Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ:

Νομίζετε ότι ο πρωθυπουργός έχει την παραμικρή εξουσία; Ξυπνήστε, η αληθινή εξουσία είναι το Καρτέλ. Ξέρετε τι μου θυμίζουν όλοι αυτοί, όταν βγαίνουν από τα υπουργικά συμβούλια; Πιγκουΐνους που χειροκροτούν άλλους πιγκουΐνους, επάνω σε πάγο που λιώνει.

 

  Του Βασίλη Βιλιάρδου*

 

Στα πλαίσια του κειμένου του Γάλλου συγγραφέα M.Crespy (τίτλος μας), φταίνε αλήθεια οι Βρετανοί για την πλήρη επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού στη χώρα τους, η οποία τους κατέστησε «προτεκτοράτο», «μπάτλερ» καλύτερα των Η.Π.Α. του Καρτέλ και του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ή μήπως η πολιτική της M.Thatcher; Είναι ένοχοι οι Γερμανοί για την προβλεπόμενη χρεοκοπία του Ευρώ και την διάλυση της Ευρωζώνης, ή μήπως η πολιτική της A.Merkel; 

Πως είναι δυνατόν να ψηφίζουμε πολιτικούς «ηγέτες», οι οποίοι δεν έχουν γράψει ούτε ένα βιβλίο ή έστω κάποια άρθρα, σχετικά με τις απόψεις τους – όπως ευτυχώς έκανε ο Αμερικανός B.Obama και ο Γερμανός H.Smith; Πως είναι δυνατόν να ακούμε «εκθέσεις ιδεών» των πολιτικών (παρουσία των «ειδημόνων» των ΜΜΕ), οι οποίοι δεν έχουν ποτέ ασχοληθεί με την πραγματική οικονομία, δεν δίνουν καμία σαφή απάντηση και δεν έχουν ποτέ αναλύσει γραπτά, τεκμηριωμένα, με υπευθυνότητα και με συνέπεια τις απόψεις τους – αλλά μόνο μιλούν, «φάσκοντας και αντιφάσκοντας»;

Πως είναι δυνατόν να ανεχόμαστε κυβερνήσεις, οι οποίες υπεξαιρούν την ψήφο μας με προεκλογικά προγράμματα, τα οποία ποτέ δεν εφαρμόζουν; Πως είναι δυνατόν να επιτρέπουμε να μας κοροϊδεύουν οι πολιτικοί, αναφερόμενοι για παράδειγμα σε επιλεκτικές χρεοκοπίες, σε μερικές αθετήσεις πληρωμών δηλαδή, οι οποίες θα μας τοποθετήσουν μία για πάντα στο διεθνή «Τειρεσία» των αγορών, καθιστώντας μας αναξιόχρεη αποικία της Γερμανίας; Είναι τόσο δύσκολο αλήθεια να καταλάβουν ότι, η χρεοκοπία παραμένει χρεοκοπία, όπως και αν την ονομάσει κανείς, ενώ ανοίγει αυτόματα το «κουτί της Πανδώρας»;

Περαιτέρω, πως είναι δυνατόν να τοποθετείται «γενικό πωλητήριο» σε τιμές ευκαιρίας στην Ελλάδα, από μία εντελώς «απορυθμισμένη» κυβέρνηση κάτω τις εντολές των παιδιών του Σικάγου, η οποία δεν νομιμοποιείται πλέον από τους Πολίτες; Δεν υπάρχει τίποτα πια στη χώρα μας που να μπορεί να τη σταματήσει;      

Από την άλλη πλευρά, φταίνε μήπως οι Έλληνες για την ανικανότητα, την κακοδιαχείριση, τη διαπλοκή και τη διαφθορά των τελευταίων κυβερνήσεων τους, οι οποίες έχουν το θράσος να τους κατηγορούν διεθνώς σαν φοροφυγάδες, όταν το δημόσιο δεν προσφέρει το παραμικρό αντίκρισμα για τη φορολόγηση τους – ενώ παρέχει πλήρη «αμνηστία» στις φοροαποφεύγουσες πολυεθνικές, έχοντας αποσυναρμολογήσει το Κράτος Δικαίου;

Όταν μόνο το κόστος της ιδιωτικής Υγείας και της Παιδείας ανέρχεται τουλάχιστον στο 20% των εισοδημάτων των Ελλήνων Πολιτών (περί το 10% σε όρους ΑΕΠ), ενώ σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι σχεδόν μηδενικό, πως μπορεί κανείς να τους κατηγορεί για μειωμένη φορολόγηση; Εάν στο 24% των φόρων επί του ΑΕΠ που πληρώνουν οι Έλληνες προσθέσουμε το παραπάνω 10%, δεν θα αναδεικνυόταν άμεσα η Ελλάδα στην «φορολογική πρωταθλήτρια» της ΕΕ;   

Από την άλλη πλευρά βέβαια, πως είναι δυνατόν σύσσωμοι όλοι οι Έλληνες να κατηγορούν διαχρονικά και σε σταθερή βάση τη χώρα τους, χωρίς να αναλαμβάνει κανείς την τελική ευθύνη; Τι έχει προσφέρει μέχρι σήμερα αλήθεια η συλλογική «θυματοποίηση» των Ελλήνων, οι οποίοι ενοχοποιούν συνεχώς «εαυτούς και αλλήλους», χωρίς να γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει σε άλλες, δήθεν εξελιγμένες χώρες;            

Συνεχίζοντας, φταίνε οι Ιρλανδοί ή οι Αμερικανοί Πολίτες για την απίστευτη αυθαιρεσία των κυβερνήσεων τους να τους επιβαρύνουν με τις απώλειες των ιδιωτικών τραπεζών – οι οποίες πλέον κοινωνικοποιούν τις ζημίες τους, ιδιωτικοποιώντας τα κέρδη, χωρίς να αναλαμβάνουν την παραμικρή ευθύνη (ετεροβαρές ρίσκο) για τις όποιες λανθασμένες τοποθετήσεις τους;      

Φταίνε οι Αυστριακοί, οι Ολλανδοί ή οι Φιλανδοί Πολίτες για την έξαρση του φασισμού στις χώρες τους, οι Δανοί για το μονομερές κλείσιμο των συνόρων τους και οι Ισπανοί για το μίσος των «αγανακτισμένων» στις πλατείες τους, οι οποίες κατηγορούν τους Γερμανούς για ευρωναζισμό; Φταίνε οι Ιταλοί για την επέλαση της κινεζικής μαφίας στο κράτος τους (άρθρο μας), ή μήπως οι Έλληνες για την καταδίκη τους να συντηρούν το μεγαλύτερο λαθρομεταναστευτικό γκέτο του πλανήτη;      

Φταίνε αλήθεια οι Ευρωπαίοι Πολίτες για τις παλινωδίες, για τα απίστευτα λάθη και τις τρομακτικές παραλήψεις, οι οποίες «μετάλλαξαν» μία περιορισμένη κρίση χρέους σε μία παγκόσμια απειλή, ή μήπως οι γραφειοκράτες της Κομισιόν, οι οποίοι πράττουν ελάχιστα, ενδιαφέρονται μόνο για την καρέκλα τους  και συζητούν χωρίς τελειωμό; Είναι επιθυμία των Γερμανών η κατάκτηση της Ευρώπης ή μήπως το «σκοτεινό όραμα» μίας μερκαντιλίστριας καγκελαρίου – μίας ανατολικογερμανίδας καλύτερα, η οποία δεν έχει καταλάβει τίποτα από την Ιστορία της;

Φταίνε οι Έλληνες, οι Ιρλανδοί και οι Πορτογάλοι πολίτες για την αδιαμαρτύρητη υποταγή των κυβερνήσεων τους στις εντολές των διεθνών συνδίκων του διαβόλου οι οποίοι, επικαλούμενοι με απίστευτο θράσος το πικρό, το δηλητηριώδες καλύτερα φάρμακο τους, έχουν λεηλατήσει μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη; Η μήπως πιστεύει κανείς ότι θέλουν να τους ξαναδούν οι Αργεντινοί, οι Βραζιλιάνοι, οι Ασιάτες και όλα τα υπόλοιπα θύματα τους;

Φταίνε οι Γάλλοι για τα τεράστια λάθη στην οικονομία τους, τα οποία τους υποχρεώνουν να υποταχθούν στις απαιτήσεις της πρωσικής Γερμανίας ή μήπως ο πρόεδρος τους, ο οποίος ενδιαφέρεται περισσότερο για τις ιδιωτικές του «απολαύσεις», παρά για το μέλλον της Γαλλίας; Πιστεύει κανείς ότι ο Έλληνας, ο Ιρλανδός, ο Ισπανός, ο Πορτογάλος ή ο Ιταλός «πρωθυπουργός των σκανδάλων», έχουν τη δυνατότητα να κυβερνήσουν σωστά τις χώρες τους – πόσο μάλλον να συμβάλλουν στη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, όπου απαραίτητη προϋπόθεση είναι η δημοσιονομική μεταφορά κεφαλαίων και όχι η απλή έκδοση ευρωομολόγων;

Φταίνε οι Πολίτες των δυτικών χωρών, οι οποίοι υποχρεώνονται να επιβιώσουν σε ένα «τραπεζοκεντρικό» σύστημα, το οποίο δεν μπορεί να τους εξασφαλίσει την απασχόληση, καθώς επίσης μία σχετικά δίκαιη αναδιανομή των εισοδημάτων – με φωτεινή εξαίρεση εδώ τη Γερμανία, η οποία όμως τα καταφέρνει εις βάρος των «εταίρων» της, με τη βοήθεια ακόμη και της «Διεθνούς Διαφθοράς ΑΕ»;   

Έχουν τη δυνατότητα οι Σουηδοί, οι Νορβηγοί, οι Πολωνοί και όλοι οι άλλοι Ευρωπαίοι δήθεν «κυβερνήτες» να «υψώσουν τη φωνή τους» στη Γερμανία της εξουσιομανούς καγκελαρίου, της λαϊκίστριας Bild και του «μελανού» Spiegel – η οποία επιβουλεύεται τα μέγιστα την Ειρήνη, την Ευημερία και την Ελευθερία της ηπείρου μας;

Μήπως αλήθεια ο βασιλιάς, όλοι αυτοί οι βασιλιάδες δηλαδή είναι γυμνοί και εμείς επιμένουμε να μην θέλουμε να το δούμε, επειδή θεωρούμε ότι δεν έχουμε εναλλακτικές επιλογές; Είτε όμως εμείς το βλέπουμε, είτε όχι, μήπως οι πανέξυπνες αγορές το έχουν ήδη διακρίνει, έχοντας αποφασίσει για το μέλλον της Ευρώπης; Είναι δυνατόν να μην γνωρίζουν οι αγορές ότι πρόκειται για μία ολοκληρωτική κρίση της πολιτικής και όχι για μία απλή κρίση χρέους, η οποία θα μπορούσε εύκολα να επιλυθεί, εάν υπήρχε η απαιτούμενη σοβαρότητα;

Η ΕΤΥΜΗΓΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ

Όταν επισκέπτεται κανείς σήμερα την Ιταλία, την Ελλάδα, την Ισπανία ή το Βέλγιο, δεν διακρίνει ότι όλες αυτές οι χώρες ευρίσκονται λίγο πριν από την οικονομική κατάρρευση – ότι είναι πολύ πιθανόν να μην βρουν ξανά δανειστές, για την κάλυψη των πιστωτικών τους αναγκών.

Όμως, από το ξεκίνημα της προηγούμενης εβδομάδας, τα ομόλογα του Ιταλικού δημοσίου ευρίσκονται σε ελεύθερη πτώση – με τα επιτόκια δανεισμού της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης να ξεπερνούν το «κρίσιμο όριο» του 5%. Παράλληλα, η ΕΚΤ αύξησε τα παρεμβατικά επιτόκια στο 1,5% εν μέσω κρίσης – μία ενέργεια που ωφελεί αποκλειστικά και μόνο τη γερμανική οικονομία, στην οποία εισρέουν πλέον τεράστιες ποσότητες χρήματος σε «τιμή ευκαιρίας», ευθέως ανάλογες με την απόσυρση δανειακών κεφαλαίων από τις χώρες του Νότου (για τις οποίες η αύξηση των επιτοκίων είναι η χαριστική βολή). 

Οι διεθνείς επενδυτές λοιπόν αποσύρουν τα χρήματα τους από την Ιταλία τόσο γρήγορα και τόσο μαζικά, όσο ποτέ άλλοτε μέχρι σήμερα – γεγονός που έχει προβληματίσει ακόμη και τους πλέον ειδικούς στον τομέα. Κατανοώντας προφανώς ότι η χώρα δεν πρόκειται να αποφύγει το μοιραίο, αφού είναι αντιμέτωπη με δημόσιο χρέος που υπερβαίνει το 120% του ΑΕΠ της (με κριτήρια ΔΝΤ, έτσι όπως λειτούργησαν στην Ελλάδα, όπου στα χρέη προστίθενται ενδεχόμενες «κρυφές» οφειλές δημοσίων οργανισμών, δήμων κλπ., μάλλον θα ξεπερνούσε το 150%), οι αγορές φαίνεται ότι έχουν καταδικάσει ήδη την Ιταλία.

Περαιτέρω, εάν σκεφθεί κανείς ότι, το συνολικό χρέος της Ιταλίας είναι της τάξης του 1,9 τρις €, εκ των οποίων λήγουν τέλη Αυγούστου τα 130 δις € (οπότε πρέπει να εκδοθούν νέα ομόλογα για την κάλυψη τους), ενώ εντός των επομένων δώδεκα μηνών το ποσόν αυξάνεται στα 310 δις €, θα καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος – καθώς επίσης την αδυναμία του υφισταμένου ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης να επέμβει.

Εκτός αυτού, η Ιταλία πρέπει να εκδώσει νέα ομόλογα εντός των επομένων τριών μηνών, ύψους περί τα 40 δις €, για την κάλυψη των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού της – ομόλογα τα οποία θα προστεθούν στα 130 δις € που λήγουν τον Αύγουστο. 

Χωρίς να επεκταθούμε σε λεπτομέρειες συμπεραίνουμε εύκολα ότι, η συμφωνία (πρόγραμμα λιτότητας) που υπογράφηκε βιαστικά από το Κοινοβούλιο της χώρας, η οποία προβλέπει εξοικονόμηση πόρων συνολικού ύψους 47 δις € έως το 2014, είναι μάλλον σταγόνα στον ωκεανό – ειδικά όταν η ιταλική οικονομία λειτούργησε με μέσο ρυθμό ανάπτυξης 0,1% τα τελευταία χρόνια (1,6% ο μέσος της Ευρωζώνης), ενώ αποβιομηχανοποιήθηκε κατά -15% τα τελευταία πέντε.  

Επομένως, το παιχνίδι πλησιάζει στο τέλος του – αφού το μέγεθος της Ιταλίας είναι τέτοιο που ο δανεισμός της πολύ δύσκολα θα καλυφθεί από τα υπόλοιπα κράτη της Ευρωζώνης. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο βέβαια δεν θα άφηνε ανεπηρέαστη ούτε τη Γερμανία – αφού οι τράπεζες της έχουν δανείσει περί τα 116 δις € στη χώρα, εκ των οποίων τα 35,8 δις € στο ιταλικό δημόσιο. 

Μετά την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία λοιπόν, ακολουθεί η Ιταλία – ενώ φαίνονται στο βάθος (εκτός των Η.Π.Α., της Ιαπωνίας και της Μ. Βρετανίας),  η Ισπανία, το Βέλγιο, η Κύπρος και η Γαλλία. Δεν είναι παράδοξο επομένως το τελικό μας συμπέρασμα, σύμφωνα με το οποίο οι αγορές έχουν πλέον καταδικάσει την Ευρωζώνη και κατ’ επέκταση το Ευρώ – οι φυγόκεντρες τάσεις του οποίου είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς (άρθρο μας).  

Η καταδίκη όμως ενός νομίσματος, στο οποίο είναι τοποθετημένο τουλάχιστον το 30% των παγκοσμίων συναλλαγματικών αποθεμάτων, είναι δυνατόν να μην προκαλέσει μία ευρύτερη χρηματοπιστωτική κρίση; Πολύ περισσότερο όταν το δολάριο, στο οποίο είναι τοποθετημένο το 60% των παγκοσμίων χρηματικών αποθεμάτων, ευρίσκεται σε ακόμη χειρότερη θέση; Μήπως αλήθεια έχουμε ήδη εισέλθει στην τελευταία πράξη του δράματος, πριν τυλιχθεί ολόκληρος ο πλανήτης στις φλόγες;      

Κλείνοντας, είναι φυσικά πιθανόν να αντιδράσουν γρήγορα και σωστά οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, η ΕΚΤ και η Κομισιόν, αναστρέφοντας ριζικά την τάση – ενδεχομένως βοηθούμενοι από τις Η.Π.Α. και τη Fed ή όποιον άλλο. Εν τούτοις, οι μέχρι σήμερα εμπειρίες μας τόσο από τους πολιτικούς, όσο και από τον καταστροφικό τρόπο διαχείρισης της κρίσης χρέους, συνηγορούν ακριβώς στο αντίθετο.  

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Όπως έχουμε επανειλημμένα αναφέρει, πόσο μάλλον υπό τις παραπάνω απειλητικές συγκυρίες, η Ελλάδα χρειάζεται σήμερα επιτόκια ίσα με το βασικό της ΕΚΤ (1,5%), μακροπρόθεσμο διακανονισμό του χρέους (40 έτη) και ένα σχέδιο επαναβιομηχανοποίησης της «τύπου» Μάρσαλ – έτσι ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της και να λυθεί το πρόβλημα του αρνητικού ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών.

Επίσης, σωστή μείωση των δημοσίων δαπανών, ένα λειτουργικό πλαίσιο ομαλής λειτουργίας των επιχειρήσεων και εξορθολογισμό της φορολογίας, για την ομαλή αύξηση των εσόδων του κράτους – έτσι ώστε, σε συνδυασμό με το ριζικό περιορισμό των επιτοκίων, να λυθεί το πρόβλημα του ελλειμματικού προϋπολογισμού.

Η Ελλάδα χρειάζεται λοιπόν μία βιώσιμη λύση, η οποία θα της εξασφαλίσει την επάνοδο στην ανάπτυξη – σε καμία περίπτωση νέα τοκογλυφικά δάνεια, ειδικά όταν οι οφειλές της Γερμανίας απέναντι της (πολεμικές αποζημιώσεις) είναι μεγαλύτερες από το δημόσιο χρέος της. Επομένως, καμία διαγραφή χρεών του είδους που θα της στερούσε για πολλά χρόνια την πρόσβαση στις αγορές και όχι κάποια ή μερικά από αυτά τα μέτρα – αλλά όλα μαζί και γρήγορα.

Διαφορετικά είναι καλύτερη η άμεση στάση πληρωμών (επαναδιαπραγμάτευση του χρέους, παραμένοντας φυσικά εντός της ζώνης του Ευρώ), πριν καταστρέψει η πυρκαγιά ολόκληρη την Ευρώπη – αφού δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να κληρονομήσουμε τα προβλήματα που εμείς δημιουργήσαμε, στις επόμενες γενιές. Ίσως έτσι καταφέρουμε να αποφύγουμε τις τεράστιες κοινωνικές εκρήξεις που διαφαίνονται στον ορίζοντα, καθώς επίσης τους καταστροφικούς εμφυλίους πολέμους – γεγονότα που μάλλον δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστο τον υπόλοιπο πλανήτη.   

Ολοκληρώνοντας, εάν δεν ξεφύγουμε από τις μεγάλες απειλές της ύφεσης, του χρέους, των τοκογλυφικών επιτοκίων και των δίδυμων ελλειμμάτων, είναι αυτονόητο ότι δεν πρέπει να πουλήσουμε ούτε ένα μέτρο Ελλάδας – πόσο μάλλον ελληνικές επιχειρήσεις εν μέσω μίας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, αφού οι τιμές που θα επιτυγχάναμε θα ήταν το λιγότερο εξευτελιστικές (όπως αποδείχθηκε άλλωστε από την πρόσφατη εκποίηση του ΟΤΕ). Οτιδήποτε άλλο οφείλει να θεωρηθεί εθνική προδοσία – χωρίς καμία πρόθεση υπερβολής, όσον αφορά τη χρήση του όρου.   

Βασίλης Βιλιάρδος  (copyright), Αθήνα, 19. Ιουλίου 2011, viliardos@kbanalysis.com      

 * Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Είναι σύμβουλος επιχειρήσεων με πολλά συγγράμματα και μελέτες, ενώ έχει εκδώσει πρόσφατα το δεύτερο βιβλίο της σειράς «Η κρίση των κρίσεων», το οποίο περιλαμβάνει επιλεγμένα οικονομικά άρθρα του 2009

ΠΗΓΗ: http://www.casss.gr/PressCenter/Articles/2388.aspx

Τι νόημα έχουν τα δημοψηφίσματα;

 

του Δημήτρη Καζάκη

 

 

Το δημοψήφισμα είναι μια φυσιολογική απάντηση στην αυθόρμητη ανάγκη του απλού κόσμου να φωνάξει: «πότε με ρωτήσατε γι’ αυτά που κάνετε;» Από την άλλη το δημοψήφισμα είναι μια πράξη της λαϊκής βούλησης μόνο μέσα στα πλαίσια μιας αληθινής δημοκρατίας όπου ο λαός έχει τον πρωταρχικό λόγο. Διαφορετικά είναι μια μεθόδευση χειραγώγησης του λαού και πειθαναγκασμού του σε επιλογές που έχουν ήδη αποφασιστεί από την εξουσία. Όπως π.χ. το δημοψήφισμα που έχει εξαγγείλει ο πρωθυπουργός. Κι αυτό ανεξάρτητα από το αν θα το κάνει ή όχι.

Βεβαίως, το δημοψήφισμα έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν σαν αίτημα που επιτρέπει την ευρύτατη δυνατή ζύμωση για κορυφαία ζητήματα και επιλογές (π.χ. ευρωσύνταγμα, σχέδιο Ανάν, κλπ.). Σ’ αυτήν την περίπτωση πρόκειται για την προσπάθεια αφύπνισης του κόσμου και αποτροπής μιας καταστροφικής εξέλιξης. Για την αφύπνιση και την αποτροπή. Σε κάθε άλλη περίπτωση το αίτημα για δημοψήφισμα αποτελεί ένα σύνθημα αποπροσανατολισμού και υποτίμησης της νοημοσύνης, αλλά και της αγωνιστικής ετοιμότητας του κόσμου.Τι εννοούμε μ’ αυτό;

Σε τι απαντά π.χ. το αίτημα για δημοψήφισμα ενάντια σε ένα καθεστώς που έχει εγκατασταθεί ήδη στη χώρα; Το ερώτημα αυτό τίθεται για όλες αυτές τις πρωτοβουλίες που θέτουν κορυφαία ζητήματα κυριαρχίας και δημοκρατίας στην χώρα σε δημοψήφισμα. Όταν ζητάμε δημοψήφισμα για το μεσοπρόθεσμο, θα ήταν κατανοητό, αν βρισκόμασταν σε μια κατάσταση όπου τίποτε δεν θα είχε περάσει. Τι νόημα έχει να ζητάς δημοψήφισμα την ίδια ώρα που συντρίβεται η κοινωνία και ξεπουλιέται η χώρα κάτω από την σιδερένια φτέρνα του καθεστώτος της τρόικας; Τι σόι λαός είναι αυτός που θέτει σε δημοψήφισμα την ίδια τη ζωή του; Η ίδια η πράξη και το αίτημα αποδεικνύει το πόσο χαμηλά έχει ξεπέσει αυτός ο λαός.

Δέχομαι απόλυτα το αγνό των προθέσεων, αλλά είναι ποτέ δυνατόν να θέσω υπό ερωτηματικό το αν η οικογένεια και η χώρα μου θα της επιτραπεί να επιβιώσει; Αν θα μπορεί να ασκεί κυριαρχία; Αν θα μπορεί έστω και ελάχιστα να συντηρείται; Τι σόι αγωνιστές, δημοκράτες και πατριώτες είναι αυτοί που θα έθεταν σε δημοψήφισμα τα πιο ιερά και απαραβίαστα δικαιώματα ενός λαού; Ακόμη κι αν ένα τέτοιο δημοψήφισμα ήταν κατορθωτό, ακόμη κι αν η έγκριση αυτών των βασικών δικαιωμάτων ήταν συντριπτική και μόνο το γεγονός ότι ο ίδιος ο λαός έχει αποδεχτεί να τα θέσει υπό ερωτηματικό είναι αρκετό για την όποια εξουσία να τα θέτει διαρκώς υπό αμφισβήτηση. Αυτό θέλουν να πετύχουν όσοι υποστηρίζουν το δημοψήφισμα; Για τους περισσότερους είμαι σίγουρος πώς όχι.

Δεν μπορούν να μπουν όλα τα ζητήματα σε δημοψήφισμα. Είναι θέμα αξιοπρέπειας του ίδιου του λαού. Ένα καθεστώς που παραβιάζει κάθε ιερό και όσιο, που οδηγεί σε απόγνωση και δουλεία έναν ολόκληρο λαό δεν τίθεται σε δημοψήφισμα, ανατρέπεται από την οργανωμένη πάλη της πλειοψηφίας του ίδιου του λαού. Το να ζητάς από τον κόσμο να υποστηρίξει το αίτημα για δημοψήφισμα, ιδίως όταν πρόκειται για τόσο καίρια ζητήματα, του ζητάς απλά να αποστρατευθεί από την πάλη για την ανατροπή. «Έλα υπέγραψε το αίτημα για δημοψήφισμα και πήγαινε στο σπίτι σου ήσυχος ότι έκανες το καθήκον σου», αυτό είναι το μήνυμα που του μεταδίδεις.

Πολύ χειρότερα είναι τα πράγματα με το δημοψήφισμα που ξεκίνησε η λεγόμενη Συμμαχία για την Ελλάδα, η οποία καλεί του περαστικούς ή όποιους κατεβαίνουν στην πλατεία Συντάγματος να ψηφίσει σε μια κάλπη το αίτημα για τη διάλυση της Βουλής και τη Σύγκληση Λαϊκής Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, η οποία θα μας λύσει όλα τα προβλήματα: χρέος, τιμωρία των ενόχων, δημοκρατία, κοκ. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα δοθεί στον πρόεδρο της δημοκρατίας, από τον οποίο θα απαιτηθεί η διάλυση της σημερινής Βουλής. Προσωπικά δεν γνωρίζω ποιοι αποτελούν την εν λόγω Συμμαχία, ούτε με ενδιαφέρει να μάθω. Και μόνο η πράξη της την χαρακτηρίζει.
Όσο αυτή η κίνηση εντάσσεται στα πλαίσια του πολιτικού τσίρκου που έχει εγκατασταθεί στην πλατεία Συντάγματος, όπου ποικίλα πολιτικά μαγαζάκια έχουν στήσει τις τέντες τους και έχουν βγάλει τις πραμάτειες τους σε κοινή θέα, δεν αποτελεί τίποτε περισσότερο από μια ακόμη γραφικότητα. Έστω κι αν όλες αυτές οι γραφικότητες τελικά δημιουργούν αποστροφή στον απλό κόσμο. Το επικίνδυνο της όλης υπόθεσης αρχίζει να διαφαίνεται από την στιγμή που αρχίζει κανείς να σκέφτεται το τι επιδιώκει.

Καταρχάς ποιος είναι εκείνος που θα διαλύσει την υπάρχουσα Βουλή; Ο πρόεδρος της δημοκρατίας; Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με συνταγματική εκτροπή, όπου ο πρόεδρος της δημοκρατίας θα δημιουργήσει πολιτειακό πρόβλημα και θα εκβιάσει την διάλυση της Βουλής. Αυτό ζητά η Συμμαχία; Κι αν αυτό αποζητά, τότε τι εμποδίζει τον Πρόεδρο να το κάνει υπέρ μιας χούντας υπερκομματικής, όπως σχεδιάζεται εδώ και μήνες; Ή μήπως δεν πρέπει να μας απασχολεί γιατί θα μας προστατεύσει η Συμμαχία για την Ελλάδα; Εκτός κι αν κάποιοι της Συμμαχίας εποφθαλμιούν κάποια θέση σε μια τέτοια χούντα που για τα μάτια του κόσμου θα εμφανιστεί ως κυβέρνηση προσωπικοτήτων. Δεν γνωρίζω, απλά αναρωτιέμαι.

Καταλαβαίνει ο αναγνώστης σε τι παγίδα μπορεί να τον οδηγήσει ένα τέτοιο «δημοψήφισμα»; Κι αυτό ανεξάρτητα των όποιων καλών προθέσεων των εμπνευστών του, που από τις πράξεις τους φαίνεται να έχουν εξαιρετικά χαμηλή πολιτική εμπειρία, αν υποθέσουμε ότι όντως δεν υπάρχει κάτι πιο ύποπτο. Όμως ο δρόμος προς την κόλαση στρώνεται πάντα με καλές προθέσεις. Ιδίως σήμερα, που ζούμε σε πολύ πονηρούς καιρούς.
Βέβαια, υπάρχει και το αίτημα για λαϊκή εθνοσυνέλευση και νέο Σύνταγμα, το οποίο υποτίθεται ότι θα τα λύσει όλα. Ως αίτημα δεν μας βρίσκει αδιάφορους. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ερωτηματικά: Πώς ακριβώς θα υπάρξει η λαϊκή εθνοσυνέλευση; Ποιος θα την επιβάλει; Η έκφραση της λαϊκής θέλησης μέσω του «δημοψηφίσματος»; Ο Πρόεδρο της Δημοκρατίας; Ο ίδιος που λειτουργεί ως όργανο του κυρίαρχου καθεστώτος; Ποιος ακριβώς;

Η μόνη αυθεντική λαϊκή εθνοσυνέλευση που μπορεί να υπάρξει είναι μόνο σαν πρακτική έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας με την άμεση εκλογή μεγάλου αριθμού αντιπροσώπων με μοναδικό σκοπό την σύνταξη και ψήφιση του νέου συντάγματος. Πώς μπορεί να συμβεί μια τέτοια λαϊκή εθνοσυνέλευση, χωρίς την ανατροπή του κυρίαρχου καθεστώτος; Με μαγικά; Ή αρκεί το «δημοψήφισμα»; Η ιστορία δείχνει, όπως και η εμπειρία, ότι η λαϊκή εθνοσυνέλευση μπορεί να είναι μόνο η κορύφωση μιας αυθεντικά λαϊκής δημοκρατικής εξέγερσης. Όλα τα άλλα είναι είτε εκ του πονηρού, είτε προϊόν πολιτικής αφέλειας και φόβου μπροστά στο καθήκον.

Κι ας πούμε ότι με κάποιον μαγικό τρόπο αυτή η λαϊκή εθνοσυνέλευση συγκαλείται, τότε τι θα συμβεί όσο αυτή θα συνεδριάζει; Θα εξακολουθούμε π.χ. να πληρώνουμε το χρέος; Ποιος θα θωρακίσει τη χώρα από τις απειλές και τις πιέσεις που θα της ασκηθούν; Πως θα λειτουργεί η οικονομία όσο θα συνεδριάζει η λαϊκή εθνοσυνέλευση και θα συζητά το Σύνταγμα; Τι θα τρώνε τα νοικοκυριά; Κουτόχορτο; Με τι νόμισμα και ποιες πολιτικές θα λειτουργεί η οικονομία; Εκτός κι αν όλα θα σταματήσουν με μιας, ο χωρόχρονος θα σταματήσει σε μια σπάνια επίδειξη παραβίασης των νόμων της φύσης, μέχρις ότου η λαϊκή εθνοσυνέλευση συνέλθει, συντάξει, ψηφίσει το Σύνταγμα και κατόπιν νέων εκλογών θα εκλεγούν οι νέες δυνάμεις που θα αναλάβουν την εξουσία της χώρας.

Έχουν νόημα όλα αυτά, ή απλώς πετάμε ότι κουτουράδα μας κατέβει στο κεφάλι προκείμενου να μην μιλήσουμε για το δια ταύτα; Και το δια ταύτα είναι ένα: όποιος αληθινά θέλει να αναμετρηθεί με το υπάρχων καθεστώς, όποιος στ’ αλήθεια θέλει να το ανατρέψει, οφείλει να συμβάλει στην πλατιά οργάνωση μιας ευρύτατης κοινωνικοπολιτικής συμμαχίας της πλειοψηφίας του λαού σε ένα μέτωπο μάχης στη βάση συγκεκριμένων άμεσων βασικών αιτημάτων, που αφορούν την μη αναγνώριση του χρέους, την έξοδο από το ευρώ και την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, το σπάσιμο των δεσμών εξάρτησης και υποτέλειας. Μόνο μια κυβέρνηση ενός τέτοιου μετώπου μπορεί να αναλάβει την υλοποίηση των άμεσων στόχων και την θωράκιση της χώρας από απειλές και πιέσεις. Μόνο μια τέτοια κυβέρνηση, που εκ φύσεως θα είναι προσωρινή και μεταβατική, μπορεί να εγγυηθεί ελεύθερες εκλογές για λαϊκή εθνοσυνέλευση με μοναδικό σκοπό την σύνταξη και ψήφιση νέου αυθεντικά δημοκρατικού συντάγματος. Με την ψήφιση του νέου συντάγματος και την προκήρυξη των εκλογών διακυβέρνησης της χώρας σύμφωνα με τους νέους συνταγματικούς κανόνες, τόσο η κυβέρνηση του μετώπου, όπως και το ίδιο το μέτωπο, θα έχουν επιτελέσει το έργο τους και θα περάσουν στην ιστορία.

Τίποτε από όλα αυτά δεν μπορεί να γίνει με το να ψηφίσει κανείς σε «δημοψηφίσματα». Χρειάζεται οργάνωση και αγώνας του ίδιου του λαού. Πράγμα δύσκολο και εξαιρετικά επισφαλές, αλλά ο μόνος έντιμος τρόπος για να υπηρετήσει κανείς αυτό που υποτίθεται ότι προτάσσει: την λύτρωση του λαού και της χώρας. Εκτός κι αν ορισμένοι προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τα αποτελέσματα ή τις υπογραφές για το όποιο δημοψήφισμα σε τραπέζια συναλλαγής και για αλλότριους σκοπούς.

28/6/2011

 

ΠΗΓΗ: Τρίτη, 28 Ιουνίου 2011, http://seisaxthia.blogspot.com/2011/06/blog-post_4467.html

Όλα βαίνουν καλώς εναντίον Σου, σας, μας, μου…

 

             Του Φιλαλήθη/Philalethe00

Διάβασα σε – φιλοκυβερνητικό και in – ιστότοπο τα εξής: Αποκρατικοποιήσεις

Ο κ. Παπανδρέου έκανε επίσης λόγο για φιλόδοξο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων με στόχο τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ που αντιστοιχούν σε 20 ποσοστιαίες μονάδες του χρέους.

Επίσης ο κ. Παπανδρέου είπε ότι θα μειωθεί η συμμετοχή του δημοσίου στις επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο -τηλεπικοινωνίες, λιμάνια, τομέα διαχείρισης υδάτων, ηλεκτρική ενέργεια και τυχερά παιχνίδια.

Ο δε Ευρωπαίος Επίτροπος Όλι Ρεν(φωτό) μωρολογεί ασύστολα και επικίνδυνα, όταν λέει για την ιδιωτικοποίηση-εκποίηση-ξεπούλημα εθνικής(κρατικής έστω) περιουσίας τα εξής:

«Aυτή είναι η αναγκαία προϋπόθεση για να επιτευχθεί πρόοδος και αυτό πρέπει να ξεκινήσει αμέσως». Ο δε πολιτευτής, τέλος, και δημοτικός σύμβουλος Στ. Παπαθεμελής είχε γράψει στο “Πρώτο Θέμα” τα εξής ωραία και εύγλωττα για τον ΟΠΑΠ: Ξεπουλάνε π.χ. τον ΟΠΑΠ με κάπου 1,5 δισ. € ενώ αποδίδει 1 δισ.€ ετησίως. Τρελλάθηκαν! 

Τρελλάθηκαν ίσως, δεν αποκλείεται, αλλά πάντως με ένα ορθολογικό τρόπο και πεπολιτισμένο…

…λοιπόν, αυτός ο συντελεστής 1,5(ποσό πώλησης/ετήσια κέρδη) μας λέει πολλά. Διότι ο κανόνας του σχετικού συντελεστή για τις εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες, όπως ο κρατικός ως τώρα ΟΠΑΠ, σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως μου εξηγούσε και ένας φίλος ασχολούμενος με τα χρηματιστηριακά είναι μερικές δεκάδες, ας πούμε 20 ή 40. Αλλά βέβαια είναι και ο κοινός νους. Πώς θα προκύψουν τα χαμένα έσοδα; Μήπως από την άμεση φορολόγηση που δεν έχει φορολογητέα ύλη, αφού συνεχώς μειώνεται, επειδή κανείς δεν μπορεί να αγοράσει, επειδή δεν έχει χρήματα, διαθέσιμο εισόδημα; Αλλά μέχρι τότε, δεν θα έχουν πάει ορισμένοι να προσφέρουν υπηρεσίες στον ΟΗΕ… Τι τους κόφτει πια τόσο πολύ…;

Ο πάγκαλος κος πρωθυπουργός μας μας είπε ότι δεν επιδιώκει εκλογές, οι τυφλοί -που τουλάχιστο θα προλάβουν το ελικόπτερο πριν τους δικούς μας εδώ, που ενδέχεται να ξεμείνουν- της Τρόικα πιέζουν τον Υπουργό Οικονονομικών να τα ξεπουλήσει όλα και να απολύσει γενικά και αόριστα Δημοσιους Υπαλλήλους, ενώ αυτός αντιπροτείνει γενναία μειώσεις μισθολογικές ως και 20%, και ο διαπλεκόμενος Τύπος ζητά διακομματική συναίνεση -ακριβώς το αντίθετο από αυτό που λέμε “συνένοχο στον φόνο δεν θα μ’έχετε”, δηλαδή– ενώ η κυβέρνηση σύσσωμη ανακαλύπτει νέα χαμηλά όρια(9%) στις δημόσιες βασικές επιχειρήσεις. Θαυμάσια. Όλα, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει από την συμμετοχή του ΔΝΤ στην διακυβέρνηση και κατοχή ανεξάρτητων χωρών, πάνε ρολόι και με την ώρα τους. Στο τέλος, όμως, ξυρίζουν τον γαμπρό…

Εν τω μεταξύ, η ερωτικοδιανοητική ελίτ του τόπου, το αντίστοιχο του Ζωρζ Μπατάιγ, δηλαδή, όπως τον αποκαλούσε ο Ζακ Ελλύλ, θεωρώντας τον προσαρμοσμένο στο περιρρέον κλίμα της εποχής και καθόλου αντικομφορμιστή, δεν κατάλαβε και πολλά από τις φρικαλέες περιπέτειες, τα νέα επεισόδια του 62ετούς Ντομινίκ Στρος-Καν.

Ο Ζακ Ελλύλ έλεγε για την σεξουαλικότητα όπως την αντιμετωπίζει η κυρίαρχη αστική τάξη:

(σ.77, “Μεταμόρφωση του αστού”)”…αυτή η δεύτερη αμαρτία είναι η έκφραση μιας φυσικής ανάγκης, που θα ήταν πολύ άδικο να την τιμωρούμε.Αφού είναι φυσική -θα εναντιωνόταν ο Θεός στη φύση; Πώς να πιστέψουμε κάτι τέτοιο, αφού Αυτός ακριβώς την δημιούργησε (τέλος πάντων, μέχρι νεοτέρας). Τέτοιες είναι οι σεξουαλικές ανάγκες. Το σεξ δεν έχει τίποτε το μυστηριώδες και θα πρέπει να το αφήνουμε να εκφράζεται ελεύθερα. Ας μη πέσουμε στις υπερβολές των καλογέρων. Και εδώ, πρωτόγονες πεποιθήσεις. Αλλά, βέβαια, χρειάζεται κι εδώ μια τάξη- και αν το σεξουαλικό ένστικτο οφείλει να ικανοποιείται κανονικά, αυτό πρέπει να γίνεται σε συμφωνία με τα ήθη, άρα πολύ διακριτικά σε μια κοινωνία στην οποία θα ήταν σκάνδαλο αν το “διατυμπανίζαμε”. Χρειάζεται να συμβαδίζουμε με την εποχή μας.”

Άρα, λοιπόν, ουδεμία απορία. Ο κος Ντομινίκ προφανέστατα δεν είναι αστός, διότι αστική τάξη δεν υπάρχει, κατά την έννοια που υπήρχε τον 18ο αιώνα, όμως είναι απόγονος του αστού, κληρονόμος της ιδεολογίας του. Όταν, όμως, η σκέψη είναι μόνο η σκέψη της κυρίαρχης τάξης, πώς μπορεί να γίνει επανάσταση  [- όπως λέει ο Ελλύλ στους "διαδόχους του Μαρξ" ως ένα από τα βασικά ερωτήματα που τίθενται εκεί];

Μπορεί να γίνει επανάσταση, αν έχουμε γευτεί το Ζωοποιό Πνεύμα, και την ελευθερία Του. Και η επανάσταση είναι βέβαια ενάντια στο “σαρκικό φρόνημα”, που συμπληρώνει τον εγωισμό, την φιλαρχία, την καταπίεση, την αποστέρηση και το αβροδίαιτο ορισμένων τέτοιων τύπων, απρόσωπα…

Ο δημόσιος χαρακτήρας του ατομικισμού*

 

Του Γιάννη Στρούμπα

 

Η διαφαινόμενη αδυναμία της Ελλάδας να παρουσιάσει σημάδια οικονομικής ανάκαμψης επαναφέρει διαρκώς στο προσκήνιο την ανάγκη λήψης συγκεκριμένων μέτρων που θα συμβάλουν στην έξοδό της από την κρίση. Ως ένα από τα μέτρα παρουσιάζεται και η ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων. Το αναμενόμενο κέρδος από τις ιδιωτικοποιήσεις αφορά τόσο τα ποσά που θα εισρεύσουν στο δημόσιο ταμείο από την πώληση των επιχειρήσεων, όσο κι από την εξοικονόμηση χρημάτων χάρη στον εξορθολογισμό της λειτουργίας των αντίστοιχων εταιρειών, με τον περιορισμό του πλεονάζοντος προσωπικού και των υπέρογκων δαπανών.

Είναι ενδεικτική μάλιστα η παραδοχή από τα κόμματα εξουσίας της αδυναμίας τους να διαχειριστούν τις κρατικές επιχειρήσεις με κερδοφορία, επειδή δεν διαθέτουν τη δύναμη ή τη βούληση να τερματίσουν την υπαλληλική υπερφόρτωση των κρατικών επιχειρήσεων, προκειμένου να ικανοποιήσουν τους κομματικούς τους ψηφοφόρους. Παράλληλα, η κατάσταση επιβαρύνεται από την κακοδιαχείριση και την ιδιοποίηση των εταιρικών κονδυλίων από κατέχοντες καίριες θέσεις, που βρίσκονται σ’ αυτές χάρη στην υψηλή προστασία του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος.

Η αρρωστημένη λειτουργία ορισμένων κρατικών επιχειρήσεων, με τον τρόπο με τον οποίο υπεραπλουστευτικά προβάλλεται ή τονίζεται, όπως ο Ο.Σ.Ε., που προωθείται προς ιδιωτικοποίηση, ή η Ολυμπιακή, που ήδη ιδιωτικοποιήθηκε, παγιώνει μία αρνητική διάθεση των πολιτών απέναντι στη διατήρηση του κρατικού χαρακτήρα των συγκεκριμένων επιχειρήσεων. Ο αρνητισμός αποτυπώνεται και στα αποτελέσματα της δημοσκόπησης που διενεργήθηκε από την εταιρεία «Public Issue» (http://www.publicissue.gr/1733/private-sector/), και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» της 30/4/2011 ( http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100038_30/04/2011_440510). Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, η κοινή γνώμη φαίνεται να προκρίνει τον ιδιωτικό τομέα έναντι του δημόσιου και να θεωρεί σε ποσοστό 69% ότι πρέπει να ενισχυθεί έναντι του δημόσιου, ώστε να επιτευχθεί η οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Αξιολογεί επίσης πως η λειτουργία εταιρειών που ιδιωτικοποιήθηκαν, όπως ο Ο.Τ.Ε. ή η Ολυμπιακή, έχει βελτιωθεί σε σχέση με τη λειτουργία τους υπό τον κρατικό έλεγχο. Θεωρεί σε ποσοστό 74% αναγκαίες τις ιδιωτικοποιήσεις, ενώ στο ερώτημα για τη μονιμότητα των δημόσιων υπαλλήλων απαντά σε ποσοστό 58% ότι δεν πρέπει να διατηρηθεί.

Βέβαια, οι μεθοδεύσεις που ακολουθούνται στις δημοσκοπήσεις προκειμένου να καθοδηγηθεί η εξαγωγή των συμπερασμάτων σύμφωνα με τα συμφέροντα των φορέων ή των προσώπων για λογαριασμό των οποίων εκείνες διενεργούνται, είναι γνωστές. Μάλιστα η «Καθημερινή» παρεμβαίνει κατά τρόπο άκομψο στη συγκεκριμένη έρευνα της «Public Issue», καθώς επιλέγει να ομαδοποιήσει τις κατηγορίες απαντήσεων «σίγουρα πρέπει» και «μάλλον πρέπει» αναφορικά με την προοπτική άρσης της μονιμότητας των δημόσιων υπαλλήλων, ενώ ακριβώς το ίδιο μεθοδεύει και με τις κατηγορίες απαντήσεων «σίγουρα είναι αναγκαίες» και «μάλλον είναι αναγκαίες» αναφορικά με την αναγκαιότητα των ιδιωτικοποιήσεων. Η παρατυπία είναι εξόφθαλμη και δεν κολακεύει καθόλου μια εφημερίδα που αρέσκεται να θεωρεί εαυτόν «έγκριτο». Είναι εμφανές ωστόσο πως η διάθεση χειραγώγησης της κοινής γνώμης παραμερίζει την όποια ανάγκη προς διαφύλαξη της αξιοπιστίας. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.

Στο ίδιο μήκος ερμηνείας, ο πίνακας που παρουσιάζει τη στάση της κοινής γνώμης απέναντι στις ιδιωτικοποιήσεις και ξεκινά τις ταξινομήσεις του με κριτήριο τους κρατικούς οργανισμούς που συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά θετικών στάσεων απέναντι στην ιδιωτικοποίησή τους, θα ’ταν δυνατό πολύ εύκολα να αναστραφεί, και να προβάλει ευθύς την αντίστροφη εντύπωση της άρνησης απέναντι στο ενδεχόμενο των ιδιωτικοποιήσεων. Αντί, για παράδειγμα, να ταξινομούνται στις κορυφαίες θέσεις με κριτήριο τις θετικές γνώμες για την ιδιωτικοποίησή τους ο Ο.Σ.Ε. με 65%, τα καζίνα κι ο Ο.Π.Α.Π. με 64 και 60% αντίστοιχα, θα μπορούσε να παρουσιάζεται ανεστραμμένος ο πίνακας, με κριτήριο τις απορριπτικές θέσεις απέναντι στις ιδιωτικοποιήσεις. Σε μία αντίστοιχη αναστροφή η Ε.Β.Ο. και η Ε.Α.Β. θα προέβαλλαν ένα ισχυρό ρεύμα αντίστασης στην προοπτική των ιδιωτικοποιήσεων, αφού το ενδεχόμενο αυτό απορρίπτεται για τις συγκεκριμένες εταιρείες σε ποσοστό 62%, ενώ ακολουθούν η Εθνική Τράπεζα με 52% και τα λιμάνια με 51%. Είναι ενδεικτικό μάλιστα ότι στο κέντρο του πίνακα συσσωρεύονται αρκετοί κρατικοί φορείς, γύρω από τους οποίους η κοινή γνώμη εμφανίζεται διχασμένη σε σχέση με την προοπτική της ιδιωτικοποίησής τους, όπως συμβαίνει με τα ΕΛ.ΤΑ., τη Δ.Ε.Η. και την Αγροτική Τράπεζα.

Δεδομένου συνεπώς πως μία δημοσκόπηση είναι δυνατόν ν’ αποτελέσει αντικείμενο ερμηνείας ανάλογα με την οπτική και τις ιδεολογικές προτιμήσεις του κάθε αναγνώστη της, η «Καθημερινή» επιλέγει τουλάχιστον να προβάλει στον τίτλο της κι ένα «αντικειμενικότερο» στοιχείο, τη «θεαματική αλλαγή στάσης της κοινής γνώμης» υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων, σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Προκύπτει λοιπόν ότι η κοινή γνώμη φαίνεται να αλλάζει στάση ως προς την πιθανή ιδιωτικοποίηση κρατικών φορέων, απέναντι στους οποίους εκδήλωνε μέχρι πρότινος την επιθυμία να παραμείνουν κρατικοί. Το συμπέρασμα αυτό βρίσκει εφαρμογή στον Ο.Σ.Ε., στον Ο.Π.Α.Π. ή στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, στην περίπτωση της Εθνικής Τράπεζας η μεταστροφή της κοινής γνώμης είναι αντίστροφη: εδώ προτιμά πια τη διατήρηση της τράπεζας υπό κρατικό έλεγχο, κι όχι την ιδιωτικοποίησή της, όπως την προτιμούσε το 2005.

Αν θεωρηθεί έγκυρο το «αντικειμενικότερο» στοιχείο ως προς την αλλαγή στάσης της κοινής γνώμης, που προκύπτει από τη σύγκριση των παλαιότερων απόψεων με τις σύγχρονες, φαίνεται πως η σταδιακή μεταστροφή της κοινής γνώμης υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων πράγματι συντελείται. Είναι μάλιστα τέτοια η σύγχυση που έχει προκαλέσει η σχετική πολύχρονη προπαγάνδα, ώστε να προκρίνονται προς ιδιωτικοποίηση ακόμη και κρατικοί οργανισμοί ή επιχειρήσεις, όπως ο Ο.Π.Α.Π. και τα καζίνα, που όχι μόνο έχουν στην ουσία αμελητέο κόστος λειτουργίας, μα και αποφέρουν σημαντικά κέρδη στο δημόσιο. Παράλληλα, η άποψη που υποστηρίζει τις ιδιωτικοποιήσεις συμπορεύεται με εκείνη που επιζητά την άρση της μονιμότητας των δημόσιων υπαλλήλων. Εδώ θα επιχειρούσαμε την εκτίμηση πως το ποσοστό υπέρ της άρσης της μονιμότητας μάλλον φτάνει στο ύψιστο σημείο του, χωρίς περαιτέρω αυξητική δυνατότητα, δεδομένου πως το ποσοστό που συνεχίζει να πιστεύει στην αναγκαιότητα της μονιμότητας καταγράφεται στο 38%, και αντιστοιχεί κατά πάσα πιθανότητα σε εργαζομένους που ανήκουν στον δημόσιο τομέα, άρα είναι επόμενο να επιθυμούν τη μονιμότητα ως εργασιακή τους σχέση.

Ο συνυπολογισμός των προηγούμενων δεδομένων οδηγεί σε συμπεράσματα κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά για την κοινωνική συνοχή. Η επιδίωξη της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας καί στον ιδιωτικό τομέα, με όρους που ισχύουν στον δημόσιο, αντικαθίσταται από διάθεση να συμπαρασυρθούν τα εργασιακά δικαιώματα των δημόσιων υπαλλήλων στα τάρταρα, μαζί με εκείνα των ιδιωτικών. Ζητούμενο παύει να είναι η προαγωγή των συνθηκών εργασίας. Μόνος στόχος τίθεται η «προσαρμογή» των δημόσιων υπαλλήλων στις συνθήκες των ιδιωτικών, αντί για το αντίστροφο. Η υιοθέτηση του συγκεκριμένου στόχου από μια ευρεία πλειοψηφία φανερώνει μικρότητα, ζηλοφθονία, εμπάθεια, εντέλει μικρόνοια. Ο προσωπικός εγωισμός, στο πλαίσιο ενός θλιβερού ανταγωνισμού, καθοδηγεί τα μέλη των κοινωνιών, τα διχάζει και τα απομονώνει.

Με εξαίρεση λοιπόν φορείς που δραστηριοποιούνται σε τομείς σχετικούς με τη διαφύλαξη της ακεραιότητας της χώρας, όπως η Ε.Β.Ο. ή η Ε.Α.Β., οι υπόλοιποι δημόσιοι φορείς μοιάζει να προτείνονται προς ιδιωτικοποίηση από τη μερίδα εκείνη του κοινωνικού συνόλου που ακριβώς δεν εργάζεται σ’ αυτούς! Η μόνη κρατική (μερικώς) επιχείρηση που εξαιρείται από τον κανόνα είναι η Εθνική Τράπεζα. Δυστυχώς, ωστόσο, η συγκεκριμένη εξαίρεση μάλλον επιβεβαιώνει παρά αναιρεί τα παραπάνω συμπεράσματα. Κι αυτό γιατί προκύπτει πως η «ανοχή» απέναντι στην Εθνική Τράπεζα δεν φαίνεται με σχετίζεται με τη συνειδητοποίηση του εθνικού της ρόλου, ούτε με «την έντονη κριτική που διατυπώνεται για το τραπεζικό σύστημα και τη χρηματοδότηση της οικονομίας», σύμφωνα με το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει το ίδιο ρεπορτάζ της «Καθημερινής». Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, θα ’πρεπε να υπάρχει αντίστοιχη τοποθέτηση και απέναντι στην Αγροτική Τράπεζα ή το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Η «ανοχή» πιθανότατα συνδέεται με την ανάγκη των «αξιολογητών» της Εθνικής στην παρούσα δημοσκόπηση να διατηρήσουν τις καταθέσεις τους υπό την εγγυημένη ασφάλεια του κράτους. Η δε ανάγκη τούτη αποτυπώνεται τόσο ευκρινώς στην περίπτωση της Εθνικής και όχι των υπόλοιπων τραπεζών λόγω του μεγέθους της: με την Εθνική συναλλάσσεται μια συντριπτική πλειοψηφία καταθετών. Η «ευαισθησία» τους επομένως σχετίζεται απλώς με την εξυπηρέτηση του προσωπικού συμφέροντος, προβάλλοντας από μία διαφορετική σκοπιά τον ίδιο ατομικισμό των μελών της κοινωνίας.

Σε μία κοινωνία που θα έπρεπε να αναρωτιέται με ποιους τρόπους θα γινόταν δυνατή η αποδοτική λειτουργία των κρατικών επιχειρήσεων προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος, κατ’ αντιστοιχία με την αποδοτική τους λειτουργία υπό τη διοίκηση ιδιωτών, μοναδική μέριμνα πολλών μελών της αναφύεται η ισοπέδωση των υπόλοιπων μελών της, σε μία σχέση αδελφοκτόνου ανταγωνισμού. Σε τούτο τον διχασμό ποντάρουν οι πολιτικές που αποσκοπούν στον ενταφιασμό των εργασιακών δικαιωμάτων απαξιώνοντας τις κρατικές επιχειρήσεις, χωρίς να ενδιαφέρονται πραγματικά για καμία εξυγίανση και για κανέναν περιορισμό της κομματικοκρατίας. Είναι τυχαίο άλλωστε πως την ίδια στιγμή που απαξιώνουν τις κρατικές επιχειρήσεις δωρίζοντάς τες σε ιδιώτες, μεριμνούν για την ίδρυση ποικίλων «μη κυβερνητικών» οργανώσεων που δεν παράγουν παρά «ιδεολογία», προκειμένου να συνεχίσουν την «τακτοποίηση» των «ημετέρων»; Παράλληλα η προπαγάνδα σε βάρος του δημόσιου χαρακτήρα των κρατικών επιχειρήσεων αποφέρει τα πολυπόθητα για τους προπαγανδιστές αποτελέσματα, με τους πολίτες να «διεκδικούν», χωρίς να το αντιλαμβάνονται, την κατάλυση κάθε εργασιακού τους δικαιώματος, μέσα από έναν άθλιο αλληλοσπαραγμό. Σ’ αυτή την αξιοθρήνητη πορεία της μοναξιάς, της αποχής από τους κοινωνικούς αγώνες, της εμπέδωσης του «διαίρει και “δημοκράτευε”», το μόνο στοιχείο που διατηρεί τον δημόσιο χαρακτήρα του, μα δυστυχώς όχι για καλό, είναι ο νοσηρός ατομικισμός.

Ληστές και θύματα. Λόγος περί φιλανθρωπίας – Μέρος ΙI

 

του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα*

 

Συνέχεια από το Μέρος Ι

5. Στο ανθρωπολογικό πεδίο.

Η ανιδιοτελής φιλανθρωπία γίνεται όχημα για τη μετάλλαξη του Ατόμου σε Πρόσωπο, επειδή δίνει τη δυνατότητα στο Άτομο να απελευθερωθεί από τα πάθη του.  

Από ένα σημείο και πέρα στην ανάπτυξη του Ατόμου, η εξωτερική ελευθερία του δεν μπορεί να διατηρηθεί, αν δεν ολοκληρωθεί σε εσωτερική πνευματική ελευθερία. Αν δηλαδή το Άτομο δεν απαλλαγεί από τα πάθη του. Μας το έδειξε ήδη η αρχαιοελληνική ατομικότητα, η οποία προσπάθησε, αλλά χωρίς επιτυχία, να κρατηθεί από το τραγικό «δέος» και τη φιλοσοφική «αρετή», προκειμένου να αποφύγει την αποσύνθεσή της.

Αποκαλυπτική είναι, απ’ αυτή την άποψη, η υπαρκτική εφαρμογή του φιλανθρωπικού αρχέτυπου. Η εφαρμογή του στον εαυτό μας, όπου: «Ληστές» είναι τα πάθη μας. «Θύμα» τους η ζωή μας. Αδιάφοροι «δικοί» μας: οι αξίες μας, τα πρότυπά μας. Υποτιμημένος «ξένος»: ο Εσταυρωμένος Υιός-Λόγος της Αγάπης. Και «παν-δοχείο» η εκάστοτε Εκκλησία του. Και ο νοών νοείτω.

Ρίζα των παθών είναι η φιλαυτία, σύμφωνα με την βυζαντινή ανθρωπογνωσία.[xiii] Γι’ αυτό κάθε αγώνας εναντίον τους τα κάνει ακόμα χειρότερα, αν αφήνει άθικτη τη φιλαυτία. Ο μόνος τρόπος να καρποφορήσει ο αγώνας εναντίον των παθών είναι η άρση της φιλαυτίας. Πράγμα αδύνατο δίχως την άσκηση της φιλανθρωπίας. Στο σημείο αυτό η βυζαντινή εμπειρία και γνώση είναι αξεπέραστη. Σοφά επεξεργασμένη είναι ανοιχτή και προσιτή σε όποιον δεν φοβάται να εκτεθεί στην επίδρασή της.

Παράδειγμα: Η έννοια της «αμαρτίας», ως πανανθρώπινης αρρώστιας. Η αυθεντική σημασία του παρεξηγημένου αυτού τεχνικού όρου της βυζαντινής ψυχιατρικής έχει χαθεί, μαζί με τόσα άλλα παλιά πράγματα υψηλής αξίας. Σήμαινε τη συνηθισμένη ανθρωπολογική μας κατάσταση, όπου ενώ έχουμε όλες τις αναγκαίες προδιαγραφές, για να γίνουμε πολίτες μιας Πολιτείας θεμελιωμένης στην απόλυτη πνευματική ελευθερία, μας αρέσει, αντίθετα, να κυλιόμαστε στην απόλυτη πνευματική δουλεία, σαν τους χοίρους στη λάσπη.

Η πιο τυπική συνιστώσα της «αμαρτίας» με αυτή τη έννοια, δηλαδή ως πάγιας ανθρώπινης κατάστασης, είναι ακριβώς η θεμελίωση της κοινωνικής θέσμισης και των τρεχόντων συλλογικών και ατομικών αποφάσεων, στη βιαιοπραγία, την ασπλαχνία και την αναισθησία. Και η πεποίθησή μας ότι είναι «φυσική» η «παρά φύσιν» αυτή κατάσταση. Ως βασική θεραπευτική αγωγή, εναντίον του ζοφερού αυτού ύπνου της ψυχής, η βυζαντινή ψυχιατρική συνιστά: ανιδιοτελή φιλανθρωπία σε γενναίες επαναληπτέες δόσεις. Δίχως την αγωγή αυτή καμιά αφύπνιση δεν θεωρείται εφικτή.

Ο νέος τύπος ανθρώπου, ο ασκητικός άνθρωπος της ανιδιοτελούς προσφοράς, είχε σαφή την επίγνωση ότι εισάγει στη ρωμαϊκή Οικουμένη μια τρίτη βαθμίδα πολιτειακής δικαιοδοσίας, έξω από τη σφαίρα των παθών. Ότι αντλώντας απ’ αυτήν το νόημα της ύπαρξής τους, οι πολίτες του Κόσμου και των Κοινών, καθίστανται ικανοί να παίρνουν αποφάσεις ελεύθερες από τις αντίστοιχες ενδοκοσμικές και ενδοκοινοτικές τους δουλείες.

Σ’ αυτό ακριβώς συνίσταται το μυστικό της εκπληκτικής, ως προς την έκταση και τη βιωσιμότητά της, βυζαντινής φιλανθρωπίας. Μαζί και της χιλιόχρονης μακροημέρευσης της μοναδικής «παγκοσμιοποίησης» στην ιστορία, η οποία ευτύχησε να αυτοθεσμιστεί.

6. Στο νεωτερικό παρόν.

Η Δύση χαμπάρι δεν πήρε, για ό,τι συνέβη στο ανατολικό ημισφαίριο της ρωμαϊκής Οικουμένης. Οπισθοδρομώντας στην δεσποτική-φεουδαρχική βαρβαρότητα, υποχρεώθηκε να ξαναπάρει το δρόμο του πολιτισμού από την αρχή.

Παρόλο που υπήρξε «τριτοκοσμική περιφέρεια» της ελληνικής Ανατολής,[xiv] ο δρόμος που πήρε, κάτω από τη βίαιη ώθηση του βορειοευρωπαϊκού ατομισμού, ήταν τελείως καινούργιος. Άσχετος και ξένος προς αυτόν που είχαν πάρει οι Έλληνες από τη μυκηναϊκή εποχή, για να καταλήξουν στη βυζαντινή Οικουμένη. Μιλώ για τον ειδικό δρόμο της Δύσης, ο οποίος μας έφερε στο νεωτερικό Άτομο και στο εθνοκρατικό πολιτειακό του οικοσύστημα.

Άτομα ήταν βεβαίως και τα δύο, τόσο το ελληνικό όσο και το νεωτερικό, αφού πρόταγμά τους ήταν η ατομική ελευθερία. Υπήρξε όμως διαμετρικά αντίθετη η κατεύθυνση της ανάπτυξής τους.

Το ελληνικό Άτομο επιδίωκε την εξωτερική ανάπτυξη της ατομικής ελευθερίας, μέσω της αδιαμεσολάβητης διαπροσωπικής διαβούλευσης, η οποία επεκτείνει την αυτεξουσιότητα από τον ένα στον άλλο τομέα της συλλογικής ζωής, μέχρι να συμπεριλάβει το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων.

Το νεωτερικό Άτομο, αντίθετα, επιδιώκει την εσωτερική ανάπτυξη της ατομικής ελευθερίας του, την οποία και αντιλαμβάνεται ως ελευθερία ακώλυτης ικανοποίησης των ατομικών παθών. Για να την επιτύχει καινοτομεί την εξουδετέρωση της κοινωνικής επικινδυνότητας των παθών, μέσω της διαμεσολάβησης των διυποκειμενικών σχέσεων με απρόσωπα συστήματα, στα οποία και εναποθέτει, εξ ολοκλήρου, τη διαχείριση της κοινωνικής παθολογίας. Ο άλλος, ως πάσχων, ενδεής και αιτούμενος ελέους, υπόκειται έτσι σε καταστατική διαγραφή από τον υπαρκτικό ορίζοντα του νεωτερικού Ατόμου. Το υπαρκτικό κενό που παράγει η συστημική διαγραφή του Άλλου, αναπληρώνεται από την υπερτροφική ανάπτυξη του αυτοαναφορικού φαντασιακού: της «εσωτερικότητος».[xv]

Ήδη το νεωτερικό Άτομο κατόρθωσε να υλοποιήσει το ιδεώδες του: Έχει κατασκευάσει μια πλανητικού επιπέδου Τεχνόσφαιρα. Ασύλληπτη και ιλιγγιώδη, όχι μόνο σε έκταση, αλλά και σε πολυπλοκότητα. Έχει κλειστεί μέσα της, ακριβώς όπως το είχε συλλάβει στις σκοτεινές στοές της εκκοσμικευμένης μεσαιωνικής Γνώσης του: «ελεύθερο» από τη Φύση και τη Μεταφύση. Και προσπαθεί, εκεί μέσα, με ακαταπόνητη επινοητικότητα, να γεμίσει τον καταναλωτικό πίθο των Δαναΐδων. Να «ικανοποιήσει» τον αποθηριωμένο «όχλο των παθών».[xvi]

Η τραγωδία του νεωτερικού Ατόμου είναι ότι η επίτευξη του καταστατικού στόχου του πολιτισμού του και η ανθρωπολογική ολοκλήρωσή του, το έφερε ήδη μπρος στην ίδια αρρώστια, η οποία είχε συντρίψει το ελληνικό Άτομο: την κρίση της εξατομίκευσης: τον σχετικισμό, το κενό νοήματος, τον μηδενισμό. Αποσυντίθεται τώρα που η ακμαιότητά του είναι απολύτως αναγκαία. Τώρα που στους ώμους του στηρίζεται ολόκληρο Παγκόσμιο Σύστημα.

Όπως η Πόλις-κράτος είχε ξεπεραστεί από μια υπερπολεοκρατική Οικουμένη, η οποία ζητούσε ενιαία κρατική διαχείριση, ενώ το υποκείμενό της διαλυόταν, έτσι και τώρα: Το Έθνος-κράτος έχει ξεπεραστεί από την υπερεθνοκρατική Οικουμένη του και ζητείται η δημιουργία μιας υπερεθνικής-οικουμενικής κρατικής διαχείρισης, η βιωσιμότητα της οποίας απαιτεί εναρμόνιση με το εθνοκρατικό κεκτημένο. Κι όλα αυτά στα πλαίσια ενός Συστήματος, του οποίου η αναπαραγωγή καταστρέφει την εξωτερική του βάση: τη Βιόσφαιρα.

Χρειάστηκε να πετύχουν/αποτύχουν αιματηρότατες νεωτερικές επαναστάσεις, για να φτάσουμε εδώ. Εκατομμύρια νεκροί. Άπειρος βασανισμός και ποδοπάτημα του ανθρώπου. Το επαναστατικό ζητούμενο, σύστοιχο με το νεωτερικό πρόταγμα της φαντασιακής αυτοπραγμάτωσης, ήταν να ξεσηκωθούν τα θύματα. Να εξοντώσουν τους ληστές. Να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους. Και να επιβάλουν την τέλεια κοινωνία (της Λογικής ή της Ισότητας), η οποία ελλείψει ληστών και θυμάτων, δεν θα είχε, επιτέλους, ανάγκη την ανιδιοτελή φιλανθρωπία και τον εσταυρωμένο εκπρόσωπό της.

Παράλληλα οι «ληστές» του δυτικού καπιταλισμού, φοβούμενοι μην έχουν την τύχη των καρατομημένων ανατολικών συναδέλφων τους, έκαναν γενναίες σοσιαλδημοκρατικές παραχωρήσεις στα δικά τους «θύματα», χρηματοδοτώντας την οικοδόμηση εκτεταμένων προνοιακών συστημάτων, από τις συσσωρευμένες τριτοκοσμικές υπεραξίες (σύμφωνα με τις πλέον δημοφιλείς, κατά τον 20ο αιώνα, αναλύσεις του ιμπεριαλισμού). Μετά το 1989, που εξέλιπε το «αντίπαλο δέος», οι προνοιακές κατακτήσεις-παραχωρήσεις έχασαν το νόημά τους. Και «παίρνονται πίσω».

Το νέο ιστορικό περιβάλλον είναι φυσικά ο παράδεισος όλων των αρχετυπικών «ληστών»: παλιών και νέων, ατομικών και εταιρικών, κρατικών και παρακρατικών. Τα θύματά τους ατελείωτα. Πρώτα πρώτα είναι ο ίδιος ο κυρίαρχος νεωτερικός τύπος ανθρώπου, ο οποίος έχει προγραμματικά αποφασίσει ότι το είναι του συμπίπτει με τα πάθη του. Και ότι ζωή του είναι η λεηλασία της ψυχής του.

Είναι προφανές, ότι για να αντιμετωπιστούν τέτοιας απίστευτης έκτασης υπαρκτικά, κοινωνικά, πολιτικά, «περιβαλλοντικά» κλπ. προβλήματα, δεν αρκούν οι φιλανθρωπικές ασπιρίνες της εταιρικής, της ταξικής ή της «διεθνιστικής» σκοπιμότητας. Ούτε οι επιβεβλημένες από την ανάγκη αντιστάσεις στις αυτοκτονικές απορρυθμίσεις, της όποιας σοσιαλδημοκρατικής πρόνοιας στοιχειώνει ακόμη το εθνοκρατικό κεκτημένο.

Χωρίς μια πλανητικού μεγέθους προσφυγή στην ανιδιοτελή φιλανθρωπία, το μεταμοντέρνο μέλλον του γενναίου νεωτερικού μας κόσμου δεν προοιωνίζεται καθόλου λαμπρό.

7. Σύνοψη

Ανακεφαλαιώνοντας την ανάλυση του προβλήματος διαπιστώνουμε: α) Ότι έχει δύο όψεις ξεχωριστές και αδιάσπαστα ενωμένες: την υπαρκτική και την κοινωνική. Και β) ότι η λύση είναι προσωπική και στις δύο.

Κατόπιν τούτου ας ρωτήσουμε τον εαυτό μας αξιότιμε αναγνώστη: Μήπως είσαι ληστής; Αν όχι προς τι η βιαστική απομάκρυνση από το θύμα (έξω σου και μέσα σου);

 

– Από τη συλλογή άρθρων «Περί φιλανθρωπίας». (Eκδοση art-emis, Αθήνα 2009 – www.artemisathens.org )

 

Παραπομπές

 [viii] Ξενώνες, ξενοδοχεία, ξενοκομεία, πανδοχεία, ονομάζονταν τα ιδρύματα τα οποία περιέθαλπαν κυρίως τους ξένους, εμπόρους, στρατιώτες, αιχμαλώτους, προσκυνητές, μεταξύ των οποίων και τους ντόπιους φτωχούς.

[ix] Εντυπωσιάζει τους συγχρόνους μας η πληθώρα των μοναστηριών στο Βυζάντιο και ειδικά μέσα στην πρωτεύουσα και στις άλλες μεγάλες πόλεις. Δεν γνωρίζουν ότι τα μοναστήρια, εκτός από τη σωτηρία της ψυχής των μοναχών, επιτελούσαν πλήθος άλλες κοινωνικές λειτουργίες, μεταξύ των οποίων το σύνολο των αναγκαίων για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής προνοιακών δραστηριοτήτων.

[x] Hans – Georg Beck, Η βυζαντινή χιλιετία, σ.348. (ΜΙΕΤ Αθήνα 1990.)

[xi] «Ξενοδοχεία καθ’ εκάστην πόλιν κατάστησον πυκνά, ίν’ απολαύσωσιν οι ξένοι της παρ’ ημών φιλανθρωπίας, ού των ημετέρων μόνον, αλλά και άλλων όστις αν ενδεηθή χρημάτων. Όθεν δ’ ευπορήσεις, επινενόηταί μοι… αισχρόν γαρ ει… τρέφουσιν οι δυσσεβείς Γαλιλαίοι προς τοις εαυτών και τους ημετέρους, οι δ’ ημέτεροι της παρ’ ημών επικουρίας ενδεείς φαίνονται…» (Juliani, quae superunt, έκδ. Hertlein σ. 553. Πρβ. Θεοφάνους Χρονογραφία, τ. Α’ σ.134. Αρχαίο κείμενο και μετάφραση αρχ. Ανανία Κουστένη. Εκδόσεις Αρμός. Αθήνα 2007.)

[xii] Για την τρίβαθμη ανθρωπολογική κλίμακα βλ. Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, Μυσταγωγία, σ.240. Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Αθήναι 1989.

[xiii] Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας, Νόσος και θεραπεία στην Ορθόδοξη θεολογία. (Στο Ορθοδοξία και σύγχρονος κόσμος. Κέντρο Μελετών Ι.Μ. Κύκου. Λευκωσία 2006.)

[xiv] Γ. Κοντογιώργης, Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα, τ. Ι. Εκδόσεις Ι. Σιδέρης. Αθήνα 2006.

[xv] «Η φαντασία είναι το αντίδοτο των Νέων Χρόνων κατά του δικού τους μηδενός: τα πλάσματά της προσφέρουν γενναιόδωρα στον άνθρωπο την δυνατότητα να αυτοπραγματωθεί δημιουργικά ως ελεύθερη ύπαρξι.» (Στ. Ράμφος, Γενάρχες πεπρωμένων, σ.23. Αρμός Αθήνα 2007.) Αλλά: Τι γίνεται αν το «δημιουργικά αυτοπραγματωμένο» φαντασιακό είναι αφύσικο, ανελεύθερο και απάνθρωπο; Για πόσο η φυσική πραγματικότητα θα είναι εφεκτική στον βιασμό της από την «αυτοπραγματούμενη» φαντασίωση;

[xvi] Έκφραση του Μεγάλου Φωτίου. (Ι. Ζηζιούλας, ό.π.)

 

ΠΗΓΗ: Τρίτη, 22 Δεκέμβριος 2009, http://www.antifono.gr/portal/index.php/…..F%82

 

* Ο Θεόδωρος Ι. Ζιάκας γεννήθηκε το 1945, στο χωριό Κούρεντα (Δήμος Μολοσσών νομού Ιωαννίνων) και σήμερα ζει στην Αθήνα. Σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι δημόσιος υπάλληλος στον κλάδο της πληροφορικής. Από τη δεκαετία του 1980 μελετά θέματα κοινωνικής οντολογίας.

Ληστές και θύματα. Λόγος περί φιλανθρωπίας – Μέρος Ι

 

του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα*

 

Με τον όρο «φιλανθρωπία» [i] εννοούμε πράξεις ελέους (αρωγής, βοήθειας, υποστήριξης) στον πάσχοντα συνάνθρωπο. «Πάσχων» είναι ο ασθενής, ο πεινασμένος, ο άστεγος, ο φτωχός, ο αδικημένος, ο φυλακισμένος, ο πρόσφυγας, ο μετανάστης, ο ξένος και γενικά κάποιος που «έχει ανάγκη».

Ο πάσχων, ο αιτούμενος ελέους, υπάρχει σε κάθε πολιτισμό, απ’ όσους τουλάχιστον γνωρίζουμε. Γι’ αυτό και κάθε πολιτισμός έχει τη δική του θέσμιση της φιλανθρωπίας (νοηματοδότηση και πρακτική). Όπως σε όλα τα μεγάλα διαπολιτισμικά ζητήματα διακρίνουμε κι εδώ, από τη μια πλευρά, το καλό και το κακό (το ιδανικό και το αντι-ιδανικό) και από την άλλη πλευρά, το πραγματικό, ως βαθμό αποφυγής του κακού και ενσάρκωσης του καλού. Η διατύπωση του ιδανικού σε έναν πολιτισμό συμπυκνώνει και τη θεμελιώδη γνώση που έχει για το θέμα.

Καλούμενος να γράψω για τη φιλανθρωπία, αναλογίζομαι ότι μετέχω στον σημερινό παγκόσμιο πολιτισμό: τον νεωτερικό. Ότι ως Έλλην μετέχω, επίσης, στα υπολείμματα ενός άλλου οικουμενικού πολιτισμού. Έχω επομένως πρόσβαση τόσο στη νεωτερική όσο και στην ελληνική αντίληψη για τη φιλανθρωπία. Σ’ αυτή κυρίως τη δεύτερη θα ήθελα να αναφερθώ.

1. Στους αρχαίους Έλληνες.

Για τους αρχαίους Έλληνες η προστασία των πασχόντων ήταν δουλειά του Θεού και όχι της Πολιτείας. Άλλωστε απέναντι στον Θεό είμαστε όλοι ξένοι και φτωχοί[ii] αιτούμενοι ελέους. Βέβαια αν κάποιος ήταν ιδιαίτερα ευσεβής μπορούσε να δείξει έλεος στον ενδεή. Ο Θεός θα το εκτιμούσε και ίσως τον αντάμειβε.

Η ελληνική Πολιτεία ήταν ένα είδος εταιρείας πολιτών-οπλιτών, δηλαδή περήφανων εγωιστικών υποκειμένων εξ ορισμού. Ο καθένας θεωρούνταν αποκλειστικός υπεύθυνος για την αντιμετώπιση της όποιας κατάστασής του. Οι ιδιωτικές δυστυχίες δεν αφορούσαν την Πολιτεία, παρά μόνο στο μέτρο που ήταν αποτέλεσμα της συμμετοχής σε συλλογικές υποχρεώσεις (π.χ. στον πόλεμο). Η Πολιτεία μόνο για τις ατυχείς επιπτώσεις των συλλογικών δράσεων επιλαμβανόταν (π.χ. μέριμνα για τα ορφανά των πεσόντων πολεμιστών). Επίσης η σκοπιμότητα της συλλογικής αυτοσυντήρησης (πρόληψη ταραχών και στάσεων) οδηγούσε ενίοτε την Πολιτεία να παίρνει μέτρα κατά της φτώχειας (π.χ. παροχή γης και έμμισθης απασχόλησης). Φτώχεια υπήρχε πάντοτε. Η ζωή ήταν δύσκολη για τον φτωχό, αλλά μόνο στα χέρια του μπορούσε να ελπίζει. Αν ήταν γέρος, χωρίς παιδιά να τον κοιτάξουν, αλλοίμονό του.

Τα ίδια ίσχυαν για την αρρώστια. Η Πολιτεία νοιαζόταν μόνο αν η αρρώστια την αφορούσε ως σύνολο, όπως π.χ. στην περίπτωση, που αντάμειψε τον Ιπποκράτη με δια βίου σίτιση στο Πρυτανείο, επειδή έσωσε την Αθήνα από την πανούκλα. Οι ιδιώτες ασθενούντες δεν ήταν στην αρμοδιότητά της. Γι’ αυτούς ειδικά φρόντιζε ο Ασκληπιός (από τους πιο αγαπητούς θεούς των Ελλήνων), μέσω των ειδικών ιδρυμάτων του (ναών – Ασκληπείων) και των ειδικών υπαλλήλων του (ιερέων – ιατρών).

Όταν, λοιπόν, βλέπουμε τους Αθηναίους να στήνουν βωμό στον θεό Έλεον,[iii] αντιλαμβανόμαστε ότι εκτιμούν την αξία της θείας φιλανθρωπίας. Αυτό όμως δεν τους εμποδίζει να βλέπουν την ανθρώπινη φιλανθρωπία σαν κάτι το μάλλον ασύμβατο με την αξιοπρέπεια του ελεύθερου ατόμου-πολίτη.

2. Στο Βυζάντιο.

Στην οικουμενική φάση του ελληνικού κρατικού συστήματος, την βυζαντινή, τα πράγματα εμφανίζονται ριζικώς διαφορετικά.

Το ανιδιοτελές συναίσθημα της φιλανθρωπίας έχει αναχθεί σε υπέρτατη αξία. Στη σφαίρα της βυζαντινής πίστης ο Θεός σχεδόν ταυτίζεται με τη φιλανθρωπία του, καθ’ ότι «αγάπη εστί». Έγινε μάλιστα το απόλυτο θύμα της ανθρώπινης αρρώστιας προκειμένου να τη θεραπεύσει. Ο χριστιανός καταξιώνεται στο μέτρο ακριβώς που ενσαρκώνει το φιλάνθρωπο παράδειγμα του Χριστού.

Η εμφύτευση του χριστιανικού παραδείγματος στο εσωτερικό του ελληνικού πολιτισμού μετατόπισε τον άξονα περιστροφής του προς την κατεύθυνση της ανιδιοτελούς φιλανθρωπίας. Εκκλησία και Πολιτεία έχουν κάνει κοινή υπόθεσή τους τη φιλανθρωπία. Η βυζαντινή Οικουμένη εμφανίζεται έτσι ως η πρώτη φιλάνθρωπη κοινωνία της ιστορίας. [iv]

Ο κύριος όγκος του φιλανθρωπικού έργου ασκείται εκεί από την Εκκλησία, η οποία παριστάνει, με τον ένα ή τον άλλο βαθμό επιτυχίας, την ενσάρκωση της παραδειγματικής Πολιτείας στο εσωτερικό της ιστορικής Πολιτείας. Η βυζαντινή Πολιτεία, όπως και οι ιδιώτες, εμπιστεύονται την Εκκλησία στο μέτρο που οι υπηρέτες της (επίσκοποι και πρεσβύτεροι) και τα μέλη της (έγγαμοι και μοναχοί), εφαρμόζουν την εντολή του αρχηγού της[v] και δίνουν το παράδειγμα της ανιδιοτέλειας. Τέρατα ανιδιοτελούς φιλανθρωπίας, όπως οι άγιοι Ακέραιος, Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Νικόλαος Μύρων, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Αττικός, Ευφροσύνη, Θεοδόσιος, Ιωάννης ο Ελεήμων[vi], Ακάκιος[vii] και πλήθος άλλοι, καθιέρωσαν ως αδιαμφισβήτητη τεκμαρτή απόδειξη αγιότητας, δηλαδή ευθυγράμμισης με το ύψιστο ανθρωπολογικό υπόδειγμα, την ακαταπόνητη φιλανθρωπία.

Το Βυζάντιο ήταν, λοιπόν, «κράτος πρόνοιας». Κεντρικός θεσμός του βυζαντινού προνοιακού συστήματος ήταν τα μοναστήρια. Γύρω τους λειτουργούσαν ορφανοτροφεία, πτωχοκομεία, πτωχοτροφεία, νοσοκομεία, λεπροκομεία, γηροκομεία, γηροτροφεία, ξενοδοχεία[viii] και άσυλα αστέγων, Το κράτος συμμετείχε είτε αυτόνομα, συντηρώντας το ίδιο τέτοια ιδρύματα, είτε έμμεσα, χρηματοδοτώντας την προνοιακή λειτουργία των μοναστηριών. Απ’ αυτή την άποψη τα μοναστήρια «δεν ήταν παρά το μακρύ χέρι του κράτους», όπως λέει ο H.-G. Beck.[ix] Η όλη προνοιακή δραστηριότητα χρηματοδοτούνταν από τη φορολογία, από τις δωρεές και τις διαθήκες των ευσεβών ιδιωτών. Σ’ αυτήν πρέπει να προσθέσουμε τη σχετική δημοσιονομική πολιτική, όπως του καθορισμού οροφής στις τιμές των βασικών ειδών διατροφής, της επιδότησης του ενοικίου των φτωχών, τα δημόσια συσσίτια κλπ.[x]

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αξιώματα που αναφέρονταν στη διαχείριση του προνοιακού συστήματος, όπως π.χ. του «Ορφανοτρόφου» και του «Πτωχοτρόφου», απολάμβαναν μεγάλη περιωπή. Κατείχαν μια πολύ υψηλή θέση στο αυτοκρατορικό Πρωτόκολλο.

Κάθε αυτοκράτορας που σέβονταν τον εαυτό του, θεωρούσε υποχρέωσή του να προσθέσει τη συμβολή του στο κοινωνικό οικοδόμημα της φιλανθρωπίας. Χαρακτηριστική, και αποκαλυπτική συνάμα, για τη χριστιανική προέλευση της φιλανθρωπίας ως κρατικού μελήματος, είναι μια επιστολή του αυτοκράτορα Ιουλιανού στον εθνικό αρχιερέα της Γαλατίας Αρσάκιο. Είναι ντροπή, του λέει, να μονοπωλούν οι χριστιανοί τη φιλανθρωπία. Και τον παρακινεί να τους συναγωνιστεί στην ίδρυση ξενοδοχείων.[xi]

Το χριστιανικό παράδειγμα είχε επηρεάσει και ονομαστούς μη χριστιανούς, ήδη από την προβυζαντινή εποχή. Ο Πλωτίνος π.χ. είχε μετατρέψει το σπίτι του σε ορφανοτροφείο.

3. Ο φιλανθρωπικός αρχέτυπος.

Ονομάζουμε ανιδιοτελή τη χωρίς ανταπόδοση φιλανθρωπία. Κάθε άλλη μορφή, π.χ. η δωρεά για να επωφεληθώ από τις φοροαπαλλαγές ή για να διαφημίσω την επιχείρησή μου, είναι ιδιοτελής φιλανθρωπία.

Μιλάμε βεβαίως για «φυσική», υπαρκτή εδώ και τώρα, και όχι «μεταφυσική» ανταπόδοση. Το επιχείρημα ότι η προσδοκία «μεταφυσικής ανταπόδοσης» κάνει και πάλι ιδιοτελή τη φιλανθρωπία, είναι επιχείρημα τυπικά σοφιστικό. Το «επιχείρημα» αυτό αρέσει πάρα πολύ σ’ εκείνους που φοβούνται μήπως αναδυθεί η ανιδιοτέλεια μέσα τους και τους υπονομεύσει το εγώ.

Το Βυζάντιο είχε πλήρη επίγνωση της διαφοράς. Την αξιοποίησε δε επωφελώς και στις τρεις βαθμίδες της χριστιανικής ανθρωπολογικής κλίμακας: Ο άνθρωπος του φόβου (ο «δούλος του Θεού») κάνει το καλό επειδή φοβάται την Κόλαση. Του θύμιζε λοιπόν την ύπαρξη της Κολάσεως. Ο άνθρωπος του κέρδους (το Άτομο, ο «μισθωτός εργάτης του Θεού») κάνει το καλό επειδή ελπίζει να κερδίσει τον Παράδεισο. Του υποσχόταν λοιπόν απλόχερα τον Παράδεισο. Το Πρόσωπο (ο «Φίλος του Θεού») κάνει το καλό επειδή αγαπά. Αυτόν δεν χρειαζόταν ούτε να τον φοβίσει ούτε να τον δελεάσει, γιατί αυτός ήταν η ψυχή του όλου συστήματος. [xii]

Όσο ο τρίτος αυτός τύπος ανθρώπου διατηρούσε την επιρροή του και οι μπαταρίες της ανιδιοτελούς φιλανθρωπίας φορτίζονταν, το προνοιακό σύστημα λειτουργούσε ικανοποιητικά. Όσο η επιρροή του υποβαθμιζόταν παρήκμαζε. Τότε ο Σοφιστής (ο εγωτικός ατομικισμός) ταύτιζε την τρίτη βαθμίδα με την πρώτη, το Πρόσωπο με τον Δούλο, αποκτούσε το πάνω χέρι και η αποσύνθεση έπαιρνε τη σκυτάλη ακάθεκτη. Άσφαλτη ένδειξη ότι το σύστημα κινδύνευε πάντοτε ήταν η ανάλογη πάχυνση των διαχειριστών του. Ήταν μοιραίο, για τον λόγο αυτό, να καταρρεύσει κάποια στιγμή. Τίποτα δεν είναι αθάνατο στον μάταιο τούτο κόσμο. Κράτησε όμως χίλια χρόνια.

Η γνώση του θέματος εμπεριέχεται στον χριστιανικό αρχέτυπο της φιλανθρωπίας: την παραβολή του «Καλού Σαμαρείτη». Τα στοιχεία της είναι σε όλους γνωστά: οι ληστές, το θύμα, οι αδιάφοροι «δικοί» μας, ο φιλάνθρωπος ξένος και ο ξενοδόχος. Υπάρχει θύμα, επειδή προφανώς υπάρχουν ληστές. Η υποβαλλόμενη λύση έχει έτσι δύο σκέλη: Κυνηγήστε τους ληστές. / Περιθάλψτε το θύμα.

Το πρώτο απαιτεί μια ευνομούμενη – αντιληστρική Πολιτεία. Το δεύτερο απαιτεί σπλαχνικούς ανθρώπους («καλούς Σαμαρείτες») και κοινωνική πρόνοια («πανδοχεία»). Αλλά προσοχή: Η λύση προσκρούει α) στην αδιαφορία των «δικών» μας (των ταγμένων στην υπηρεσία της) και β) στην υποτίμηση του ξένου/κατώτερου (ο Σαμαρείτης είναι «μίασμα» για τον Ιουδαίο), από τον οποίο όμως «κατώτερο» και ξένο μπορούμε να περιμένουμε την ευσπλαχνία.

Φυσικά το ιδεώδες θα ήταν μια κατάσταση, όπου δεν υπάρχουν ληστές και άρα θύματα. Κάτι τέτοιο όμως θεωρούνταν ανέφικτο από τους Έλληνες, τόσο τους αρχαίους όσο και τους βυζαντινούς. Για τους πρώτους: πατήρ πάντων είναι ο πόλεμος. Για τους δεύτερους: άρχων του κόσμου τούτου είναι ο διάβολος (διαβολή – διαμάχη – πόλεμος). Είναι αδύνατο να εξαλειφθεί η βία. Το μέγιστο, που μπορεί να γίνει, είναι να καταστέλλεται η αυθαίρετη βία από τη νόμιμη βία.

Η πεποίθηση αυτή αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο του δικαιοπολιτικού οπλοστασίου του αρχαίου και του βυζαντινού ελληνικού κόσμου.

4. Σε επίπεδο Οικουμένης.

Όσο μπορούσε να αναπαράγεται η πόλις-κράτος το πρόβλημα λυνόταν με τον τρόπο που ήδη εκθέσαμε. Λυνόταν, εννοείται, για τους έχοντες πολιτικά δικαιώματα: τους μετέχοντας κρίσεως και αρχής.

Από ένα σημείο όμως και πέρα η πόλις-κράτος είχε ξεπεραστεί, επειδή αδυνατούσε να διαχειριστεί την «παγκοσμιοποίση» της εποχής της: το οικουμενικό σύστημα που είχε δημιουργήσει η ανάπτυξή της. Η αδυναμία αυτή επικυρώθηκε από τον διαπολεοκρατικό Πελοποννησιακό πόλεμο και από την ανάπτυξη του σοφιστικού-σχετικιστικού πνεύματος, το οποίο αποσάθρωνε την ανθρωπολογική βάση του πολεοτικού συστήματος: την υπεύθυνη ατομικότητα. Αυτό το τελευταίο ήταν που καθιστούσε την αδυναμία ανήκεστη.

Τελικώς εφευρέθηκε κρατική μορφή διαχείρισης σε επίπεδο Οικουμένης, με τη ρωμαϊκή επινόηση της πολιτικής ιδιότητας δύο επιπέδων: Να είσαι πολίτης της πόλης σου, του Κοινού της καταγωγής σου. Και συγχρόνως να είσαι πολίτης της Ρώμης, της «Κοσμόπολης»: «ρωμαίος πολίτης» – «κοσμοπολίτης». (Πράγμα που δεν θα αλλάξει με την αντικατάσταση της παλιάς Ρώμης από τη νέα Ρώμη – Κωνσταντινούπολη.)

Το διώροφο πολιτειακό σχήμα δεν μπορούσε, ωστόσο, να εξασφαλίσει από μόνο του τη βιώσιμη αντιμετώπιση του προβλήματος. Πρώτον, γιατί δεν ήταν εύκολο να εφαρμοστεί στο επίπεδο της κοσμόπολης-κράτους η λύση που ίσχυε νωρίτερα στο επίπεδο της πόλης-κράτους. Και δεύτερο και σπουδαιότερο, γιατί η κρίση της εξατομίκευσης κατέστρεφε τον ανθρωπολογικό φορέα της αρχαιοελληνικής λύσης. Στο σημείο ακριβώς αυτό ήρθε να δώσει τη λύση της η παρεμβολή του χριστιανισμού, με την αναγωγή της ανιδιοτελούς φιλανθρωπίας σε υπέρτατη κοινωνική και υπαρκτική αξία.

Στην ουσία ο χριστιανισμός παρεμβαίνει στον κινητήρα της καταρρέουσας ελληνικής ατομικότητας, για να μεταλλάξει τους εξαντλημένους ηρωικούς (ομηρικούς) ελκυστές της σε αυτοθυσιαστικό ηρωισμό νέου τύπου: υπέρ των πασχόντων αδιακρίτως. Με τον τρόπο αυτό ο χριστιανισμός κατορθώνει να συγκρατήσει το ελληνικό Άτομο, για να μη διαλυθεί τελείως. Και αφ’ ετέρου, το βοηθά να ανέλθει στη βαθμίδα του Προσώπου, όπου η συνταύτιση ελευθερίας και ανιδιοτελούς αγάπης, καθιστά την ατομική ελευθερία απρόσβλητη και την αγάπη αδούλωτη.

Στην ειδική αυτή βάση ο χριστιανισμός και η ελληνική ανθρωποκεντρική παράδοση, συνέπηξαν συμμαχία στους προβυζαντινούς χρόνους, για να πολεμήσουν από κοινού τη γνωστικίζουσα παγανιστική ιδιωτεία, την τόσο ελκυστική για τον σκεπτόμενο ανέστιο άνθρωπο. Η κοινή νίκη τους εναντίον του γνωστικισμού υπήρξε η βάση της μακράς φιλίας ελληνισμού και χριστιανισμού, πάνω στην οποία στηρίχθηκε η βιωσιμότητα του βυζαντινού ιστορικού σχήματος.

Παραπομπές

[i] Ως διανθρώπινη σχέση ο όρος είναι στην κυριολεξία του ανακριβής. Συνιστά καταχρηστική επέκταση της «θεϊκής φιλανθρωπίας», όπου και κυριολεκτείται. Επιπλέον μια πράξη «φιλανθρωπίας» δεν υποδηλώνει κατ’ ανάγκη «φιλία» προς τον ευεργετούμενο.

[ii] Διός εισιν άπαντες ξείνοι τε πτωχοί τε (Οδύσσεια ζ 207 και ξ 57).

[iii] Παυσανίας 1. 17. 1.

[iv]  Κ. Άμαντος, Η ελληνική φιλανθρωπία κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους. Διάλεξη υπέρ των προσφύγων της Μικράς Ασίας, στην Εταιρεία Βυζαντινών σπουδών, 22-10-1922. (ΑΘΗΝΑ Σύγγραμμα Περιοδικόν της Εν Αθήναις Επιστημονικής Εταιρείας, τ. 35 σ. 131. Αθήνησιν. Εκ του Τυπογραφείου Π.Δ. Σακελλαρίου, 1923.) Στο κείμενο αυτό παρέχεται πλούτος στοιχείων για τη φιλανθρωπία στο Βυζάντιο.

[v] «… πείνασα και μου δώσατε να φάω. Δίψασα και με ποτίσατε. Ξένος ήμουν και με περιμαζέψατε. Γυμνός και με ντύσατε. Αρρώστησα και με επισκεφθήκατε. Στη φυλακή ήμουν και ήρθατε …» (Ματθ. 25, 34.)

[vi] «Η ακαταπόνητος δράσις του (Ελεήμονος) υπέρ των δυστυχούντων εδείχθη προ πάντων, όταν μετά την άλωσιν της Ιερουσαλήμ υπό των Περσών (615 μ. Χ.) κατέφυγον άπειροι πρόσφυγες εις Αλεξάνδρειαν. Ίδρυσε νοσοκομεία και πτωχοτροφεία, ετοποθέτησε τους υγιείς εις ξενοδοχεία, εξηγόρασε αιχμαλώτους, διένειμε καθ’ εκάστην βοηθήματα εις τους προσερχομένους οιουσδήποτε απόρους, εφρόντισεν ακόμη και περί απόρων γυναικών επιτόκων. Λέγεται ότι έτρεφε πολλάκις 7500 πτωχούς. Είναι φανερόν πόσην επίδρασιν ηδύνατο να έχη το παράδειγμα του Ελεήμονος εις τον τότε χριστιανικόν κόσμον.». (Κ. Άμαντος, ό.π. σ. 135.)

[vii] «Ανάλογος προς την περίθαλψιν των πτωχών ήτο η πρόνοια περί των αιχμαλώτων, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος. Εκ των παλαιοτέρων ονομαστόν είναι το παράδειγμα του επισκόπου Αμίδης Ακακίου, όστις επώλησε κειμήλια της Εκκλησίας προς εξαγοράν παρά των στρατιωτών του Βυζαντίου Περσών αιχμαλώτων. “Αύτη η του θαυμαστού Ακακίου πράξις πλέον τον Περσών βασιλέα κατέπληττεν, ότι αμφότερα Ρωμαίοι μεμελετήκασι πολέμω τε και ευεργεσία νικάν”.». (Κ. Άμαντος, ό.π. σ. 137.)

 

ΠΗΓΗ: Τρίτη, 22 Δεκέμβριος 2009, http://www.antifono.gr/portal/index.php/…..F%82

 

* Ο Θεόδωρος Ι. Ζιάκας γεννήθηκε το 1945, στο χωριό Κούρεντα (Δήμος Μολοσσών νομού Ιωαννίνων) και σήμερα ζει στην Αθήνα. Σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι δημόσιος υπάλληλος στον κλάδο της πληροφορικής. Από τη δεκαετία του 1980 μελετά θέματα κοινωνικής οντολογίας.

 

Συνέχεια στο Μέρος ΙΙ

Ζητείται   Αριστερά, χωρίς  δικαιώματα, με  ευθύνες, με  δυνατότητα  αυτοκριτικής.

(τα  δικαιώματα  αφορούν  τον  εργαζόμενο  άνθρωπο)

 

Του Γιώργου Γριμπογιάννη

                                                         

                                                Α. «εισαγωγικές  κριτικές  σκέψεις»

ΜΕ  ΑΦΟΡΜΗ  ΑΡΙΣΤΕΡΕΣ  ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ  ΓΙΑ  ΤΗΝ   ΑΠΟΡΡΥΘΜΙΣΗ  ΤΩΝ  ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ  ΣΧΕΣΕΩΝ (1):

«Φοβάμαι πως σήμερα έχουν ανδρωθεί οι πολιτικές και πολιτισμικές  προϋποθέσεις  για  πολλούς  αριστερούς εργαζόμενους και στελέχη, έτσι  που να πιστεύουν  πράγματι, πως  από  την  κόλαση  θα μεταβούμε  κατ’ ευθείαν στον επιθυμητό παράδεισο, ως εκ τούτου η μάχη γίνεται  κυριότατα υπέρ του παραδείσου (σ’ αυτό το «πιστεύω» υπάρχει  τρομακτική, σύγκλιση  ΚΚΕ-ΣΥΝ-ΝΑΡ  κλπ). Δυστυχώς  το  σίγουρο είναι  ότι  όσοι  πιστεύουν  αυτό, «αφήνονται»  αλληλεγγύως  στην  κόλαση, στην  παρούσα  ζωή. Μακάρι  να  κάνω  λάθος.»

ΜΕ  ΑΦΟΡΜΗ  ΑΡΙΣΤΕΡΕΣ  ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ  ΓΙΑ  ΤΗΝ   ΑΠΟΡΡΥΘΜΙΣΗ   ΤΩΝ  ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ  ΣΧΕΣΕΩΝ (2):

«Θέτω για μία ακόμα φορά το ζήτημα, από  μια  άλλη οπτική γωνία που  διαβάζει το πριν, ότι  δηλαδή, η  προώθηση  νέων  αντεργατικών  ρυθμίσεων  περνάει  από  την  κοινωνική  ανοχή, την δικαστική  συγκάλυψη, των αξιόποινων  εργοδοτικών  πράξεων και  παραλείψεων, περνάει πιο συγκεκριμένα, από την εργατική-πολιτική αποδοχή της εργοδοτικής παραβατικότητας και κυριαρχίας, κυριαρχίας στον  χώρο  δουλειάς, κυριαρχίας στο κράτος  σε ότι αφορά τη δουλειά, κυριαρχίας  στην  κοινωνία  σε  ότι  αφορά  τη  δουλειά.

Νομίζω, ότι  βρισκόμαστε  σε  λάθος δρόμο  αν θεωρούμε (δεδομένο  ότι  το θεωρούμε αφού και εμείς διεκδικήσαμε και πετύχαμε ένα  προωθημένο νομικό  πολιτισμό  για  τα  εργατικά  ζητήματα), ότι  η  πάλη για τις μεταρρυθμίσεις επί του σημερινού οικονομικού-κοινωνικού-πολιτικού  συστήματος, είναι  μεν απαραίτητη  συνοδός  της  πάλης  για  μια  άλλη  κοινωνία, αλλά  ταυτόχρονα  θεωρούμε  ότι  η  πάλη  για  την  πραγματική  εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων δεν  μας  αφορά  στον  ίδιο  βαθμό.»    

 

Β.  Η  βάση  της  Αριστερής  αυτοκριτικής  πηγάζει  από  την  κατάσταση  του  κόσμου  της  εργασίας…    (κάθε  φορά, σε  κάθε  εποχή, σε  κάθε  πολιτικό  σύστημα)

Η αυτοκριτική αφορά, αριστερό συνδικαλισμό στην καλύτερη περίπτωση συντεχνιακό (ο  οποίος  θυμάται  την  εργατική  τάξη  όταν  κινδυνεύει  ο  ίδιος  και  όχι  στην  καθημερινή  της  δυστυχία), συνήθως  όμως  οργισμένο κατά του Μπούς και κατά της Ελληνικής Κυβέρνησης αλλά ταυτόχρονα συμβιβασμένο με την εργοδοτική παραβατικότητα του στενού συνδικαλιστικού του  περιβάλλοντος, με την μόνιμη, αριστερής πρωτοτυπίας αιτιολογία-επωδό, «αυτός είναι ο  καπιταλισμός, το θέμα είναι  πολιτικό…», μιά παραπομπή δηλαδή της επίλυσης  του  προβλήματος  της  κάθε  εργατικής  δυστυχίας  στον  σοσιαλισμό…

Η  κριτική  αφορά, τις  εργατικές  δραστηριότητες  και  κινητοποιήσεις, όχι  μόνο  συντεχνιακής  διεκδίκησης, αλλά  και  αλληλεγγύης, που  θα  έπρεπε  να  ξεκινούν  συλλογικά  από  τα  κάτω  με  την  εξής  σειρά:

α). Πρώτα  και  κύρια, για  την  διεκδίκηση  συμμόρφωσης  των  εργοδοτών  και  των εκπροσώπων τους, με τα πιο βασικά υφιστάμενα εργατικά και  συνδικαλιστικά  δικαιώματα και ελευθερίες στους χώρους  δουλειάς (όπως  πχ  τήρηση  του  8ωρου,   ανεμπόδιστος και άνευ αντιποίνων συνδικαλισμός κλπ). Aυτή είναι η πρωταρχική δουλειά, της  οργανωμένης (σε μικρότερα ή  μεγαλύτερα σχήματα) Αριστεράς, όχι  η  κατάληψη  της  εξουσίας.

β). Ακολούθως, η καθημερινή εργατική δράση  διασφαλίζει, σε  όλο  το  εύρος  και  στο, ανάλογα  με  τις  υποκειμενικές  συνδικαλιστικές  δυνατότητες  βάθος,  τα  εξής:

-το συλλογικό δικαίωμα, σε πλήρη και έγκαιρη πληροφόρηση μέσα στην  επιχείρηση και  στον  κλάδο,

-την ουσιαστική και όχι προσχηματική διαβούλευση (κρίθηκαν παράνομες οι  απολύσεις 340 πρώην εργαζομένων της «Good  Year» σύμφωνα με σχετική  απόφαση του ΣτΕ της 13.11.07 γιατί η εταιρεία δεν τήρησε «την υποχρέωση ενημερώσεως και  διαβουλεύσεως  με  τους  εργαζόμενους»),

-την πραγματική συμμετοχή, όπου και όπως ορίζει αυτή η νομοθεσία που  έχουμε στα χέρια μας (πχ, συναπόφαση επί εσωτερικών κανονισμών κλπ, η νομοθεσία αυτή, νόμοι,1264/82,1767/1988,1876/1990, νόμοι υγείας και  ασφάλειας  εργασίας  κλπ, είναι  πενήντα  χρόνια  μπροστά  από  τις  πραγματικές  και  όχι  τις  ρητορικές  διαθέσεις  της  αριστεράς),

-την υποχρέωση, για ελεγκτική και αποκαταστατική εργατική  παρέμβαση για κάθε εργατικό πρόβλημα, προσφεύγοντας και στη  δικαιοσύνη, και  πάντα, μα  πάντα, στον Δημοκρατικό Διάλογο, (*, μπορεί να ελέγχει και να φέρνει θέματα στη Δημοκρατική  Δημοσιότητα, όποιος έχει γνώση και στοιχεία, από την πληροφόρηση, από  την  διαβούλευση, από  την  συμμετοχή, και  ασφαλώς από  ιδιαίτερες  εργατικές  επεξεργασίες, δεν  αρκούν  γενικόλογα  συνθήματα και  μάλιστα  χωρίς την αντίστοιχα προαπαιτούμενη εργατική-κοινωνική  προεργασία).

γ). Τέλος, μαζεύοντας τους εργατικούς καϋμούς, δίνοντας την πολιτική τους  εξήγηση, καταφεύγουμε  στους  δρόμους  και  στην  επαναστατική  δράση, έχοντας  όμως διασφαλίσει μια στέρεη και συμμετοχική  στα  δρώμενα  πανεργατική  οργή.

Είναι άραγε ορατή σήμερα μια καθημερινή (στα πρωτοβάθμια σωματεία, ακόμα και σε  δευτεροβάθμιο επίπεδο – ομοσπονδίες εργατικά κέντρα, έστω  σε αυτόνομα  σχήματα…) αριστερή εργατική/συνδικαλιστική και πολιτική δράση, σε τέτοια κατεύθυνση, με προσπάθειες συνεργασίας και με άλλους φορείς και πολίτες (πανεπιστήμια-επιστημονικούς φορείς–μη κυβερνητικές οργανώσεις-επιστήμονες-εργάτες-κινήσεις εργαζομένων και πολιτών), με την  απαιτούμενη μέθοδο  μιας  διεπιστημονικής αλλά και δια-συστημικής προσέγγισης; (Αν ψάξουμε στο  πρόσφατο, 1980-1995, αλλά και στο απώτερο παρελθόν, θα βρούμε σχετικά «αριστερά» παραδείγματα στέρεης και συμμετοχικής στα δρώμενα εργατικής  παρέμβασης  και  στη  χώρα  μας  και  διεθνώς, όμως  αυτά  τα  παραδείγματα  δεν  μετασχηματίστηκαν σε αντίστοιχη βιώσιμη «αριστερή» κουλτούρα…). Δίνω παραδείγματα δυνατοτήτων  προβληματισμού:

α) υγεία και ασφάλεια εργασίας και περιβάλλον = διασύνδεση υ.α.ε. – περιβάλλοντος και με πολλές επιστήμες να εμπλέκονται, από την εργατική  πλευρά  μπορούν  να  εξηγηθούν  τα  πράγματα  πολύ  καλύτερα από  τον όποιο γιάπικο  μονόλογο  στα  ΜΜΕ  (μονόλογο που αφορά την υγεία και ασφάλεια των  κερδών  και  τίποτα  άλλο).

β) εξέταση  και  τεκμηρίωση  της  διασύνδεσης  των  πάσης  φύσεως  εργασιακών  απορρυθμίσεων και των αντίστοιχων «μεταρρυθμίσεων» στην «μαζική»  ψυχολογία (στην ψυχολογία των μαζών, ως συνισταμένη της ψυχολογίας των ξεχωριστών εργαζομένων), στα  πλαίσια των επιστημών, του σύγχρονου  εργατικού  δικαίου και της κοινωνικής και δη της βιομηχανικής  ψυχολογίας (και άλλων  επιστημών  ακόμα …).

Κρίνουμε  σκόπιμο να αναφέρουμε τις πιο κρίσιμες απορρυθμίσεις, με κορυφαία, (1) αυτή της ενοικίασης εργαζομένων («προσωρινή  απασχόληση»)  αλλά και κάθε ταυτόσημης  εφεύρεσης (2), όπως, 2α) υποχρέωση του εργαζόμενου να δουλεύει  ταυτόχρονα για πολλούς διαφορετικούς εργοδότες κατά παράβαση και της  ατομικής  και  της  συλλογικής  σύμβασης  εργασίας, 2β) δανεισμός εργαζόμενου  σε  άλλον  είτε  σε  άλλους  εργοδότες, 2γ) μεταβολή  της  εργασιακής  σχέσης  και  της  αντίστοιχης  εργασιακής  σύμβασης  σε  άλλες, σχέση-σύμβαση  με  άλλον  ή  άλλους  εργοδότες που λειτουργούν κατά τους  τύπους μόνον ως  εργολαβία-outsourcing για τον αρχικό  εργοδότη, 2δ) μεταβίβαση  εργασιών  και  προσωπικού από  ένα  μεταβιβάζοντα-εργοδότη σε άλλο ανάδοχο-εργοδότη (που λειτουργεί ουσιαστικά υπό τον αρχικό εργοδότη – υπό τις  διαταγές του), πάλι ως προς τους τύπους μόνο διότι κατ΄ουσίαν ο μεταβιβάζων εργοδότης παρακρατεί τα ουσιαστικότερα διοικητικά δικαιώματα, 2ε) υποκατάσταση της σύμβασης  εξαρτημένης εργασίας (βάσει της υφιστάμενης σχέσης εξαρτημένης εργασίας)  από τιμολόγιο  παροχής  υπηρεσιών.

Αυτές οι απορρυθμίσεις απαλλάσσουν τον ουσιαστικό εργοδότη από όλες τις εργοδοτικές  υποχρεώσεις  έναντι των εργαζομένων, έναντι του συνδικαλισμού τους, έναντι  του  κοινωνικού  ελέγχου  ουσιαστικά, και τον υποκαθιστούν από ένα ενδιάμεσο εργοδότη («μαϊμού»  εργοδότη) που δουλεύει κατά κυριολεξία και με τρόπο σχεδιασμένο από τα υπερκρατικά εργοδοτικά κέντρα, ως «παρασιτοκτόνο» ή «ζιζανιοκτόνο» εντός αυτού του εξωφρενικού και  ασφαλώς  παράνομου   εργοδοτικού  ανθοκήπιου.

γ) συσχετισμός των επιχειρησιακού επιπέδου οικονομικών ζητημάτων και  πολιτικών με το χρηματιστηριακό γίγνεσθαι, καθημερινή αποκάλυψη των εγγενών αντιφάσεων (και  της εγγενούς απάτης) της χρηματιστηριακής λειτουργίας σε σχέση, και με την επιχειρηματική  λειτουργία, και τις από τις μεγαλοεπιχειρήσεις εκπορευόμενες κυβερνητικές και διακυβερνητικές οικονομικές πολιτικές (Ευρωπαϊκή Ένωση, G8, κλπ).

Είναι άραγε ορατή σήμερα (;) μια αριστερή αντίληψη θεματικών συνεργασιών πολλαπλασιαστικής δυναμικής, με φορείς και πολίτες που προσφέρουν θετικό έργο, με θέσεις, παρεμβάσεις και προσφυγές, ενεργοποιήσεις ομάδων πολιτών, όπως πχ, με το Ι.Μ.Δ.Α. (**) που έχει μεγάλη και παγκοσμίως αναγνωρισμένη  δραστηριότητα, επιτυχίες, αλλά και κύρος;

Παράδειγμα: «Σε αντίθεση με την αντίληψη ότι η φτώχεια είναι αμιγώς οικονομικό πρόβλημα, το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου θεωρεί ότι αυτή αποτελεί εμπόδιο στην ουσιαστική απόλαυση όλων των κατηγοριών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών», είτε με την  Ε.Ε.Δ.Α. (***) που  καταδίκασε  το  νομοσχέδιο  για  την  ενοικίαση  εργαζομένων  ως  εγγενώς, αντισυνταγματικό, παράνομο και αντικείμενο  σε  βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, είτε με την Commission (αυτή εδώ την πλευρά της) που μετά από πενταετή προσπάθεια ενός και μόνο καταγγέλλοντος-συνδικαλιστή, απέστειλε προειδοποιητική επιστολή κατά της Ελλάδας στις 18.7.2003 για πλημμελή εφαρμογή των κανόνων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, κλπ.

 

Γ. Πρόταση: Πολιτική δραστηριότητα σε τρεις αλληλένδετους και  αλληλοεξαρτόμενους   άξονες.

– Εργατική/συνδικαλιστική  δραστηριότητα/πράξη με κύριους  στόχους, την  ενότητα, την  οργάνωση  και  την  τελειοποίηση  της  οργάνωσης  της  εργατικής  τάξης. Για προστασία των  ήδη  θεσμοθετημένων – νομοθετημένων  εργατικών  δικαιωμάτων, αλλά  και  για  θεσμοθέτηση  νέων  τέτοιων που να απαντούν στα  προβλήματα, αλλά και να «εγγράφουν υποθήκη» για μια καλύτερη αυτοδιαχειριστικού (****) τύπου κοινωνία. «Ο εντοπισμός του κρίσιμου  σημείου  αποκοπής  του Κράτους Δικαίου από  την  εφαρμογή του Εργατικού  Δικαίου, είναι  το  κρισιμότερο κάθε φορά, σε  κάθε εποχή, σε κάθε πολιτικό σύστημα, εργατικό – συνδικαλιστικό  καθήκον.» (*****)

–Νομική δραστηριότητα (νομικών και μη), για  την  προστασία και την παραπέρα  προώθηση, του  κατακτημένου νομικού πολιτισμού (αποκορύφωμα του νομικού  πολιτισμού: τα ανθρώπινα δικαιώματα με επίκεντρο τα δικαιώματα  του  εργαζόμενου  ανθρώπου και η  αλληλεξάρτησή  τους  με  τα  δικαιώματα  της  ανθρωπότητας  για  την  επιβίωσή της, όπως ειρήνη, περιβάλλον-βιοποικιλότητα, πυρηνικές  δοκιμές / εφαρμογές, γενετικοί  κώδικες  κλπ).

-Πολιτική – κομματική  δραστηριότητα, καταλυτική (με την τεχνική έννοια του  όρου, να λειτουργεί ως καταλύτης στα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και στις  κοινωνικοπολιτικές συμπεριφορές) ενσωματωμένη στην αδιάλλειπτη εξέλιξη και όχι απομονωμένη από την κοινωνία, ούτε και  «απορροφημένη»  από  την  παγκόσμια  εργοδοσία  και  τις  κοινοβουλευτικές  της  εκπροσωπήσεις  ασφαλώς, ούτως  ώστε  και  να  θέλει  και  να  μπορεί  να  βοηθά  τους  εργαζόμενους να αντιστέκονται, να οργανώνονται και μάλιστα με  παγκόσμια  δικτύωση  (διεθνιστική  αριστερά).

Να  μαθαίνουν  από  την  πείρα  τους, να  παρεμβαίνουν για να  μετασχηματίζονται  (να  μεταρρυθμίζονται), και  μέρη  του  στενότερου  καπιταλιστικού πυρήνα  όσο  είναι δυνατόν, και το κοινωνικό εποικοδόμημα (οι δομές, ο πολιτισμός, ο  «καθημερινός  χαρακτήρας»  μας) που  δημιουργεί, αυτός,  ο  προβληματικός  πια  τρόπος  παραγωγής – παραγωγικών σχέσεων και όχι να το «περιφρονούν». Αυτές οι μεταρρυθμίσεις φέρνουν σε πλεονεκτικότερη και κυρίως πειστικότερη  θέση  μια  τέτοια  ακριβώς  αριστερή  προσπάθεια  και  προοπτική.

Με άλλα λόγια, να βιώνουν, βλέποντας «από μέσα», τις προβληματικές  καταστάσεις, κυρίως τις σύμφυτες αντιθέσεις του καπιταλισμού, τα πισωγυρίσματα προηγούμενων κατακτήσεων, να  εντοπίζουν  δηλαδή  έγκαιρα   τις  μεταβολές, την  κίνηση, την  άρνηση  του  παλιού απέναντι  στο  νέο, και να  στήνουν  τελικά, πειστικά  και  βιώσιμα  αυτοδιαχειριζόμενα  κοινωνικά  και  κυρίως  παραγωγικά  μοντέλα.

Να αντιμετωπίζουν την «εκδίκηση» του εποικοδομήματος, που μπορεί να είναι  συγκλονιστικότερη από την όποια άλλη εκδίκηση του καπιταλιστικού  συστήματος, οι  πραγματικοί  συνδικαλιστές  αντιμετωπίζουν  πιο  δύσκολα  αυτή  ακριβώς  την  «εκδίκηση», αυτή την αναρχομηδενιστική – «οι πάντες ενάντια στα πάντα» (τακτική  ίσων  αποστάσεων-ποιός  τολμά  κατά  των  υπαιτίων  μόνο…), δεύτερη  φύση  της  καπιταλιστικής  κοινωνίας.

Δείτε  μια  τέτοια  αριστερή  πολιτική-κομματική  δραστηριότητα, σε  αντίθεση  με  αριστερό  κοινοβουλευτικό  κόμμα – αυτοσκοπό  μεσσιανικού  χαρακτήρα, που  το «σύστημα» εύκολα το οδηγεί σε αριστερό και μάλιστα κρατικοδίαιτο  δογματισμό.

Ο αριστερός δογματισμός και ο καπιταλιστικής ιδεολογικής επιρροής / «απορρόφησης» αναμενόμενος ρεφορμισμός της αριστεράς, «κλειδώνουν» σήμερα το αριστερό  σκηνικό, και άντε μετά να εκφραστεί μιά προοπτική  ικανή  να  ανταποκριθεί,  στις ανάγκες  ανύψωσης  της  εργατικής τάξης, για τα δικαιώματά  της, για τον περιβαλλοντικό  προβληματισμό, για τις εξελίξεις στον τομέα των γενετικών κωδίκων, για  μια  ειρηνική  συμβίωση  στον   πλανήτη.

 

                                                                                                                            Δ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

-Τα  δικαιώματα  των  ανθρώπων  και τα δικαιώματα  της  ανθρωπότητας  για την επιβίωσή της (βλέπετε, ειρήνη, περιβάλλον-βιοποικιλότητα, πυρηνικές δοκιμές/εφαρμογές, γενετικοί κώδικες  κλπ), ευρίσκονται  στο  κρισιμότερο  σημείο  αλληλεξάρτησης  από  κάθε  άλλη  στιγμή  της  ιστορίας, με τους χώρους εργασίας και παραγωγής να κατέχουν  αποφασιστικής  σημασίας  θέση στο κρίσιμο  σταυροδρόμι αυτής της  αλληλεξάρτησης.

-Η δύναμη της εργοδοσίας οργανωμένη με συστηματικό τρόπο και με  στρατιωτικές μεθόδους ελέγχου, διαθέτοντας παγκόσμιας δικτύωσης  στρατό  και μεταφορικά και πραγματικά, ποντάρει, στον πεπερασμένο  χαρακτήρα, τόσο της εργατικής οργάνωσης, επιπρόσθετα ελλειπούς  οργάνωσης  ένεκα και των συνεχών διασπάσεων χάριν και των αποτελεσματικών μεθοδεύσεων  του «διαίρει και βασίλευε», όσο και των φυσικών δυνατοτήτων και των  βιολογικών ορίων των φορέων μερικών αξιόλογων εργατικών προσπαθειών, αντιστάσεων, κινητοποιήσεων.

-Το τι μπορεί να πετύχει η Αριστερά, το  έχει  αποδείξει, υπάρχουν  αρκετά  ελπιδοφόρα  δείγματα  (και  μόνον δείγματα για να μην είμαστε υπερφίαλοι), αλλά  έχει  επίσης  αποδείξει, και εκ των προαναφερομένων  πραγμάτων  συνεχίζει  να  αποδεικνύει, ότι  πρέπει  να  φοβάται τον  υπερφίαλο, δογματικό  εαυτό  της, γιατί, ο  αριστερός  δογματισμός, δεν  είναι  σχήμα  λόγου, ούτε  τίτλος  τιμής, ούτε παιδική ασθένεια πλέον, είναι δεύτερη φύση. -Γιώργος Γρυμπογιάννης, Μάϊος 2009

 

Παραπομπές

(*) στον Δημοκρατικό Διάλογο, στην δημοκρατική δημοσιότητα, δηλαδή στην  «σφαίρα όπου ο διάλογος μπορεί να συνεχιστεί και πέραν της στιγμής της  απόφασης, και μάλιστα με τρόπο ώστε η επικοινωνιακή εξουσία της κοινής  γνώμης να μπορεί να επιβάλλει την αναθεώρηση αποφάσεων» (Albrecht  Welmer: «Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟ ΚΟΣΜΟ – Για μια ερμηνευτική του  δημοκρατικού  πολιτισμού», στη  σελίδα 148  εκδόσεις  ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ).

(**) Ίδρυμα  Μαραγκοπούλου  για  τα  Δικαιώματα  του  Ανθρώπου

(***) Εθνική  Επιτροπή  για  τα  Δικαιώματα  του  Ανθρώπου

(****) Από εκδόσεις Ανδρομέδα 1977, «αγώνες για την αυτοδιαχείρηση, θεωρητική αντιπαράθεση – ιστορικές εμπειρίες – σύγχρονες διεκδικήσεις» των ΥΒΟΝ ΜΠΟΥΡΝΤΕ-ΑΛΕΝ ΓΚΙΓΙΕΡΜ, αντιγράφουμε ενδεικτικά (ΕΠΙΛΟΓΟΣ σελ. 281, 282):

(…) Το σύνθημα «αυτοδιαχείριση» αποτελεί στην πραγματικότητα σύνθεση των βασικών αντιλήψεων της πάλης του σύγχρονου προλεταριάτου. Οι αντιλήψεις αυτές μπορούν να συνοψιστούν σε τέσσερα σημεία:

-ο σοσιαλισμός δεν περιορίζεται στην εθνικοποίηση των μέσων παραγωγής (πρόγραμμα κατ’ εξοχήν της καπιταλιστικής γραφειοκρατίας)· σοσιαλισμός είναι η αυτοκυβέρνηση των συνεταιρισμένων παραγωγών, κυρίως διαμέσου πρωτότυπων μορφών αποκεντρωμένου σχεδιασμού.

-Η Ε.Σ.Σ.Δ. και οι λαϊκές δημοκρατίες δεν είναι σοσιαλιστικές, αλλά καπιταλιστικές-γραφειοκρατικές χώρες. Η γραφειοκρατία αυτή δεν αποτελεί, αν θέλουμε να κυριολεκτούμε, μιά «νέα τάξη»· είναι ένας μετασχηματισμός του καπιταλισμού.

-Η σημερινή κρίση της κοινωνίας δεν προκύπτει ουσιαστικά από την εκμετάλλευση (φαινόμενο κοινό στην δουλοκτητική κοινωνία στη δουλοπαροικία και στον «ασιατικό» τρόπο παραγωγής), αλλά από την αλλοτρίωση και πιο συγκεκριμένα από την πραγμοποίηση, της οποίας το προλεταριάτο, στην προσπάθειά του να συγκροτηθεί σαν τάξη, αποτελεί διαρκή άρνηση.

-Αυτή η άρνηση της αλλοτρίωσης – η αυτοδιαχείριση – δε συνίσταται σε μιά βελτίωση των συνθηκών εργασίας, αλλά στην επινόηση ενός νέου τύπου ελεύθερα οργανωμένων δραστηριοτήτων που επαναστατικοποιούν την εργασία, τα εργαλεία και τα προϊόντα.

Η αποδοχή αυτών των τεσσάρων θέσεων δε μένει χωρίς συνέπειες για τον ορισμό της κεντρικής έννοιας του μαρξισμού, του προλεταριάτου. Η γνωστή εξίσωση προλεταριάτο = εργατική τάξη = εργαζόμενος-παραγωγός και η συνέπειά της, ότι η αλλοτριωμένη εργασία θα απελευθερώσει τον εργαζόμενο (σύμφωνα με τη «διαλεκτική του αφέντη και του σκλάβου») και θα μετασχηματιστεί από μόνη της σε ελεύθερη εργασία, έχουν ριζικά αμφισβητηθεί σύμφωνα με όσα αναπτύξαμε. Πραγματικά, κατά τη γνώμη μας, αποτελεί μεγάλη παρανόηση των επιγόνων του Μάρξ το ότι μπέρδεψαν τη μισθωτή εργασία με την πράξη . Στην πραγματικότητα το προλεταριάτο δεν είναι επαναστατικό παρά στο μέτρο που τείνει να καταργήσει τη μισθωτή εργασία, την κατάσταση αυτή που το υποχρεώνει – για να φάει και να αναπαραχθεί – να πουλάει την εργατική του δύναμη επαναλαμβάνοντας μερικές κινήσεις οι οποίες από μόνες τους δεν παράγουν κανένα αντικείμενο, εκτελώντας σχέδια που έκαναν άλλοι (ετεροδιαχείριση) για την κατασκευή πραγμάτων ξένων προς τη δικιά του δημιουργικότητα και τα οποία δεν του ανήκουν.

Το πρόγραμμα της καπιταλιστικής μπουρζουαζίας (με την ιδιωτική, γραφειοκρατική ή τεχνοκρατική μορφή της) – όπως το απέδειξε ο Μάρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο – είναι ο παραγωγισμός με κάθε θυσία· το πρόγραμμα του προλεταριάτου, αντίθετα, δεν είναι να παράγει αυτά τα αντικείμενα, που παράγουν και αυτά με τη σειρά τους υποκείμενα ικανά να τα καταναλώσουν· το πρόγραμμά του είναι να απελευθερώσει την εφευρετική δημιουργικότητα των ανθρώπων, να τους αποκαταστήσει την ποιητική δραστηριότητά τους.

Αλλά όσο δεν πραγματοποιεί την αντίληψή του, όσο δεν αναδείχνεται σε «κυρίαρχη τάξη το μυστικό της οποίας είναι η διάλυση όλων των τάξεων της κοινωνίας», το προλεταριάτο φαίνεται να συμπεριφέρεται με τον τρόπο που το έχουν διαπαιδαγωγήσει η εργασία και η αστική κοινωνία: σαν εμπειρική εργατική τάξη που σκοπός της είναι ο ρεφορμισμός και όχι η επανάσταση. (…)

(*****)  για  το  πόσο  πράγματι  τηρούνται  τα  ισχύοντα  σήμερα  εργατικά  και  συνδικαλιστικά  δικαιώματα, βλέπετε  τα  σχετικά άρθρα  του γράφοντος, α) στο  περιοδικό Αντί: «το κρίσιμο ζήτημα των δικαιωμάτων» τεύχος 862/10.2.2006  αναδημοσιευμένο και  στην ηλεκτρονική  εφημερίδα του  Ι.Μ.Δ.Α.  (22.2.2006) και  «δικαιϊκή  διαφθορά  και  εργατικό  δίκαιο»  τεύχος 907/9.11.2007, και β) στην εφημερίδα Αυγή 5.7.2008 σελ. 19, αναδημοσιευμένο στο περιοδικό ΙΝΕ/ΠΟΕΠΔΧΒ τεύχος 21: «65ωρο, κυβερνητικοί  σύμβουλοι, ιδεολογικοί  σύμμαχοι» και γ) Τεύχος 24 έτους 2009 περιοδικού ΝΕ/ΠΟΕΠΔΧΒ Ενέργεια-εργασία, άρθρο, «φιλοεργοδοτική δικαστική μεζούρα», σελ. 7-9.

Απρίλιος 2011

Είναι η άμεση Δημοκρατία ιστορική αναγκαιότητα σήμερα;

 

Ομάδα Πολιτών Ηλιούπολης

 

Για εκατομμύρια Έλληνες η πραγματική χρεοκοπία είναι ήδη μια πραγματικότητα. Όταν συνθλίβονται οικονομικά εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά οδηγώντας σε απόγνωση ολόκληρη την κοινωνία, όταν μέρα με τη μέρα οι εργαζόμενοι και η νεολαία συνειδητοποιούν ότι δεν μπορεί να υπάρχει μέλλον σ’ αυτό το σύστημα, τότε σημαίνει ότι έχει έρθει η ώρα να πάρουμε εμείς τη ζωή στα χέρια μας.

Το χρηματιστικό κεφάλαιο μέσα από τις τράπεζες, για να μπορέσει να επιβιώσει, καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις. Αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί παγκόσμια περίπου 1.000 τρις δολάρια χωρίς αξία, τη στιγμή που το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι μόλις 57 τρις. Το πλασματικό κεφάλαιο που απαιτεί να πάρει αξία μέσα από πρωτοφανή μέτρα λιτότητας παγκόσμια, δεν αρκείται με την εκμετάλλευση ορισμένων μερίδων αλλά με την ολοκληρωτική εκμετάλλευση του ανθρώπου και την καταβαράθρωση του βιοτικού του επίπεδου. Αυτό περνά σήμερα από την κατάλυση κάθε έννοιας κρατικής οικονομικής και πολιτικής αυτονομίας και έτσι εθνικής κυριαρχίας των χωρών.

Το πείραμα ξεκίνησε με την Ελλάδα – η δανειακή σύμβαση με την οποία παραχωρούνται στους δανειστές τα κυριαρχικά και περιουσιακά στοιχεία της χώρας είναι η απόδειξη – αλλά στόχος τους είναι όλες οι χώρες παγκόσμια ακόμα και η ίδια η Αμερική. Η δημιουργία μιας τραπεζικής ελίτ σε υπερεθνικό επίπεδο, όπου θα συγκεντρώνει την παγκόσμια οικονομική και πολιτική δύναμη στα χέρια της, δεν χωράει πατρίδες και σύνορα. Αυτό το νέο στάδιο που έχουμε μπει οδηγεί στην εξαθλίωση εκατομμυρίων ανθρώπων. Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια πρέπει να δούμε και την προσπάθεια που γίνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου να ελέγξουν τον πληθυσμό της γης μέσα από την ίδια του την τροφή εφαρμόζοντας τον «Κώδικα Διατροφής» (Codex Alimentarius) θέτοντας εκτός λίστας απαραίτητα συστατικά για την ανθρώπινη διατροφή και επιβίωση, αλλά και προσθέτοντας επιβλαβείς ουσίες, με καταστροφικές συνέπειες για την ανθρωπότητα.

Ο ρόλος του χρηματιστικού κεφαλαίου, λοιπόν, δεν μπορεί να αλλάξει. Η κατάργησή του είναι αναγκαία για να επιζήσει σήμερα ο άνθρωπος. Κανένα κόμμα από το υπάρχον πολιτικό σύστημα αλλά και γενικότερα κανένα κόμμα που θα δημιουργηθεί με βάση το σύστημα του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος δεν μπορεί να δώσει μια εναλλακτική λύση γιατί είναι μέρος του προβλήματος. Η άμεση συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση μιας νέας οικονομικής δομής, στην υλοποίησή της αλλά και στον έλεγχό της είναι όσο ποτέ αναγκαία. Το πολίτευμα της αθηναϊκής δημοκρατίας είναι ένας οδηγός για τη διαμόρφωση της άμεσης δημοκρατίας που επιχειρείται στις μέρες μας για δεύτερη φορά μετά από 2.500 χρόνια. Γυρίζουμε στην ιστορία για να εμπλουτίσουμε τις σκέψεις μας και να αντλήσουμε συμπεράσματα για τη λειτουργία της άμεσης δημοκρατίας σήμερα, μέσα από την ανάγκη μας για απόλυτη ελευθερία και δημοκρατία.

Οι μορφές που πήρε τότε η άμεση δημοκρατία μέσα από την Εκκλησία του Δήμου, την Ηλιαία, την Βουλή των 500, κ.λπ. δεν μπορεί να επαναληφθούν. Εκεί που πρέπει να επικεντρωθούμε και να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα από τότε για σήμερα είναι στην έννοια και την ουσία της δημοκρατίας. Ο δήμος, δηλαδή οι πολίτες, ήταν η κύρια πηγή όλων των εξουσιών. Δεν αναγνώριζε κανέναν άλλον παρά τον εαυτό του σαν πηγή τους, γι’ αυτό και αποκλειόταν η μεταβίβαση εξουσιών σε αντιπροσώπους. Η συμμετοχή των πολιτών στη λειτουργία του δήμου γινόταν δυνατή μέσα από την εκκλησία του δήμου  αλλά και με την κλήρωση η οποία ήταν η κύρια διαφορά της δημοκρατίας από τα άλλα πολιτεύματα. Το χαρακτηριστικό σημείο της άμεσης δημοκρατίας ήταν η άσκηση της δικαστικής εξουσίας από και προς όλους τους πολίτες. Οι βουλευτές, οι δικαστές και οι περισσότεροι άρχοντες, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία των αξιωματούχων έβγαινε με κλήρωση. Οι ειδικοί δεν είχαν αποφασιστικό ρόλο για τη λειτουργία της δημοκρατίας. Ο έλεγχος της εξουσίας ήταν διαρκής και ουσιαστικός. Οι ελάχιστοι που εκλέγονταν δεν είχαν σχέση με αντιπροσώπευση αλλά με την εκλογή των καλύτερων στα αξιώματα που απαιτούνταν ειδικές γνώσεις και πείρα όπως οι στρατηγοί, οι ταμίες, κ.λπ. Αλλά και αυτοί ήταν κάτω από διαρκή έλεγχο και ανά πάσα στιγμή ανακλητοί. Ο έλεγχος ήταν ακόμα πιο ισχυρός γι’ αυτούς που εκλέγονταν και δεν κληρώνονταν.

Το πολίτευμα της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν το αποτέλεσμα μιας βαθμιαίας ανάπτυξης του δήμου και των αγώνων του και δοκιμασίας πολλών συστημάτων. Το περιεχόμενο της ενεργού συμμετοχής των πολιτών δεν ήταν δοσμένο εξαρχής αλλά μεταβαλλόταν όσο η δημοκρατία εξελισσόταν. Η πολιτική σκέψη ήταν αυτή που καθόρισε την αρχή και την πορεία της. Εκείνη την εποχή υπήρχαν δυο φιλοσοφικά ρεύματα. Το πρώτο ρεύμα υποστήριζε ότι η πόλη και οι θεσμοί ήταν το αποτέλεσμα ανθρώπινων ενεργειών, ενώ το δεύτερο ότι η πόλη ήταν αποτέλεσμα επέμβασης της φύσης ή των θεών (Αριστοτέλης).

Το πρώτο ρεύμα που ξεκινάει από τους προσωκρατικούς ήταν αυτό που αμφισβητούσε τους υπάρχοντες θεσμούς και είχε την αντίληψη για την αυτοθέσμιση της πόλης. Η απουσία των a priori νόμων έδωσε έτσι ελευθερία στη σκέψη και τη δυνατότητα για την ανάπτυξη της δημοκρατίας. Η επανάσταση στη σκέψη των αρχαίων ελλήνων ήταν ότι ο κόσμος ήταν δημιούργημα του χάους. Έβλεπαν τη φύση σαν ένα σύνολο καθολικά, μόνο που δεν μπορούσαν να την αναλύσουν. Την καθολική αλληλεξάρτηση των φυσικών φαινομένων δεν την συνήγαν από τα μερικά φαινόμενα γιατί οι φυσικές επιστήμες δεν είχαν αναπτυχθεί. Το σημαντικό, όμως, ήταν ότι πίστευαν ότι η φύση οφείλει την ύπαρξή της σε μια ακατάπαυστη κίνηση και αλλαγή. Αυτή η θεώρηση ήταν τότε μια φαεινή διαίσθηση. Με το τέλος της αθηναϊκής δημοκρατίας η ανεπάρκεια σ’ αυτή τη θεώρηση έδωσε τη θέση της στη μεταφυσική που ήταν ορθότερη στα μερικά προβλήματα αλλά όχι στα γενικά. Η κυρίαρχη, όμως, φιλοσοφική θεώρηση ήταν τότε ότι κάθε αλλαγή στη φύση και στην κοινωνία ήταν απαράδεκτη.

Με το τέλος του Μεσαίωνα και την περίοδο της Αναγέννησης, η δικτατορία της εκκλησίας πάνω στο ανθρώπινο πνεύμα καταρρέει. Οι βασιλιάδες με την υποστήριξη των αστών συνέτριψαν τους φεουδάρχες και η αστική κοινωνία κάνει την εμφάνισή της. Ήταν η πιο μεγάλη προοδευτική επανάσταση στην ανθρωπότητα, τότε που γίγαντες της σκέψης εμφανίζονται. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες αναπτύσσονται οι επιστήμες. Η έρευνα έπρεπε να αρχίσει από την αρχή. Για τους φυσικούς επιστήμονες, όμως, του πρώτου μισού του 18^ου αιώνα ο κόσμος ήταν αναλλοίωτος, απολιθωμένος, δοσμένος από πριν. Η επιστήμη ήταν δεμένη με τη θεολογία. Το ρήγμα έγινε με τον Καντ. Εμφανίστηκε νέα αντίληψη για τη φύση. Αποδείχτηκε ότι η φύση κινούνταν σε αιώνια πορεία αλλά αυτό ήταν τώρα το αποτέλεσμα ερευνών και επιστημονικής επιβεβαίωσης. Έτσι την επανάσταση στις επιστήμες ακολούθησε η επανάσταση στη σκέψη με τον Χέγκελ, ο οποίος παρουσίασε με ένα συνειδητό τρόπο τη θεωρία των νόμων της σκέψης, τη διαλεκτική της σκέψης.

Για δεύτερη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας μετά τον Αριστοτέλη, η διαλεκτική αναδεικνύεται σαν την πιο σπουδαία μορφή σκέψης και σήμερα είναι η μόνη που μπορεί να προσφέρει τη μέθοδο ερμηνείας της εξέλιξης της φύσης και της κοινωνίας καθώς και της αλληλεξάρτησής τους. Η μετάβαση σήμερα από τη μεταφυσική στη διαλεκτική σκέψη είναι το ζητούμενο. Σε κάθε περίοδο της επιστήμης αλλά και της ιστορίας ξεκινάμε από τα πραγματικά γεγονότα. Επομένως, όπως και στις φυσικές επιστήμες έτσι και στην κοινωνία οι αλληλοσυνδέσεις δεν πρέπει να εισάγονται στα γεγονότα αλλά ξεκινώντας απ’ αυτά θα πρέπει να ανακαλύπτονται μέσα απ’ αυτά και να επαληθεύονται μέσα από τις πράξεις και την κοινωνική δράση, όπως στις επιστήμες γίνεται με το πείραμα.

Η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν το μόνο πολίτευμα στην ιστορία που λειτούργησε με την άμεση δημοκρατία χάρη στην επαναστατική φιλοσοφική και πολιτική της σκέψη. Η περίοδος που ακολούθησε μέχρι τώρα είχε σαν βάση της τη μεταφυσική σκέψη και πάνω σ’ αυτήν βασίστηκαν οι διάφορες μορφές των πολιτευμάτων. Όλα τα κόμματα που δημιουργήθηκαν τους προηγούμενους αιώνες βασίστηκαν στην αντιπροσώπευση. Πάντα υπήρχε μια «φωτισμένη ηγεσία», ένα «φωτισμένο κόμμα» που υποκαθιστούσε την κοινωνία  και στηριζόταν στην «πίστη» θεωριών και δογμάτων δοσμένων εξαρχής μη αμφισβητούμενων από κανέναν και επομένως στην υποταγή και την τυφλή υπακοή της κοινωνίας σ’ αυτή την ηγεσία ή το κόμμα.

Η συγκέντρωση εξουσίας από μια ελίτ στο όνομα της αστικής ή της εργατικής τάξης, η ιστορία απέδειξε ότι καταλήγει σε ένα κράτος γραφειοκρατικό, απόμακρο και αντιμέτωπο με την κοινωνία σαν σύνολο. Η αυτονομία υπονομεύει αυτά τα κράτη και τα πολιτικά τους συστήματα. Τα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα καπηλεύονται την έννοια της ελευθερίας που στην άμεση δημοκρατία σημαίνει πραγματική συμμετοχή των πολιτών στην εξουσία. Οι «ειδήμονες» στα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα είναι αναγκαίοι για την ύπαρξη και τη συνέχιση του υπάρχοντος συστήματος. Έχουν αναδειχθεί σε μορφώματα που υποκαθιστούν την βούληση και εξουσία των πολιτών. Είναι οι διάφοροι «ειδικοί» πολιτικοί, οικονομολόγοι, δημοσιογράφοι, συνήθως με ρητορικές ικανότητες που τις χρησιμοποιούν έντεχνα για να διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, αγορεύοντας από κανάλι σε κανάλι για να μας πείσουν για την ορθότητα των οικονομικών μέτρων, το αναπόφευκτο της υπογραφής της δανειακής σύμβασης και πάνω απ’ όλα για την αναγκαιότητα του ρόλου ύπαρξης αλλά και της «δύναμης» του χρηματιστικού κεφαλαίου. Έχουν φθάσει στο σημείο να απαγορεύουν ακόμα και την οποιαδήποτε αναφορά για την λεγόμενη αναδιάρθρωση του χρέους λέγοντας ότι αυτό είναι θέμα που πρέπει να απασχολεί λίγους και ειδικούς που θα πρέπει να έχουν λόγο γι’ αυτήν όπως και για την οικονομία γενικότερα.

Το πολιτικό σύστημα και τα κόμματα που το στηρίζουν, συνειδητά προβάλλουν αυτή την αναγκαιότητα και τη «δύναμη» του χρηματιστικού κεφαλαίου γιατί τρέμουν να πουν αυτό που έχει αρχίσει σιγά σιγά να βλέπει όλο και πιο πολύς κόσμος ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός» δηλαδή ότι το χρηματιστικό κεφάλαιο είναι άχρηστο και επικίνδυνο για την κοινωνία. Έτσι λοιπόν σήμερα η αναγκαιότητα για την άμεση δημοκρατία δεν είναι ένα αφηρημένο και θεωρητικό ζήτημα. Η έκφραση της κοινωνίας σήμερα μπορεί να γίνει μόνο με αμεσοδημοκρατικό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υποστηρίξουμε όλες τις μορφές αυτοοργάνωσης που λειτουργούν με άμεση δημοκρατία χωρίς κατευθυνόμενη πολιτική πλατφόρμα και προγραμματικές διακηρύξεις καθόσον η συγκρότηση μιας τέτοιας  πλατφόρμας θα πρέπει να είναι το ζητούμενο και το αποτέλεσμα τής όσο το δυνατό μεγαλύτερης συζήτησης και πιο πλατιάς ψηφοφορίας των πολιτών. Η δημιουργία ενός νέου συντάγματος, νέων νόμων καθώς και η μορφή που θα πρέπει να πάρει η δικαστική εξουσία θα είναι και αυτά αποτέλεσμα αυτής της ενεργού συμμετοχής.

Οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι αγρότες, οι νέοι που αυτοοργανώνονται κατά τόπους, θα πρέπει να συζητούν και να προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα για την κατάργηση της δανειακής σύμβασης αλλά και την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Δεν μπορούμε να αναλωνόμαστε σε αδιέξοδες συζητήσεις για όλα μαζί τα πολιτικά ζητήματα αν δεν επικεντρωθούμε πρώτα απ’ όλα στον τρόπο που πρέπει να λειτουργήσει η άμεση δημοκρατία αλλά και στο ποιες θα πρέπει να είναι οι  θέσεις μας για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Οι συζητήσεις που θα γίνονται πρέπει να καταλήγουν σε συγκεκριμένες αποφάσεις. Πρέπει να αρχίζουμε σιγά σιγά να ψηφίζουμε και με τις αποφάσεις της πλειοψηφίας να εκφράζουμε σιγά σιγά τη θέληση των πολιτών. Οι εκπρόσωποι των συνελεύσεων που θα είναι άμεσα ανακλητοί θα μεταφέρουν τις αποφάσεις της πλειοψηφίας σε όργανα που θα συντονίζουν πανελλαδικά το κίνημα. Πρέπει να εξεταστούν οι μορφές και η αναγκαία σύνθεση που θα πρέπει να πάρουν αυτές οι συνελεύσεις για να εκφράζουν όσο το δυνατόν καλύτερα τις ανάγκες της κοινωνίας.

Ο χρόνος μας πιέζει. Μην περιμένουμε από κανέναν μεσσία να μας βρει λύσεις. Δεν υπάρχουν έτοιμες απαντήσεις για τα δεκάδες ερωτήματα που θέτονται καθημερινά. Οι λύσεις θα βρεθούν μόνο όταν ο κάθε ένας από μας μπει μπροστά και αρχίσει να κάνει συγκεκριμένες προτάσεις. Τότε θα απελευθερωθούν πραγματικά τεράστιες δυνάμεις στην κοινωνία που αυτή τη στιγμή εμποδίζονται να εκφραστούν. Αυτές θα είναι και η κινητήρια δύναμη για την αλλαγή της κοινωνίας.

2-5-2011

Η πολιτικοποίηση της βιολογίας

 

Του Χρήστου Γεωργίου*

 

Η επιστήμη της Βιολογίας αποτελεί πεδίο πολιτικο-ιδεολογικών μαχών περισσότερο από κάθε άλλη, γιατί είναι η επιστήμη της ζωής και του ανθρώπου. Κι αυτό, διότι οι εκάστοτε κρατούντες (πολιτικοί και κεφάλαιο) τη χρησιμοποιούν ως πανίσχυρο ιδεολογικό εργαλείο επιβολής τους για να αποδεχθούμε μοιρολατρικά τη θέση μας στην κοινωνία. Καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η Θεωρία της Εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής, του περίφημου βρετανού φυσιοδίφη Κάρολου Δαρβίνου (1809-1882) -παράλληλα με την ανεκτίμητη συνεισφορά της στη ραγδαία ανάπτυξη της σύγχρονης Βιολογίας.

Οι ιδέες του και οι μετέπειτα διαστρεβλώσεις τους χρησιμοποιήθηκαν για την πολιτικοποίηση της Βιολογίας σε βαθμό που να αντιμάχεται την πολιτική χειραφέτηση του ανθρώπου έως και σήμερα.

*Ο Δαρβίνος επηρέασε τις δυτικές κοινωνίες σε δύο ιδεολογικο-φιλοσοφικά επίπεδα:

 Επληξε καίρια την εβραιο-χριστιανική αντίληψη για τη δημιουργία του έμβιου κόσμου, αποκαθηλώνοντας το Θεό από δημιουργό του ανθρώπου κι εξηγώντας την προέλευσή του ως εξέλιξη από προϋπάρχοντες απλούστερους οργανισμούς – γι' αυτόν το λόγο ιερατείο και κυβερνήσεις άμεσα/έμμεσα εμποδίζουν τη διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης στα σχολεία μας ακόμη και μέχρι σήμερα.

 Συντέλεσε στην εμφάνιση πολιτικών ιδεολογιών που παρείχαν ψευδοεπιστημονική νομιμοποίηση στην ευγονική και, με συγκαλυμμένη μορφή σήμερα, στον κοινωνικό και φυλετικό ρατσισμό.

*Βασικές ιδέες του Δαρβίνου αξιοποιήθηκαν για την ανάπτυξη της αντιδραστικής ιδεολογίας του Κοινωνικού Δαρβινισμού, κάτι που φαίνεται και από τον τίτλο του σπουδαιότερου έργου του, «Για την καταγωγή των ειδών μέσω της φυσικής επιλογής», ή η προφύλαξη των ευνοημένων φυλών στον αγώνα για την ύπαρξη. Στο άλλο σημαντικό έργο του, «Η προέλευση του ανθρώπου», υποστηρίζει την ύπαρξη μιας ιεραρχίας στις φυλές ως προκύψασας εξελικτικά μέσω της φυσικής επιλογής: στις κατώτερες φυλές κατατάσσει τους «άγριους» Αφρικανούς, Ινδιάνους κ.ά., και στις ανώτερες τους «πολιτισμένους» Ευρωπαίους. Το ίδιο πίστευε και για τους ανθρώπους γενικά, τους οποίους διέκρινε σε πνευματικά ανώτερους και κατώτερους.

*Αυτές οι απόψεις του επηρεάστηκαν κυρίως από τον κοινωνικο-πολιτικό του περίγυρο. Οντας παντρεμένος με την ξαδέλφη του μεγαλοβιομήχανου πολυτελών κεραμικών J. Wedgewood, επηρεάστηκε από την ιεραρχική στατικότητα που ήθελε να επιβάλει η τότε αστική τάξη στη βρετανική κοινωνία προκειμένου να παγιώσει την εξουσία της. Επίσης, επηρεάστηκε και από το Δοκίμιο για την Αρχή του Πληθυσμού του Τ. Malthus (θεωρούσε τον υπερπληθυσμό ως αιτία των ανταγωνισμών), απ' όπου δανείστηκε και την ιδέα του «αγώνα για την επιβίωση».

* Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός επιδιώκει την πολιτική εφαρμογή της θεωρίας της φυσικής επιλογής του Δαρβίνου στην κοινωνία.

Θεωρεί ότι οι άνθρωποι γεννιούνται άνισοι και με διαφορετικές «έμφυτες» (γενετικές) ικανότητες («ανώτερες» και «κατώτερες»), και ότι η ζωή είναι ένας αμείλικτος «αγώνας για επιβίωση». Ετσι, θεωρεί ως φυσικό, βιολογικό νόμο το ότι «οι πιο ικανοί» πλουτίζουν, κατέχουν, διευθύνουν επιχειρήσεις και κρατούν τους μοχλούς της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας, και ότι οι «λιγότερο ικανοί» είναι εκτελεστικά όργανα ή φτωχοί και άνεργοι ανάξιοι επιβίωσης.
* Η «επιβίωση του ικανότερου» είναι ιδέα του Η. Spencer, που θα συνδέσει τον Κοινωνικό Δαρβινισμό με την οικονομική και πολιτική ασυδοσία και με τις ρατσιστικές ιδέες και την ευγονική. Η τελευταία ως δόγμα θεμελιώθηκε από τον εξάδελφο του Δαρβίνου, F. Galton, προκειμένου να βελτιωθεί η «βρετανική φυλή» μέσω αποθάρρυνσης της αναπαραγωγής των λιγότερο ικανών και με χαμηλή ευφυΐα. Μαζί του θα συμφωνήσει και ο Δαρβίνος (στο βιβλίο του «Η προέλευση του ανθρώπου»), υποστηρίζοντας ότι «τα μέλη του ενός και του άλλου φύλου θα έπρεπε να αποφεύγουν να παντρεύονται σε περίπτωση κατωτερότητας, σωματικής ή πνευματικής». Από το σημείο αυτό, ήταν θέμα χρόνου η έλευση του ευγονικού χιτλερισμού της Αριας Φυλής, όπως και του ρατσισμού σε παγκόσμιο επίπεδο – που δυστυχώς τον υφίστανται έως σήμερα οι μετανάστες στη χώρα μας και στη Δύση.

* Συγκαλυμμένη εξέλιξη του Κοινωνικού Δαρβινισμού αποτέλεσε η νεοδαρβινική ιδεολογία της Κοινωνιοβιολογίας (του Ε. Ο. Wilson) -Εξελικτικής Ψυχολογίας (των R. Dawkins και S. Pinker) επί το ηπιότερο. Αφού πρώτα οι κοινωνιοβιολόγοι στιγματίζουν τα ζώα και τις συμπεριφορές τους με ανθρωποκεντρικούς χαρακτηρισμούς όπως «άγριος», «επιθετικός», «αρχηγός», «εργάτης», «βασίλισσα», «υποτελής» κ.λπ., τους επανασυσχετίζουν με την «ανθρώπινη φύση» με ψευδοεπιστημονικά κυκλικά επιχειρήματα βιολογικού αναγωγισμού, παραβλέποντας βασικές γνώσεις βιοχημείας και το ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δικτυώνεται διανοητικά μετά τη γέννηση και σε απόκριση στο κοινωνικό περιβάλλον.

* Έτσι, υποστηρίζουν ότι και οι άνθρωποι συμπεριφέρονται και ταξινομούνται στην κοινωνία με παρόμοιο τρόπο με τα ζώα· ότι δηλαδή οι υφιστάμενες μορφές οικονομικής και πολιτικής οργάνωσης και ιεραρχίας της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι ανάλογες του τρόπου με τον οποίο «οργανώνουν» τη ζωή τους και άλλα έμβια όντα όπως οι μέλισσες και οι πίθηκοι. Παράλληλα, βιολογικοποιούν, ιατρικοποιούν, αποκοινωνικοποιούν και αποπολιτικοποιούν κάθε είδους ατομική συμπεριφορά και δραστηριότητα, εφευρίσκοντας γονίδια για κάθε περίσταση («ταλέντων», «χαρισμάτων», ευφυΐας, επιχειρηματικότητας, θρησκοληψίας, αυτοκτονικής τάσης, ομοφυλοφιλίας, τζόγου, παιδεραστίας, ναρκομανίας, γυναικείας κατωτερότητας, κατάθλιψης και λοιπών διαταραχών κ.ά.).

* Ο Δαρβίνος για τις ρατσιστικές αντιλήψεις του είχε το ελαφρυντικό της περιορισμένης εξέλιξης των βιολογικών επιστημών στην εποχή του. Οι κοινωνιοβιολόγοι, έχοντας διαψευστεί από την κατάρρευση της ζουγκλοειδούς οικονομίας της αγοράς που παρουσιάζουν ως…  βιολογικό νόμο, είναι ικανοί να εφεύρουν ακόμη και γονίδια ανίκανου γκόλντεν μπόι, πολιτικού, τραπεζίτη, κ.λπ., για να δικαιολογήσουν την παταγώδη αποτυχία τής ιεραρχικά και κοινωνικο-ρατσιστικά οργανωμένης καπιταλιστικής οικονομίας!

* Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ είναι καθηγητής Βιοχημείας, στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, cgeorgiou@upatras.gr.

ΠΗΓΗ: ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ – 15/02/2009, http://archive.enet.gr/online/online_text/c=110,dt=15.02.2009,id=22709364

ΔΙΑΚΙΝΗΤΕΣ ΝΟΘΕΥΜΕΝΩΝ ΕΝΟΧΩΝ

 Η ΑΘΩΩΣΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΩΣ ΝΕΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ

 

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη*

 

Πιθανώς το πιο γνωστό παράδειγμα κινδυνολογίας και ελέγχου μέσω των ενοχών στην αμερικανική πολιτική να είναι μια διάσημη τηλεοπτική καμπάνια που αρχίζει με ένα μικρό κορίτσι που στέκεται σε ένα λιβάδι με πουλιά να κελαηδούν, ενώ εκείνο μαδάει τα πέταλα μιας μαργαρίτας. Το κορίτσι μετράει κάθε πέταλο αργά.

Όταν φτάσει στο "9", μια δυσοίωνη μεγαλόστομη ανδρική φωνή ακούγεται να μετρά την εκτόξευση ενός πυραύλου, και καθώς τα μάτια του κοριτσιού στρέφονται προς κάτι που βλέπει στον ουρανό, η κάμερα κάνει ζουμ μέχρι που το πρόσωπο του μικρού κοριτσιού γεμίζει την οθόνη, μέχρις ότου η οθόνη μαυρίζει. Όταν η αντίστροφη μέτρηση φτάσει στο μηδέν, η μαυρίλα αντικαθίσταται από ένα φλας και το πυρηνικό μανιτάρι μιας έκρηξης. Δεδομένου ότι η μαίνεται θύελλα, μια voice-over φωνή από τον Πρόεδρο Τζόνσον αναφέρει: «Αυτό είναι το διακύβευμα! Να κάνετε έναν κόσμο όπου όλα τα παιδιά του Θεού μπορούν να ζήσουν ή όλα θα πάνε στο σκοτάδι. Ή θα πρέπει να αγαπούν ο ένας τον άλλον, ή θα πρέπει να πεθάνουν». Μια άλλη φωνή έρχεται στη συνέχεια και λέει, «Ψηφίστε για Πρόεδρο Τζόνσον στις 3 Νοεμβρίου. Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό για να μπορείτε να μείνετε σπίτι».

Εάν στη θέση της πυρηνικής έκρηξης βάλετε τη χρεοκοπία και στη θέση του μικρού κοριτσιού τον «ανέμελο» ελληνικό Λαό που μαδάει τις δικές του μαργαρίτες, έχετε το δικό μας διακύβευμα και τον δικό μας Πρόεδρο. «Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό για να μην νοιώθετε ενοχές» ! Πώς μπορείτε να μην νοιώθετε ενοχές, αφού, «μαζί τα φάγαμε».

Στη θέση των ξεχασμένων αγροτικών μπλόκων, των απεργών που ταλαιπωρούν τους εμπόρους, στη θέση των φορτηγατζήδων,  των διαδηλωτών που διασαλεύουν την δημόσια κίνηση και τάξη, των ναυτεργατών που τορπιλίζουν την τουριστική ανάπτυξη κ.λπ. βάλτε τώρα ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Στην απέναντι όχθη βάλτε τον Μανώλη Καψή, τον Πάσχο Μανδραβέλη, τον Αλέκο Παπαδόπουλο, τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, τον αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, την Κομισιόν, το περιοδικό FOCUS ή τις αγορές. Η ρητορική  είναι απαράλλαχτα μονότροπη και ίδια. Φταίτε, πρέπει να πληρώσετε! Είμαστε όλοι ένοχοι, άρα κι εσείς, άρα πρέπει να πληρώσετε. Αγόγγυστα, μάλιστα. Μην ακούσουμε τσιμουδιά. Αφού, είστε ένοχοι! 

Η αλήθεια είναι ότι στον προτεσταντισμό αυτή η ενοχοποίηση είναι σχεδόν έμφυτη. Είναι καταναγκασμός που εμφυτεύεται στο γερμανοτραφές νήπιο πακέτο μαζί με το «η εργασία απελευθερώνει» και το Deutschland Uber Alles.  Στο μυαλό του Γερμανού, η φτώχεια είναι δεδομένη ως βαριά ενοχή και ατομική ευθύνη. Είναι αυτο-μομφή και σοβαρή πιθανότητα αποκλεισμού από τον Παράδεισο!  Για την – στα καθ’ ημάς – απουσία αυτού του "θεάρεστου" καταναγκασμού οδύρεται ο πρόεδρος της Ένωσης Επιμελητηρίων κος Κασιμάτης. Τί κρίμα που ο Έλληνας δεν μπολιάζεται από βρέφος μ’ αυτήν την ενοχή. Η δουλειά μας, θα ήταν σήμερα ευκολότερη!

Βλέπεις, ευτυχώς στην ορθόδοξη καθ’ ημάς Ανατολή το παιχνίδι δεν μπορούσε ποτέ να είναι αυτόματο. Εκτός απ’ αυτούς, που ήδη εδώ και δεκαετίες, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, συνειδητά ή ανεπίγνωστα, «ασπάστηκαν» τον προτεσταντισμό. Άλλωστε, φραγκοφορεμένους έσερνε πάντα μαζί του αυτός ο τόπος. Όμως αυτή τη φορά «κλήθηκαν» να παίξουν έναν νέο ρόλο.  

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΝΟΧΟΠΟΙΗΣΗΣ

 

Σύμφωνα με την επιστήμη της Ψυχολογίας, η ενοχοποίηση ή στιγματισμός είναι μια κοινωνικο-ψυχολογική διαδικασία απαξίωσης και υποτίμησης με την οποία οι άνθρωποι στρέφουν την ενοχή και την ευθύνη μακριά από τους ίδιους, στοχεύοντας ένα πρόσωπο ή μια ομάδα άλλων ανθρώπων.

Είναι επίσης μια πρακτική με την οποία συναισθήματα θυμού και εχθρότητας, προβάλλονται – με την ψυχολογική σημασία του όρου – μέσω μη κατάλληλων αιτιάσεων, σε πρόσωπα άλλων.

Ο άνθρωπος ή η ομάδα στόχος, διώκεται και υφίσταται άστοχες επιθέσεις, κατηγορίες και κριτική, ενώ απορρίπτεται από αυτούς που ο κεντρικός υποκινητής καταφέρνει να επηρεάσει. Η παραμόρφωση, η αλλοίωση και η διαστρέβλωση είναι πάντα χαρακτηριστικά στοιχεία της όλης διαδικασίας.

Στη διαδικασία ενοχοποίησης, τα αισθήματα ενοχής, η επιθετικότητα, οι ευθύνες και τα πάθη, απομακρύνονται από μία ομάδα (ή ένα πρόσωπο) ώστε να εκπληρωθεί μια ασυνείδητη προσπάθεια αποφυγής ή «λύσης» των αρνητικών συναισθημάτων.

Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι η διαδικασία στιγματισμού λαμβάνει χώρα με την μετατόπιση της ευθύνης και της πραγματικής ενοχής – σε κάποιον άλλο που προσφέρεται σαν στόχος ενοχοποίησης – τόσο από τον κεντρικό υποκινητή όσο και από τους υποστηρικτές του. Η ενοχοποίηση οικοδομείται σιγά-σιγά και μέσα από μια ακολουθία γεγονότων.

Η διαδικασία στιγματισμού απελευθερώνει τον κεντρικό υποκινητή – ή και τους υποστηρικτές του – από μια μορφή αυτο-δυσαρέσκειας, ενώ ταυτόχρονα του προσφέρει μια ναρκισσιστική αυτο-ικανοποίηση. Επιτρέπει εν τέλει μια φαρισαϊκή, δικαιοφανή και «ενάρετη» επιθετικότητα. Γι’ αυτό οι ενοχοποιητές τείνουν να έχουν εξαιρετικά τιμωρητική συμπεριφορά. Πίσω απ’ όλα αυτά μπορεί κανείς να διακρίνει μια πρωτόγονη διάθεση χωρισμού του καλού από το κακό. Κάτω από μια άλλη οπτική, οι ενοχοποιητές είναι ανασφαλή άτομα που οδηγούνται στο να αναβαθμίσουν το δικό τους status, απομειώνοντας την πραγματικότητα της ομάδας που έχουν στοχεύσει.

Μέσα από την εκπλήρωση αυτής της λειτουργίας, είδαμε τον τελευταίο καιρό, την πολιτική, δημοσιογραφική και οικονομική ελίτ, να στιγματίζουν βάναυσα ένα ολόκληρο λαό με τις κατηγορίες του «τεμπέλη», του «κοπρίτη», του «αντιπαραγωγικού» κ.λπ. και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η κεντρική γραμμή της ενοχοποίησης διέρχεται από την εργασία και τον τρόπο που ο Έλληνας την αντιλαμβάνεται. Από κοντά οι ιμάντες προώθησης της ενοχοποίησης, κρατικοδίαιτα στελέχη των κομματικών μηχανισμών, επικαλούνται ως άλλοθι έναν στεγνό και εργαλειακό ορθολογισμό, για να μετατοπίσουν την βαριά ευθύνη τους στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. 

 

Η ΑΥΤΟΜΟΜΦΗ

 

Τα θύματα της χειραγώγησης και της κατάχρησης εξουσίας, συχνά αισθάνονται υπεύθυνοι για την πρόκληση αρνητικών συναισθημάτων στους χειραγωγούς-ενοχοποιητές, με άμεσο επακόλουθο το άγχος.  Αυτή η αυτομοφή γίνεται συχνά ένα βασικό χαρακτηριστικό των θυμάτων της διαδικασίας ενοχοποίησης. Στην ψυχολογία υπάρχουν δύο κύριοι τύποι αυτομομφής.

α. Η συμπεριφορική αυτομομφή, όπου τα θύματα αισθάνονται ότι θα έπρεπε να έχουν κάνει κάτι διαφορετικό και ως εκ τούτου αισθάνονται υπαιτιότητα και

β. Η χαρακτηρολογική αυτομομφή, όπου τα θύματα θεωρούν ότι υπάρχει κάτι εγγενώς λανθασμένο με τον εαυτό τους, που τους αναγκάζει αλλά και αξίζει να του επιτεθούν.   

 Έτσι από στόχοι, μετατρέπονται σε υποστηρικτές της διαδικασίας.

Στις περιπτώσεις αυτές της αυτομομφής, μπορεί να αναγνωριστούν εμφανώς, οι συμπεριφορές όλων αυτών που αποδίδουν την πραγματικότητα της χώρας σε μια εγγενή «εθνική μεινοεξία».

Φταίει η ίδια η ταυτότητα τους και γι’ αυτό πασχίζουν να απαλλαγούν με κάθε τρόπο απ’ αυτήν, αλλά και να επιτεθούν γεμάτοι οργή σ’ αυτούς που ακόμη δεν «κατάλαβαν» το λανθασμένο στην ίδια την ύπαρξη τους.

 

Η ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΟΧΗΣ

 

Η μετατόπιση της ενοχής μπορεί να οδηγήσει στο φαινόμενο με τον τίτλο «kick-the-dog-effect», όπου τα άτομα ή οι ομάδες σε μια ιεραρχική δομή, ενοχοποιούν το άμεσα υφιστάμενο άτομο ή ομάδα και όλο αυτό μεταδίδεται προς τα κάτω στην ιεραρχία μέχρι το τελευταίο σκαλί (the dog). Πειραματικές μελέτες που διεξήχθησαν το 2009 απέδειξαν ότι η διαδικασία μετατόπισης της ενοχής, μπορεί να είναι τελικά μεταδοτική ακόμη και στους αμέτοχους παρατηρητές.

Η ενοχή είναι στενά συνδεδεμένη με τη «θεωρία της ετικέτας» με βάση την οποία όταν εκ προθέσεως χειραγωγοί κατηγορούν συνεχώς ένα άτομο (ή μια ομάδα) για ανύπαρκτα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα, μπορεί να προκληθούν παράλογες ενοχές σε ένα ασυνείδητο επίπεδο. Πρόκειται για μια τακτική προπαγάνδας που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του νου, σε μια προσπάθεια να αξιοποιηθούν ενοχικές συμπεριφορές, ώστε να εγκατασταθεί μια αρνητική πραγματικότητα που θα «κανονικοποιήσει» τους ανθρώπους. Η ενοχή χρησιμοποιείται ως τεχνική κοινωνικού ελέγχου. Αυτή η τεχνική έχει σαν στόχο να οικοδομήσει μία αρνητική αποτίμηση των ανθρώπων, ώστε να αυξηθεί ο φόβος και η κινδυνολογία.

Η ενοχοποίηση με τη μορφή της δαιμονοποίησης – άλλων λαών – έχει χρησιμοποιηθεί από κυβερνήσεις εδώ και αιώνες, αυξάνοντας τις εθνικιστικές τάσεις. Ποτέ όμως μέχρι σήμερα, οι τεχνικές αυτές δεν χρησιμοποιήθηκαν από τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς σε βάρος του ίδιου του λαού τους, οδηγώντας τον στον εθνομηδενισμό.

Η ενοχοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε μια μορφή εργαλειακής αντίληψης ανθρώπων, ομάδων και εθνών, με τρόπο ώστε να επηρεαστεί αρνητικά ο νους και να προκληθεί εν τέλει μείωση της αντικειμενικότητας και του ορθολογισμού τους.

Σύμφωνα με την Martha Nussbaum η «εργαλειοποίηση» είναι η διαδικασία  με την οποία μια αφηρημένη έννοια, όπως ο άνθρωπος ή ο λαός, αντιμετωπίζεται σαν να είναι ένα συγκεκριμένο πράγμα ή φυσικό αντικείμενο, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η  προσωπικότητα ή η ικανότητα να αισθάνονται, να αντιλαμβάνονται και να έχουν υποκειμενικές εμπειρίες.

Η εργαλειακή αντίληψη και άρα και η διαδικασία ενοχοποίησης είναι υπαρκτές, – υποστηρίζει επίσης η Nussbaum – εάν κάποιοi από τους ακόλουθους παράγοντες είναι παρόντες.

α. Όργανο – Εάν ο άνθρωπος, η ομάδα ή ο Λαός, αντιμετωπίζεται ως «εργαλείο» για τους σκοπούς κάποιου «ιδιοκτήτη»

β. Άρνηση της Αυτονομίας – Εάν ο άνθρωπος, η ομάδα ή ο Λαός, αντιμετωπίζεται σαν να του λείπει η ικανότητα να ενεργεί ή η αυτοδιάθεση.

γ. Αδράνεια – Εάν ο άνθρωπος, η ομάδα ή ο Λαός, αντιμετωπίζεται σαν να του λείπει η κοινωνική δομή.

δ. Ιδιοκτησιακό καθεστώς – Εάν ο άνθρωπος, η ομάδα ή ο Λαός, αντιμετωπίζεται σαν να ανήκει σε κάποιον άλλο.

ε. Υποκατάσταση – Εάν ο άνθρωπος, η ομάδα ή ο Λαός, αντιμετωπίζεται ως κάτι ανταλλάξιμο.

στ. Καταστρεπτέο – Εάν ο άνθρωπος, η ομάδα ή ο Λαός, αντιμετωπίζεται ως κάτι που επιτρέπεται να υποστεί βλάβη ή να καταστραφεί.

ζ. Άρνηση της υποκειμενικότητας – Εάν ο άνθρωπος, η ομάδα ή ο Λαός, αντιμετωπίζεται ως ένα αντικείμενο που δεν έχει ανάγκη ενδιαφέροντος για τα συναισθήματα και τις εμπειρίες του.

           

ΤΟ ΚΟΥΜΠΙ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ

 

Εδώ βρίσκεται και το «κουμπί» του Μνημονίου και η θεμελιώδης του επιδίωξη, πριν ακόμη και από την οικονομική εξάρτηση, την πληρωμή των δανειστών κ.λπ.. Να καταστεί εφικτή, μέσω της ενοχοποίησης, η «πειραματική» διαμόρφωση ενός ολόκληρου Λαού ως ιδιόκτητο εργαλείο των δυνάμεων της παγκοσμιοποίησης, δίχως καμιά δυνατότητα αυτενέργειας και αυτοδιάθεσης, βουτηγμένος μέσα σε ένα τέλμα καναπεδάτης αδράνειας και  όπου η εκποίηση, η ανταλλαγή ή ακόμη και η καταστροφή του είναι κάτι σχεδόν φυσιολογικό, αδιαφορώντας πλήρως για τα συναισθήματα και τις εμπειρίες των ανθρώπινων υπάρξεων που συνιστούν αυτή την ίδια την έννοια του Λαού !  

Πρόκειται κυριολεκτικά για μια "μηχανή" μετασχηματισμού του Λαού σε Αντικείμενο!

 Η λύση που προτείνει η ψυχολογία, είναι η επικέντρωση στην κατανόηση του τι συμβαίνει και στο ποιος είναι ο ενοχοποιητής. Μόνο η αναγνώριση της κατάστασης μπορεί να διακόψει τη διαδικασία. Προϋπόθεση βέβαια αυτού, είναι, ότι έχουμε εντοπίσει τον μηχανισμό στιγματισμού και μιλάμε ελεύθερα γι’ αυτό, αντί να συνεχίσουμε να είμαστε διαθέσιμοι στο στόχαστρο του.

Έτσι, αληθής στόχος ενός Λαϊκού κινήματος θα ήταν η αποενοχοποίηση πλατιών λαϊκών στρωμάτων απ’ αυτήν ακριβώς τη μηχανική του εγκλωβισμού και της ενοχοποίησης. Η παραδειγματική τιμωρία των πραγματικών ενόχων, θα συντελούσε επίσης στην αθώωση και στην αποκατάσταση της αυτενέργειας του Λαού. Άλλωστε αυτή η αθωωτική αυτενέργεια είναι κρίσιμη προϋπόθεση στην πορεία παραγωγικής και δημιουργικής ανασυγκρότησης του τόπου. Όπως ένας ενοχικός άνθρωπος, έτσι και ένας ενοχικός Λαός, μόνο φόβο, θυμό και βία μπορεί να παράγει.  Γι’ αυτό και στις παρούσες συνθήκες είναι πολύ πιο πιθανός ένας εμφύλιος πόλεμος, παρά μια γνήσια λαϊκή εξέγερση, γιατί με τόση προβολή συναισθημάτων οργής και θυμού στον απέναντι Άλλο, έχουμε φτιάξει για τα καλά το σχετικό εκρηκτικό κοκτέιλ. Και σ’ αυτήν την περίπτωση οι μόνοι που θα τη βγάλουν καθαρή είναι οι πραγματικοί ένοχοι.

Χρειαζόμαστε προς τούτο επειγόντως μια πλημμυρίδα αθωότητας. Μια αθώωση που θα αποτελέσει πολιτικό πρόταγμα. Κι ας είναι βέβαιο πως οι λογής ενοχοποιητές θα επιδιώξουν για στερνή φορά να ονομάσουν την αθώωση αυτή φτηνό λαϊκισμό.

Μα εμείς γνωρίζουμε – καθώς  ορίζει ο Ελύτης – ότι  «Το γινόμενο των μυριστικών χόρτων επί την αθωότητα δίνει πάντοτε το σχήμα κάποιου Ιησού Χριστού»

Γι’ αυτό είναι βέβαιο ότι στο τέλος της διαδρομής, στο μεγάλο Πέρασμα, θα βγούμε πανηγυρικά αθώοι στις μομφές τους. Αληθώς δηλαδή επαν-αναστημένοι! Φτάνει μονάχα, να μας αφήσουν απάτητα τα μυριστικά μας χόρτα και θα το φέρουμε το γινόμενο, όταν αυτοί θα μείνουν στο χέρι με τις αφαιρέσεις !

 

* 15.01.11, ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΙΔΑΚΗΣ,   οικονομολόγος