Θαβώρ: Οι πολλαπλές Τριάδες, τα φώτα και το Φως
Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού – Θεοφάνη του Κρητός, Ι.Μ. Σταυρονικήτα, 1546 μ.Χ.
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
1. Παλαιά και σύγχρονη κυβερνητική
Ζώντας στην τέταρτη τεχνολογική επανάσταση (κυβερνητική) μπορούμε να κατανοήσουμε ότι η διακίνηση των πληροφοριών γίνεται σε κλάσματα δευτερολέπτων παντού σχεδόν στον πλανήτη μας μέσω των δορυφόρων και του όλου ηλεκτρονικού πλέγματος. Μάλιστα είμαστε ακόμα στην αρχή, αφού μόλις τώρα σχεδιάζεται πιλοτικά και στη χώρα μας το ηλεκτρονικό νέφος G5[1] σε επίπεδο πόλεων (Τρίκαλα, Πάτρα). Από την άλλη η ρομποτική είναι πλέον σε πλήρη ανάπτυξη, κυρίως στη βαριά βιομηχανία, αλλά προχωρά και στους μικροχώρους όπως η ιατρική και οι αγορές (ηλεκτρονικό χρήμα). Ταυτόχρονα το πλέγμα αυτό, πέρα της μείωσης των αναγκών σ’ εργατικά χέρια, έχει και μιά άλλη τεράστια επίπτωση στις κοινωνίες. Πρόκειται για τον παγκόσμιο έλεγχο.
Πριν την ενανθρώπιση του Θεού Λόγου (κατά την ορθόδοξη χριστιανική θεολογία) το πλέγμα αυτό γινόταν με το δίκτυο των φρυκτωριών[2] στους λαούς της ευρύτερης περιοχής μας. Στη θέση των σημερινών υπερυψωμένων δορυφόρων ήταν οι κορυφές των βουνών και στη θέση των κεραιών οι κορυφές των λόφων. Αντί της αόρατης υπέρυθρης και λοιπής ακτινοβολίας γινόταν χρήση του ορατού φωτός από νυχτερινές φωτιές και μετάδοσης πληροφοριών μέσω κατάλληλων κωδικοποιήσεων. Έτσι μαθεύτηκε πολύ γρήγορα π. χ. η πτώση της Τροίας.
Οι ινδιάνοι παράλληλα, με σήματα καπνού από φωτιές από κορυφές λόφων, είχαν εισάγει στην ανθρωπότητα την άμεση μετάδοση πληροφοριών και την ημέρα. Έτσι η χρήση του φωτός, εκτός από τη ζωηφόρο ενέργεια που προσφέρει από την αρχή της ζωής στη γη αλλά και την καυστική σ’ επικίνδυνους μικροοργανισμούς, έχει συνδεθεί με την άμεση μετάδοση πληροφοριών.
Οι κορυφές των βουνών όμως, και ιδίως οι κορυφές των λόφων, έχουν συνδεθεί και μ’ άλλες σημαντικές διαστάσεις της ανθρώπινης ιστορίας μέχρι και τον 21ο αι. μ. Χ.. Μέχρι λοιπόν και τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο στη Δύση και μέχρι τις ημέρες μας στην εγγύς Ανατολή η κατάληψη υψωμάτων σε πολέμους αποτελεί κεντρικούς ενδιάμεσους στόχους για την επίτευξη της τελικής στρατηγικής νίκης. Παράλληλα μέχρι πριν λίγους αιώνες η διαχρονική επιβίωση μεγάλων ή μικρότερων πόλεων έχει συνδεθεί με τις Ακροπόλεις[3], δηλαδή ειδικό οικιστικό πλέγμα σε κορυφές λόφων. Το πλέγμα αυτό παρείχε όλα τα εφόδια για μακρό χρονικό διάστημα και φυσικά με τα τείχη προφύλασσε τον επικεφαλής και την περί αυτόν ηγεσία με σχετική ασφάλεια από επιδρομές.
Η Ακροκόρινθος
Αναφέρω τελείως ενδεικτικά το κτίσιμο της παλαιάς και νέας Ρώμης σε επτάλοφα[4] σε επίπεδο αυτοκρατορικών πρωτευουσών. Την Ακρόπολη της αρχαίας Αθήνας και το Κάστρο της Πάτρας[5] στο επίπεδο περιφερειακών μεγαλουπόλεων. Το κάστρο των Καλαβρύτων και το οχυρό της Κέρτεζης (Καλαβρύτων)[6] σ’ επίπεδο πολύ μικρών πόλεων. Αυτό των Καλαβρύτων αποτελούσε είδος ακρόπολης, ενώ το δεύτερο αποτελούσε οχυρό ελέγχου και στήριξης της αρχαίας Κύναιθας (βορειότερη πόλη των αρκαδικών Αζάνων) χωρίς ν’ αποτελεί ακρόπολη.
2. Θεολογία του Ισραήλ μέσω κορυφών λόφων και βουνών
Στην θεολογική ιστορία του Ισραήλ οι κορυφές των βουνών και των λόφων πήραν και επί πλέον νόημα πέραν αυτών των άλλων γύρω λαών. Απέκτησαν κι άλλο νόημα, πνευματικά συμβολικό. Οι κορυφές θεωρήθηκαν και ενδιάμεσος κρίκος της σχέσης Θεού και ανθρώπων μέσω μιας συλλογικής ή προσωπικής «αντιπροσωπείας».
Στο Όρος Σινά ανέβηκε για τρείς ημέρες ο ηγέτης και έγγαμος Μωυσής, που οδηγούσε το λαό του Ισραήλ από την καταπίεση στην Αίγυπτο στην «Γη της Επαγγελίας»[7], ενώ ο λαός νήστευε στους πρόποδες. Έτσι μέσα από νέφος είδε μεν μόνο «τα οπίσθια του Κυρίου»[8], αλλά πήρε σε λίθινες πλάκες τον δεκάλογο που ανθρώπινα αποτελούσε τους δέκα κεντρικούς άξονες για να διατηρηθεί ως «λαός του Θεού». Από την άλλη ο πρώην σκληρός[9] και άγαμος προφήτης Ηλιού έμεινε μόνος και με τεράστιες δυσκολίες επί έτη σε βουνήσιο Σπήλαιο ώστε να καταφέρει στο τέλος μια τέτοια επικοινωνία. Με τον προσωπικό του ασκητικό αγώνα πήρε μόνο δύο σημάδια επικοινωνίας. Την προσφορά ελάχιστης τροφής από πουλί (κόρακα) και την συμβολική του μετάσταση κατά το θάνατό του με φωτεινό άρμα.
Όταν η δεύτερη γενιά του Ισραήλ έφτασε δυτικά του Ιορδάνη ποταμού στην «Γη της Επαγγελίας» ίδρυσε την πόλη της πάνω στο λόφο της Σιών, όπου και τα σημερινά Ιεροσόλυμα. Η κατάληψη του λόφου και η δημιουργία Ακρόπολης αποτελεί ταυτόχρονα και δείγμα κυριαρχίας, αλλά και δείγμα μόνιμης εγκατάστασης. Βεβαίως στην ιστορία της ανθρωπότητας τα πάντα ρέουν και τίποτα δεν αποτελεί άτεγκτη μονιμότητα. Έτσι η μεν Ιερουσαλήμ καταλήφθηκε από τους άραβες μέχρι των ημερών μας, οι δεν ισραηλίτες – εβραίοι διασκορπίστηκαν στα πέρατα της οικουμένης μέχρι και τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Κατά τα Ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης αυτοτιμωρήθηκαν από τους νόμους της ιστορίας, αφού τελείως άδικα κι απάνθρωπα οδήγησαν σε Σταύρωση τον Ιησού πάλι πάνω σε λόφο (Γολγοθά) για ατιμωτική θέα από φίλους και εχθρούς, προς «γνώσιν και συμμόρφωσιν»…
3. Η επιλογή συμβόλων και λόφων από τον Ιησού
Μέχρι την δημόσια εμφάνισή του ο Ιησούς σε ηλικία τριάντα ετών δεν έκανε ποτέ χρήση λόφων ή βουνών. Γιατί η χρήση των κορυφών αυτών αποτελεί στη συνείδηση ηγετών και λαών σύμβολο πολλαπλής εξουσίας. Έκανε όμως χρήση άλλων συμβόλων. Αξίζει να σημειώσουμε συνοπτικά επτά:
α) Γεννήθηκε ταπεινά σε σπήλαιο σε πλαγιά βουνού, τα οποία μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται από τσοπάνηδες για μη χειμερινές στάνες, και οι οποίες αποτελούν και καταφύγια απόμακρων ανθρώπων (βλέπε Ηλίας ή Ιωάννης Πρόδρομος).
β) Μετανάστευσε στην Αίγυπτο, φαινόμενο που αποτελεί μέχρι τις μέρες μας την πιό εξευτελιστική διαδικασία, ειδικά όταν δεν σε περιμένει κανένας…
γ) Μίλησε στο Ναό στα Ιεροσόλυμα σε ηλικία 12 ετών σε ημέρα όμως εορταστική ανάμεσα σε πλήθος κόσμου και επομένως χαοτική.
δ) Εργάστηκε για πολλά χρόνια στο ξυλουργείο του θετού του πατέρα Ιωσήφ, αφενός τιμώντας την χειρωνακτική εργασία και τεχνική κι αφετέρου δεν βιάστηκε να επιδείξει μια επιθετική πολιτική της «νέας βασιλείας» που ετοίμαζε για την ανθρωπότητα.
ε) Βαπτίστηκε ως άνθρωπος στον Ιορδάνη ποταμό, όπου και όλοι οι θεωρούντες τον εαυτό τους αμαρτωλό, δηλαδή με μεγάλες αστοχίες.
στ) Ασκήτευσε επί σαράντα ημέρες στην έρημο πέραν του Ιορδάνη, δηλαδή μακρυά από τα κέντρα της πολλαπλής εξουσίας.
ζ) Βρήκε επιλέγοντας το επιτελείο του σε ταπεινούς, μικρομεσαίους ή εξευτελιστικούς χώρους εργασίας μακρυά από τα φώτα της Ιερουσαλήμ.
Υπήρξε όμως και η επόμενη φάση, αυτή της δημόσιας εμφάνισης με ενδιαφέροντα στοιχεία – σύμβολα εξουσίας, παρότι δήλωσε στον έπαρχο Πιλάτο λίγο πριν ανέλθει στο, ατιμωτικό λόφο του Γολγοθά ότι «η Βασιλεία η εμή ουκ έστι εκ του κόσμου τούτου». Για να κατανοήσουμε ότι δεν είχε τυπικό «πολιτικό» χαρακτήρα αυτή εμφάνιση – δράση πρέπει να γυρίσουμε αρκετά πίσω στην ιστορία και να φτάσουμε είτε στα βάθη της Αφρικής με τους φύλαρχους, είτε στα υψώματα της Αμερικής με τους μάγους, όπου η εξουσία ήταν ακόμα τετραπλή και αδιαχώριστη: διδακτική, ιαματική, ιερατική και εξουσιαστική.
Ο Ιησούς έκανε χρήση και των τεσσάρων μορφών της πολλαπλής εξουσίας, αλλά με «άλλο τρόπο». Δίδασκε επί τρία έτη λαϊκά αλλά με βαθιά επιχειρηματολογία. Εξασκούσε πάρα πολλές φορές τον ιαματικό χαρακτήρα με τα πολλαπλά σημεία. Έκανε πολύ προσεγμένα χρήση του ιερατικού Του χαρακτήρα. Πρώτα έμμεσα σε ερημικό τόπο με τους πέντε άρτους και τους δύο ιχθείς, αλλά μπροστά σε χιλιάδες λαού. Και μία ακόμη άμεσα, αλλά σε Υπερώο τόπο και μυστικά μ’ επιλογή τόσο των έντεκα δικών του μαθητών, όσο και του μετά από λίγο προδότη μαθητή. Την ηγετική (βασιλική) του διάσταση την έδειξε με άνοδο σε κορυφές βουνών ή λόφων, όλες λίγο πριν το ατιμωτικό του θάνατο κι ένα μετά την Ανάστασή Του. Η άνοδος στους λόφους αποτελεί την σταδιακή επιθετικής μορφής φανέρωση του ηγετικού (βασιλικού) Του χαρακτήρα.
Αν εξαιρέσουμε την Ανάληψη σαράντα ημέρες μετά την Ανάστασή του, πριν τη Σταύρωση σημειώνουμε κατά σειρά τρεις ανόδους: Την άνοδο στο όρος Θαβώρ, την άνοδο στην Σιών (Ιερουσαλήμ) και την άνοδο στο όρος των Ελαιών (όπου και η υπερφυά προσευχή Του, η προδοσία και η σύλληψη). Εμείς θα σταθούμε στην άνοδο και κάθοδο στο Θαβώρ.
4. Η Θαβώρεια άνοδος και οι …τρεις τριάδες
Λίγο πριν την ανθρώπινα, αλλά και πρόσκαιρα, θριαμβευτική άνοδος στα Ιεροσόλυμα και τη Είσοδο του Ιησού από τα τείχη της Ακρόπολης, δείγμα ηγετικό καβάλα στο υψηλό ώριμο Πουλάρι όνου (γαϊδάρου, πολεμικού ζώου της περιοχής) είχαμε την πρώτη άνοδο σε λόφο – βουνό. Ο Ιησούς επέλεξε λοιπόν το Θαβώρ που θυμίζει αρκετά το όρος Σινά. Αν στο όρος Σινά είχαμε μονοπρόσωπη ανθρώπινη παρουσία (Μωυσής), εδώ έχουμε τριαδικά πολυπρόσωπη συλλογική.
Ο Ιησούς επιλέγει με τελείως θεολογικά κριτήρια μία από τις τέσσερις τριάδες μαθητών του ως συμβολική αντιπροσωπεία για ν’ ανέλθουν στο όρος. Ο Πέτρος συμβολίζει την Πίστη, ο Ιάκωβος της Ελπίδα και ο Ιωάννης την Αγάπη! Οι τρεις τριάδες στους πρόποδες μαθητών, που ανέμεναν τους υπόλοιπους ανερχόμενους, συμβολίζουν την λοιπή ανθρωπότητα που αναμένει τον ευαγγελισμό της. Κάθε τριάδα ανθρώπων, που έχει θεολογικό σύμβολο τους τρεις Αγγέλους στην «Φιλοξενία του Αβραάμ και της Σάρας», συνοψίζουν τον συλλογικό άνθρωπο που υπερβαίνει ταυτόχρονα τόσο τον άνθρωπο – άτομο της σύγχρονης καπιταλιστικής εποχής, όσο και τον άνθρωπο μάζα των ακραίων κρατισμών.
Ανδρέι Ρουμπλιώ: Η φιλοξενία του Αβραάμ
Μετά λοιπόν την άνοδο στην κορφή του Θαβώρ δημιουργούνται σταδιακά άλλες δύο ακόμα Τριάδες, ώστε συνολικά να γίνουν κι εκεί τρεις, όπως και στους πρόποδες με τους 3χ3=9 μαθητές. Μ’ ανθρώπινα ορατή μορφή εμφανίζονται δεξιά κι αριστερά του Ιησού δύο ειδικά σημαντικά πρόσωπα των βουνών από την ιστορία του Ισραήλ. Και τα δύο έχουν καίρια συμβολική θεολογική σημασία. Ο πρώτος είναι ο Μωυσής, ως έγγαμος ηγέτης κι επαναστάτης της ιστορίας της απελευθέρωσης του λαού του Ισραήλ από τη δουλεία των Αιγυπτίων Φαραώ. Ο δεύτερος είναι ο πρώην σκληρός εκδικητικός προφήτης, αλλά μετέπειτα πράος σπηλαιώτης άγαμος ασκητής.
Μέσω του Μωυσή συμβολίζονται τόσο οι έγγαμοι αγωνιστές της ζωής και των πυρηνικών συλλογικοτήτων που αποτελούν οι οικογένειες, όσο κι οι απελευθερωτικοί ηγέτες της ιστορίας των λαών της γης που συνοδηγούν λαούς με το πέρασμα (Πάσχα) από την κοινωνικοπολιτική δουλεία στην πολιτικοκοινωνική απελευθέρωση. Μέσω του Ηλία συμβολίζεται και γίνεται αποδεκτή αφενός η προσωπική πορεία των αγάμων, αλλά ταυτόχρονα κι η αλλαγή των σκληρών ανθρώπων σε ήπιους και νηπτικούς μετά από εσωτερική μάχη στα σπήλαια της ζωής.
Για την ορθόδοξη χριστιανική θεολογία -και όπως τελικά καταγράφτηκε και με λέξεις οριστικές στην 4η Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας- ο Χριστός είναι ταυτόχρονα «ασυγχύτως, ατρέπτως, αδιαιρέτως και αχωρίστως»[10] ταυτόχρονα άνθρωπος και Θεός – Λόγος. Έτσι ενώ ως άνθρωπος μετέχει στο κέντρο της 2ης τριάδας (Ιησούς, Μωυσής, Ηλίας) ταυτόχρονα ως Θεός Λόγος ήταν αδύνατο να μη εμφανιστεί με κάποιο τρόπο και πιο προχωρημένα από το Σινά και η Τριάδα της Θεότητας! Έτσι ο Θεός Πατήρ ομιλεί (όπως στην βάπτιση στον Ιορδάνη) κι ακούγεται από τους εκεί μάρτυρες ότι «Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ώ ευδόκησα. αυτού ακούετε»[11], χωρίς να εμφανίζεται ορατά όπως σε Σινά και Ιορδάνη, αφού «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε· ὁ μονογενὴς υἱὸς ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο»[12]. Εμφανίζεται ορατά με τον πιο προχωρημένο πλέον τρόπο το Άγιο Πνεύμα ή 3ο Πρόσωπο–Υπόσταση της θεϊκής Τριάδας, όχι ως μορφή, αλλά ως φωτεινή Ενέργεια. Έτσι αν στο Σινά ήταν γνόφος, στην πορεία στην έρημο σύννεφο κλπ, τώρα είναι ισχυρό Φως. Ένα Φως που δεν πέφτει πάνω στα πρόσωπα ερχόμενο από μία εξωτερική πηγή (όπως π.χ. ο Ήλιος), αλλά από το εσωτερικό του Ιησού, δηλαδή από τα βάθη της θείας Υπόστασης του Λόγου και ως «…νεφέλη φωτεινή επεσκίασεν αυτούς…»[13]. Επομένως στο Θαβώρ έχουμε μεν έμμεση εμφάνιση, αλλ’ όμως αισθητή και της θεϊκής Τριάδας.
Συνοψίζοντας στη κορυφή του Θαβώρ έχουμε πρώτον την Άκτιστη θεία Τριάδα αλλά όχι απρόσιτη, αφού το ομοίως άκτιστο Φως γίνεται προσιτό. Έχουμε δεύτερον την απολύτως ανθρώπινη τριάδα των ειδικά επιλεγμένων τριών μαθητών, η οποία όμως όχι μόνο αποτελεί πλήρη μαρτυρία, αφού «επί στόματος δύο ή τριών μαρτύρων σταθήσεται παν ρήμα»[14], αλλά και αποκτά μικρή εμπειρία το χώρο τ’ «ουρανού». Κι έχουμε και μιά ενδιάμεση τριάδα την οποία συναποτελούν οι κεκοιμημένοι «δύο μάρτυρες[15]» της ιστορίας και της Αποκάλυψης με τον Θεάνθρωπο που ενώνει Γη και Ουρανό. Σε αναλογία και κατά κάποιο τρόπο «κατ’ εικόνα» στους πρόποδες αναμένουν προς ευαγγελισμό άλλες τρεις τριάδες, που συμβολίζουν όλους εμάς σ΄όλη τον πλανήτη και σ΄όλη την ιστορία.
5. Η κάθοδος από το άκαυστο Φως στα κοσμικά φώτα
Η έξοδος του θείου Φωτός από το σώμα του Ιησού στην κορυφή του Θαβώρ είχε άλλα χαρακτηριστικά από το κοινό φως και τις ιονίζουσες ή μη ακτινοβολίες. Ανάγκασε αυτό το θαβώρειο Φως την τριάδα των μαθητών (Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη) να πέσει τελείως «χαμαί», ενώ εμείς απλά κλείνουμε τα μάτια ή χαμηλώνουμε το πρόσωπό μας όταν βγαίνουμε από σχετικά σκοτεινό χώρο στο φως του ήλιου. Κι αυτό δεν αποτελεί μόνο μια φυσική επίδραση, αλλά έχει σχέση με την πνευματική ωριμότητα και σταδιακή σχέση τους με το θείο Φως. Όμως ταυτόχρονα τω Φως αυτό δεν κατακαίει την ύλη, αλλά την διαπερνά με μια μέθοδο που ίσως σχετίζεται παράλληλα και κατ’ αναλογία με τις ισχυρές ακτινοβολίες που διαπερνούν ακόμη και τα πιό ανθεκτικά αδιαπέραστα (αδιαφανή) στο φυσικό φως σώματα.
Το θείο Φως, κατά τους έχοντες εμπειρία αγίους, διαπερνά και φωτίζει την ψυχή και το νου, όσων μετά το στάδιο της νηπτικής κάθαρσης είναι έτοιμοι για τις πρώτες εισόδους ακτίστων τέτοιων ενεργειών. Οφείλουμε όμως να σημειώσουμε ότι αυτό το Φως υπερβαίνει τ’ ανθρώπινα φώτα των επιστημών, της φιλοσοφίας, της ανθρώπινης θεολογίας και τέχνης και κάθε δημιουργικότητας. Τα υπερβαίνει με τόση απόσταση όσο απέχει το Άκτιστο από κάθε κτιστό. Τ’ ανθρώπινα φώτα κάθε ιστορικής αναγέννησης πάντα έχουν μια πολιτισμική αξία, η οποία όμως είναι σχετική, αλλά και προσωρινή, αφού έχει ως εγγενή χαρακτηριστικά τόσο την μερικότητα, όσο και την διαλεκτική σχέση αληθούς και ψευδούς. Τ’ ανθρώπινα φώτα όμως μπορούν να γονιμοποιούνται από τη Γνώση έμπλεων αγίων με Θαβώρειο Φως στο δρόμο της προσωπικής και τριαδικά συλλογικής πορείας στην ιστορία και να εξαγιάζονται κι αυτά.
Επειδή η άνοδος στο Θαβώρ δεν έγινε για την Ανάληψη του Ιησού, αλλά μόνο για μια πρώτη μικρή γεύση πέρα από τα κτιστά και πλήρως ανθρώπινα, δεν θα μπορούσε να έχει μόνιμα χαρακτηριστικά, ούτε να στηθούν μόνιμες σκηνές[16] για να αποτελέσουν ένα είδος Πόλης και μάλιστα Ακρόπολης. Γι αυτό αυτή την άνοδο την ακολουθεί η κάθοδος προς τις τρεις τριάδες στου πρόποδες. Όπως δηλαδή η πάνω τριάδα προγεύτηκε μια απλή όψη του θείου Φωτός, έτσι και οι κάτω τριάδες και κατ’ επέκταση η σύνολη ανθρωπότητα δύναται κατ’ αρχήν να έχει κι αυτή τον ερχομό τέτοιου φωτός μετά την Ανάσταση. Και τίθεται ως όρος να ειπωθεί το γεγονός στην ώρα του[17].
Όσο ακόμα ως άνθρωποι κινούμαστε στον ποταμό της ιστορίας, πάντα τα κριτήρια και ο τρόπος σχέσης μεταξύ «Ουρανού» και «Γης» που εκφράστηκαν στο Θαβώρ οφείλουν να καθοδηγούν την πορεία στο δρόμο με τον οποίο κινούνται οι όντως χριστιανοί. Γιατί μόνο έτσι μπορεί το ευ-αγγέλιο της Πίστης, της Ελπίδας και της Αγάπης να είναι συμβατά με την ανθρώπινη δεκτικότητα, χωρίς όμως άκαιρες κι επικίνδυνες αντιδράσεις ή παρενέργειες.
Κέρτεζη, 06-07 Αυγούστου 2018
* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Διδάσκει ως φυσικός σε σχολεία της Αχαΐας. Είναι πτ. θεολογίας και συγγραφέας. Ασχολείται με τα κοινά. Αρθρογραφεί συχνά.
Παραπομπές
[1] Σχετικά: «Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ 5G», Ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στην Πάτρα (Αγορά Αργύρη) στις 15 Μαίου 2018 με θέμα το Δίκτυο 5G και τις επιπτώσεις στην Υγεία: https://www.youtube.com/watch?v=MFddxlbxZN8&t=11064s
[2] Σχετικά: ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ (ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ) ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, https://www.erepublik.com/en/article/-1-854578/1/20
[3] «Η λέξη Ακρόπολη προέρχεται από το συνδυασμό των λέξεων άκρος και πόλις και κυριολεκτικά σημαίνει πόλη στην άκρη (ή σε ακρότατο). Για αμυντικούς σκοπούς, οι οικιστές επέλεγαν ένα υπερυψωμένο σημείο, συχνά ένα λόφο με απότομες πλευρές…»: https://el.wikipedia.org/wiki/Ακρόπολη, λήψη 07.08.2018
[4] Σχετικά (λήψη 07.08.2018): Επτά λόφοι της Κωνσταντινούπολης: https://el.wikipedia.org/wiki/Επτά_λόφοι_της_Κωνσταντινούπολης.
[5] «Το Κάστρο της Πάτρας βρίσκεται στις υπώρειες του όρους Παναχαϊκό. Η ίδρυσή του τοποθετείται τον 6ο μ.Χ. αιώνα επί Ιουστινιανού. Η κατασκευή του πραγματοποιήθηκε με οικοδομικό υλικό της αρχαίας Ακρόπολης που βρισκόταν στο ίδιο σημείο και είχε ήδη καταρρεύσει. Η ιστορία του Κάστρου είναι μακραίωνη και στενά συνδεδεμένη με την ιστορία της πόλης….»: http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=14581.
[6] Γιάννης Πίκουλας, 1991: «Το θέμα της παρούσας ανακοίνωσης είναι ένα άγνωστο οχυρό στο λόφο Παναγιά, στη μεθόριο Αχαΐας και Αρκαδίας. Πιο συγκεκριμένα, βρίσκεται στα όρια των επικρατειών δύο οικιστικών κέντρων, Λεοντίου και Κύναιθας. Όπως επισημαίνεται στο κείμενο, η ταύτιση του οικισμού και η επίλυση προβλημάτων της ιστορικής τοπογραφίας του εξαρτάται άμεσα από την ενδελεχή γνώση του γεωγραφικού χώρου παράλληλα με τον εντοπισμό των οικιστικών του εξαρτημάτων….», http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/399.
[7] Πρόκειτα για τη «γη Χαναάν». Σχετικά: Γένεση 12,7, Γένεση 13,15, προς Εβραίους 11,9.
[8] «Και είπεν (ο Θεός)· Ου δυνήση ιδείν το πρόσωπόν μου· ου γαρ μη ίδη άνθρωπος το πρόσωπον μου και ζήσεται… Όψει τα οπίσω μου, το δε πρόσωπόν μου ουκ οφθήσεταί σοι»», (Έξοδος 33, 20).
[9] Η ιστορία της μαζικής δολοφονίας των ιερέων του ψευτοθεού Βάαλ έγινε μετά από συμφωνία. Αναφέρεται στην Α΄ Βασιλειών 18, 1-40.
[10] Ὅρος Πίστεως τῆς Δ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Μία πηγή: http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/regulations/04_oros.htm
[11] Από το Ευάγγέλιο εορτής της Μεταμορφώσεως, Ματθ. 17, 5
[12] Ευαγγέλιο Ιωάννη, Α΄, 18.
[13] Ματθ. 17, 5.
[14] Προς Κορινθίους Β΄ επιστολή, 13, 1.
[15] Αποκάλυψη του Ιωάννη, 11, 4.
[16] «…ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος εἶπε τῷ ᾿Ιησοῦ· Κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι· εἰ θέλεις, ποιήσωμεν ὧδε τρεῖς σκηνάς, σοὶ μίαν καὶ Μωσεῖ μίαν καὶ μίαν ᾿Ηλίᾳ…», Ματθ. 17, 4.
[17] «…καὶ καταβαινόντων αὐτῶν ἀπὸ τοῦ ὄρους ἐνετείλατο αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς λέγων· μηδενὶ εἴπητε τὸ ὅραμα ἕως οὗ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ…», Ματθ. 17, 9.
