Απλά μαθήματα οικονομετρίας

Του Πέτρου Γιώτη*

 

Ηταν μια από τις συνεδριάσεις-φιέστες του υπουργικού συμβούλιου. Μαζεύονται οι υπουργοί, καλούνται οι κάμερες και ο πρωθυπουργός εκφωνεί έναν «μπαλκονάτο» λόγο. Οταν πρωθυπουργός είναι ο Τσίπρας, θα πει μόνο ψέματα. Τονίστηκαν κατά κόρον τα ψέματα που εκφώνησε την περασμένη Δευτέρα, στην πρωτοχρονιάτικη συνεδρίαση-φιέστα του υπουργικού συμβούλιου, και δεν έχει νόημα να τα επαναλάβει η στήλη. Αντίθετα, θα επικεντρωθεί στη μία και μοναδική… αλήθεια που περιλαμβανόταν στον μακροσκελή μονόλογό του, κρυμμένη καλά πίσω από τη γενικολογία και την αοριστολογία.

«Στόχος μας δεν είναι να επιστρέψει η χώρα στην προ του 2010 περίοδο, κουβαλώντας τις ίδιες παθογένειες, τις ίδιες στρεβλώσεις και τις ίδιες αδυναμίες, που την οδήγησαν στη χρεοκοπία», είπε ο πρωθυπουργός σε μια αποστροφή της ομιλίας του. Ποιες είναι οι «παθογένειες», οι «στρεβλώσεις» και οι «αδυναμίες» στις οποίες ο ΣΥΡΙΖΑ δε θέλει να επιστρέψουμε; Προφανώς, αυτές που «θεράπευσαν» τα τρία Μνημόνια, τα οποία αποτέλεσαν διαδοχικούς κρίκους της ίδιας αλυσίδας, όπως ρητά αναφέρεται στο προοίμιο του τρίτου Μνημόνιου, που ο ίδιος ο Τσίπρας διαπραγματεύθηκε και υπέγραψε.

Φυσικά, οι συριζαίοι «σκίζουν τα ρούχα τους» όταν τους προσάπτεις κάτι τέτοιο. Είναι έτοιμοι να σε καταγγείλουν ως παραγωγό «fake news» και να σου πουν πως όταν ο πρωθυπουργός αναφέρεται στις παθογένειες του παρελθόντος αναφέρεται στη διαφθορά και στη διαπλοκή. Δεν είναι του παρόντος να το αναλύσουμε, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να τελειώνουμε μ’ αυτή τη μπούρδα. Η (υπαρκτή βεβαίως) διαφθορά βύθισε τον ελληνικό καπιταλισμό στην κρίση; Ακόμα κι ένας μη μαρξιστής (αλλά σοβαρός) οικονομολόγος θα καγχάσει μ’ αυτή την άποψη. Τρία χρόνια διακυβέρνησης από τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, που υποτίθεται πως δεν έχουμε διαφθορά, γιατί χρειάστηκε να βαθύνει αντί να χαλαρώσει η λεγόμενη μνημονιακή πολιτική, η πολιτική της σκληρής δημοσιονομικής λιτότητας (με διαρκή θύματα τις συντάξεις και τις κοινωνικές δαπάνες) και της κινεζοποίησης των εργαζόμενων; Αν το πρόβλημα ήταν η διαφθορά, τότε γιατί σακατεύτηκαν οι μισθοί στον ιδιωτικό καπιταλιστικό τομέα, γιατί αποσαθρώθηκαν οι εργασιακές σχέσεις στον ίδιο τομέα;

Οποιοσδήποτε στην Ευρώπη ακούσει τον Τσίπρα να δεσμεύεται ότι δε θα υπάρξει επιστροφή στις παθογένειες του παρελθόντος, θα καταλάβει ότι αυτός δεσμεύεται να εφαρμόσει τη «ρήτρα μη επιστροφής», για την οποία έχουν ήδη κάνει λόγο ανεπίσημα αξιωματούχοι των Βρυξελλών. Ορισμένοι δηλώνουν ευθέως ότι δεν έχουν καμιά εμπιστοσύνη στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, ότι το θεωρούν επιρρεπές στις πιέσεις του εκλογικού σώματος, γι’ αυτό και θεωρούν ότι η «ρήτρα μη επιστροφής» πρέπει να πάρει τη μορφή επίσημης συμφωνίας και η τήρησή της να εποπτεύεται από κάποιον μηχανισμό επιτροπείας. Σαν τη γερμανική «Χάντελσμπλατ», για παράδειγμα, που την περασμένη Τετάρτη πέταξε στα μούτρα των Τσιπραίων την εξής πατσαβούρα: «Η χώρα χρειάζεται να κάνει πολλά για να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη, εάν από τον Αύγουστο θέλει να αναχρηματοδοτηθεί πλήρως από τις αγορές. Ο Τσίπρας υπόσχεται στους οπαδούς του ότι τον Αύγουστο η χώρα θα σπάσει τα δεσμά από τα προγράμματα λιτότητας και θα εκδιώξει τους μισητούς δανειστές για πάντα από την Αθήνα. Αλλά αυτό είναι αυταπάτη. Γιατί έχει δεσμευτεί απέναντι στους δανειστές και με άλλα μέτρα λιτότητας μέχρι το 2022. Το 80% του ελληνικού κρατικού χρέους βρίσκεται στα χέρια δημοσίων δανειστών. Συνολικά 248 δισ. ευρώ κρατούν ευρωπαίοι δανειστές, άλλα 13 δισ. ευρώ χρωστά η Ελλάδα στο ΔΝΤ. Αρα η Αθήνα θα παραμείνει υπό την επιτήρηση των δανειστών μέχρι να  αποπληρώσει το χρέος της, που με τα σημερινά επιτόκια θα διαρκέσει μέχρι το 2059».

Κακιασμένοι Γερμανοί θα σου πει ο συριζαίος. Να συμφωνήσουμε -για να μην τον κακοκαρδίσουμε- όμως παρακαλούμε να πάμε στην ουσία. Τι ακριβώς θα πρέπει να «αναχρηματοδοτηθεί από τις αγορές» μετά τον προσεχή Αύγουστο; Το υπάρχον χρέος, φυσικά. Το οποίο δε λέει να μειωθεί, παρά το PSI, παρά τα «πρωτογενή πλεονάσματα». Γιατί δε μειώνεται ο όγκος του χρέους; Γιατί -ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο καταγράφονται τα διάφορα μεγέθη στον κρατικό προϋπολογισμό και στον προϋπολογισμό της γενικής κυβέρνησης – το ελληνικό κράτος εξακολουθεί κάθε χρόνο να καταγράφει ελλείμματα. Μπορεί το λεγόμενο «πρωτογενές αποτέλεσμα» (έσοδα μείον δαπάνες, χωρίς να λογαριάζονται οι τόκοι) να είναι θετικό, όμως μόλις προστεθούν οι τόκοι και τα χρεολύσια, προκύπτει ένα έλλειμμα «ναααα, μετά συγχωρήσεως», το οποίο δεν καλύπτεται από τα ισχνά έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά μπορεί να καλυφθεί μόνο με νέο δανεισμό.

Με τις έως τώρα μνημονιακές ρυθμίσεις, οι ιμπεριαλιστές δανειστές έχουν κανονίσει τις τοκοχρεολυτικές δόσεις μέχρι το 2022, έτσι που να μπορεί το ελληνικό κράτος να τις εξυπηρετεί, υπό την προϋπόθεση της εφιαλτικής λιτότητας. Ακόμα και αυτές τις «τακτοποιημένες» τοκοχρεολυτικές δόσεις δεν μπορεί να τις καλύψει μόνος του ο ελληνικός κρατικός προϋπολογισμός. Ο προϋπολογισμός πληρώνει τους τόκους, ενώ χορηγούνται νέα δάνεια με τα οποία πληρώνονται τα χρεολύσια. Για να το πούμε απλά, με τη σκληρή λιτότητα πληρώνονται οι τόκοι, ενώ ο δανεισμός παραμένει στα ίδια επίπεδα, αφού οι δανειακές δόσεις που αποδεσμεύονται μετά από κάθε αξιολόγηση χρησιμοποιούνται για την αποπληρωμή χρεολυσίων και για την πληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών του ελληνικού Δημόσιου (δηλαδή, το κράτος παίρνει δανεικά για να πληρώσει οφειλές σε εργολάβους και προμηθευτές του).

Μετά το 2022 αρχίζει το… κλάμα. Οι τοκοχρεολυτικές δόσεις εκτινάσσονται στα ύψη. Και το ελληνικό κράτος θα πρέπει να βρει από τις «αγορές», δηλαδή από τους σπεκουλάντες του διεθνούς χρηματιστικού κεφάλαιου, νέα δάνεια για να πληρώνει τις τοκοχρεολυτικές δόσεις  των παλιών δανείων. Ολοι ξέρουν πως με την εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η διάρθρωση του ελληνικού χρέους, δεν υπάρχει περίπτωση οι «αγορές» να δώσουν δάνεια μεγάλης διάρκειας (π.χ. δεκαετούς), χωρίς να ζητήσουν «τ’ άντερά τους σε επιτόκια». Ολοι ξέρουν πως το ελληνικό κρατικό χρέος πρέπει να αναδιαρθρωθεί και πάλι (κυρίως με την επιμήκυνση λήξεων ομολόγων), σε τρόπο ώστε οι ετήσιες τοκοχρεολυτικές δόσεις να είναι «εξυπηρετήσιμες». Δηλαδή, να μπορεί το ελληνικό κράτος να δανειστεί από τις «αγορές» με «λογικά» επιτόκια, αφού αυτές θα έχουν «πειστεί» ότι με τη νέα αναδιάρθρωση το ελληνικό κράτος  όντως θα μπορεί να αποπληρώνει τις ετήσιες τοκοχρεολυτικές του δόσεις και δε θα κηρύξει στάση πληρωμών λόγω αδυναμίας πληρωμής.

Ποιος θα κάνει τη νέα αναδιάρθρωση; Οι σημερινοί δανειστές, δηλαδή το Eurogroup στο οποίο ανήκουν οι μηχανισμοί EFSF και ESM, δηλαδή η Γερμανία που είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος και έχει βαρύνοντα (για να μην πούμε ηγεμονικό) ρόλο στο Eurogroup. Εδώ, λοιπόν, έρχεται η «Χάντελσμπλατ» και πετάει την πατσαβούρα στα μούτρα των Τσιπραίων. Εμείς, όμως θα κάνουμε μια… υπέρβαση εργασίας. Θα θεωρήσουμε ότι ο Τσίπρας και ο Τσακαλώτος, με την ισχυρή προσωπικότητά τους και τη γοητεία που προκύπτει απ’ αυτή, θα πείσουν τους ιμπεριαλιστές δανειστές και κυρίως τους Γερμανούς (ας δεχτούμε και το καλαμπούρι ότι τα πράγματα θ’ αλλάξουν τώρα που έφυγε από τη γερμανική κυβέρνηση ο… ιδεοληπτικός πουριτανός Σόιμπλε) να τους δώσουν μια «καθαρή» έξοδο από τα Μνημόνια. Δηλαδή, να μην τους βάλουν νέα αυστηρή επιτροπεία και να τους δώσουν τα «μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος».

Τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο; Οτι θα αναδιάρθρωναν το χρέος μεσοπρόθεσμα, δηλαδή το πολύ για μια πενταετία μετά το 2022. Τι θα πρέπει να κάνει η όποια ελληνική κυβέρνηση αυτή την περίοδο; Να έχει μια τέτοια δημοσιονομική πολιτική που θα της επιτρέπει να αναχρηματοδοτεί το χρέος, δανειζόμενη από τις «αγορές». Αν όλα πάνε καλά, μέχρι το 2060 θα πρέπει το ελληνικό κρατικό χρέος, χωρίς να μειωθεί σημαντικά σε ονομαστικούς όρους, να αλλάξει και πάλι χέρια. Από τον EFSF/ESM, δηλαδή από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, να περάσει στα χέρια των «αγορών». Οι «αγορές», βέβαια, θα δανείζουν με επιτόκια υψηλότερα σε σχέση μ’ αυτά του EFSF/ESM, οπότε μακροπρόθεσμα ο όγκος του χρέους θα έχει την τάση να αυξάνεται και θα απαιτεί υψηλότερες ετήσιες τοκοχρεολυτικές δόσεις, όμως ας το παραβλέψουμε αυτό, ας κάνουμε ότι δεν το είδαμε.

Θα έχουμε, λοιπόν, μια περίοδο περίπου 40 ετών, στη διάρκεια της οποίας το ελληνικό κράτος θα πρέπει να δανείζεται από τις «αγορές» και να αποπληρώνει τον EFSF/ESM (το ΔΝΤ το αφήνουμε απέξω, γιατί δεν είναι μεγάλα τα ποσά που έχει δανείσει) και τις «αγορές», των οποίων τα ομόλογα θα λήγουν (εννοείται πως σε όλους θα πρέπει να πληρώνει τα ετήσια κουπόνια των τόκων). Ποια δημοσιονομική πολιτική θα μπορεί να υπηρετήσει μια τέτοια πολιτική δανεισμού/αποπληρωμής, σε τρόπο ώστε οι «αγορές» να πείθονται ότι όλα πάνε καλά και επομένως δεν παίρνουν ρίσκο δανείζοντας το ελληνικό κράτος με «λογικά» επιτόκια;

Φτάσαμε στην καρδιά του ζητήματος που εξετάζουμε. Εδώ δε χωράει η μπουρδολογία με την οποία οι λογογράφοι γεμίζουν τις ομιλίες του Τσίπρα. Εδώ απαιτούνται συγκεκριμένες οικονομικές προβλέψεις. Θα πρέπει να μας πουν ότι η δημοσιονομική πολιτική θα χαλαρώσει σε συγκεκριμένους τομείς και ότι αυτή η χαλάρωση είναι απολύτως συμβατή με τις υποχρεώσεις εξυπηρέτησης/αναχρηματοδότησης του χρέους που «με το λόγο» (και όχι με κάποια νέα συμφωνία μνημονιακού τύπου) θα έχουν αναληφθεί έναντι των ιμπεριαλιστών δανειστών.

Ας μην κοροϊδευόμαστε. Οταν το χρέος παραμένει στα ίδια δυσθεώρητα επίπεδα  και υπάρχει υποχρέωση εξυπηρέτησής του, το ρυθμό της οποίας θα καθορίζουν οι ίδιοι οι ιμπεριαλιστές δανειστές, μόνο με μια δημοσιονομική πολιτική σκληρής λιτότητας, ίδια με τη σημερινή, θα μπορεί αυτό να γίνει. Γι’ αυτό και οι δανειστές δεν πρόκειται να εκχωρήσουν κανέναν ουσιαστικό βαθμό ελευθερίας στις ελληνικές κυβερνήσεις. Θα βάλουν τέτοιες ρήτρες ώστε να μπορούν να ελέγχουν απόλυτα το μετα-μνημονιακό καθεστώς.

Αυτό δεν είναι ένα αυθαίρετο συμπέρασμα. Οι πρώτες ρήτρες έχουν ήδη μπει, άσχετα αν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ κάνουν πως δεν τις θυμούνται. Μάλιστα, πρέπει να θυμίσουμε τις «κόκκινες γραμμές» που τραβούσαν (πάντοτε στα λόγια) πέρσι τέτοια εποχή: «Δεν υπογράφουμε συμφωνία για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, χωρίς να πάρουμε τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος», έλεγαν ο Τσίπρας, ο Τσακαλώτος και οι αποδέλοιποι. Δυο μήνες μετά είχαν υπογράψει «τα πάντα όλα», από τα οποία αξίζει να θυμηθούμε αυτά που μας ενδιαφέρουν στην ανάλυση που κάνουμε.

– Προνομοθέτησαν μέτρα καθαρά αντιλαϊκά για το 2019 (μείωση των συντάξεων έως 18%) και για το 2020 (μείωση του αφορολόγητου για μισθωτούς και συνταξιούχους), ξεπερνώντας και τον τυπικό χρονικό ορίζοντα της σημερινής κυβέρνησης και Βουλής.

– Συμφώνησαν σε «πρωτογενή πλεονάσματα» ύψους 3,5% του ΑΕΠ για κάθε χρόνο μέχρι και το 2022, ξεπερνώντας το χρονικό όριο της σημερινής κυβέρνησης και αγγίζοντας το χρονικό όριο και της επόμενης.

– Συμφώνησαν σε «πρωτογενή πλεονάσματα» λίγο πάνω από το 2% του ΑΕΠ ετησίως για την περίοδο από το 2023 μέχρι το 2060, ξεπερνώντας τον χρονικό ορίζοντα πολλών μελλοντικών κυβερνήσεων.

– Στα περιβόητα «αντίμετρα», που υπό όρους θα εφαρμοστούν μετά το 2020, υπάρχουν ρυθμίσεις προνοιακού/φιλανθρωπικού χαρακτήρα, ενώ εξέχουσα θέση κατέχει η μείωση του φορολογικού συντελεστή κερδών των επιχειρήσεων.

Δε χρειάζεται να το πολυσυζητάμε, λοιπόν. Ακόμα και ένας μέτριος οικονομέτρης θα σας πει πως μόνο με τη συνέχιση της μνημονιακής δημοσιονομικής πολιτικής μπορεί να υπηρετηθεί η πολιτική αποπληρωμής/αναχρηματοδότησης του υπέρογκου κρατικού χρέους. Οι πρώτες συμφωνίες για τη μετα-μνημονιακή περίοδο έρχονται να επιβεβαιώσουν αυτή την εκτίμηση. Αξίζει ίσως τον κόπο να θυμίσουμε τι έλεγαν οι συριζαίοι μέχρι τον Γενάρη του 2015 που ανέλαβαν τη διοίκηση του ελληνικού κράτους. Ο οικονομέτρης Δραγασάκης έλεγε (και όχι μόνο μια φορά), πως καμιά δημοσιονομική πολιτική δεν μπορεί να εξυπηρετήσει αυτό το υπέρογκο χρέος, χωρίς να έχει τα εφιαλτικά χαρακτηριστικά της δημοσιονομικής πολιτικής των Μνημονίων. Γι’ αυτό και χρειάζεται «να διαγραφεί το μεγαλύτερο μέρος του» (πάνω από 60% έλεγε ο Τσίπρας) και για το υπόλοιπο να υπάρξει «περίοδος χάριτος», «ρήτρα ανάπτυξης» κτλ.

Φυσικά, όλα αυτά τα έχουν κάνει γαργάρα. Οχι όμως και να τους αφήσουμε να παραμυθιάζουν  τον ελληνικό λαό, τάζοντάς του «μετα-μνημονιακούς παραδείσους». Οσο για μας, η θέση μας είναι καθαρή από την αρχή: διαγραφή του χρέους από μια σοσιαλιστική Ελλάδα. Αυτή είναι η μόνη ρεαλιστική διέξοδος.

Πέτρος Γιώτης

ΠΗΓΗ: Σάββατο 13 Ιανουαρίου 2018, http://www.eksegersi.gr/issue/946/zoom/30002…82

Σημείωση: Κάποιες απο τις υπογραμμίσεις έγιναν από τΜτΒ. Η φωτογραφία του συγγραφέα αλιεύτηκε από το διαδύκτιο.