Νέες δομές ή αποδόμηση; Σκέψεις και προτάσεις για τις «νέες δομές» στην εκπαίδευση
Του Άκη Κατσούλα*
«Ο δάσκαλος που θα υποχρεωθεί να καταπνίξει τη σκέψη του θα γίνει
διπλά σκλάβος ή θα καταντήσει ένας ψυχικά ανάπηρος άνθρωπος, ανίκανος να μορφώσει άλλους», Δημήτρης Γληνός.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει, την προοδευτική φιλοσοφία, σκέψη, «ακαδημαϊκή εξυπνάδα», την συνολική συμβολή σε θέματα παιδείας του σημερινού Υπουργού Παιδείας. Από την άλλη υπάρχει η ευκολία ενσωμάτωσης της σκέψης στην μνημονική υποχρέωση, τον ρεαλισμό, το σχολειό της φιλελεύθερης οικονομίας, τον οικονομικό ορθολογισμό κάτι
που συστηματικά έχει αποδεχτεί ο κ. Υπουργός.
Κατά την διάρκεια της συζήτησης του νόμου στην βουλή ο κ. Υπουργός επανέλαβε πολλές φορές ότι η πρόταση του, έχει στόχο την προστασία του μαθητή, την αναβάθμιση του καθηγητή-δάσκαλου, την συλλογική παιδαγωγική διαδικασία απέναντι σε προσωποκεντρικές δομές, την υλοποίηση πάγιων στόχων του εκπαιδευτικού κινήματος. Αναφέρθηκε δε ότι το σχέδιο έχει συγκεκριμένη αρχιτεκτονική, προοδευτικό χαρακτήρα και απέναντι σε αυτό δεν υπάρχει άλλο σχέδιο-αρχιτεκτονική αλλά μόνο καταστροφολογία.
Πράγματι απέναντί του έχει πολιτικά υποκείμενα (ΝΔ-ΠΑΣΟΚ – ΚΙΑΛ) που έχουν πλήρως υποταχτεί στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, τους μνημονικούς σχεδιασμούς, το σχολείο της αγοράς, του ανταγωνισμού, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αρχιτεκτονικής που επιβάλουν τα μνημόνια, η Ε.Ε., οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμού (ΔΝΤ, ΟΟΣΑ κ.λ.π).
Όμως αυτή την πολιτική υπηρετεί και το συγκεκριμένο σχέδιο, με νησίδες προοδευτικής παιδαγωγικής σκέψης που όμως χάνονται μέσα στον συνολικό σχεδιασμό. Για αυτό και η όποια κριτική της αστικής αντιπολίτευσης, περιορίζεται σε επιμέρους προτάσεις, χωρίς να
αμφισβητεί την συνολική αρχιτεκτονική, προτάσεις που μάλιστα στοχεύουν ό,τι προοδευτικό μπορεί να υπάρχει σε αυτό το σχέδιο.
Ενσωματώνει το παρόν σχέδιο παγίους στόχους του εκπαιδευτικού κινήματος; Όχι… Πάγιοι στόχοι του εκπαιδευτικού κινήματος είναι η αύξηση των δαπανών για την παιδεία (ουδείς το έθιξε), η υπεράσπιση της δημόσιας δωρεάν παιδείας, η οικονομική κοινωνική παιδαγωγική
αναβάθμιση του εκπαιδευτικού, η εκπαίδευση για όλα τα παιδιά χωρίς αποκλεισμούς, η αναβάθμιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου…
Έχουμε εμείς δίκιο ή ο υπουργός; Δεν σκοπεύουμε να πολιτικολογήσουμε, αλλά επιστημονικά, παιδαγωγικά, εκπαιδευτικά να αναδείξουμε το ερώτημα μας…
Η εκπαίδευση, το εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι ο κατά εξοχήν θεσμός που μέσα σε αυτόν αντανακλούνται οι ευρύτερες κοινωνικές παθογένειες, τα σύνθετα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Υπάρχει αναφορά σε αυτά στην αιτιολογική έκθεση; Όχι… Τυχαία; Όχι… Καμία
αναφορά στην φτώχεια, την ανεργία (ειδικά των νέων), τον κοινωνικό αποκλεισμό, τους μαθητές που λιποθυμούν από την πείνα, τους μαθητές που δεν μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά στις σύγχρονες απαιτήσεις (φροντιστήρια, ξένες γλώσσες, μαθητικά προϊόντα κ.α.), συγκρούσεις και περιθωριοποίηση, νέα φαινόμενα κοινωνικής παρέκκλισης, κοινωνικό-ψυχολογικά συμπτώματα (κατάθλιψη, παραίτηση, απομόνωση κ.α.) εμφάνιση νεοσυντηρισμού και ενίσχυση ακροδεξιών αντιλήψεων (ρατσισμός, ξενοφοβία), δημογραφική συρρίκνωση, μεικτές τάξεις με υπερβολικό αριθμό μαθητών, εργασιακή και επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών, μαθητική διαρροή ιδιαιτέρα υψηλή σε κάποιες περιοχές
και σε παιδία λαϊκών οικογενειών (νυχτερινά σχολεία).
Υποτίθεται ότι σε αυτά (και πολλά άλλα) θα έπρεπε να απαντούν οι νέες δομές εκπαίδευσης. Να διευκρινίσουμε ότι θα πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση σε δομές κοινωνικό ψυχολογικής στήριξης και δομές στήριξης του εκπαιδευτικού έργου, ανεξάρτητα αν οι δυο δομές κατά
περίπτωση μπορεί και να συνδέονται.
Τι κάνει το νέο σχέδιο; Διαπιστώνοντας εμφανείς αδυναμίες των υπαρχουσών δομών (ΚΕ.Δ.Δ.Υ., ΣΣΝ, ΚΕΣΥΠ, ΓΡΑΣΕΠ) τις καταργεί και στις θέση τους δημιουργεί μια νέα δομή τα Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ). Το πρωτοφανές εδώ είναι ότι δεν έγινε καμία επιστημονική, ερευνητική, παιδαγωγική αποτίμηση αυτών των φορέων. Οι φορείς αυτοί ήταν αποτέλεσμα προοδευτικών καινοτόμων ιδεών της δεκαετίας του 80, στην βάση της ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους και του κράτους πρόνοιας, που γραφειοκρατικά ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ και συστηματικά υποβάθμισαν όλες οι κυβερνήσεις αμέσως μετά την ίδρυση τους. Ποια τα βασικά προβλήματα τους;
Α) Η μη χρηματοδότη τους… Χωρίς ευρώ οι αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί, έπρεπε να κάνουν, δράσεις, να παρεμβαίνουν στα σχολεία, να εκδίδουν φυλλάδια, να κάνουν συστηματικές παρεμβάσεις… Η όποια τους δράση στηριζόταν αποκλειστικά στον «πατριωτισμό» ή όχι των στελεχών…
Β) Η υπό-στελέχωσή τους… ουδέποτε υπήρξε σαφής, περιγραφή των στελεχών αυτών των δομών, των ειδικοτήτων, των προσόντων τους… Σε αρκετές δε περιπτώσεις αρκούσε να υπάρχει ένας αποσπασμένος εκπαιδευτικός απλά για να λειτουργούν.
Γ) Αυτοτέλεια και κανονισμός λειτουργίας τους… Στην λογική της υποβάθμισης τους, κανένας υπουργός δεν φρόντισε να θωρακίσει νομικά και διοικητικά αυτές τις δομές… Αντίθετα φρόντιζαν δράσεις τους να αναλαμβάνονται από άλλους φορείς (πανεπιστήμια και ΜΚΟ) με χρηματοδοτούμενα από τα ΕΣΠΑ προγράμματα…
Εδώ να πούμε ότι ο Επαγγελματικός προσανατολισμός και η συμβουλευτική ενταχτήκαν σε ΕΣΠΑ με αρκετά εκατομμύρια που ποτέ δεν έφτασαν στις δομές και ουδέποτε έγινε έλεγχος που ακριβώς κατέληξαν! (Όφειλε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να έχει απάντηση σε αυτό το ερώτημα).
Θα περίμενε κανείς μια προοδευτική κυβέρνηση να ερευνήσει, αποτιμήσει όλα αυτά και να προχωρήσει στην άρση των αδυναμιών τους με την ενίσχυση και αναβάθμιση τους. Με γενναία χρηματοδότηση, στελέχωση και συγκεκριμένη νομική υπόσταση… αυτό απαιτούν οι σημερινές δύσκολες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.
Αντίθετα καταργούνται και στην θέση τους φτιάχνεται μια ενιαία δομή, τα ΚΕΣΥ με ένα πολτό αρμοδιοτήτων και στελεχών, αντιεπιστημονικά, χωρίς διάκριση των λειτουργιών και αρμοδιοτήτων τους, όλα σε ένα. Αυτά στην λογική της ενιαίας, συντονισμένης δήθεν
δραστηριότητας. Καμία διάκριση των επιστημονικών αντικειμένων, των επιστημονικών δραστηριοτήτων, όλα σε ένα απόλυτα υποβαθμισμένα, διάγνωση, κοινωνικά προβλήματα, επαγγελματικός προσανατολισμός, συμβουλευτική, ειδική αγωγή, ένας επικίνδυνος αχταρμάς. Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν υπάρχει κάτι παρόμοιο…
Φυσικά δεν προβλέπεται καμία οικονομική αυτοτέλεια της δομής, παρά μονό αμοιβές των στελεχών…
Από την άλλη υπάρχει μια επικίνδυνη λογική ιατρικοποίησης και ψυχολογικοποίησης κοινωνικών προβλημάτων, αφού οι πλέον καταρτισμένοι επιστήμονες για την διερεύνηση κοινωνικών προβλημάτων οι κοινωνικοί επιστήμονες (κοινωνιολόγοι, κοινωνικής πολιτικής) απουσιάζουν εμφατικά από αυτή την δομή. Για τα πλέον σοβαρά ιατρικά και ψυχικά
προβλήματα η σύγχρονη επιστημονική πρακτική είναι η αντιμετώπιση τους όχι στο εκπαιδευτικό περιβάλλον άλλα σε δομές υγείας.
Αποστολή των Κ.Ε.Σ.Υ. γραφεί ο νόμος «…είναι η υποστήριξη των σχολικών μονάδων και Ε.Κ. της περιοχής ευθύνης τους για τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης όλων ανεξαιρέτως των μαθητών στην εκπαίδευση και την προάσπιση της αρμονικής ψυχοκοινωνικής τους ανάπτυξης και προόδου. Για την εκπλήρωση της αποστολής τους, τα Κ.Ε.Σ.Υ. δραστηριοποιούνται στους τομείς της διερεύνησης εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών, της διενέργειας εκπαιδευτικών αξιολογήσεων, του σχεδιασμού και της υλοποίησης εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών
παρεμβάσεων, καθώς και δράσεων επαγγελματικού προσανατολισμού, της υποστήριξης του συνολικού έργου των σχολικών μονάδων ή των Ε.Κ., της διενέργειας ενημερώσεων και επιμορφώσεων και της ευαισθητοποίησης του κοινωνικού συνόλου…» και σε αυτό το επιστημονικό έργο -επιστημονικό πεδίο εκπαίδευσης των κοινωνιολόγων- κοινωνικών επιστήμων δεν
προβλέπεται ούτε ένας κοινωνιολόγος!
Ακόμα και αν δεχθούμε ότι για λόγους συντονισμού θα μπορούσε να υπάρχει μια ενιαία δομή ομπρέλα, είναι απαράδεκτο και αντιεπιστημονικό να μην υπάρχουν διακριτές μονάδες με το αντίστοιχο επιστημονικό, παιδαγωγικό έργο.
Σε κάθε περίπτωση, η μη διακριτή δημιουργία μονάδων, η υποστελέχωση, η μη χρηματοδότηση θα δημιουργήσει ένα θνησιγενή θεσμό σε βάρος της εκπαίδευσης, των γονέων των εκπαιδευτικών και των βασικών αποδεκτών αυτών των υπηρεσιών, των μαθητών. Αντίθετα δημιουργείται λαμπρό πεδίο ανάληψης αυτών των αρμοδιοτήτων από ιδιωτικούς φορείς με μόνο χαμένο την δημόσια εκπαίδευση.
07-06-2018
* Ο Άκης Κατσούλας είναι πρώην Πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Κοινωνιολόγων.
