Φορμαλδεΰδη στο ηλεκτρονικό τσιγάρο και κίνδυνος καρκινογένεσης
Του Κώστα Κάππα*
Τα στοιχεία προέρχονται από προσεγγίσεις και συζητήσεις μεταξύ ερευνητών σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά (με κριτές). Ο αναγνώστης μπορεί να αξιοποιήσει το βασικό πόρισμα της επιστημονικής αυτής συζήτησης: εάν δεν μπορεί να κόψει οριστικά το κάπνισμα, φαίνεται ότι η επιλογή του ηλεκτρονικού τσιγάρου έναντι του συμβατικού είναι προτιμότερη, αρκεί η παρεχόμενη ισχύς (σε Watts) να είναι η χαμηλότερη δυνατή, ώστε να ελαχιστοποιείται η παραγωγή φορμαλδεΰδης, ουσίας ιδιαίτερα επικίνδυνης για την πρόκληση καρκίνου. Αδρό ποιοτικό κριτήριο μπορεί να είναι η δυσάρεστη καυτερή γεύση την οποία προσδίδει στο στόμα η υπερβολική παραγωγή φορμαλδεΰδης από την συσκευή.
Τα υγρά του ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι συνήθως διαλύματα οργανικών ενώσεων (προπυλενική γλυκόλη, γλυκόλη, γλυκερόλη ή συνδυασμός των ανωτέρω), σε μίξη με νικοτίνη και αρωματικές χημικές ενώσεις.
O Paul Jensen και οι συνεργάτες του [1], παρατήρησαν ότι κατά την φάση της ατμοποίησης των υγρών, είναι δυνατόν να παραχθεί φορμαλδεΰδη: Αυτό συμβαίνει όταν η προπυλενική γλυκόλη και η γλυκερόλη θερμαίνονται παρουσία Οξυγόνου σε υψηλές θερμοκρασίες οι οποίες επιτυγχάνονται όταν το ηλεκτρονικό τσιγάρο λειτουργεί σε υψηλή τάση και κατ’ επέκταση σε υψηλή ισχύ. Τότε αλληλεπιδρούν μεταξύ τους δημιουργώντας οργανικές ενώσεις ονόματι ημιακετάλες οι οποίες τελικά παράγουν και φορμαλδεΰδη σε συγκεντρώσεις υψηλότερες αυτών της νικοτίνης. Οι ημιακετάλες χρησιμοποιούνται συστηματικά στην βιομηχανία ως βιοκτόνα (όπως π.χ. το DDT)…
Το πώς οι χημικοί παράγοντες οι οποίοι απελευθερώνουν φορμαλδεΰδη αλληλεπιδρούν με το αναπνευστικό σύστημα, δεν είναι ακόμη αρκετά κατανοητό, αλλά η φορμαλδεΰδη έχει κατηγοριοποιηθεί από την IARC (International Agency for Research on Cancer) ως καρκινογόνος παράγοντας, στην υψηλότερη κλάση 1.
Οι ερευνητές μελέτησαν εμπορικά συστήματα ηλεκτρονικών τσιγάρων εφοδιασμένα με μπαταρίες ρυθμιζόμενης ηλεκτρικής τάσης. Σε χαμηλή τάση (3,3 V), δεν ανίχνευσαν κανέναν χημικό παράγοντα ο οποίος να αποδεσμεύει φορμαλδεΰδη στον ατμό. Αντίθετα, σε υψηλές τάσεις (π.χ. 5,0 V), ατμίζοντας ο χρήστης με ρυθμό 3 ml (3 κυβικά εκατοστά) ημερησίως, εισπνέει με συντηρητικούς υπολογισμούς, τουλάχιστον 15 mg (15 χιλιοστά του γραμμαρίου) φορμαλδεΰδης. Για σύγκριση, η μέση είσπνευση φορμαλδεΰδης από τα συμβατικά τσιγάρα είναι 3 mg(3 χιλιοστά του γραμμαρίου) ανά πακέτο των 20 τσιγάρων. Σε σχέση με τους καπνιστές συμβατικών τσιγάρων, οι ερευνητές θεωρούν ότι ο κίνδυνος για πρόκληση καρκίνου του πνεύμονος από την είσπνευση φορμαλδεΰδης είναι από 5 έως και 15 φορές υψηλότερος για τους ατμιστές, όταν η τάση της συσκευής του είναι στα 5 Volts και μηδενικός (δεν παράγεται φορμαλδεΰδη) για τάση κάτω των 3,3 Volts.
Σχολιάζοντας την μελέτη αυτή:
Οι P. Jensen και K. Farsalinos [2], θεωρούν ότι η εφαρμοζόμενη τάση των 5 V δεν είναι ρεαλιστική και οδηγεί σε υπερβολική παραγωγή φορμαλδεΰδης. Η υψηλή αυτή τάση δίνει μία δυσάρεστη γεύση στο στόμα του χρήστη, γνωστή με την αγγλική έκφραση “dry puff”. Η γεύση αυτή τον αναγκάζει να μειώνει τη διάρκεια των εισπνεύσεων και να αυξάνει το διάστημα μεταξύ τους. Η αντίδραση αυτή “προστατεύει” τον χρήστη από την υπερβολική έκθεση σε φορμαλδεΰδη. Οι ίδιοι ερευνητές κατέληξαν επίσης στην διαπίστωση ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην παραγωγή αλδεΰδης ανάμεσα σε υγρά εμποτισμένα με αρωματικούς παράγοντες και μη-εμποτισμένα.
Οι R. Thomson και Ph. Lewis [3], σημειώνουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας καύσης εξαρτάται από την ισχύ της συσκευής, η οποία ισχύς είναι παράγωγο όχι μόνο της τάσης (αύξηση της τάσης αυξάνει την ισχύ) αλλά και της αντίστασης Ω (μετράται σε Ohms, σύμβολο Ω, αύξηση της αντίστασης, μειώνει την ισχύ). Επίσης, στην αγορά προσφέρονται συσκευές με αντιστάσεις οι οποίες ποικίλουν από 0,5 έως και 6,5 Ω. Είναι φανερό ότι δεν αρκεί η έκφραση “Τάση 3,3 V είναι περισσότερο ασφαλής και υψηλότερη τάση είναι λιγότερο ασφαλής”, καθώς άλλη ισχύς παράγεται όταν η τάση αυτή εφαρμόζεται σε αντίσταση 0,5 Ω (ισχύς = 21,8 Watts) και άλλη σε αντίσταση 3,0 Ω (ισχύς = 3,6 Watts).
Οι S. Sodhi, και A. Khanna [4], τονίζουν ότι είναι λάθος η σύγκριση συμβατικού και ηλεκτρονικού τσιγάρου: με την καύση του συμβατικού τσιγάρου, ο καπνός περιέχει περισσότερες από 4000 χημικές ουσίες, εκ των οποίων 72 είναι ήδη επιβεβαιωμένες ως καρκινογόνες, καθιστώντας το συμβατικό κάπνισμα σαφέστατα περισσότερο επικίνδυνο.
Παραπομπές
[1] P. Jensen et al., “Hidden Formaldehyde in E-Cigarette Aerosols”, N Engl J Med 2015, V.372, pp.392-394, 2015
[2] K. Farsalinos, Onassis Cardiac Surgery Center, Athens, Greece & M. Siegel, Boston University School of Public Health, Boston, MA, USA
[3] R. Thomson, Monash Alfred Psychiatry Research Centre & Ph. Lewis, Monash Institute of Medical Engineering, Melbourne, VIC, Australia
[4] S. Sodhi, Dayanand Medical College and Hospital, Ludhiana, India & A. Khanna, Nottingham University Hospitals NHS Trust, Nottingham, United Kingdom
*Ο Κώστας Κάππας είναι καθηγητής Ιατρικής Φυσικής – Ακτινοφυσικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας και του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
