Ναι ή όχι στην εξόρυξη του χρυσού; Μια απάντηση από έναν καθηγητή Εδαφολογίας
Συνέντευξη του Κυριάκου Παναγιωτόπουλου* στον Γιάννη Πανταζόπουλο**
Στον αστερισμό του χρυσού κινείται η χώρα αυτές τις μέρες, αφού η μεγαλύτερη ξένη επένδυση στην Ελλάδα στον τομέα της εξόρυξης χρυσού –από την εταιρεία Eldorado Gold– έχει εξελιχθεί στην πιο επεισοδιακή των τελευταίων ετών.
«Αυτές οι καθυστερήσεις έχουν αρνητικές επιπτώσεις στα κόστη και τον προγραμματισμό της Eldorado και τελικά υπονομεύουν τη δυνατότητά μας να προωθήσουμε αποτελεσματικά την ανάπτυξη και λειτουργία αυτών των περιουσιακών στοιχείων», σημείωσε στην ανακοίνωσή της η εταιρεία, ενώ ο George Burns, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Eldorado Gold, σχολίασε: «Είναι εξαιρετικά ατυχές να βρισκόμαστε σε αυτό το αδιέξοδο όταν θα έπρεπε να υλοποιούμε ένα σημαντικό επιχειρηματικό σχέδιο και να προσθέτουμε άλλες 1.200 θέσεις εργασίας στο σημερινό εργατικό δυναμικό μας, περίπου 2.400 ατόμων, στην Ελλάδα. Πάντως, η ημερομηνία-κλειδί είναι η 22η Σεπτεμβρίου, οπότε εκπνέει το τελεσίγραφο της εταιρείας προς την ελληνική κυβέρνηση».
Ειδικότερα, το σκηνικό έχει ως εξής: υπέρμαχοι και πολέμιοι της μεταλλευτικής δραστηριότητας στη βορειοανατολική Χαλκιδική, μια καναδική εταιρεία που απειλεί να φύγει από τη χώρα ακόμα μια φορά, όπως είχε απειλήσει να κάνει τον Αύγουστο του 2015 και τον Ιανουάριο του 2016, απώλεια θέσεων εργασίας που φημολογείται ότι θα ξεπερνούν τις 2.000, περιβαλλοντικές επιπτώσεις, φόβος νέων διαπληκτισμών και «ρήγμα» στην τοπική κοινωνία. Όλα τα παραπάνω συναποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά μιας υπόθεσης που προκαλεί αναβρασμό στην πολιτική και κοινωνική ζωή. «Ο τόπος δεν χωράει άλλους ανέργους», «έξω οι χρυσοθήρες», «με πόσο χρυσάφι αλλάζεις το καθαρό νερό σου», είναι μερικά από τα συνθήματα που θα συναντήσεις στην περιοχή της Χαλκιδικής, τα οποία περιγράφουν τις συνθήκες ενός «ακήρυχτου διχασμού» και αποτυπώνουν την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα.
Ναι ή όχι στην εξόρυξη του χρυσού;
Πρόκειται, τελικά, για μια χρυσοφόρο επένδυση που θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας ή για μια επικείμενη οικολογική καταστροφή που θα επηρεάσει τις επόμενες γενιές; Τις απαντήσεις δίνει ο ομότιμος καθηγητής Εδαφολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κυριάκος Παναγιωτόπουλος, ο οποίος ασχολείται με το συγκεκριμένο ζήτημα περισσότερο από μία δεκαετία.
Η επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στις Σκουριές θα έχει σοβαρές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις είτε στον πρωτογενή τομέα παραγωγής (γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, υλοτομία, αλιεία) είτε στον δευτερογενή (μεταποίηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων), καθώς και στον τριτογενή, κυρίως στον τουρισμό.
Οι λόγοι των αντιδράσεων
Τέτοιου μεγέθους δραστηριότητα σε μια περιοχή ιδιαίτερου κάλλους που θα προκαλέσει τόσο μεγάλη και μη αναστρέψιμη καταστροφή δεν έχει επιχειρηθεί ποτέ ξανά στη χώρα μας. Με αυτό ως δεδομένο, οι κάτοικοι της περιοχής, και όχι μόνο, αντέδρασαν και αντιδρούν μαζικά, ανεξάρτητα από ιδεολογίες και πολιτικές πεποιθήσεις, κι έχουν δημιουργήσει ένα πρωτοφανές για τα δεδομένα της περιοχής, εμβληματικό, ζωντανό και αγωνιστικό κίνημα, το Κίνημα των Σκουριών. Πρόκειται για ένα κίνημα που γνώρισε από πολύ κοντά την αστυνομική καταστολή και τις δικαστικές διώξεις. Αναλογιστείτε ότι η απήχηση αυτού του κινήματος έφτασε μέχρι τους αυτόχθονες πληθυσμούς του Αμαζονίου, εκπρόσωποι των οποίων επισκέφτηκαν την περιοχή για να δουν τι ακριβώς συμβαίνει και να γνωρίσουν μέλη του κινήματος από κοντά.
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις – Συνέπειες
Αποστράγγιση του κατάφυτου όρους Κάκαβος (όπου βρίσκεται η θέση Σκουριές), το οποίο τροφοδοτεί με νερό περίπου τη μισή Χαλκιδική. Επακόλουθη καταστροφή του δάσους και εξαφάνιση της άγριας πανίδας. Επιφανειακή εξόρυξη (24.000 τόνοι την ημέρα) με χρήση εκρηκτικών (4-6 τόνοι την ημέρα), διασπορά στην ατμόσφαιρα χιλιάδων τόνων σκόνης πετρώματος που περιέχει χαλαζία, αμίαντο και βαρέα μέταλλα, όλα τοξικά για τον άνθρωπο, τα ζώα και τα φυτά. Η λεπτή αυτή σκόνη θα μετακινηθεί με τον άνεμο και θα καλύψει ακόμη και μακρινές περιοχές.
Παράλληλα, κατασκευή δύο χωμάτινων φραγμάτων ύψους περίπου 150 μέτρων σε μια ιδιαίτερα σεισμογόνο περιοχή για τη δημιουργία λιμνοδεξαμενών, στις οποίες θα αποτεθούν τα τοξικά απόβλητα, τα οποία υπολογίζονται σε περίπου 66 εκατομμύρια τόνους της επεξεργασίας του εξορυσσόμενου πετρώματος. Η επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στις Σκουριές θα έχει σοβαρές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις είτε στον πρωτογενή τομέα παραγωγής (γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, υλοτομία, αλιεία) είτε στον δευτερογενή (μεταποίηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων), καθώς και στον τριτογενή, κυρίως στον τουρισμό. Τέτοιου μεγέθους δραστηριότητα σε μια περιοχή ιδιαίτερου κάλλους που θα προκαλέσει τόσο μεγάλη και μη αναστρέψιμη καταστροφή δεν έχει επιχειρηθεί ποτέ ξανά στη χώρα μας. Τέτοιου μεγέθους δραστηριότητα σε μια περιοχή ιδιαίτερου κάλλους που θα προκαλέσει τόσο μεγάλη και μη αναστρέψιμη καταστροφή δεν έχει επιχειρηθεί ποτέ ξανά στη χώρα μας.
Οι μύθοι – Υπάρχει κάτι θετικό;
Α) Η μεταλλευτική δραστηριότητα ασκείται στην περιοχή από την αρχαιότητα, επομένως μπορεί να συνεχιστεί;
Είναι αλήθεια ότι ένα μέρος αυτής της περιοχής έχει μακρά μεταλλευτική ιστορία. Αλλά ο βαθμός και οι μέθοδοι εκμετάλλευσης που εφαρμόζονταν παλιότερα διαφέρουν πάρα πολύ από αυτές που σχεδιάζεται να εφαρμοστούν. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ποσότητα που εξορυσσόταν στο παρελθόν κατά τη διάρκεια ενός έτους τώρα σχεδιάζεται, και είναι τεχνικά δυνατό, να εξορύσσεται σε ένα 24ωρο. Επιπλέον, δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην περιοχή επιφανειακή εξόρυξη, επομένως δεν είναι γνωστές οι συνέπειες αυτής της δραστηριότητας στους εργαζόμενους και σε κατοίκους των γύρω περιοχών.
Β) Τέτοιου είδους δραστηριότητες ασκούνται σε άλλες χώρες, γιατί όχι κι εδώ;
Αυτό πράγματι συμβαίνει, για παράδειγμα στον Καναδά και στις σκανδιναβικές χώρες, αλλά τέτοιες δραστηριότητες αναπτύσσονται σε σημεία που απέχουν εκατοντάδες χιλιόμετρα από κατοικημένες περιοχές. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, περίπου ο μισός πληθυσμός του Δήμου Αριστοτέλη (οι κάτοικοι των χωριών Μεγάλη Παναγία, Νεοχώρι, Παλαιοχώρι, Στάγειρα, Γομάτι, Στρατονίκη, Αρναία) ζει σε απόσταση μικρότερη των 10 χιλιομέτρων από τις Σκουριές.
Γ) Έχουμε χρυσό, γιατί να μην τον εκμεταλλευτούμε;
Καταρχάς, ο τίτλος της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός» ίσως να είναι παραπλανητικός, καθώς το 95% των μετοχών ανήκει σε πολυεθνική εταιρεία (Eldorado Gold), επομένως ο πιθανολογούμενος χρυσός δεν θα είναι ελληνικός.
Η επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στις Σκουριές, πέρα από λίγες και προσωρινές θέσεις εργασίας, δεν πρόκειται να προσφέρει τίποτα θετικό στην περιοχή.
Απώλεια θέσεων εργασίας
Πράγματι μιλάμε για θέσεις εργασίας, ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης, και λέγεται αρκετά συχνά ότι αυτές οι θέσεις εργασίας θα είναι περισσότερες από 5.000. Αλλά στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της «Ελληνικός Χρυσός» αναφέρεται ότι θα απασχολούνται 1.300 άτομα από τον 9ο χρόνο λειτουργίας των μεταλλείων κι έπειτα. Δεν αναφέρεται όμως πουθενά, ούτε διατυπώνεται από κανέναν –από τους υποστηρικτές της επέκτασης της μεταλλευτικής δραστηριότητας–, πόσες θέσεις εργασίας θα χαθούν οριστικά από άλλες δραστηριότητες. Για παράδειγμα, στον τουρισμό και στα συναφή επαγγέλματα, στη γεωργία, στην κτηνοτροφία, στην αλιεία, στη μελισσοκομία, στη μεταποίηση και στις κατασκευές, που μπορούν να ασκούνται για πάντα.
Εξάλλου, κανείς απ’ όσους αντιτίθενται σε αυτή την επέκταση δεν ζητά να διακοπούν οι μεταλλευτικές δραστηριότητες, όπου αυτές ασκούνται από χρόνια, και να χάσουν τη δουλειά τους οι εργαζόμενοι. Εκείνο για το οποίο αγωνίζονται οι κάτοικοι της περιοχής, της Χαλκιδικής αλλά και της Βόρειας Ελλάδας, είναι να σταματήσει άμεσα η επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στις Σκουριές, να αποκατασταθεί το περιβάλλον που έχει βάναυσα υποβαθμιστεί και να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους τα παλαιά μεταλλεία με μειούμενο ρυθμό. Εξάλλου, σε έργα αποκατάστασης του περιβάλλοντος μπορούν να απασχοληθούν πολύ περισσότεροι εργαζόμενοι και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
* Ο Κυριάκος Παναγιωτόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής εδαφολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
** Ο Γιάννης Πανταζόπουλος είναι δημοσιογράφος. Σπούδασε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστήμιου, (j.pantazopoulos@yahoo.gr)
ΠΗΓΗ: 13.09.2017, www.lifo.gr.
