτίας των επικείμενων αλλαγών. Θα έπρεπε να τίθεται από την ίδια την Εκκλησία (επαναλαμβάνω: από την ίδια την Εκκλησία· όχι απλώς από την ιεραρχία της), όχι ως αμυντική κίνηση, αλλά πρωτογενώς και ανεξάρτητα από εξωτερικά ζόρια. Απλούστατα διότι την αναδιάρθρωση επί το εκκλησιαστικότερο την απαιτεί η πίστη και η φύση της.

Αλλά αυτό αφορά και τους ιερείς (τους «απλούς παπάδες», όπως λέγεται καθημερινά, λες και υπάρχουν και «σύνθετοι παπάδες»)! Ξέσπασε αναβρασμός μόλις δημοσιοποιήθηκε το «προσύμφωνο» Αρχιεπισκόπου και Πρωθυπουργού, και ακούστηκε ηχηρά η ανασφάλεια την οποία νιώθουν οι ιερείς στα χέρια των επισκόπων τους! Κανονικά, η συνταρακτική έλλειψη εμπιστοσύνης των εκκλησιαστικών ανθρώπων προς την εκκλησιαστική δομή είναι η πρώτη είδηση! Όχι κάτι άγνωστο, ούτε κάτι αδικαιολόγητο! Το νέο είναι απλώς το «ηχηρό» της ανασφάλειας!

Αλλά, πατέρες μου, είναι πολλοί καιροί που αρκετοί (λαϊκοί και κληρικοί) ξελαρυγγιάζονται εδώ και δεκαετίες ότι -βάσει της πίστης και της φύσης της Εκκλησίας- ο επίσκοπος δεν μπορεί να είναι μονάρχης, ότι το πρεσβυτέριο (οι ιερείς) πρέπει να έχει θεσμικό ρόλο και λόγο, και ότι οι λαϊκοί δεν είναι καταναλωτές. Σε διάφορες ομιλίες μπορεί να ακούσουμε τον οιονδήποτε να τα προσυπογράφει αυτά· ακόμα και ανθρώπους που δεν τα πιστεύουν. Το θέμα είναι σε ποια πράξη (οφείλουν να) εκβάλλουν αυτά. Είναι, λοιπό, θλιβερό, ιερείς να έχουν σήμερα ιερή αγανάκτηση για το μισθολογικό, αλλά να αγνοούν την παράδοση για το πρεσβυτέριο και για τους λαϊκούς. Δεν θα μπορούσε, άραγε, να τίθενται με αντίστοιχη οξύτητα και θέματα που αφορούν την εκκλησιαστική δομή; [Διευκρίνιση μίζερη και αναγκαία: Ότι υπάρχουν περιπτώσεις – οάσεις όπου τα πολύτιμα αυτά παλεύεται κάπως να υλοποιούνται, είναι γεγονός. Αλλά η όαση ταυτόχρονα σημαίνει έρημο, πολλή έρημο…].

Στη 2η απόφαση, λοιπόν, της Ιεραρχίας έχουμε σύσταση επιτροπής, με συμμετοχή και εκπροσώπων των παπάδων. Παρόμοια είχε εισηγηθεί (κατά τη συζήτηση) και ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας: «Σέ ὅλη αὐτή τήν διαδικασία διόρθωσης τῆς «Συμφωνίας» ἀπό μέρους τῆς Ἐκκλησίας δέν θά πρέπει νά ἐξαιρεθεῖ ὁ ἐφημεριακός λόγος καί οἱ τοποθετήσεις τους γιά τά θέματα, ἀφοῦ εἶναι καί αὐτοί ἄμεσα θιγόμενοι, ὅπως καί οἱ ἐκκλησιαστικοί ὑπάλληλοι«. Και προ ημερών (μετά την ανακοίνωση του «προσυμφώνου») ο Αρχιεπίσκοπος είχε δηλώσει ότι η ιεραρχία θα πρέπει να μιλήσει με τους παπάδες, να τους πείσει κλπ.

Πολύ ωραία! Όλες οι πλευρές της ιεραρχίας φαίνεται ότι συμφωνούν στην ανάγκη εκπροσώπησης των ιερέων!

Πόθεν η απόφαση αυτή; Από την πίστη και τη φύση της Εκκλησίας; Από υπερεκχείλιση συνοδικότητας; Ή μήπως με το στανιό και προσχηματικά, από την ανάγκη συμμαχιών με τους «υπαλλήλους» μας; Και με πολλά, μάλιστα, ερωτηματικά… Εξηγούμαι εν τάχει:

Στις αρχές του 20ού αιώνα (1910) οι ενορίτες εξέλεγαν τους εκπροσώπους τους στα ενοριακά συμβούλια, με μυστική ψηφοφορία, και αυτόν που ήθελαν να γίνει παπάς τους. Η πραγματικότητα αυτή καταργήθηκε το 1940, από τον δικτάτορα Μεταξά, υπέρ του επισκόπου. Το 1987, με πρωτοβουλία της πολιτείας (νόμος Τρίτση) επιχειρήθηκε να επανακαθιερωθεί εκλογή ιερέων για τα Μητροπολιτικά Συμβούλια και λαϊκών μελών, με μυστική ψηφοφορία από το σύνολο των ιερέων και των ενοριτών. Ο νόμος καταργήθηκε την επόμενη χρονιά!

Το 2005 που γινόταν (ξανά) ο κακός χαμός στα εκκλησιαστικά, πάλι η ιεραρχία φάνηκε ότι θυμήθηκε τη λαϊκή συμμετοχή, και ακούστηκαν πλήθος προτάσεων, ακόμη και για αλλαγή του τρόπου εκλογής επισκόπων. Τι απέγινε μετά; Τι εμπόδιζε την όποια υλοποίηση; Για τον θεσμό των κληρικολαϊκών συνελεύσεων υπάρχει άρνηση θέσμισής τους, και το μόνο που απέμεινε είναι μια εγκύκλιος της ιεραρχίας του 2005, με σύσταση προς τους Μητροπολίτες για σύγκληση συνελεύσεων προς ενημέρωση και συζήτηση. Τίποτα δεσμευτικό, τίποτα αποφασιστικό!

Θα ήταν πολύ ενδιαφέρουσα μια έρευνα σε ψηφίσματα ιερέων που κατά καιρούς έχουν εκδοθεί, σε διάφορες Μητροπόλεις. Υπάρχει περίπτωση ψηφίσματος που (ω του θαύματος) δεν προσυπέγραφε την προδιατυπωμένη θέση του Μητροπολίτη; Μπορεί να έχει υπάρξει, και να το αγνοώ εγώ. Θα χαρώ πολύ να το πληροφορηθώ και να πάψω να μπερδεύω την ευχαριστιακή σύναξη με το Κρεμλίνο!

Ποιοτικώς, δεν διαφέρει πολύ το μούδιασμα που υπάρχει και στην Κυβέρνηση και ευρύτερα στους κομματικούς μας πλανήτες. Ποια είναι η έγνοια μιας κυβέρνησης κατά δήλωσή της Αριστερής, για τους πολίτες που είναι παπάδες; Πόσο αντέχουν οι όποιοι κατά δήλωση Αριστεροί, θεολογικές φωνές οι οποίες είναι κριτικές προς τη θεσμική εκκλησία, όχι ΠΑΡΑ την πίστη τους, αλλά ακριβώς ΕΞΑΙΤΙΑΣ της πίστης τους;

Φίλοι της κυβέρνησης, δουλειά δεν γίνεται αν αρκείστε σε ένα αδούλευτο σύνθημα περί «χωρισμού», αν αρνείστε να κοπιάσετε για να δείτε τι σημαίνει θέση των θρησκειών στον δημόσιο (όχι στον κρατικό, όχι στον ιδιωτικό) χώρο, αν ψάχνετε για προσχηματικές συμμαχίες με θρησκευόμενους – ως χρήσιμους ηλίθιους, όχι για να σπουδάσετε (να σπουδάσετε· όχι ντε και καλά να συμμεριστείτε) το περιεχόμενο της πίστης, αλλά για να εξασφαλίσετε ψήφους .

Αλλά ας μη σπεύσετε να χαρείτε, φίλοι της Δεξιάς! Όσοι δεν παίζουν κρυφτό γύρω από την κάλπη, θα θυμούνται ότι η «φαγούρα» για τα εκκρεμή εκκλησιαστικά είχε αρχίσει πριν εκπνεύσει η δεκαετία του 1970, με τη φράση του Κωνσταντίνου Καραμανλή προς επισκόπους, ότι «ήρθε ο καιρός να χωρίσουμε τα τσανάκια μας«. Πανικός! (Ναι, μιλώ για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, εκείνον που οι βιομήχανοι είχαν κατηγορήσει για «σοσιαλμανία»!).

Αυτά, επί του παρόντος, αντί πολλών, και εν τάχει. Πρέπει να διασωθεί η πολυτιμότητα της διαφάνειας, της συμμετοχής, της ευθύνης. Πράγματα, δηλαδή, που ξεπερνούν ακόμα και τη συγκυρία των όποιων πλειοψηφιών. Η ευθύνη για την αλήθεια και η αναμέτρηση με την αλήθεια είναι παντός καιρού.

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ / 17-11-2018

ΥΓ: Η φωτογραφία: Andy Warhol, «Lamentation 388».https://www.exopermaculture.com/…/andy-warhol-lamentation-…/

ΠΗΓΗ: 17.11.2018, https://www.facebook.com/papathanasiou.athanasios.39/posts/1176957215797591

Σημείωση: Οι υπογραμμίσεις έγιναν από τΜτΒ.