Οργή για το εγκαταλειμένο Στριφτομπολέϊκο σχολείο στην Κέρτεζη
Μικρό μνημόσυνο στον Αναγνώστη Δημήτριο Στριφτόμπολα
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Φέτος οι επετειακές εκδηλώσεις για τον δάσκαλο, αγωνιστή, ήρωα και πρώτο νεκρό οπλαρχηγό κερτεζίτη Αναγνώστη Δημήτρη Στριφτόμπολα είχαν καινούρια δεδομένα. Δεν αναφέρομαι βεβαίως στην περίεργη (και εθνοφυλετικού τύπου επικίνδυνη – άλλο ίσως άρθρο) ομιλία του απεσταλμένου του οικείου μητροπολίτη Αμβρόσιου Καλαβρύτων και Αιγιαλείας (Ηγουμένου Μ. Σπηλαίου κ. Ιερώνυμου). Αναφέρομαι στην παρουσία του σημερινού Δημάρχου «Τριπολιτσάς» κ. Δημήτριου Παυλή, αλλά και στα πρώτα στίγματα για το δάσκαλο Στριφτόμπολα. Αυτά τα στίγματα αποτελούν και την αφορμή για το σημερινό μου άρθρο.
*******
Οι Στριφτομπολαίοι είχαν ένα μικρό, αλλά ηχηρό πέρασμα από την Κέρτεζη του 18ου και 19ου αιώνα. Λίγο μετά τα μέσα του 18ου αι. ο Αργύρης Στριφτόμπολας, γιος του Δήμου που έλαχε να είναι ξάδελφος του Θόδωρου Κολοκοτρώνη, εγκαταστάθηκε στο μεγαλοχώρι Κέρτεζη που αποτελούσε κέντρο της περιοχής (μέχρι περίπου το 1800). Πλήθος εσωτερικών και όχι μόνο μεταναστών κατεύταναν να ζήσουν σ’ αυτήν. Έτσι το 1788 γεννήθηκε στην Κέρτεζη και ο Δημήτριος (Αναγνώστης) Στριφτόμπολας. (Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ, σελ. 44, 68 και ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΕΡΤΕΖΙΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ, σελ. 45).
Την περίοδο εκείνη η Κέρτεζη πλησίαζε τους 1000 κατοίκους και είχε αναπτύξει αξιόλογη αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, οπότε άνθησαν μαζί τους δεκάδες επαγγέλματα και παρά το γεγονός ότι ο τούρκος Αγάς της ευρύτερης περιοχής έμενε σε έπαυλη κοντά στην σημερινή κεντρική πλατεία.
Η Κέρτεζη (όχι στη σημερινή τοποθεσία και με άλλη ονομασία) αποτελούσε αρκαδικό κέντρο (Κύναιθα) στην ύστερη νεολιθική εποχή (Πίκουλας, ΤΟ ΟΧΥΡΟ ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, ΕΠΙΜΕΤΡΟ). Στην εποχή της Φραγκοκρατίας (1205-1432 μ.Χ.) πάνω από τη σημερινή πηγή Κιόσι στον ομώνυμο λόφο δέσποζε το Κάστρο ελέγχου της ευρύτερης περιοχής. Αργότερα αυτό έπεσε στα χέρια των Ενετών και των Τούρκων (Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ, σελ. 19 – 21). Το 1432 από τον αδελφό Θωμά του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (Μυστράς) ανακτήθηκε και η Κέρτεζη, όπως όλη η Πελοπόννησος.
Κέντρο αποτέλεσε και στη τελευταία της τοποθεσία περί το Κεφαλόβρυσο στους νοτιοανατολικούς πρόποδες της Αλογόραχης (βράχος Κοκκινάδι), όπου κυριαρχούσε ο Πύργος του (Σ)Φραντζή από το 1453. Σήμερα έχει απομείνει ο μισός σε ενδιάμεση κατάσταση στην ιδιοκτησία Ανδρέα Κωνστ. Χασαπόπουλου και με το όνομα «Πύργος του Λιάρου».
Την περίοδο που γεννήθηκε ο Δημήτριος (Αναγνώστης) Στριφτόμπολας στην Κέρτεζη ήταν ήδη 14 χρονών ο Δήμος Τσιβίλης, ο μετέπειτα μεγάλος λόγιος μοναχό Δοσίθεος και λειτουργούσε Ελληνικό Σχολείο απέναντι από την κατεστραμμένη γέφυρα στον παραπόταμο Λίθο (κάμποσα μέτρα δυτικότερα της σημερινής σκεπασμένης πέτρινης) στα Τσιρικέϊκα (Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ, σελ. 41, 90-100).
Η κατεύθυνση επομένως του μικρού Στριφτόμπολα στην παιδεία και στις σπουδές της εποχής εκείνης δεν ήταν τυχαία. «Κι έμαθε τα πρώτα γράμματα στο παλιό μικρό Ελληνικό Σχολείο της Κέρτεζης. Φαίνεται πως ο μικρός Αναγνώστης θα πήγε σε ανώτερο σχολείο (λέγεται για τη Μεγάλη του Γένους Σχολή, στην Πόλη)…» (Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ, σελ. 68 και Τζώρτζης, Λόγιοι και καθηγητές της επαρχίας Καλαβρύτων κατά τα παλαιότερα χρόνια).
Αργότερα συναντάμε τον Αναγνώστη Δημήτριο Στριφτόμπολα δάσκαλο στην Τρίπολη. Συγκεκριμένα: “Παλαιότερα δε, από το 1800 έως το 1805 μετήρχετο τον διδάσκαλον εντός της Τριπολιτσάς και κατά το άκρον της πόλεως εις την ενορίαν των Ταξιαρχών. Οι διδάσκαλοι τότε ήσαν σπάνιοι, οι δε τούρκοι τους κατεφρόνουν, και ολίγοι εξ αυτών εμάνθαναν τα απλά γράμματα και τοιουτοτρόπως ευρίσκοντοεδώ και εκεί εις τα συνοικίας της πόλεως σχολεία και τα παιδιά εμάνθαναν τα λεγόμενα «Κοινά Γράμματα» όλως διόλου ακανόνιστα, οι δε διδάσκαλοι επληρώνοντο από τους γονείς των παιδιών.
Αλλά και διδάσκαλος ων ο Στριφτόμπολας, ήταν όμως στιβαρός και ζωηρός, εγνώριζε να πετά το μαχαίρι κάμποσον μακράν, και τούτο εδίδασκε στα παιδιά…” (Φωτάκος, Στους Βίους Πελοποννησίων, Νικ. Κ. Διαμαντόπουλος, Επετηρίς των Καλαβρύτων, σελ. 42-43 και Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ, σελ. 69).
Βεβαίως τα χαρακτηριστικά της σημερινής εποχής έχουν αλλάξει. Και τα σχολεία είναι δημόσια και οι δάσκαλοι αποτελούν μεγάλο πλήθος και οι ανάγκες είναι πολλές και διαφορετικές. Δυστυχώς τα μεγαλοχώρια συρρικνώνονται στα βουνά λόγω της «άναρχης» εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης που οφείλονται σε δεκάδες λόγους που δεν είναι του θέματος.
Όμως ο γιος του ήρωα οπλαρχηγού του Λεβιδίου (14 Απριλίου 1821) Γεώργιος το 1876 (επί δημαρχίας Χρήστου Σκαμβούγερα του Δήμου Καλλιφωνίας με έδρα την Κέρτεζη) δώρησε την οικία του πατέρα του (και του εαυτού του ως κληρονόμου) για αιώνια μνήμη του πρώτου νεκρού οπλαρχηγού του 1821 για να γίνει το δεύτερο σχολείο της κωμόπολης.
Η αναμνηστική πινακίδα της δωρεάς 1876 επί δημαρχίας Χρήστου Σκαμβούγερα του Δήμου Καλλιφωνίας (έδρα η Κέρτεζη) της εν λόγω οικίας για σχολείο. Η φωτογράφηση είναι του Απριλίου 2016
Πράγματι στην διευρυμένη προς ανατολάς τότε Κέρτεζη το κτήριο έγινε το 2ο ελληνικό σχολείο μέχρι το 1940! Η μνήμη είναι διπλή: Τιμάται ο δάσκαλος Αναγνώστης και τιμάται η Κέρτεζη της Παιδείας.
Η οικία του Γεωργίου Αναγν. Στριφτόμπολα που κληρονόμησε από τον πατέρα του δωρήθηκε στην Κέρτεζη για σχολείο. Ήταν το 2ο κατά σειρά κτήριο των σχολείων της Κέρτεζης. Η Φωτογραφία είναι του Δεκέμβρη του 2015.
Μετά το 1940 άρχισε να λειτουργεί το νέο σχολείο (3ο, στην περιοχή του Αη Θανάση) μέχρι το 2015. Το 2ο έγινε για κάμποσα χρόνια γραφείο της «Τοπικής Κοινότητας», αλλά ο «Καποδίστριας», ο «Καλλικράτης», ένας σεισμός και η έλλειψη εκπαιδευτικής – ιστορικής μνήμης οδήγησαν το κτήριο – μνημείο (διατηρητέο…) στην εγκατάλειψη.
Η μνήμη του Δημητρίου Στριφτόμπολα ήταν από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 συμβολική, επετειακή, εικονική και επικοινωνιακή μόνο. Αρχικά με το μνημείο στον Αη Θανάση (επί κτιστών πορόλιθων) και αργότερα σε νέες εκδοχές.
Τα τελευταία χρόνια (μνημονιακά) στη λογική μιας επιφανειακής εθνικής μνήμης έχει μπει στο επετειακό πρόγραμμα του καλλικρατικού Δήμου Καλαβρύτων. Μια σειρά εκδηλώσεων, όπως η φετινή, συρρικνώνει τη μορφή του Α. Στριφτόμπολα, αδιαφορεί για το πραγματικό μνημείο που είναι το σχολείο (κατοικία του) και τελειώνει μόνο με τυμπανοκρουσίες.
Η ανάγκη να βγει στην επιφάνεια η εκπαιδευτική πλευρά του δάσκαλου Α. Στριφτόμπολα και του σπιτιού του – σχολείου, ώστε να στερεωθεί, αναπαλαιωθεί και λειτουργήσει ως ζωντανός χώρος είναι και αναγκαίος και απόδειξη πραγματικής ιστορικής, πολιτισμικής και παιδευτικής μνήμης.
Δεν είναι τυχαίο που το κτήριο την ημέρα της φετινής επετείου κανένας επίσημος φορέας δεν τόλμησε να καθαρίσει και ν’ ανοίξει για το κοινό. Πόσο μάλλον να γίνει μια επί τόπου συζήτηση για να λειτουργήσει ως χώρος παιδευτικός, πολιτισμικός, μουσειακός.
Λέτε ο … κάποιος «Κλεισθένης» να δώσει το έναυσμα και ν’ αλλάξει η κοίτη της «μνήμης και τιμής» του δάσκαλου αγωνιστή ήρωα Αναγνώστη;
ΠΗΓΕΣ
– Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ, εκδ. Παρασκήνιο, ΑΘΗΝΑ 1994.
– ΓΙΟΥΛΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΕΡΤΕΖΙΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
– Γιάννης Πίκουλας, «Το οχυρό στην Κέρτεζη Καλαβρύτων», in Achaia und Elis in der Antike: des 1 Internationalen symposiums, Athen 19-21 Mai 1989, Αθήνα, 1991, (http://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/399/1/A01.013.39.pdf και http://www.tomtb.com…BD/ )
– Θανάσης Τζώρτζης, Λόγιοι και καθηγητές της επαρχίας Καλαβρύτων κατά τα παλαιότερα χρόνια, http://pefkon.blogspot.gr/2012/10/blog-post_1399.html
– Φωτάκος, ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ στους Βίους Πελοποννησίων, βιογράφημα Αναγνώστης Στριφτόμπολας, Εν Αθήναις 1888, σελ 42-43).
– Νικ. Κ. Διαμαντόπουλος, Επετ. τ. Καλαβρ. 1969, σ. 28.
– Νίκος Κυριαζής, ΚΕΡΤΕΖΗ: Μ ΛΑΜΠΡΌΤΗΤΑ ΟΙ ΕΚΔΗΛΏΣΕΙΣ ΜΝΗΜΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΡΩΑ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑ (ΦΩΤΟ), Κυριακή, Μαΐου 06, 2018, http://www.kalavrytanews.com/2018/05/blog-post_57.html
* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Διδάσκει ως φυσικός σε σχολεία της Αχαΐας. Είναι πτ. θεολογίας και συγγραφέας. Ασχολείται με τα κοινά. Αρθρογραφεί συχνά.
