Τα 3 μνημόνια της Ελλάδας προκάλεσαν δραματική μείωση των Εργατικών Δικαιωμάτων
Του Λεωνίδα Βατικιώτη
Η μεγάλη αποτυχία των προγραμμάτων που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, χάρην της διάσωσής της από την κρίση του 2010, είναι η δραματική μείωση των Εργατικών Δικαιωμάτων.
Αυτό αναφέρει σε ανάλυσή του ο οικονομολόγος και διδάκτωρ Πολιτικής Οικονομίας στο Varna Free University of Cyprus, Λεωνίδας Βατικιώτης, η οποία δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα Defend Democracy Press του Delphi Initiative.
Το κύριο ερώτημα που επικράτησε στην Ελλάδα μέχρι το 2015, πριν από τα χρόνια του κυνισμού που ξεκίνησε μαζί με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ και του εθνικιστικού δεξιού κόμματος των Ανεξάρτητων Ελλήνων στην εξουσία, ήταν το κατά πόσον τα προγράμματα προσαρμογής είχαν πετύχει ή όχι.
Οι «αρνητές» τα χαρακτηρίζουν ως αναποτελεσματικά και άσκοπα, κρίνοντας την αποτελεσματικότητά τους με την επίτευξη των ονομαστικών στόχων τους.
Αναζητώντας για παράδειγμα το μέγεθος του δημόσιου χρέους, η ελληνική διάσωση θα πρέπει να διδάσκεται στα φοιτητικά αμφιθέατρα ως επική αποτυχία. Το ελληνικό δημόσιο χρέος ανερχόταν στο 115% του ΑΕΠ πριν από την αποβίβαση των δανειστών στην ελληνική επικράτεια τον Μάιο του 2010 και τώρα, λίγους μήνες πριν το τέλος του τρίτου προγράμματος, τον Αύγουστο του 2018, έφθασε το 181% του ΑΕΠ.
Στην προκαταρκτική έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος (που σχηματίστηκε στο ελληνικό κοινοβούλιο τον Απρίλιο του 2015 και έλεγξε το δημόσιο χρέος και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να πληρωθεί) διατυπώνεται το συμπέρασμα ότι η προτεραιότητα της διάσωσης των ιδιωτών πιστωτών και των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων είχε αρνητική επίπτωση στη διατηρησιμότητα του χρέους.
Σχεδόν η ίδια συνταγή επαναλαμβάνεται σε κάθε πρόγραμμα, από όλες τις διαφορετικές κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα που έχουν αναλάβει την ευθύνη αυτής της θεραπείας – σοκ από το 2010. Αν ήταν λανθασμένη κατεύθυνση, γιατί δεν διορθώθηκε στη διαδρομή;
Ακόμη και το ΔΝΤ έχει επίσημα αναγνωρίσει τις πλάνες αυτής της στρατηγικής.
Ταυτόχρονα, η ελληνική οικονομική και πολιτική ελίτ (μέσω της ένωσης των βιομηχάνων ή των τραπεζών) δεν εξέφρασε ποτέ αντιρρήσεις ή δισταγμούς στους όρους που συνοδεύουν κάθε Μνημόνιο (συμφωνία με τους πιστωτές) και στην καθοδήγηση των ενδιάμεσων αξιολογήσεων.
Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι οι προϋποθέσεις που έχουν συμφωνηθεί θα παραμείνουν πολλές δεκαετίες μετά το επίσημο τέλος του τρέχοντος προγράμματος. Παραδείγματος χάριν: το κύριο πλεόνασμα του προϋπολογισμού μέχρι το 2060 και ο στόχος των 50 δισ. ευρώ στα έσοδα του ελληνικού Ταμείου Αποκρατικοποιήσεων.
Εάν θέλουμε να ελέγξουμε την επιτυχία των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στους μετασχηματισμούς που επέφεραν στο εργατικό δίκαιο και στις εργασιακές σχέσεις. Αυτό που συνέβη στην Ελλάδα μπορεί να συγκριθεί μόνο με αυτό που συνέβη στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη κατά τη μετάβαση από τον λεγόμενο υπαρκτό σοσιαλισμό στον καπιταλισμό.
Σε πραγματικούς όρους, τα πολιτικά όρια της «Ανατολικής Ευρώπης», χώρες στις οποίες τα μεταπολεμικά επιτεύγματα του κινήματος της εργατικής τάξης έχουν μειωθεί, έχουν φτάσει στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Απόλυτη μείωση των μισθών
Η πιο προφανής απάντηση στο θεμελιώδες ερώτημα σχετικά με την επιτυχία των όρων της σύμβασης δανείου παρουσιάζεται στην εξέλιξη των μισθών. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ο μέσος ετήσιος μισθός (25.124 δολάρια) του 2016 ήταν χαμηλότερος από τον μισθό του 2000 (25.909 δολάρια). Έτσι, η ελληνική εργατική τάξη επέστρεψε στον 20ό αιώνα υπό την κυριαρχία των πιστωτών!
Γνωρίζοντας ότι όλα αυτά τα χρόνια η μισθολογική και κοινωνική ανισότητα έχει αυξηθεί έντονα, μπορούμε να υποθέσουμε, χωρίς κίνδυνο, ότι η κοινωνική κατάσταση της ομάδας χαμηλότερων εισοδημάτων είναι πολύ χειρότερη, επειδή οι μέσοι όροι έχουν γίνει λιγότερο αντιπροσωπευτικοί.
Στην ηλικία των άκρων οι μέσοι όροι είναι παραπλανητικοί. Η άνευ προηγουμένου μείωση των πραγματικών μισθών απεικονίζεται ακόμη και στα αριθμητικά στοιχεία της Eurostat, όπου φαίνεται ότι το κόστος εργασίας ανά ώρα σε ευρώ μειώθηκε από 16,7 το 2008 σε 14,2 το 2016.
Σε μια μόνο άλλη χώρα, την Κύπρο, οι μισθοί μειώθηκαν κατά τα έτη των Μνημονίων: από 16,7 ευρώ το 2008 σε 15,8 το 2016, αλλά ακόμη και εκεί η μείωση (-5,4%) ήταν πολύ χαμηλότερη από την ελληνική (-15%). Κατά τα ίδια έτη τα ημερομίσθια αυξάνονται σταθερά στην ΕΕ και την ευρωζώνη από 21,5 σε 25,4 και από 25,3 σε 29,8, αντίστοιχα.
Φυσικά, κάποιος θα μπορούσε να απαντήσει ότι σε μια βυθισμένη οικονομία δεν υπάρχει τίποτα πιο προβλέψιμο από το μειωμένο εισόδημα. Ναι, αλλά σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει μια διαφορά: οι μισθοί δεν μειώθηκαν μόνο λόγω της βύθισης της οικονομίας, αλλά επειδή οι νόμοι άλλαξαν. Με άλλα λόγια, το μερίδιο των μισθών μειώθηκε σε μεγαλύτερο ποσοστό σε σύγκριση με το εθνικό προϊόν.
Το μερίδιο των μισθών ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε από 61,1% το 2010 σε 56,7% το 2015. Και η ανεργία έφτασε το 27% του εργατικού δυναμικού, το υψηλότερο επίπεδο στην ΕΕ. Με άλλα λόγια, η κρίση δεν οδήγησε σε συμμετρική μείωση των μισθών και των αποδοχών.
Η κρίση, και ειδικότερα οι προϋποθέσεις των δανείων διάσωσης, μετέβαλαν την ισορροπία μεταξύ της εργατικής τάξης και της άρχουσας τάξης, επιδεινώνοντας τη θέση της πρώτης. Αυτή η καλά συγχρονισμένη συμπίεση δεν ήταν το αποτέλεσμα μιας αυθόρμητης αντίδρασης των προϊσταμένων.
Το δεύτερο μνημόνιο που υπεγράφη το Φεβρουάριο του 2012 από την διορισμένη κυβέρνηση των τεχνοκρατών και των πιστωτών, ως αυστηρή προϋπόθεση για την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους, περιλάμβανε (μεταξύ άλλων) τη μείωση των βασικών μισθών κατά 22% και για τους νέους έως 25 ετών κατά 32%.
Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, υπάρχουν δύο άρθρα που καταργούν το σύστημα συλλογικής διαπραγμάτευσης μεταξύ κυβέρνησης, ενώσεων εργοδοτών και συνδικαλιστικών οργανώσεων και απαγορεύει κάθε αύξηση μισθών έως ότου το ποσοστό ανεργίας φθάσει το 10% (20,5% το Σεπτέμβριο του 2017). Μεταξύ του 2010 και του 2012, άλλοι όροι είχαν επιβάλει την κατάργηση του 13ου (ένα μισθό που δίνεται ως δώρο Χριστουγέννων), καθώς και πολλών πρόσθετων επιδομάτων που δίνονταν από τους εργοδότες.
Παράδεισος εκμετάλλευσης!
Αυτές οι επίσημες περικοπές ώθησαν τους εργοδότες να εφαρμόσουν ένα καθεστώς εργασίας που θυμίζει μεσαιωνικά χρόνια. Το πιο εντυπωσιακό: Ακόμη και τώρα, όταν τα επίσημα στοιχεία δείχνουν μια επιστροφή στα θετικά ποσοστά ανάπτυξης, 1 στους 3 εργαζόμενους δεν πληρώνεται τακτικά. Είτε δεν καταβάλλεται με κανένα τρόπο, είτε πληρώνεται με καθυστέρηση λίγων μηνών, ή λαμβάνει μέρος του μισθού του και παίρνει μια υπόσχεση για το υπόλοιπο μέρος. Υπάρχουν επιχειρήσεις, οι οποίες πληρώνουν το προσωπικό τους με κουπόνια στο σούπερ μάρκετ.
Η συστηματική και συνεχής υποβάθμιση της μισθωτής εργασίας εμφανίστηκε και στα στοιχεία του σχετικού Υπουργείου. Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο του 2017 και όταν στην εξουσία υπήρχε ένα κόμμα που ήθελε να ονομαστεί αριστερά, υπήρχαν 126.956 εργαζόμενοι με μισθό κάτω των 100 ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι πληρώνονται 5 ευρώ την ημέρα, όταν το εισιτήριο στον φτηνότερο κινηματογράφο κοστίζει 7 ευρώ, το φθηνότερο θέατρο 15 και ένας εσπρέσο ξεπερνά τα 2 ευρώ.
Μια άλλη μορφή απορρύθμισης των εργατικών νόμων που έφεραν τα προγράμματα προσαρμογής είναι η αδήλωτη εργασία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ILO, από ένα ποσοστό 29,7% το 2010 έφθασε στο 40,5% του εργατικού δυναμικού στα τέλη του 2013, δείχνοντας ότι οι βάναυσες νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις έγιναν σε συμφωνία με την απόλυτη απελευθέρωση της εργασίας.
Από τότε ο ένας υπουργός μετά τον άλλο, μαζί με την Τρόικα, κήρυξε πόλεμο στην αδήλωτη εργασία. Είναι ένας πόλεμος που παραμένει στα έγγραφα και δεν παίρνει ποτέ μια ουσιαστική, πραγματική μορφή. Το βασικό πρόβλημα είναι η μόνιμη έλλειψη προσωπικού και πόρων στις κρατικές υπηρεσίες που έχουν την ευθύνη να ελέγχουν τους νόμους.
Το γεγονός ότι τα Μνημόνια αποτέλεσαν ένα σημείο καμπής για την ιστορία της εργασίας στην Ελλάδα έχει επίσης εμφανιστεί σε επίσημα στοιχεία: κάθε είδος επισφαλούς εργασίας (μερικής απασχόλησης, εποχιακή και προσωρινή) έχει κάθε μήνα, τρίμηνο ή έτος μεγαλύτερο μερίδιο από τις μόνιμες θέσεις εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι η πλειονότητα των εργαζομένων είναι με ευέλικτη και υποπληρωμένη μορφή εργασίας.
Θα απαγορεύσουν τις απεργίες!
Σε αντίθεση με το κλίμα υψηλών προσδοκιών που καλλιεργεί η κυβέρνηση, το μέλλον είναι πολύ πιο θλιβερό. Το ΔΝΤ ζήτησε και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αποδέχτηκε τον Ιούλιο του 2017, να αλλάξει τους όρους για την απεργία των εργαζομένων. Ως αποτέλεσμα και ως προϋπόθεση για το κλείσιμο της αξιολόγησης, ψηφίστηκε στην ελληνική Βουλή ότι η απαραίτητη προϋπόθεση για την ανακοίνωση μιας απεργίας από συνδικαλιστική οργάνωση θα είναι η συμφωνία της απόλυτης πλειοψηφίας των μελών της.
Ο καθένας μπορεί να φανταστεί τι θα συνέβαινε εάν εφαρμοζόταν αυτός ο κανόνας στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου όλο και λιγότεροι άνθρωποι ψηφίζουν και η τελευταία εκλογική προσέλευση ήταν μόλις 42,61%. Επιπλέον, ο καθένας μπορεί να φανταστεί τι θα συνέβαινε σε κάθε Βουλή της Ευρωπης εάν εγκριθεί αυτός ο κανόνας: δεν θα ψηφίζοναν οι νόμοι! Ωστόσο, το ΔΝΤ και η ΕΕ παραγγέλνουν αυτούς τους δημοκρατικούς όρους εις βάρος της εργατικής τάξης.
Συμπέρασμα
Όλοι γνώριζαν ποιες ήταν οι προϋποθέσεις του ΔΝΤ για τα εργασιακά δικαιώματα, αλλά η εμπειρία αποκάλυψε ότι η ΕΕ είναι ακόμη πιο επιθετική από το ΔΝΤ, που συχνά αντιπροσωπεύει πραγματικά τα συμφέροντα της ελληνικής οικονομικής ελίτ.
ΠΗΓΗ: 26/01/2018, www.bankingnews.gr
