ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ – Α΄ Μέρος
Του Μανόλη Γ. Δρεττάκη*
ΜΕΡΟΣ Α΄ ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Στις αρχές Νοεμβρίου του περασμένου έτους δόθηκαν στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα μιας έρευνας του Pew Research Center με τίτλο «Orthodox Christianity in the 21st Century” (Ορθοδοξία τον 21ο αιώνα). Το Pew Research Center είναι ένα ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο με έδρα τις Η.Π.Α. το οποίο διεξάγει έρευνες για ένα πλήθος κοινωνικών, πολιτικών, πολιτιστικών και άλλων θεμάτων και ειδικότερα τη θρησκευτικότητα των λαών. Η συγκεκριμένη έρευνα ανατέθηκε σε ειδικευμένες εταιρείες δημοσκοπήσεων μετά από προετοιμασία στην οποία το Κέντρο αυτό ζήτησε τη συνδρομή Καθηγητών Θεολογικών Σχολών καθώς και ερευνητών σε πολλές χώρες του κόσμου.
Το κείμενο στο οποίο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής εκτείνεται σε 64 σελίδες και η συνοπτική παρουσίαση και ανάλυσή τους απαιτεί πολλές σελίδες της εφημερίδας αυτής Κατ’ ανάγκη θα αναλύσουμε στο άρθρο αυτό μόνο τα κύρια ευρήματά της.
Στο Α΄ Μέρος του άρθρου θα δώσουμε μια γενική εικόνα της Ορθοδοξίας όπως παρουσιάζεται στην έρευνα που προαναφέρθηκε και σε μια άλλη (του ίδιου κέντρου ερευνών) για το σύνολο των χριστιανών στον κόσμο. Στο Β΄ Μέρος θα περιοριστούμε στην ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε 8 ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες οι ορθόδοξοι είναι η πλειονότητα του πληθυσμού τους και για τις οποίες υπάρχουν απαντήσεις σε ερωτήματα της έρευνας. Δεν θα εξετάζουμε την ΠΓΔΜ και την Κύπρο, παρ’ ό, τι οι ορθόδοξοι στις χώρες αυτές είναι πάνω από το 50% του πληθυσμού τους διότι στο κείμενο που δημοσιεύτηκε δεν υπάρχουν απαντήσεις στα ρωτήματα της έρευνας τα οποία θα αναλύσουμε στο Μέρος αυτό.
Ι. ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Στην έρευνα της Pew Research Center που αφορά το σύνολο των χριστιανών στο κόσμο συγκρίνεται η κατανομή τους κατά ομολογίες το 2010 σε σχέση με το 1910. Η σύγκριση αυτή δίνεται στον Πίνακα 1. Στις δυο πρώτες στήλες του Πίνακα δίνεται ο αριθμός καθολικών, προτεσταντών, ορθοδόξων και άλλων χριστιανών τα έτη 1910 και 2010 και στις δύο τελευταίες η ποσοστιαία κατανομή τους.
Από τις δύο τελευταίες στήλες του Πίνακα 1 φαίνεται ότι το ποσοστό που αντιπροσώπευαν οι ορθόδοξοι στο σύνολο των χριστιανών μειώθηκε το 2010 σε σχέση με το 1910, ενώ όλων των άλλων αυξήθηκε. Αυτό οφείλεται στο ότι η αύξησή των ορθοδόξων στο διάστημα αυτό, παρ’ όλο ότι ήταν σημαντική, ήταν μικρότερη από εκείνη όλων των άλλων (οι ορθόδοξοι υπερδιπλασιάστηκαν, ενώ οι καθολικοί σχεδόν τετραπλασιάστηκαν και οι προτεστάντες υπερ-τετραπλασιάστηκαν). Αποτέλεσμα των διαφορών αυτών ήταν:
– Ο ι καθολικοί το 2010 να είναι υπερ-τετραπλάσιοι των ορθοδόξων, ενώ το 1910 ήταν υπερδιπλάσιοι, και
– Οι προτεστάντες το 2010 να είναι υπερ-τριπλάσιοι των ορθοδόξων, ενώ το 1910 ήταν λιγότερο από διπλάσιοι.
ΙΙ. ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΟΡΘOΔΟΞΩΝ
Στις δύο πρώτες στήλες του Πίνακα 2 δίνεται ο αριθμός των ορθοδόξων σε μεγάλες περιοχές του κόσμου τα έτη 1910 και 2010 και στις δύο τελευταίες η ποσοστιαία κατανομή τους στις περιοχές αυτές (η Υποσαχάρια Αφρική περιλαμβάνει τις χώρες που βρίσκονται νότια της Σαχάρας). Τα στοιχεία αυτού τμήματος και όλων των άλλων προέρχονται από την έρευνα της Pew Research Center για την Ορθοδοξία στον 21ο αιώνα.
Από τις δύο τελευταίες στήλες του Πίνακα 2 φαίνεται ότι το ποσοστό που αντιπροσώπευαν οι ορθόδοξοι σε χώρες της Ευρώπης μειώθηκε σημαντικά παρ’ όλο ότι ο αριθμός τους σχεδόν διπλασιάστηκε. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στο ότι οι ορθόδοξοι στην Υποσαχάρια Αφρική (όπως φαίνεται στο επόμενο τμήμα) ενδεκαπλασιάστηκαν. Πολύ μεγάλη αύξησή τους σημειώθηκε και στην Αμερική (Βόρεια, Κεντρική και Νότια).
ΙΙΙ. ΟΚΤΩ ΚΡΑΤΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕ ΠΛΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟΥΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ
Όπως αναφέραμε στην αρχή στο Β΄ Μέρος του άρθρου θα αναλύσουμε τα αποτελέσματα της έρευνας σε οκτώ ευρωπαϊκά κράτη, στα οποία ορθόδοξοι είναι η πλειονότητα του πληθυσμού τους και για τις οποίες υπάρχουν απαντήσεις σε ερωτήματά που θα αναλύσουμε στο Μέρος Β΄ του άρθρου αυτού. Για το λόγο αυτό στο τμήμα αυτό θα τις εξετάσουμε αναλυτικότερα, ενώ στις υπόλοιπες συντομότερα στο επόμενο τμήμα.
Στις δύο πρώτες στήλες του Πίνακα 3 δίνεται ο αριθμός των ορθοδόξων τα έτη 1910 και 2010 των οκτώ ευρωπαϊκών κρατών, στα οποία η πλειονότητα του πληθυσμού τους είναι ορθόδοξοι, στις δύο επόμενες δίνεται η ποσοστιαία κατανομή τους και στην τελευταία το ποσοστό που αντιπροσώπευαν στο σύνολο του πληθυσμού τους το 2010.
Από την 3η και 4η στήλη του Πίνακα 3 φαίνεται ότι:
– Οι ορθόδοξοι στη Ρωσία αποτελούσαν και τα δύο έτη πάνω από το 50% του συνόλου των ορθοδόξων των 8 κρατών. Τα ποσοστά συμμετοχής των ορθοδόξων της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας στο σύνολο των οκτώ κρατών μειώθηκαν ενώ των υπολοίπων αυξήθηκαν. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο ότι η αύξηση του αριθμού των ορθοδόξων σ’ αυτά τα τρία κράτη ήταν μικρότερη από εκείνη των υπολοίπων.
– Η μεγαλύτερη αύξηση συμμετοχής στο σύνολο των ορθοδόξων των οκτώ κρατών σημειώθηκε στη χώρα μας εξαιτίας του ότι μετά το 1910 έγινε η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα η οποία επεκτάθηκε στα σημερινά βόρεια, ανατολικά και δυτικά σύνορά της, κατέφυγαν στην χώρα 1.500.000 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και το 1948 αποδόθηκαν σ’ αυτήν από την Ιταλία τα Δωδεκάνησα. Πολύ μεγάλη αύξηση των ορθοδόξων σημειώθηκε στη Σερβία και στη Μολδαβία.
– Η Μολδαβία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ορθοδόξων στον πληθυσμό της και ακολουθούν η Ελλάδα και η Ρουμανία, ενώ το μικρότερο έχει η Λευκορωσία.
– Το σύνολο των ορθοδόξων των οκτώ κρατών αποτελούσε το 87% του συνόλου των ορθοδόξων στον κόσμο το 1910 και το 72% το 2010. Η μείωση του ποσοστού αυτού οφείλεται στη μεγαλύτερη αύξηση των ορθοδόξων σε άλλα κράτη, για τα οποία βλέπε στη συνέχεια
ΙV. ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ
Στο τμήμα αυτό εξετάζουμε τα υπόλοιπα 25 κράτη για τα οποία η έρευνα δίνει στοιχεία για τον ορθόδοξο πληθυσμό τους. Στις δύο στήλες του αριστερού τμήματος του Πίνακα 4 δίνονται οι ορθόδοξοι στα 13 από τα 25 κράτη και στις δύο στήλες του δεξιού τμήματος για τα υπόλοιπα 12. Στο τέλος της δεύτερης στήλης του δεξιού σκέλους του Πίνακα δίνεται το άθροισμα των ορθοδόξων μόνο για το έτος 2010. Για το έτος 1910 δεν δίνεται άθροισμα διότι για πέντε κράτη (Ισπανία, Κένυα, Γαλλία, Σουηδία και Ιταλία) στην έρευνα απλώς αναφέρεται ότι οι ορθόδοξοι σ’ αυτά το 1910 ήταν λιγότεροι από 1.000, ενώ για την Κύπρο η έρευνα δεν δίνει στοιχεία για το 1910.
Από τον Πίνακα 3 φαίνεται ότι για τα 19 κράτη στα οποία υπήρχαν στοιχεία για τους ορθοδόξους τόσο για ο 1910 όσο και για το 2010 σημειώθηκε αύξηση των ορθοδόξων. Πιο συγκεκριμένα:
– Από τα κράτη στα οποία το 1910 υπήρχαν πάνω από 100.000 ορθόδοξοι ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση σημειώθηκε στο Καζακστάν, στην Ερυθραία και στην Αιθιοπία. Οι αυξήσεις αυτές οφείλονται είτε σε ρεύματα προσφύγων και μεταναστών (Καζακστάν) είτε σε μεγάλη γεννητικότητα του πληθυσμού ή την ιεραποστολή (Αιθιοπία και Ερυθραία).
– Σε όλα τα κράτη στα οποία υπήρχαν πολύ λίγοι ορθόδοξοι το 1910 σημειώθηκε μεγάλη αύξηση των ορθοδόξων. (πολύ μεγαλύτερη από εκείνη στα οποία οι ορθόδοξοι το 1910 ήταν πάνω από 100.000). Η αύξηση αυτή ήταν εκρηκτική στη Γερμανία (λόγω μετανάστευσης εργατών κυρίως από την Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία), στο Ηνωμένο Βασίλειο (λόγω μετανάστευσης κυρίως από την Κύπρο), την Αυστραλία (λόγω μετανάστευσης από την Ελλάδα) και το Μεξικό.
– Μεγάλες ήταν οι αυξήσεις των ορθοδόξων στα υπόλοιπα κράτη με τις μεγαλύτερες στο Τουρκμενιστάν, στο Κιργιστάν και στη Βραζιλία.
Όπως αναφέραμε στην αρχή του άρθρου αυτού, στο Β΄ Μέρος του θα αναλύσουμε τις απαντήσεις που έδωσαν οι ορθόδοξοι οκτώ ευρωπαϊκών κρατών του Πίνακα 3 σε πολλά ερωτήματα της έρευνας τα οποία αναφέρονται στην πίστη τους, στα θρησκευτικά τους καθηκόντων, τη θέση τους πάνω σε σημαντικά κοινωνικά προβλήματα και τη θέση της γυναίκας στην εκκλησία και στην κοινωνία.
* Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: Αντιπρόεδρος της Βουλής, Υπουργός και Καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.
ΠΗΓΗ: Πέμπτη, 17-05-2018, Εφημερίδα «Χριστιανική», φ. 1009 (1321). Το είδα: Παρασκευή, 15 Ιούνιος 2018, http://www.xristianiki.gr/arkheio-ephemeridas/1009/orthodoksia-ston-21o-aiona.html
Σημείωση: Οι πίνακες δημοσιεύονται μόνο στην έντυπη «Χ»!
