Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

 

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

 

Η είσοδος σε νέο έτος συνοδεύεται από πανηγυρισμούς, ανταλλαγές ευχών και προσδοκία για ένα καλύτερο αύριο. Είναι χαρακτηριστικοί οι στίχοι αποπομπής του παλαιού και υποδοχής του νέου έτους.

Γέρε χρόνε φύγε τώρα,

πάει η δική σου η σειρά,

ήρθε ο νέος με τα δώρα

με τραγούδια με χαρά!

Το απερχόμενο έτος προβάλλεται ως αποδιοπομπαίος τράγος, στον οποίο φορτώνονται όλα τα δυσάρεστα συμβάντα. Αλλά όμως ο χρόνος δεν είναι υπεύθυνος για κάτι ούτε ευχάριστο ούτε θλιβερό. Λέγεται βέβαια ότι ο χρόνος γιατρεύει τα πάντα στη φιλολογική και όχι βιολογική γλώσσα. Και όμως ο ορθολογικός άνθρωπος, που καυχάται ότι ξεπέρασε τις προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες του παρελθόντος, ο άνθρωπος, που καυχάται ότι αποτίναξε ακόμη και τον ζυγό του Θεού, του μέγιστου δυνάστη, προσδοκά στην αρχή κάθε νέου έτους. Τί προσδοκά; Εκείνο που εύχεται: Υγεία πάνω απ' όλα, όπως τονίζεται. Ευτυχία στη συνέχεια. Οικονομική προκοπή τέλος, αν και ενδόμυχα το τοποθετεί πρώτο ταυτίζοντάς την με την ευτυχία και παραβλέποντας την υγεία, που κατά κανόνα θεωρεί δεδομένη!

Κακό είναι να ελπίζει και να προσδοκά κάποιος; Ασφαλώς όχι. Η ελπίδα είναι κατ' εξοχήν αρετή του πιστού. Όμως εμείς καυχόμαστε πλέον για την απιστία μας. Τότε σε τι ελπίζουμε; Ο Γάλλος διανοούμενος Αλμπέρ Καμύ με την οξυδέρκεια που τον διέκρινε τόνισε κάτι πολύ βαθύ και χαρακτηριστικό των ανθρώπων που ζουν χωρίς μεταφυσική ελπίδα: «Το μέλλον είναι η μόνη υπερβεβαιότητα των ανθρώπων χωρίς Θεό»! (Ο επαναστατημένος άνθρωπος). Όταν ο άνθρωπος στραγγαλίσει μέσα του την πηγή της ελπίδας, καταφεύγει σε μάταιες ενδοκοσμικές ελπίδες. Εγκαταλείποντας τον ορθολογισμό, για τον οποίο καυχάται, θεοποιεί τα στοιχεία της φύσεως, αν και μέμφεται τους προγόνους του που έπρατταν το ίδιο. Έτσι μεταξύ άλλων θεός αναγορεύεται και ο χρόνος και πιο συγκεκριμένα το έτος. Θεός βραχύβιας βέβαια διάρκειας, αφού έχει ημερομηνία λήξεως και κατ' αυτήν αποπέμπεται ως υπεύθυνος για τη μη εκπλήρωση των προσδοκιών, των προσδοκιών που είναι γεμάτες από ματαιότητα και εν πολλοίς από ανοησία.

Κατ' αρχήν το έτος δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια πρακτική μονάδα μέτρησης του χρόνου. Η αρχή του είναι συμβατική και ορίζεται σε διαφορετική χρονική στιγμή σε διαφόρους πολιτισμούς. Η μωρία του συγχρόνου ανθρώπου, ο οποίος φαίνεται να παραπαίει έχοντας εν πολλοίς απολέσει τις ελπίδες που εναπέθετε κατά το παρελθόν στον επιστημονικό και στον κοινωνικοπολιτικό μεσσιανισμό, εντείνεται με το να αποδέχεται ολοένα σε μεγαλύτερο βαθμό ότι τα πάντα ρυθμίζονται από τα ζώδια και να μετατρέπει την απάτη των αστρολόγων σε νέα λατρεία υπό τα απαθή βλέμματα τόσο των ειδικών επιστημόνων όσο και των άλλων υπευθύνων πολιτικών, διανοητών και πνευματικών καθοδηγητών. Είναι αδιανόητο περιοδικό ή εφημερίδα να μη διαθέτει στήλη ωροσκοπίου! Αλλά και πλείστα όσα «πνεύματα» απελευθερωμένα από τον Θεό έχουν υποκύψει στη δαιμονολατρεία μέσω της αστρολογίας και βιώνουν αρχίζοντας την ημέρα τους με την ανάγνωση του προσωπικού τους ωροσκοπίου, το οποίο συντάσσει έναντι αδρής αμοιβής γόης της μεταφυσικής απάτης πλανόμενος και πλανών!

Ας αναλύσουμε τις συνήθεις ευχές, τις οποίες αναφέραμε στην αρχή του άρθρου.

Υγεία, υγεία πάνω απ' όλα. Υγεία, την οποία αναγνωρίζουμε ως το πολυτιμότερο αγαθό μόνον όταν τη χάσουμε. Τότε για να την ξαναποκτήσουμε δαπανούμε όλα όσα αποκτήσαμε στην ξέφρενη πορεία μας προς συσσώρευση πλούτου βλάπτοντάς την καθημερινά με τη στάση στον βίο μας. Φυσικά όλοι μας εννοούμε την βιολογική μας υγεία και μόνο. Η πνευματική βρίσκεται εκτός του κύκλου των ενδιαφερόντων μας, ακόμη και αν πιστεύουμε ότι υπάρχει και τέτοιου είδους υγεία. Ξεκινώντας από τη βιολογική υγεία έχουμε να παρατηρήσουμε ότι θαυμάσιες συμβουλές για τη διατήρησή της βρίσκονται στον λόγο που μας αποκάλυψε ο ίδιος ο Θεός στο πρόσωπο του Χριστού. Επιλέγω μεταξύ αυτών την «Μη μεριμνάτε δια την αύριον». Είναι η συμβουλή, που έχει τους ολιγότερους ακολουθούντες αυτήν.

Η μέριμνα έχει καταστεί αναπόσπαστη από τον βίο μας και το άγχος έχει καταστεί σύμφυτο με την ύπαρξή μας. Όλοι το αναγνωρίζουμε, όλοι αποδεχόμαστε ότι ροκανίζει το προσδόκιμο της επιβίωσής μας, όλοι έχουμε ακούσει γιατρούς να μας συμβουλεύουν να το ελαττώσουμε, αλλά και όλοι ακούσαμε γεροντότερους να μας ερωτούν: Τι είναι αυτό το άγχος που σας βαραίνει; Εμείς στα νιάτα μας δεν το γνωρίζαμε. Όμως πώς να απαλλαγούμε από ένα ιδιάζον γνώρισμα της σύγχρονης κοινωνίας; Να μία ακόμη σύγχρονη θεότητα. Από ένα σύνολο ανθρώπων ελευθέρων και, κατά συνέπεια, υπευθύνων η κοινωνία μετασχηματίζεται σε θεότητα άτεγκτη, η οποία επιβάλλει τους κανόνες της, κοινωνικούς, πολιτικούς, οικονομικούς. Και οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόζουν αυτούς τους κανόνες, όχι τις εντολές του Θεού. Μάλιστα οι αρχιερείς της θεότητας Κοινωνία, τα μάλα επωφελούμενοι από τη λατρεία της, όπως και οι αρχιερείς των ειδωλικών θεοτήτων κατά την αρχαιότητα, έχουν πείσει τους οπαδούς της ότι οι νόμοι της έχουν την ισχύ φυσικών νόμων. Δεν είναι η ανθρώπινη απληστία υπεύθυνη για την κοινωνική αδικία, είναι οι νόμοι της αγοράς. Αλλά τότε τι αναμένουμε από το νέο έτος; Να μετατραπεί η θεότητα σε καλή; Να σκύψει επάνω από τον ανθρώπινο πόνο και να τον σηκώσει στην πλάτη της τιμωρώντας παραδειγματικά τους λάτρεις του χρήματος, οι οποίοι οδήγησαν τους πλείστους λαούς του πλανήτη εγγύς του αφανισμού με την υπερεκμετάλλευση και την καταλήστευση του πλούτου των χωρών τους; Πιστεύουμε ότι θα εμφανιστούν καλύτεροι πολιτικοί, οι οποίοι πρόθυμα θα θυσιαστούν για το καλό των πολιτών, που τους εξέλεξαν; Τίποτε από αυτά δεν πιστεύουμε και τίποτε στην ουσία δεν προσδοκούμε. Απλά λέμε μια ευχή, γιατί δεν έχουμε τι άλλο να κάνουμε!

Ευτυχία, ευχόμαστε μετά την υγεία. Αλλά τι είναι ευτυχία; Είναι να έχουμε πολλά χρήματα, ώστε να διαπρέπουμε ως άνθρωποι καταναλωτές; Αλήθεια αυτά τα τριάντα έτη που κράτησε η ονειροφαντασία μας αισθανθήκαμε πιο ευτυχισμένοι, απ' ότι τώρα που ξεπροβοδούμε έναν ακόμη αποδιοπομπαίο τράγο; Οι παλαιότεροι δεν αναπολούμε στιγμές αθωότητας της παιδικής μας ηλικίας, της γεμάτης από στερήσεις; Δεν αναπολούμε τις στιγμές που μέσα στην άγρια νύχτα τσαλαβουτούσαμε στις λάσπες, για να φέρουμε το μήνυμα της γέννησης του Θεανθρώπου με αμοιβή μια κουλούρα και λίγους ξηρούς καρπούς; Δεν αναπολούμε το φτωχικό μας σπίτι, στο οποίο θερμαινόταν ένας και μόνο χώρος, ενώ στους άλλους επικρατούσαν θερμοκρασίες ψυγείου; Γιατί τις αναπολούμε; Επειδή τότε οι ψυχές επικοινωνούσαν, με συνδετικό κρίκο την κοινή πίστη στον Θεό της ελπίδας, της αγάπης, της ειρήνης. Επειδή τότε την ευτυχία δεν την όριζαν, αλλά τη βίωναν μέσα στις στερήσεις και τον μόχθο του βίου. Εμείς ανταλλάξαμε την ευτυχία εκείνη με την ψεύτικη της οικονομικής ευμάρειας. Και θα κυλούμε σαν το Σίσυφο τον λίθο προς την κορυφή του λόφου ελπίζοντας πως εκεί λαμβάνουν τέλος τα βάσανά μας. Και ο λίθος θα κατρακυλά στο τέλος του έτους στα ριζά, για να επαναληφθεί το επόμενο το βάσανο κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ελπίδα δεν γεννά το μέλλον, αλλά η πίστη στον Θεό.

 

«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ» , 01-01-2013

Χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Γλαρονήσι

 

Του Λευτέρη Κουσούλη

 

Στον ταπεινό τόπο της απαρχής μας, οι παιδικές παρέες δεν είχαν πολύ φαντασία. Στου χρόνου το κύμα, τρέχαμε αμέριμνοι αναζητώντας παιχνίδια χωρίς όνομα. Αεικίνητοι και φευγάτοι από το στενό χώρο, το πέλαγος κέρδιζε την προσοχή μας. Η θάλασσα! Δεν έφευγε από τα μάτια μας. Η γραμμή του ορίζοντα, που ένωνε τη Μάνη με τα Κύθηρα, έκλεινε τον κόσμο. Την ίδια ώρα άνοιγε τις πύλες του.

Η όψη του χωριού μονότονη και αδιάφορη. Την ησυχία του έσπαγε το βουητό των κυμάτων που έφτανε σε μας λίγο πριν σβήσει. Μόνο τις μέρες των Χριστουγέννων με τρόπο μυστήριο, έπαιρνε το χωριό χρώμα διαφορετικό. Χωρίς κάτι φανερά να αλλάζει, ντυνόταν μέσα μας γιορτινό.

Τα Χριστούγεννα των ιστοριών και των ονείρων ήταν για τις παιδικές παρέες μας μια αλλόκοτη πηγή φαντασίας.

Δεν θυμάμαι ποιος έριξε την ιδέα. Τη βρήκαμε όμως όλοι στην παρέα συναρπαστική. Μας έπιασε πυρετός.

 Ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο στο νησί, στο Γλαρονήσι!

Το Γλαρονήσι, μικρό νησάκι δίπλα στην ακτή, με τους γλάρους αποκλειστικούς κατοίκους του, μας μάγευε τις μέρες του καλοκαιριού και μας καλούσε σαν μικρούς πειρατές να το καταλάβουμε, καθώς παραβγαίναμε στο κολύμπι ποιος θα το πατήσει πρώτος.

 Και πώς θα πάμε; Πως θα φτάσουμε;

Μεγάλη η απόσταση στα παιδικά μας μάτια, μακρινή και απρόσιτη η θέση του μέσα στο κύμα του χειμώνα.

 Από πού θα βγούμε; Θα τσακιστούμε στα βράχια με τον καιρό, ακούστηκε η αγωνία.

 Θα πάμε με τα κουπιά, με τη βάρκα του μπαρμπα-Αντρέα. Θα δέσουμε στο πέρασμα, εκεί που κόβει ο καιρός.

 Εγώ θα μείνω στη βάρκα να την φυλάω, φώναξε ο πιο μικρός της παρέας.

  Και τι θα στολίσουμε; Με τι θα στολίσουμε; Θα τα πάρει όλα ο νοτιάς. Και το κρύο; Ο παγωμένος αέρας; Πώς θα σύρουμε τη βάρκα από την άμμο;

Και η συζήτηση για το χριστουγεννιάτικο δέντρο στη θάλασσα κρατούσε και τραβούσε. Την επομένη το ‘παμε και το ξανάπαμε. Όνειρο! Χειμώνας στο νησί! Ποτέ δεν έχουμε πάει χειμώνα στο νησί. Εκεί κοντά, να δούμε τα άσπρα κύματα που το αγκαλιάζουν.

Τώρα πια, τις μέρες του καλοκαιριού ξαναφέρνουμε εκείνη τη συζήτηση, με μια νοσταλγία που μας ξεπερνάει. Και η σκέψη μας το ίδιο ορμητική, όπως η εμπνευσμένη εκείνη χριστουγεννιάτικη παιδική συντροφιά, δίνει νέα τροφή στη φαντασία της εποχής. Πράγματι. Ωραίο θα ήταν! Ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Γλαρονήσι, στη μικρή κορυφή του με τα λαμπάκια να αναβοσβήσουν σε ρυθμική τελειότητα και εμείς από την ασφάλεια της ακτής να απολαμβάνουμε την αλλόκοτη χριστουγεννιάτικη εικόνα. Χωρίς να φοβόμαστε τους καιρούς, ούτε να χρειαζόμαστε τη βάρκα του μπαρμπα-Αντρέα.

(Και την ώρα της συζήτησης που σταθερά επιστρέφει, έρχεται στο νου μου το δέντρο που δεν άναψε, σαν φωτόλουστη εκκλησία, με τον ιερέα πατέρα μου, τον παπά-Κυριάκο, σε ώρες θείας μυσταγωγίας. Ή πάλι, το Καμίνι, το θαλάσσιο καμίνι του Παπαδιαμάντη που «είναι προωρισμένον να μη ανάπτη, να μη καίει, να μη ερεύγεται φλόγας», Το Καμίνι, 1907)

Χρόνια τώρα το παλεύουμε το σχέδιο στο μυαλό μας. Και το ξαναφέρνουμε στη συζήτηση κάθε φορά που η φαντασία των Χριστουγέννων μας αγγίζει και μας ταξιδεύει.

Κάποια μέρα ίσως ανάψει το χριστουγεννιάτικο δέντρο στο νησί. Εμείς ή κάποιοι άλλοι, που ακούν κάθε φορά απορημένοι τη μετέωρη παιδική απόπειρα, ίσως ανάψουν κάποια Χριστούγεννα το δέντρο στο Γλαρονήσι, τόσο κοντά στην ακτή, τόσο μακριά στο πέλαγος!

 

Καλά Χριστούγεννα σε όλες και όλους.

Και Καλή Χρονιά. Από την καρδιά μου.

[17-12-2012,] www.lefteriskousoulis.gr

Όλα αρχίζουν και τελειώνουν με…

 

Της Στεφανίας Λυγερού

«Το να νικάς τον εαυτό σου,

απ' όλες τις νίκες είναι η πρώτη κι η καλύτερη.»

Πλάτων

 

Η πρώτη μου αντίδραση είχε να κάνει με τη λέξη «νίκη», επειδή προϋποθέτει πόλεμο και θεωρώ λάθος τον πόλεμο με τον εαυτό. Στην πορεία έγινε πιο συγκεκριμένο, νίκη ενάντια στον εγωισμό, στον φόβο, στην εξάρτηση, μήπως αυτό εννοεί ο Πλάτωνας ότι πρέπει να νικήσουμε. Να νικήσω τον εγωισμό, τον φόβο, την εξάρτηση;

Μα δεν υπάρχουν αυτά, εγώ τα δημιουργώ. Αν υπερβώ τον φόβο μου τον εξαφανίζω. Παύει να υφίσταται. Ο νους τον δημιουργεί, οι σκέψεις μου.. Χμ.. Αν κάποιος με φοβίσει ξαφνικά (μπου) δεν έχω προλάβει να σκεφτώ!! Εκεί ποιος τον δημιούργησε; Ο φόβος απλά υπάρχει;

….

Ο φόβος είναι ένα από τα δεδομένα μου, έχει χρήση αυτοπροστασίας σε κατάσταση κινδύνου. Ένστικτο!! Αντανακλαστικό σε περίπτωση κινδύνου!!

Πάλι τσινάει το μέσα μου γιατί το εσώτερο (εκεί που βρίσκονται όλα τα συναισθήματα) δεν είναι αδύναμο, αδύναμη είναι η ανθρώπινη υπόσταση. Ο εσώτερος εαυτός δεν φοβάται…  

…..

Ο παιδεμός που τρώμε σήμερα είναι απαραίτητος για να ετοιμαστεί το «μηχάνημα» να αντέξει τη συνειδητότητα.

…..

Κανονικά ο φόβος υπάρχει για να μας εξυπηρετεί, να μας προστατεύει. Γιατί σήμερα δεν συμβαίνει αυτό;

Γιατί ζούμε παρά φύση!! Δεν είναι το κουφάρι μας ικανό να σηκώσει το αίσθημα, γιατί γίναμε… μαλθακοί!!! Μαλθακό μηχάνημα δεν σηκώνει την ψυχή. 

Την εποχή του Λεωνίδα τον φόβο τον χρησιμοποιούσαν!! δεν τον έτρεμαν!! Γι' αυτό οι άνθρωποι υπερτερούσαν του συναισθήματος, το έκαναν ότι ήθελαν όχι το αντίστροφο!! Το είχαν υπηρέτη τους, δεν το υπηρετούσαν.

Γίναμε μαλθακοί επειδή στοχεύσαμε στην καλοπέραση! Οι αρχαίοι πρέσβευαν/επένδυαν στην σκληραγώγηση.

….

Κάποια στιγμή ένας δάσκαλος μού είπε ότι την Τραγωδία (το θέατρο) την χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για να προχωρούν συνειδησιακά. Με τους ρόλους ΒΙΩΝΑΝ τον πόνο σαν να τον ζούσαν (όπως σήμερα τον βιώνουμε κυριολεκτικά κι έτσι προάγεται η σκέψη). Αυτοί το είχαν ΜΑΘΗΜΑ για να περνούν τα στάδια τους γρήγορα ΚΑΙ αναίμακτα!!!! Αναίμακτα γιατί είναι τελείως άλλο να αντιμετωπίζεις τον πόνο όταν σού μπαστακώνεται εκεί που δεν τον περιμένεις, και τελείως άλλο να επιλέγεις να το πάθεις, να αναμετρηθείς επειδή θες, με επίγνωση. Στην δεύτερη περίπτωση εσύ έχεις την εξουσία πάνω του.

….

Οι πρόγονοί μας προκαλούσαν τον φόβο, τον πόνο, έρχονταν επίτηδες αντιμέτωποι για να δυναμώσουν το κουφάρι. Στην γλυκανάλατη εποχή μας ο άνθρωπος κατάντησε να μην αντέχει να αγαπά.. πώς να νιώσει υπεράνω πόνου, φόβου!

Η γη αυτή, η Ελληνική, ευθύνεται για το πνεύμα.. και..

Μέσα μας κουβαλάμε τους προγόνους μας…

Είναι χρέος μου και όρκο δίνω να τιμήσω τα πάτρια που κρατούν το πνεύμα μου αχόρταστο, αλλά/και να φανώ αντάξια των σπουδαίων προγόνων μου που τα πάντα ανέδειξαν.  

 

Υ.Γ. Το κείμενο δεν είναι μοναχικές σκέψεις, είναι συζήτηση με την αγαπημένη μου φίλη Περσεφόνη. Τα μισά από τα λεγόμενα είναι δικά της.

Όταν παλιά ψαχνόμουν μόνη μου πέρναγαν χρόνια για να ανέβω μισό σκαλοπάτι. Σήμερα που μοιράζομαι τις σκέψεις, τα αδιέξοδά μου, με τόσο σπουδαίους ανθρώπους ο συλλογισμός τρέχει σφαίρα. Αν δεν είχαμε ο ένας τον άλλον δεν θα μας έφτανε η μία ζωή..

 

2-11-2012

Μου ‘ρθε μία σκέψη… ότι ο νους είναι ένα με την ψυχή.

 

Της Στεφανίας Λυγερού

 

Όταν πεθαίνουμε,  αυτό που φεύγει από το σώμα είναι ό,τι άλλο είμαστε. Λέμε ότι φεύγει η ψυχή και μένει το κουφάρι, με τον νου τι γίνεται; Μένει στο σώμα; Φεύγει μόνο του, άλλη πορεία; 

Για τα μετά θάνατον μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε, στη ζώσα ζωή τώρα… Άνθρωποι που ασχολούνται με διαλογισμό μπορούν να βγουν από το σώμα τους (το σώμα κείτεται σκέτο κουφάρι στο έδαφος). Αυτό που βγαίνει είναι η ψυχή και το πνεύμα αδιαίρετα. (Δεν νιώθουν μόνο, κατανοούν.)

Λέμε για τα ζώα ότι έχουν ψυχή αλλά δεν έχουν νου να επεξεργαστεί, κι ότι σ' αυτό διαφέρουμε.

Σκέφτηκα ότι αυτό που μας διαφοροποιεί από όλα τα άλλα ζωντανά πλάσματα είναι ότι στον άνθρωπο δόθηκε ΑΝΤΙΠΟΔΑΣ.

Σχετικό – Απόλυτο

Υπάρχει αυτό που φαίνεται κι αυτό που δεν φαίνεται. Πράγματα που καταλαβαίνουμε και κάποια που δεν έχουμε την ικανότητα να επεξηγήσουμε.

Τα ζώα τρώνε χωρίς να σκέφτονται την ποιότητα της τροφής. Επίσης δεν σκέφτονται αν κάποιος τους την παρέχει για να τα χρησιμοποιεί προς όφελός του, τους νοιάζει μόνο ότι τρώνε. Επίσης, δεν σκέφτεται μία κατσίκα τι ωραία που θα ήταν αν είχε γεννηθεί άλογο.

Στα ζώα έχει δώσει την λίστα των δεδομένων, χωρίς τον αντίποδά τους. Στα ζώα δόθηκε μόνο το σχετικό.

Ανθρώπινα δεδομένα με αντίποδα

Πρακτικό – θεωρητικό

Αποδοχή – εξερεύνηση

Σιγουριά – περιπέτεια

Ηρεμία – ένταση

Κλπ. κλπ.

Αν είχαμε τα δεδομένα μόνο της αριστερής μεριάς της λίστας θα ήμασταν ζώα. Το ότι έχουμε ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ και τα της δεξιάς μάς διαφοροποιεί.

Ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να ορίσει τα πράγματα, να τα κατανοήσει, να τα κάνει απτά, να τα επεξηγήσει, γι' αυτό έφτιαξε λέξεις, γι' αυτό έθεσε νόμους.

Η ανάγκη του αυτή προκύπτει από τον φόβο (αίσθηση ασημαντότητας), αλλά ταυτόχρονα κι από τον εγωισμό (αίσθηση σημαντικότητας)! Αισθάνεται «λίγος» μπρος στο ανεξήγητο, γι' αυτό το φοβάται, αλλά επειδή ταυτόχρονα ξέρει ότι έχει τη δυνατότητα, πιστεύει ότι μπορεί να το ελέγξει.

Ερώτηση, από τη στιγμή που διαθέτουμε και το απόλυτο και το σχετικό, και από τη στιγμή που το απόλυτο είναι απείρως δυνατότερο, γιατί ισχυροποιείται κατά την ζώσα περίοδο περισσότερο το σχετικό; Οι συνθήκες ευθύνονται. (Λένε, όποια πλευρά σου θρέφεις αυτή μεγαλώνει.)

Στη ζωή τη ζώσα, οι συνθήκες σπρώχνουν τον άνθρωπο στο να σκεφτεί, αντί του να αφουγκραστεί, έτσι αυξάνεται η ικανότητα της σκέψης και ταυτόχρονα μειώνεται η ικανότητα του ενστίκτου. Κι αυτό γίνεται από πάντα, η απομάκρυνση του ανθρώπου από την απόλυτη πλευρά του αρχίζει από τη στιγμή που γεννιέται.  

Γιατί οι γονείς απομακρύνουν το παιδί από την σπουδαία πλευρά της ύπαρξής του; Κανονικά θα έπρεπε εφόσον έχουν ζήσει, έχουν πάθει, θα έπρεπε να είχαν δει, θα έπρεπε να γνωρίζουν και να μην σπρώχνουν τα παιδιά τους προς την ίδια κατεύθυνση που τους ίδιους τους απομάκρυνε από τη σπουδαία τους πλευρά.

Το κάνουν γιατί δεν το γνωρίζουν.

Θυμίζει μία συνήθης κατάληξη των ανθρώπων. Κάποιος δεν αφήνεται να αγαπήσει γιατί πιστεύει ότι ο άλλος θα τον προδώσει. Δεν αφήνεται οπότε τελικά δεν αγαπάει οπότε τελικά ο άλλος τον αφήνει οπότε και σκέφτεται «είδες πόσο δίκιο είχα; Οι άνθρωποι σε προδίδουν».

Κάπως έτσι φτάσανε και στο συμπέρασμα ότι η ζωή τους είναι σωστή και θέλουν να την «περάσουν» και στα παιδιά τους. Προφυλάσσονται από την ζωή από φόβο, η ζωή τους γαμάει, λένε να γιατί προφυλασσόμουν, άρα σωστή η προφύλαξη. Αυτό μαθαίνουν και στο παιδί τους. (Ο άνθρωπος από παιδί, σπρώχνεται στο να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία της αριστερής λίστας, κι όσο το κάνει τόσο ασθενεί η δεξιά.)

Αν αφεθείς στα παθήματα της ζωής, αν δεν τα φοβάσαι, αν δεν θέλεις να απαλλαγείς από αυτά, αν δεν προσπαθήσεις να «γλιτώσεις» παραμυθιάζοντάς σε, τότε μαθαίνεις από τα παθήματα, προάγεσαι (είναι και ο λόγος ύπαρξής των).

Τότε ζεις.

Από φόβο για την ζωή ο άνθρωπος δεν ζει.

Παρτ' αλλιώς

Κάθε που η ζωή σού ζητάει να διαλέξεις εργαλείο, επέλεξε από μόνος σου τον αντίποδά του. Επέλεξε συνειδητά το αντίστοιχο εργαλείο της δεξιάς στήλης, της στήλης του απόλυτου.

ΑΦΟΒΑ.

Εδώ είναι το δύσκολο μέρος. Πώς θα επιλέξω άφοβα το ακατανόητο; Αυτό όμως ζητάει – δυστυχώς/ευτυχώς – να εμπιστευτείς απόλυτα χωρίς να ξέρεις τι.

Λέμε ότι το υπέρτατο αγαθό είναι η ελευθερία. (Η ελευθερία που δεν αφορά βέβαια το κλουβί, σε φυλακή μπορείς να είσαι ελεύθερος και έξω να νιώθεις απόλυτα έγκλειστος, το «απαύγασμα» αφορά την ελευθερία σαν αίσθηση.) Είναι υπέρτατο αγαθό γιατί απαιτεί να έχεις απαλλαχτεί από όλα όσα σε σταματούν.

 Μία πονηρή σκέψη.. Ακόμα κι αν όλα τα έχεις υπό έλεγχο, γνωρίζεις ότι η ψυχή σε κάνει ό,τι θέλει.; (Έβαλα και τελεία και ερωτηματικό, γιατί είμαι σίγουρη ότι το γνωρίζεις, επειδή το νιώθεις, αλλά ταυτόχρονα δεν είσαι και σίγουρος γι' αυτό που νιώθεις.) Σκέψου μόνο ότι για να θες να επιλέξεις έναν δρόμο, ένα συναίσθημα σε κάνει να το θες…….. Η ψυχή σε κάνει να μην μπορείς, οπότε θέλεις να πας κατά κείθε (όπου η ψυχή σε στέλνει.. τελικά. Άγεσαι και φέρεσαι. Το ακατανόητο έχει όλη τη δύναμη και σε σέρνει κατά πού θέλει αυτό.) ΑΝ όμως… ΕΣΥ το επιλέξεις… θα γίνεις ένα…. θα είσαι εσύ….. αυτός που σε σέρνει.

 

Κυριακή, 15 Ιουλίου 2012

Εποχή πνευματικής και υλικής χρεοκοπίας στην Ευρώπη;

Μια πολύτιμη ευκαιρία για να αναδυθεί το "Νόημα" * – Μέρος ΙΙ

 

Του  Θανάση Ν. Παπαθανασίου**

 

 

Συνέχεια από το Μέρος Ι

Σύμφυτο με την οικονομική κρίση είναι ένα πρόβλημα στο δεύτερο εκ των τριών πεδίων που ανέφερα. Ένα πρόβλημα απολύτως επίκαιρο και ζωτικής κρισιμότητας για την Ευρώπη: η έκλειψη της πολιτικής. Πολιτική είναι να δρας με όραμα και να κάνεις αυτό που, αν δεν το κάνεις, δεν θα γίνει ποτέ από μόνο του. Αντιθέτως, όμως, τώρα σαρώνει η πεποίθηση ότι η οικονομία δεν είναι θέμα οράματος και επιλογής, αλλά μια λογιστική διαδικασία, η οποία έχει έναν και μόνο μόνο τρόπο χειρισμού όπως, για παράδειγμα, η πρόσθεση γίνεται μόνο με έναν τρόπο!

---

* Εισήγηση στο 4^ο Συνέδριο Ελληνορθόδοξης Παιδείας και Τεχνολογίας (Πολιτισμικό Σπουδαστήριο Αγίου Νικολάου Έγκωμης), με θέμα «Κύπρος και Ευρώπη σε δίσεκτους χρόνους», Λευκωσία, Κυριακή 11 Μαρτίου 2012 .

Υπό τη δεσποτεία αυτής της πεποίθησης, η πολιτική συνεχίζει μεν να υπάρχει, αλλά απλώς ως φάντασμα: ως γραφείο διεκπεραίωσης των εντολών του κερδοσκοπικού κεφαλαίου. Εδώ, λοιπόν, οφείλει να είναι αποφασιστική η συμβολή των Χριστιανών, ως συνηγορία υπέρ της πολιτικής: υπέρ της ευθύνης, δηλαδή, του ανθρώπου να  αλλάζει τον κόσμο με τις επιλογές και τις πράξεις του. Στην ιθαγένεια των Βαλκυριών πλησίον είναι εξ ορισμού ο όμαιμος, και στην ιθαγένεια του νεοφιλελευθερισμού πλησίον είναι μόνος ο εαυτός. Στον Χριστιανισμό, όμως, ο πλησίον δεν "είναι". "Γίνεται"! Αυτό μας λέει η παραβολή του καλού Σαμαρείτη. Η παραβολή ξεκίνησε με την ερώτηση του κόσμου "τις εστίν ο πλησίον;", και έκλεισε με την αντερώτηση του Χριστού "Τις εγένετο ο πλησίον;"[i]. Η εγγύτητα δεν υπάρχει, αλλά φτιάχνεται μέσα από την αληλέγγυα πράξη, από το μυστήριο του να αναγνωρίζεις τον Κύριό σου στο πρόσωπο οιουδήποτε ελαχίστου. Μιλώντας, λοιπόν, για πολιτική, δεν μιλώ για κομματική υποτέλεια και για την κομματοκρατία που αποσαθρώνει κοινωνίες. Μιλώ για τη συμμετοχή στη συνάρθρωση του κοινού βίου και για το μεδούλι της χριστιανικής ύπαρξης: να ρηγματώνεις το γκρίζο της καθημερινότητας με το φως της Ανάστασης. Αλλά αυτό τι σημαίνει στην πράξη; Δύνανται, άραγε, σήμερα οι Ορθόδοξοι να μην κομπορρημονούν για την προίκα τους, αλλά να τη δοκιμάσουν στο χτίσιμο νέων πολιτικών μορφών, κοντά στην άμεση δημοκρατία, στα κοινωνικά κινήματα και την προσωπική ευθύνη; Ή αδιάκοπα οι "υιοί του αιώνος τούτου" θα αποδεικνύονται "φρονιμότεροι υπέρ τους υιούς του φωτός";

Ο δημόσιος χώρος οφείλει να είναι το φόρουμ όπου κατατίθενται, εκτίθενται και λογοδοτούν όλες οι προτάσεις νοηματοδότησης της ανθρώπινης ζωής, άρα και οι θρησκείες. Οι θρησκείες δεν μπορούν να εγκιβωτίζονται στην ιδιωτική σφαίρα, όπως υποστηρίζουν οι θιασώτες της ακραίας  laïcité.  Ούτε όμως και να μετατρέπονται σε κρατικές υπηρεσίες. Στον δημόσιο χώρο, λοιπόν! Αλλά το ζήτημα είναι πώς ίστασαι στον δημόσιο χώρο. Η ταυτότητα κάθε θρησκείας δεν αποτελεί έναν φυσικό αριθμό, αλλά ένα πηλίκον: ένα κλάσμα, δηλαδή μια σχέση, μεταξύ του θρησκευτικού ένδον αφενός και της άποψής του για τον γύρω κόσμο αφετέρου.

Σε κάθε εποχή οι μαθητές του Χριστού πολιορκούνται από τον πειρασμό της "υπερευσέβειας". Θυμηθείτε το ευαγγελικό περιστατικό με την κωμόπολη των Σαμαρειτών. Όταν οι Σαμαρείτες αρνήθηκαν να δεχτούν τον Χριστό και τη συντροφιά του, οι μαθητές ζήτησαν από τον Χριστό να κατεβάσει φωτιά από τον ουρανό και να κάψει τους αντιρρησίες. Ο Χριστός όμως τους επετίμησε: "Ξεχάσατε ποιο πνεύμα κατευθύνει τη ζωή σας· ο υιός του ανθρώπου δεν ήρθε να καταστρέψει ανθρώπους, αλλά να τους σώσει"[ii]. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι με βάση μια φονταμενταλιστική λογική, το δίκιο το είχαν οι μαθητές! Διότι προφανώς είχαν κατά νου το περιστατικό με τον προφήτη Ηλία, ο οποίος είχε κατεβάσει φωτιά από τον ουρανό και κατέσφαξε τους ιερείς του Βάαλ. Αλλά ο Χριστός δεν έφερε την ειδωλολατρία των χωρίων! Έφερε μια νέα θέαση των πραγμάτων, η οποία τη θεοκρατία δεν τη θεωρεί αρετή, αλλά βλασφημία. Αυτή η διελκυστίνδα, λοιπόν, μαθητών – Χριστού, γίνεται ιδιαίτερα επίκαιρη στις μέρες μας. Διάφοροι θρησκευτικοί κύκλοι διατυπώνουν έναν λόγο μαχητικό, κοινωνικά ριζοσπαστικό, ακόμα και επικριτικό προς το πολιτικό σύστημα. Αλλά εδώ ακριβώς χρειάζεται να στήσουμε προσεκτικό αυτί! Συχνά πρόκειται για έναν λόγο ο οποίος χαίρεται με την εξαχρείωση της δημοκρατίας, διότι ουδέποτε αγάπησε τη δημοκρατία και κρυφονοσταλγεί την άρση της. Ο λόγος αυτός εισέρχεται μεν στον δημόσιο χώρο για να ακουστεί, επικαλείται τη δημοκρατία για να ακουστεί, αλλά ονειρεύεται να βγάλουν τον σκασμό όλοι οι άλλοι. Όμως ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός που παίρνει διαζύγιο από την ελευθερία είναι πάντα μήτρα ολοκληρωτισμού. Είτε του ολοκληρωτισμού τον οποίον λαχταρούν λαϊκιστικά μισαλλόδοξα ευρωπαϊκά πολιτικά κινήματα, είτε του ολοκληρωτισμού τον οποίον καλλιεργούν στο εσωτερικό τους οι θεοκρατικές κοινότητες. Για παράδειγμα, ένα από τα οξύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη είναι η διελκυστίνδα δημοκρατικών αξιών αφενός και σαρίας αφετέρου, στην περίπτωση φανατικών μουσουλμανικών κοινοτήτων που επιθυμούν να είναι περίκλειστες, αδιάβροχες από το φως του δημοσίου χώρου, ανέγγιχτες από την κριτική σκέψη και ανέπαφες από πανανθρώπινα δικαιώματα[iii]. Αλλά το κρίσιμο για μας εδώ δεν είναι να καταδείξουμε τον εφιάλτη του φανατικού Ισλάμ. Αυτό είναι εύκολο. Το κρίσιμο είναι να απορρίψουμε κάθε φανατισμό ως βλασφημία κατά του ζώντος Θεού.

Και εδώ αναδύεται το τρίτο χρέος: Η θεολογία πρέπει να κατορθώσει να συμμετάσχει στη συγκρότηση ενός επείγοντος μετώπου: του μετώπου των σπουδών στοχασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η νεοφιλελεύθερη επίθεση συνοδεύτηκε από συρρίκνωση των ανθρωπιστικών σπουδών και από ενίσχυση των τεχνοκρατικών, δηλαδή των σπουδών εκείνων που αντιλαμβάνονται τον άνθρωπο απλώς ως διαχειριστή ενός μηχανισμού, η ύπαρξη του οποίου φαντάζει δεδομένη και αναντίρρητη. Αυτό που υποστηρίζω είναι ότι οι σπουδές στοχασμού δεν χρειάζεται να είναι μια ιδιαίτερη ομάδα, αντίπαλη προς τις τεχνολογικές σπουδές, αλλά ένα ζωογόνο νεύρο που θα διαπερνά όλες τις σπουδές, τεχνολογικές και ανθρωπιστικές. Αλλά για να μπορέσει να συμμετάσχει η θεολογία σε ένα τέτοιο μέτωπο, θα πρέπει να απαλλαγεί από κάθε αυτισμό, και να κατορθώσει να δείξει στους εταίρους της ότι έχει θέση ανάμεσά τους. Θα πρέπει να κατορθώσει να μιλήσει μια κοινή γλώσσα: να δείξει ότι κάθε άποψη περί νοηματοδοτήσεως του ανθρωπίνου βίου δεν βρίσκεται με "χημεία", όπως άλλωστε δεν πρόκειται να βρούμε ανάμεσα στα συστατικά ενός αυτοκινήτου την επιλογή του οδηγού για το πού θα πάει. Το νόημα δεν φυτρώνει φτιάχνεται ή επιλέγεται από το άνθρωπο, βάσει της ελευθερίας του να στοχαστεί μέσω κάθε δυνατότητας της ύπαρξής του, να ερμηνεύσει τον κόσμο και να τον οραματιστεί σε άλλη μορφή, πέρα από την τωρινή.

Πάνω από την Ευρώπη οφείλουν να ενταθούν άλλες μουσικές, οι οποίες δύνανται να διαψεύσουν την ακροτελεύτια φράση του Κονδύλη. Να ενταθούν οι μπαλάντες των Κελτών μοναχών που παρενέβαιναν στην πολιτική εξουσία για να απελευθερώσουν αιχμαλώτους, όπως ο βυζαντινός άγιος Ακάκιος είχε διαθέσει τα ιερά σκεύη των εκκλησιών για να θρέψει Πέρσες αιχμαλώτους. Να ακουστεί το ριζίτικο του φραγκισκανού Μαξιμίλιαν Κόλμπε, που περιέθαλπε Εβραίους και πήρε εκούσια τη θέση ενός αγνώστου του για να εκτελεστεί στο Άουσβιτς, όπως ο Μητροπολίτης και ο δήμαρχος της Ζακύνθου έγραψαν τα δικά τους ονόματα στη λίστα των Εβραίων του νησιού, που τους είχαν ζητήσει οι Ναζί. Πάνω από την Ευρώπη οφείλει να ακουστεί το σιγόντο των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών, που το 1997, δέκα χρόνια πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης ζήτησαν να αποκατασταθεί η "προτεραιότητα του ανθρωπίνου προσώπου από τα οικονομικά συμφέροντα" και "να αφεθούν τα χρέη των πτωχών κρατών"[iv]. Πάνω από την Ευρώπη οφείλει να ακουστεί το τραγούδι του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη, όπως μας το τραγούδησε το πολυεθνικό Ορθόδοξο μοναστήρι στην καρδιά της Βρετανίας: "Πολλοί έλαβαν τη χάρη, κι όχι μόνον απ' όσους μένουν στην Εκκλησία, αλλά κι απ' όσους βρίσκονται έξω απ' αυτήν – γιατί δεν υπάρχει προσωποληψία στον Κύριο […]. Αν αγαπάμε αλλήλους με απλότητα καρδιάς, θα μας δείξει ο Κύριος πολλά θαύματα με το Άγιο Πνεύμα και θα μας αποκαλύψη μεγάλα μυστήρια […]. Ο Θεός είναι Αγάπη αχόρταγη…"[v]. Είναι λάθος να νομίσουμε ότι απέναντι στον αχόρταγο νεοφιλελευθερισμό μπορούν να αντιπαραταχθούν χορτάτοι. Αχόρταγοι πρέπει να αντιπαρατεθούν! Οι πεινώντες και διψώντες τη δικαιοσύνη, οι διάκονοι ενός Θεού που δεν χορταίνει την αγάπη!

 

Σημείωση: Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Manifesto 35 (2012), σσ. 32-36

 

** Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου είναι Δρ. Θεολογίας, αρχισυντάκτης του περιοδικού Σύναξη, Καθηγητής στο Λύκειο Ζεφυρίου Δυτ. Αττικής, paptam@windowslive.com

---

[i] Αντίστοιχα: "Και τις εστί μου ο πλησίον;" και "Τις… πλησίον δοκεί σοι γεγονέναι του εμπεσόντος εις τους ληστάς;" (Λουκ. 10: 29, 36).

[ii] Λουκ. 9: 55-56. Για τη διαχρονική δυσκολία αυτού του χωρίου βλ. Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται. Η ιεραποστολή ως ελπίδα και ως εφιάλτης, εκδ. Εν Πλω, Αθήνα ²2009, σσ. 249-250.

[iii] Βλ. Νίκος Κοτζιάς, "Αντιλήψεις για τις διατλαντικές σχέσεις και ο μέλλον τους", πρόλογος στο: Χάμπερμας, ό.π., ιδίως σσ. 28-33.

[iv] Γρηγόριος Λαρεντζάκης, "Θρησκεία και πολιτική στη νέα Ευρώπη", στο: Πολιτική και θρησκείες (επιμ. Κωσταντίνος Β. Ζρμπάς), εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2007, σσ. 259-260.

[v] αρχιμ. Σωφρονίου, Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, εκδ. Ι. Μονής Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας ⁴1988, σσ. 192 και 78.

Υπερκαταναλωτισμός το ανώτατο στάδιο της ωνιομανίας

 

Του Βασίλη Μακρή

 

Η αφορμή για να γραφούν οι παρακάτω γραμμές, πάρθηκε από ένα άρθρο σε κυριακάτικη εφημερίδα υπό τον τίτλο  «Έσπασε όλα τα ρεκόρ η κινητή τηλεφωνία στην Ελλάδα». Μέσα λοιπόν στo άρθρο αυτό μεταξύ των άλλων, τονίζονταν επί λέξει τα εξής  «Παρ' ότι έχει φθάσει στα ανώτερα επίπεδα ωρίμανσης, η αγορά της κινητής τηλεφωνίας συνεχίζει να αναπτύσσεται και να αποσπά κομμάτια της αγοράς σταθερής τηλεφωνίας. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν στη χώρα μας όσον αφορά τη διάδοση της κινητής τηλεφωνίας είναι εντυπωσιακά, καθώς όπως δείχνουν τα στοιχεία οι Έλληνες έχουν σπάσει όλα τα ρεκόρ διαθέτοντας πάνω από 17 εκατομμύρια συνδέσεις κινητής τηλεφωνίας. Ο συνολικός αριθμός των γραμμών που εξυπηρετούσαν οι τρεις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας στο τέλος Ιουνίου άγγιξε τα 17,3 εκατομμύρια με αποτέλεσμα το ονομαστικό ποσοστό διείσδυσης στη χώρα μας να φθάνει στο 157,7% ».

Είναι όντως εντυπωσιακά στοιχεία, αδιάψευστα, παραστατικά και αποτυπώνοντας μιαν αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα: ότι οι νεοέλληνες έχουν προσφέρει τον εαυτό τους δέσμιο στην μέγγενη του υπερκατανατωλωτισμού. Πρόκειται για ένα φαινόμενο (όχι μόνο κοινωνικό), που έχει κυρίως πνευματικές αφετηρίες.

Είναι φανερό ότι κατά την διάρκεια  της τελευταίας τριακονταετίας και η χώρα μας έχει εισέλθει στην φάση του μαζικού καταναλωτισμού. Όλα έχουν γίνει πλέον μαζικά: Η παιδεία, η συγκοινωνία, οι μεταφορές, η κουλτούρα, η ενημέρωση και τόσοι άλλοι τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας χαρακτηρίζονται από τη μαζικότητα.. Μάλιστα πολλοί μιλούν και για μαζικούς χώρους. Βρισκόμαστε σε μια όξυνση αυτού του φαινομένου, αφού πια δεν υπάρχει τομέας της ανθρώπινης δραστηριότητας στον οποίον να μην υπεισέρχεται (υπό την έννοια του δέκτη)  η μαζική κοινωνία. Αυτά αναφέρονται ως περιγραφή του φαινομένου αυτού και δεν κρίνεται σκόπιμο να δοθεί έκταση σ' αυτό μια και άλλος είναι ο στόχος της παρέμβασης αυτής.

Οι άνθρωποι προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες τους σε βασικά αγαθά, κάνουν ένα στοιχειώδη σχεδιασμό και προβαίνουν σε αγορά των προς αναπλήρωση προϊόντων. Πολλές φορές όμως η προμήθεια και αγορά των απαραίτητων υλικών για την κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών εξαλλοιώνεται σε έμμονη ιδέα, με αποτέλεσμα να αυτονομείται η ίδια η διαδικασία της απόκτησης αγαθών, από το πραγματικό ερώτημα: το έχει ανάγκη ο καταναλωτής το προϊόν αυτό; Όταν αυτή διαδικασία λαμβάνει χώρα κατ' εξακολούθηση και δεν καθίσταται δυνατή η απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε πιο πάνω, τότε είναι φανερό και πασίδηλο ότι από μια κάλυψη και ικανοποίηση βασικών και στοιχειωδών αναγκών, έχουμε μετάπτωση σε υποσυνείδητη ενέργεια αναπλήρωσης ανικανοποίητων ψυχικών κενών με υλικά αγαθά, που υπέχουν συμβολική σημασία και όχι μόνον. Το αγοραζόμενο προϊόν δίνει μια αίσθηση πληρότητας, εισάγει σε μια νέα «ανακαινίζουσα» ατμόσφαιρα συμβολικών παραστάσεων,  προσδίδει μια αίσθηση μοναδικότητας στον κάτοχό του και όλα αυτά με μια προσωρινή χρονική εμβέλεια. Ο κύκλος γρήγορα περατώνεται, τόσο λόγω της φθοροποιού παλαίωσης του προϊόντος που αγοράστηκε, αλλά και επειδή δύσκολα η ψυχή του ανθρώπου μπορεί να βρει ανάπαυση σε τέτοιες ψευδεπίγραφες υποσχέσεις χαράς και ευχαρίστησης.

Σήμερα όλο και πιο πολλοί άνθρωποι νιώθουν μιαν ακατανίκητη επιθυμία να αγοράσουν έναντι οιουδήποτε τιμήματος ο,τιδήποτε κεντρίζει το εξαγορασμένο ενδιαφέρον τους, έστω και εάν το επιθυμούμενο προϊόν δεν τους είναι απαραίτητο. Δεν πρόκειται εδώ για μια πράξη αγοράς ενός αντικειμένου που μπορεί να έχει αισθητική, συναισθηματική αξία. Αυτό είναι κατανοητό και μάλιστα δεν εμπίπτει στην κατηγορία των προαναφερθέντων. Πρόκειται για μια νέου τύπου καταναλωτική συμπεριφορά που υποκύπτει σε «ασυμπίεστες» αγοραστικές ροπές και «ακατανίκητες» καταναλωτικές επιθυμίες. Ο υπερκαταναλωτισμός καθιστά έρμαιο της φθοροποιού κλειστότητάς του, τον αγοραστή και τον εξαλλοιώνει σε τυφλό όργανο του διαφημιστικού βομβαρδισμού. Ο υπερκαταναλωτής αλλοτριωμένος από τις ψευδεπίγραφες υποσχέσεις που κομίζουν νεωτερισμό, ανακαίνιση, πληρότητα, μοναδικότητα, υπεροχή έναντι των άλλων (γιατί όχι και εκμηδενισμό τους;….), ασμένως σπεύδει στους σύγχρονους «ναούς» της υπερκατανάλωσης (τα μεγάλα εμπορικά κέντρα), συνωστίζεται, και «ευτυχισμένος» αγοράζει το ποθούμενο. Μπορεί να πει κανείς διακινδυνεύοντας μιαν υπερβολή, ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δεν αγοράζει τα προϊόντα της καταναλωτικής του βουλιμίας, αλλά το αντίθετο: Τα προϊόντα τον «έχουν»  ή μάλλον τον «κατέχουν» και φθάνει να γίνει ό,τι αγοράζει. Σήμερα ο άνθρωπος των δυτικών κυρίως κοινωνιών «τρέπεται» σε αυτά που με αδήριτη βουλιμία υπερκαταναλώνει.

Είναι φανερό ότι όλο και περισσότερα άτομα καταφεύγουν στην υπερκατανάλωση όχι για να διακονήσουν κάποιες βασικές ανάγκες τους, αλλά για να βρουν «ανακούφιση» και «παρηγοριά» στα ακανθώδη προσωπικά τους προβλήματα. Χρησιμοποιούν την  «αγοραθεραπεία» (shopping therapy) ως καταπραϋντικό της όξυνσης των προβλημάτων τους και ως αναισθητικό για να ξεχάσουν τις δυσκολίες που παρουσιάζει η κενότητα του εαυτού τους. Χρησιμοποιούν το shopping therapy σαν μέσο υπέρβασης καταθλιπτικών αισθημάτων. Η κατάθλιψη, η μοναξιά, η έλλειψη αυτοεκτίμησης, είναι το «εύφλεκτο» υλικό για το προσάναμμα  της καταναλωτικής βουλιμίας. Η αγορά και των πιο άχρηστων προϊόντων προσδίδει προσωρινή χαρά και πληρότητα. Ο μοντέρνος άνθρωπος εξατομικευμένος στη σύγχρονη αλλοτρίωσή του, γίνεται βορά της διαφημιστικής θήρας και υποκύπτει στη καταναλωτική εξάρτηση. Με άλλα λόγια ο μοντέρνος υπερκαταναλωτής πάσχει τα ώνια, και υποφέρει τρόπον τινά από την ωνιοπάθεια και την ωνιομανία. Ο ωνιομανής και ωνιοπαθής άνθρωπος υποφέρει και δεν αναπαύεται σχεδόν ποτέ, αφού ποτέ δεν μπορεί να απαλλαγεί από το καταναλωτικό του σύνδρομο. Όταν μάλιστα δεν καθίσταται δυνατόν να ικανοποιηθούν οι καταναλωτικές ορέξεις τους αισθάνεται άσχημα και αυτό εκδηλώνεται με νευρικότητα, πονοκεφάλους, ναυτία κ.λπ.

Μια άλλη βασική αιτία για την εξήγηση του φαινομένου αυτού είναι ότι ο σύγχρονος άνθρωπος όντας ευάλωτος και ανεπαρκής, έχει την τάση και την ροπή να υποκαθιστά την ουσιαστική ανάγκη για ανθρώπινη επαφή και ανθρώπινη επικοινωνία, με υλικά αντικείμενα, αφού αυτά ούτε τον στενοχωρούν, ούτε τον δυσαρεστούν, αλλά ούτε και τον απογοητεύουν. (όπως συνήθως συμβαίνει στις ανθρώπινες «σχέσεις»).

Είναι χαρακτηριστικό ότι την τελευταία δεκαετία ιδίως η εμφάνιση των γιγάντιων εμπορικών κέντρων έχει πολλαπλασιαστεί. Σαν μανιτάρια πια ορθώνονται (και συνήθως με μια τρομακτική ακαλαισθησία) όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και σε όλες τις μεγάλες πόλεις της πατρίδας μας. Μάλιστα οργανώνονται και ειδικές εκδρομές πρόσχαρων αγοραστών από την επαρχία, με προορισμό γνωστότατο «ναό» υπερκατανάλωσης. Φθάσαμε μάλιστα στο σημείο να γίνονται σχολικές εκδρομές στο προαναφερθέν  εμπορικό κέντρο με …. βασικό σκοπό να ξεσαλώσουν τα παιδιά και «διαπαιδαγωγηθούν» στην λαμπερή ατμόσφαιρά του. Και όλα αυτά μάλιστα τη στιγμή κατά την οποία η παιδεία που προσφέρεται στα παιδιά μας και ολίγιστη είναι και πενιχρή είναι και ανεπαρκέστατη, αφού νεοπαγής στόχος είναι «να αποκτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα για να περνούν καλά».

Πόσο μακριά νυχτωμένοι είμαστε αλήθεια για το τι πραγματικά μας συμβαίνει και για το τι τεράστιο μέγεθος ευθύνης έχουμε για αυτή μας την άγνοια. Ο Μέγας Βασίλειος μάλιστα φθάνει στο σημείο «να εκπλήσσεται από την επίνοια των περιττών αναγκών»  (Προς τους πλουτούντας). Δεν υπάρχει πιο ριζική τοποθέτηση και πρόταση ΖΩΗΣ από αυτή που επαγγέλλεται η Ορθόδοξη Εκκλησία, μέσω του Ευαγγελίου και του Χριστού. Η πρόταση της Εκκλησίας είναι ανοικτή και έγκειται σε μας να καταλάβουμε ότι θέλει να μας δώσει εφόδια, ώθηση και δύναμη να απεξαρτηθούμε πρώτα από τον κοσμοποιημένο και αλλοτριωμένο εαυτό μας αλλά και από αυτόν τον κόσμο που μας περιβάλλει και κατά βάση να μας σώσει από τις ψευδεπίγραφες εξαγγελίες του. Αλήθεια μόνο στην Ευρώπη και στην Αμερική πλήττουν οι άνθρωποι και σπεύδουν περιχαρείς στην καταναλωτική φρενίτιδα κατά την διάρκεια της Χριστουγεννιάτικης περιόδου και όχι μόνον; Νομίζω ότι και στην πατρίδα μας εδώ και κάποια χρόνια έχουμε ασπαστεί και εμείς στον μιμητικό κακέκτυπό τους.

 

ΠΗΓΗ: Σάββατο, 07 Απρίλιος 2012, Αντίφωνο

 

Η κρίση του ανθρωπισμού

 

Nικολάου Μπερντιά(γι)εφ*

 

 

Ἡ κατάφαση τῆς ἀνθρώπινης ἀτομικότητας προϋποθέτει τήν συνείδηση τοῦ δεσμοῦ πού συνδέει τόν ἄνθρωπο μέ  μία ἀνώτερη θεϊκή ἀρχή. Καί ἀφοῦ τό πρόσωπο  δέν θέλει νά ἀναγνωρίσει τίποτε ἔξω ἀπό αὐτήν, κονιορτοποιεῖται κατά κάποιο τρόπο καί ὑποκύπτει στήν ὁρμητικότητα τῶν κατώτερων στοιχείων τῶν ὁποίων αὐτό ἔχει γίνει βορά. Ὁ ἄνθρωπος, λοιπόν, παύει νά αἰσθάνεται ὅτι ζεῖ, ἐφόσον δέν ἀναγνωρίζει τήν ὕπαρξη τοῦ μή-ἐγώ του καί ἀρνεῖται αὐτό πού εἶναι ἀναγκαῖο γιά νά παραμείνει μία ἀτομικότητα, τήν πραγματικότητα ὄχι μόνον τῶν ἄλλων προσώπων, ἀλλά καί τοῦ θεϊκοῦ ὄντος.

Πράγματι ἡ αὐτοκατάφαση πού δέν γνωρίζει ὅρια καί δέν ἀποδέχεται τίποτε πάνω ἀπό τήν ἴδια καί ἡ ὁποία ὑπῆρξε ἐμπόδιο στόν ἀνθρωπισμό, ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στήν καταστροφή, διότι αὐτός, ἀρνούμενος ὅλες τίς ἀρχές, παύει νά ἔχει αὐτογνωσία καί εἶναι ὑποχρεωμένος νά ὑποτάσσεται σέ ὑπάνθρωπες καί ὄχι ὑπεράνθρωπες ἀρχές. Σ' αὐτό τό ἀποτέλεσμα ἔχουν φθάσει, ὕστερα ἀπό μία μακρά πορεία, ὁ ἀνθρωπισμός καί ἡ σύγχρονη ἱστορία. Ἕνας ἀτομικισμός, πού δέν γνωρίζει ὅρια καί πού δέν ὑποτάσσεται σε τίποτε, κλονίζει τήν ἀτομικότητα καί προξενεῖ τήν καταστροφή

Ἡ πρόσφατη περίοδος τῆς σύγχρονης ἱστορίας παρουσιάζει τήν μυστηριώδη τραγωδία τῆς ἀνθρώπινης μοίρας. Ἀπό τήν μιά, βλέπουμε τήν ἐμφάνιση τῆς ἔννοιας τῆς ἀτομικότητας πού εἰσάγει στόν πολιτισμό τοῦ ἀνθρώπου ἕνα ἄγνωστο στοιχεῖο τῆς προηγούμενης ἐποχῆς ἀλλά, ἀπό τήν ἄλλη, διαπιστώνουμε ἕναν κλονισμό τῆς ἀτομικότητας σέ πρωτόγνωρο βαθμό. Αὐτό, λοιπόν, εἶναι τό πραγματικό ἀποτέλεσμα τοῦ ἀνθρωπιστικοῦprocessusτῆς ἱστορίας ὁ ἀνθρωπισμός μεταμορφώνεται σέ ἀντιανθρωπισμό.

Γιά νά δώσουμε μιά πιό συγκεκριμένη ἰδέα αὐτῆς τῆς ἀλλαγῆς θά μιλήσουμε γιά δύο διανοητές τοῦ 19ου αἰ., ἀνθρώπους ἀντικρουόμενης ἰδιοφυΐας, ἐκπροσώπους δύο διαφορετικῶν πνευματικῶν ρευμάτων, σχεδόν ἐχθρικῶν, ἀλλά τῶν ὁποίων ἡ ἐπίδραση ἦταν μεγάλη στήν ἐξέλιξη τῆς μοίρας τῆς ἀνθρωπότητας. Ὁ πρῶτος ὑπερτόνισε τήν ἔννοια τῆς ἀτομικότητας στό πλαίσιο τοῦ πνευματικοῦ πολιτισμοῦ, ἐνῶ ὁ δεύτερος ἐπέδρασε στίς ἀνθρώπινες μάζες, στό κοινωνικό περιβάλλον. Ἀναφέρομαι στόν Fr. Nietzsche καί στόν K. Marx. Αὐτά τά δύο πνεύματα, πού δέν συναντήθηκαν ποτέ, δείχνουν τό πέρασμα στόν ἀντιανθρωπισμό. Καί στούς δύο ἡ ἀνθρώπινη αὐτοκατάφαση καθίσταται ἡ ἄρνηση τῆς εἰκόνας τοῦ ἀνθρώπου. Ὡστόσο, μεταξύ αὐτῶν τῶν δύο διαμετρικῶς ἀντίθετων ρευμάτων ὑπάρχει μία τυπική ὁμοιότητα: τό καθένα ἀντιπροσωπεύει τό τέλος μιᾶς περιόδου ἀνανεώσεως τῆς ἱστορίας. Ἔχουμε ἐνώπιόν μας δύο τρόπους μετασχηματισμοῦ τοῦ ἀνθρωπισμοῦ σέ ἀντιανθρωπισμό, δύο μορφές αὐτοκαταστροφῆς τοῦ ἀνθρώπου.

 

* (Η μετάφραση έγινε από τον Δημήτρη Μπαλτά και είχε δημοσιευθεί στην ''Ευθύνη'', τχ 421, 2007).

 

ΠΗΓΗ: Aντίφωνο