ΑΛΛΑΓΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ:

Οι Έλληνες είναι εξοπλισμένοι με έναν πολιτισμό, βαθειά ριζωμένο μέσα τους, ο οποίος στο τέλος θα τους επιτρέψει να αφομοιώσουν πρώτοι τη νέα εποχή της ανασφάλειας, των διακυμάνσεων, της αβεβαιότητας και της συνεχούς μεταβλητότητας – Μέρος ΙΙ

 

Του Βασίλη Βιλιάρδου*

 

Συνέχεια από το Μέρος Ι

Ο ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

“Η πολιτική ανάπτυξης μέσω συνεχούς δανεισμού των βιομηχανικών χωρών, φαίνεται να φτάνει στο τέλος της. Η «απεργία» των αγοραστών ομολόγων του δημοσίου, μετά το τεράστιο λάθος της Ευρωζώνης κατά τη διάρκεια των συνόδων της 21^ης Ιουλίου και 26^ης Οκτωβρίου, όπου αποφασίσθηκε από τη Γερμανία η μονομερής συμμετοχή των αγορών στη διαγραφή χρέους (εξαιρούνται η ΕΚΤ, το ΔΝΤ, η ΕΕ κλπ.), θα υποχρεώσει σύντομα τα ανεπτυγμένα κράτη να βρουν νέους τρόπους χρηματοδότησης των δημοσίων χρεών τους – ενδεχομένως με καταναγκαστικά λαϊκά ομόλογα, με φοροεπιδρομές και με «δημευτικές» ειδικές εισφορές (ακίνητα μέσω της ΔΕΗ), «μέτρα» από τα οποία πολύ δύσκολα θα ξεφύγουν οι Πολίτες τους” (FTD).

 

Ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι συνδεδεμένος με τους Ισολογισμούς – με το Ενεργητικό και με το Παθητικό των κρατών, με αυτά δηλαδή που διαθέτουν, καθώς επίσης με αυτά που οφείλουν. Πολλά κράτη της Δύσης είναι επιβαρυμένα με μεγάλα δημόσια χρέη, τα οποία προέρχονται από το παρελθόν, στα πλαίσια της ανάπτυξης τους μέσω του υπέρμετρου δανεισμού – ενώ τα περισσότερα έχουν ιδιωτικοποιήσει το σύνολο σχεδόν της δημόσιας περιουσίας τους, περιορίζοντας δραστικά τις αξίες του Ενεργητικού τους, αφού ακολούθησαν πιστά τη νεοφιλελεύθερη πολιτική «των παιδιών του Σικάγου». Ο Πίνακας Ι είναι χαρακτηριστικός:

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Προβλέψεις 2011 δημοσίου χρέους, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ

Πηγή: Financial Times, Πίνακας: Β. Βιλιάρδος,  Σημείωση: Η Αργεντινή πτώχευσε με χρέος ίσο με το 55% του ΑΕΠ της.

 

Χώρες όπως η Γερμανία, οι οποίες έχουν πλεονάσματα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών τους, καθώς επίσης ελεγχόμενα ελλείμματα στους προϋπολογισμούς τους, επωφελούνται, παρά τα μεγάλα δημόσια χρέη τους – επειδή οι διεθνείς δανειστές τις προτιμούσαν (μέχρι σήμερα) από άλλες, ο «Ισολογισμός» των οποίων είναι αρκετά προβληματικός. Ειδικά όσον αφορά τη Γερμανία οφείλουμε να επισημάνουμε ότι, διαθέτει έναν απίστευτο φορολογικό μηχανισμό, ο οποίος της επιτρέπει την «κατά το δοκούν» απομύζηση των Πολιτών της – κυρίως με τη βοήθεια της Οικονομικής Αστυνομίας, στην κυριολεξία ενός «Κράτους εν Κράτει», η οποία δεν έχει τον παραμικρό ηθικό ενδοιασμό (η βασική μέθοδος είναι ο δημόσιος διασυρμός, η διαπόμπευση καλύτερα των Αδίκων, έτσι ώστε να διευκολύνεται στη συνέχεια η λεηλασία των Δικαίων – αυτών δηλαδή, οι οποίοι έχουν απλά τη δυνατότητα να πληρώσουν παραπάνω, χωρίς να τα οφείλουν / βιβλίο μας).         

Εν τούτοις τα κράτη αυτά δεν έχουν μόνο πλεονεκτήματα, αλλά και μειονεκτήματα – αφού η σύνδεση τους στο κοινό νόμισμα, με άλλα «προβληματικά» κράτη, επιβαρύνει τις προοπτικές τους. Απέναντι λοιπόν σε αυτήν την πραγματικότητα, οι διαφορετικές χώρες, συνδεδεμένες μεταξύ τους ή μη, είναι υποχρεωμένες να ακολουθήσουν διαφορετικούς δρόμους, στην προσπάθεια τους να μειώσουν τα χρέη τους.

Συνεχίζοντας, σε ορισμένα άλλα κράτη όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ελλάδα, η κατάσταση είναι τόσο προβληματική, ώστε να μην μπορεί κανείς να υποθέσει ότι, θα αποφύγουν τελικά την εξαιρετικά τραυματική εμπειρία της χρεοκοπίας – ενδεχομένως ίσως και την έξοδο τους από το κοινό νόμισμα η οποία, στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα είναι συντεταγμένη, με την παράλληλη «γενναία» διαγραφή μεγάλου μέρους των χρεών τους (σε επίπεδα που να μην ξεπερνούν το 50% του ΑΕΠ τους). Στα πλαίσια αυτά, η διάλυση της νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ) είναι ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο, με ανυπολόγιστες συνέπειες τόσο για την Ευρώπη, όσο και για τον υπόλοιπο πλανήτη.

Άλλα πάλι κράτη, όπως η Μ. Βρετανία, η Γαλλία και η Ισπανία, διαπιστώνεται ότι έχουν δραστηριοποιηθεί πολύ πιο γρήγορα, κατανοώντας έγκαιρα το μέγεθος των προβλημάτων τους και προσπαθώντας να ελέγξουν το μέλλον τους – αν και τα μέτρα, τα οποία υιοθέτησαν ή θα υιοθετήσουν στη συνέχεια, θα προκαλέσουν αναμφίβολα πολλά προβλήματα στους Πολίτες τους. Φυσικά δεν μπορεί κανείς να τα αντιμετωπίσει σαν ξεχωριστές «μονάδες», αφού αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των ευρωπαϊκών συγκοινωνούντων δοχείων.  

Μία τρίτη ομάδα κρατών, της οποίας ηγούνται οι Η.Π.Α., σε κάποιο βαθμό και η Ιαπωνία, δεν έχει αποφασίσει ακόμη τη μέθοδο, με την οποία θα περιορίσει τα δημόσια χρέη της. Επειδή η ομάδα αυτή θεωρεί ότι έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεση της, επωφελούμενη από τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού της, ακολουθεί ουσιαστικά το δόμο της «financial repression» – με τη βοήθεια του οποίου τα επιτόκια συμπιέζονται σε όσο το δυνατόν χαμηλότερα επίπεδα, έτσι ώστε οι δανειστές, συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών με σχετικά σταθερά εισοδήματα, να «επιδοτούν» τους οφειλέτες.

Τέλος, η τέταρτη ομάδα κρατών, της οποία ηγείται η Κίνα, εν μέρει και η Ρωσία, δεν έχει ακόμη προβλήματα υπερχρέωσης, με αποτέλεσμα να προσελκύει τα διεθνή κερδοσκοπικά ή άλλα κεφάλαια, περιορίζοντας έτσι την προσφορά τους στη Δύση – με άμεσο επακόλουθο την αύξηση των επιτοκίων, με τα οποία επιβαρύνονται οι ήδη υπερχρεωμένες χώρες, οι οποίες καταδικάζονται σε έναν φαύλο κύκλο δανεισμού-ελλειμμάτων-χρεών-πτώχευσης. 

Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Ο περιορισμός των δημοσίων χρεών είναι άμεσα εξαρτημένος από την πραγματική οικονομία – από την οποία απαιτείται ανάπτυξη, για να μπορέσει να λειτουργήσει «θεραπευτικά» στο δημόσιο χρέος. Απλούστερα, όσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα μίας χώρας να παράγει Εθνικό Προϊόν (αύξηση του ΑΕΠ της), τόσο περισσότερο μεγεθύνονται τα (υγιή) δημόσια έσοδα της, οπότε είναι σε θέση να εξυπηρετεί τις υποχρεώσεις της – απέναντι στους δανειστές της, αλλά και στους Πολίτες της, στους οποίους μπορεί να προσφέρει σταθερότητα ή ένα διαρκώς βελτιούμενο βιοτικό επίπεδο. Η ανάπτυξη όμως, καθώς επίσης οι επενδύσεις που προϋποθέτει, απαιτούν με τη σειρά τους νέα δάνεια. Επομένως, «αξιόχρεους συντελεστές» (δημόσιους και ιδιωτικούς), οι οποίοι να μπορούν να δανείζονται με λογικά επιτόκια, για να επενδύουν στην παραγωγή, στο εμπόριο κλπ. – αυξάνοντας το τζίρο τους και, κατ’ επέκταση, το εθνικό προϊόν (ΑΕΠ), τα δημόσια έσοδα κοκ. (το ίδιο συμβαίνει και στον τομέα της ζήτησης – αύξηση της κατανάλωσης κλπ.)

Επειδή τώρα ολόκληρη η Δύση έχει ξεπεράσει τα ανώτατα όρια δανεισμού της, έχουν πάψει να υφίστανται οι υγιείς προϋποθέσεις ανάπτυξης, ενώ συρρικνώνεται τόσο η προσφορά, όσο και η ζήτηση – με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αυξηθούν τα έσοδα των κρατών, να γίνεται όλο και πιο δύσκολη η εξυπηρέτηση των υφισταμένων δανείων, καθώς επίσης να μειώνεται συνεχώς το βιοτικό επίπεδο των Πολιτών.

Πολλά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Γαλλίας, είναι υποχρεωμένα να προβούν σε μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές, χωρίς τη βοήθεια της ανάπτυξης ή/και της κατανάλωσης – έτσι ώστε να επανακτήσουν τη χαμένη ανταγωνιστικότητα τους, να ξεφύγουν από την ύφεση και να καταπολεμήσουν την ανεργία. Άλλες πάλι χώρες, όπως κυρίως οι Η.Π.Α., έχουν τη δυνατότητα να συνδέσουν τις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές, με μία βραχυπρόθεσμη αναζωπύρωση της ζήτησης – ενώ μερικά κράτη, όπως η Γερμανία, είναι σε θέση να απολαύσουν τα οφέλη των διαρθρωτικών αλλαγών, τις οποίες έχουν ήδη δρομολογήσει στο παρελθόν (κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, σχεδόν αμέσως μετά από το ξεκίνημα της Ευρωζώνης). Παρά το ότι λοιπόν τα σημερινά κράτη είναι από πολλές πλευρές «συνδεδεμένα», αφού η οικονομική πολιτική που ακολουθεί το ένα, επηρεάζει το άλλο (για παράδειγμα, η λιτότητα στην ΕΕ εκμηδενίζει τις προϋποθέσεις ανάπτυξης των Η.Π.Α.), έχουν διαφορετικές δυνατότητες και διαφορετικά προβλήματα, για τα οποία υποχρεωτικά θα επιλέξουν διαφορετικές λύσεις – οι οποίες όμως φαίνεται ότι θα προκαλέσουν «συγκρουσιακές καταστάσεις» μεταξύ τους, με αποτελέσματα που είναι αδύνατον να προβλεφθούν με σαφήνεια.   

Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Η ανάπτυξη, ακόμη και αν επιτευχθεί, δεν είναι αρκετή από μόνη της – αφού ήταν μέχρι πρόσφατα (2007) εντάσεως ανεργίας, με αποτέλεσμα να έχει μειωθεί σε μεγάλο βαθμό η απασχόληση. Η ανεργία τώρα, σε συνδυασμό με τη μη ισορροπημένη κατανομή των εισοδημάτων («άνοιγμα της ψαλίδας» μεταξύ πλούσιων και φτωχών, εις βάρος κυρίως της μεσαίας τάξης), καθώς επίσης με τη γενικότερη πτώση του βιοτικού επιπέδου της Δύσης, δημιουργεί εκρηκτικές κοινωνικές συνθήκες (φτώχεια, εγκληματικότητα κλπ.) σε πάρα πολλές χώρες – ειδικά σε αυτές, οι οποίες έχουν υποστεί τις εγκληματικές επιθέσεις του ΔΝΤ.  Επομένως, οι απαιτήσεις για μεγαλύτερη κοινωνική Δικαιοσύνη εκ μέρους των Πολιτών αυξάνονται σε καθημερινή βάση – με δυσμενή αποτελέσματα για την Οικονομία, αφού οι διαδηλώσεις, οι απεργίες κλπ., οι οποίες προκαλούνται από την κοινωνική αδικία, κοστίζουν ακριβά τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα ενός κράτους. Πρόκειται λοιπόν για έναν άλλο «φαύλο κύκλο», ο οποίος οδηγεί από έναν ακόμη δρόμο τα κράτη και τους Πολίτες τους σε οδυνηρά αδιέξοδα,  

Περαιτέρω, μέσα από όλα αυτά τα καθημερινά προβλήματα και τα αγωνιώδη αδιέξοδα, ενισχύεται εύλογα η άποψη ότι, ο καπιταλισμός έχει γίνει πλέον καταστροφικός – ειδικά επειδή οι τράπεζες, στην προηγούμενη περίοδο της ανάπτυξης, εισέπραξαν τεράστια κέρδη, ενώ στη συνέχεια «κοινωνικοποίησαν» τις ζημίες τους, εις βάρος του υπολοίπου πληθυσμού. Το σύνολο λοιπόν των Πολιτών είναι σε μεγάλο βαθμό δύσπιστο, απέναντι στο σύστημα που επικρατεί σε κάθε χώρα – πόσο μάλλον όταν τα πακέτα διάσωσης των κρατών, τα οποία «εκπονήθηκαν» μετά την κρίση, δεν ωφέλησαν καθόλου τους Πολίτες, αλλά αποκλειστικά και μόνο τις τράπεζες. Επομένως, το υφιστάμενο «κοινωνικό σύστημα» τείνει να χάσει πλέον τη νομιμοποίηση του – επίσης με δυσδιάκριτα αποτελέσματα για το μέλλον, ενώ παρατηρείται μία «αναζωπύρωση» των εθνικιστικών, των εθνικοσοσιαλιστικών, των σοσιαλιστικών και των κομμουνιστικών ιδεών.  

Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

“Η Ευρωζώνη είναι βυθισμένη σε μία διπλή κρίση: οι επενδυτές αποσύρουν μαζικά τα χρήματα τους, τόσο από τα κράτη, όσο και από τις τράπεζες – ενώ κράτη και τράπεζες χρειάζονται απεγνωσμένα ρευστότητα, όσο ποτέ μέχρι σήμερα. Εάν δεν αντιδράσει άμεσα η Πολιτική, ανακοινώνοντας την ενεργοποίηση της ΕΚΤ και την έκδοση κοινών Ευρωομολόγων, απειλούμαστε με έναν καθοδικό σπειροειδή κύκλο (σπιράλ του θανάτου), «διακοσμημένο» με εθνικιστικές εξάρσεις, με φόβο, με ανεξέλεγκτες χρεοκοπίες και με μία συνεχή αύξηση του συνόλου των χρεών – έως τη στιγμή της απόλυτης κατάρρευσης”.

Οι απαιτήσεις για μεγαλύτερη κοινωνική Δικαιοσύνη, τις οποίες αναλύσαμε παραπάνω, δεν πρόκειται να σταματήσουν – αντίθετα, θα γίνονται όλο και πιο ισχυρές, όλο και πιο μαχητικές, όσο και αν κάτι τέτοιο δεν φαίνεται ακόμη. Ας μην ξεχνάμε ότι, η Γαλλική Επανάσταση ξέσπασε ένα χρόνο μετά τη χρεοκοπία της χώρας – ενώ ήταν μία από τις πλέον «αιματηρές» εποχές της Ιστορίας, με  θύματα εχθρούς και φίλους της «Γαλλικής Δημοκρατίας». Επομένως, ο δυτικός κόσμος έχει μία και μοναδική επιλογή: να ανακαλύψει έναν καινούργιο πολιτικό δρόμο, ο οποίος θα διαχειρίζεται καλύτερα, άριστα αν είναι δυνατόν, τις σχέσεις (α) του Κεφαλαίου με την Εργασία, (β) των σημερινών ανθρώπων με τις μελλοντικές γενιές (γ) του χρηματοπιστωτικού τομέα με την πραγματική οικονομία και (δ) των κρατών, ειδικά των χωρών-μελών των νομισματικών ενώσεων, μεταξύ τους.   

Ο δρόμος αυτός θα μπορούσε να ανακαλυφθεί από την ίδια την Πολιτική – όπου όμως τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις Η.Π.Α. ή στην Ιαπωνία επικρατεί η άποψη ότι (άρθρο μας), οι πολιτικοί είναι ανίκανοι, ανεπαρκείς, διεφθαρμένοι, υπάλληλοι των τοκογλύφων και του Καρτέλ – ενώ μία σκιώδης εξουσία έχει αναλάβει την «εγκατάσταση» μίας απολυταρχικής, παγκόσμιας διακυβέρνησης, με στόχο την εκμετάλλευση του συνόλου από μία μικρή, αλλά ικανότατη και πολύ ισχυρή ελίτ. Είναι άλλωστε δύσκολο να φανταστεί κανείς σήμερα ότι εκείνοι οι άνθρωποι, οι οποίοι προκάλεσαν τη σημερινή, παγκόσμια κρίση, είναι σε θέση να βρουν τις απαιτούμενες λύσεις. Στα πλαίσια αυτά, η αναζήτηση και η εύρεση ενός καινούργιου πολιτικού δρόμου, ο οποίος θα ακολουθηθεί από νέους, ικανούς, ανεξάρτητους, ανιδιοτελείς και αδιάφθορους ηγέτες, είναι μία πολύ πιο δύσκολη διαδικασία, από ότι ήταν στο παρελθόν. Επομένως, πρόκειται για μία ακόμη ασαφή διαδικασία, με επίσης δυσδιάκριτα αποτελέσματα για το μέλλον – πόσο μάλλον αφού προϋποθέτει τη δημιουργική καταστροφή όλων ανεξαιρέτως των υφισταμένων δομών (κάτι που στο παρελθόν εξασφάλιζαν οι πόλεμοι).   

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η πατρίδα μας είναι αναμφίβολα μία πλούσια, πολλαπλά προικισμένη χώρα, η  οποία αντιμετωπίζει πάρα πολλά προβλήματα: χρηματοπιστωτικά, οικονομικά, κοινωνικά και, κυρίως, πολιτικά. Είναι η πρώτη χώρα που βρέθηκε, εντελώς απροετοίμαστη, στο μάτι του κυκλώνα, βιώνοντας πρώτη την κρίση των κρίσεων. Αντιμετώπισε πρώτη την εισβολή του ΔΝΤ στην Ευρωζώνη, έζησε το ρέκβιεμ της Δημοκρατίας, ενώ ήταν η πρώτη που δέχθηκε τις πάσης φύσεως άνανδρες επιθέσεις της επεκτατικής, πρωσικής Γερμανίας – όπως επίσης των τοκογλυφικών αγορών και του πολυεθνικού Καρτέλ. Τέλος, στην Ελλάδα διορίσθηκε η πρώτη τεχνοκρατική κυβέρνηση στον πλανήτη, μετά από μία σειρά τραυματικών εμπειριών και πολιτικών ηγεσιών, μερικές από τις οποίες χαρακτηρίσθηκαν από πολλούς ακόμη και «ενδοτικές». Οι Πολίτες της διασύρθηκαν από όλα τα ξένα ΜΜΕ, εξευτελίσθηκαν, πληγήκαν στην εθνική τους υπερηφάνεια, εξαπατήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους ηγέτες τους, απογοητεύθηκαν από την κοινωνία τους, λεηλατήθηκαν και συνεχίζουν να λεηλατούνται με εσωτερικές υποτιμήσεις, με δημεύσεις περιουσιακών στοιχείων και με πρωτόγνωρα, εξαντλητικά μέτρα λιτότητας, χωρίς καμία προοπτική – ενώ είναι υποχρεωμένοι να αντιπαρατεθούν πρώτοι με μία απάνθρωπη ανασφάλεια, άνευ προηγουμένου στην παγκόσμια Ιστορία.

Είναι αυτοί λοιπόν, οι οποίοι βιώνουν ήδη μία «αλλαγή παραδείγματος», μία επώδυνη αλλαγή εποχής δηλαδή, για την αντιμετώπιση της οποίας δεν έχουν στη διάθεση τους κανένα συμβατικό όπλο – απόλυτα εκτεθειμένοι «στις διαθέσεις των Θεών του Ολύμπου». Η αναμενόμενη επίσημη ανακοίνωση της χρεοκοπίας, μέσα από τις πρόσφατες συζητήσεις για διαγραφή του 75% από τα 200 δις € που οφείλονται στον ιδιωτικό τομέα (λόγω της υφιστάμενης δυνατότητας μεταβολής των συνθηκών των παλαιών ομολόγων, κατά την ανταλλαγή τους με νέα, επειδή υπάγονται στην Ελληνική νομοθεσία), θα είναι μία επόμενη δοκιμασία για τους Έλληνες – όπως επίσης για την Ευρωζώνη και τον υπόλοιπο πλανήτη.  

Εν τούτοις οι Έλληνες, αν και με διαβρωμένο χαρακτήρα από τα τελευταία τριάντα χρόνια, είναι εξοπλισμένοι όσο κανένας άλλος λαός με έναν πολιτισμό, βαθειά ριζωμένο μέσα τους, ο οποίος είμαστε σίγουροι ότι στο τέλος θα τους επιτρέψει να αφομοιώσουν πρώτοι τη νέα εποχή και να βγουν πρώτοι ως νικητές από τον πόλεμο – από τον πρώτο παγκόσμιο οικονομικό πόλεμο στην ανθρώπινη ιστορία. Αρκεί να εμπιστευθούν τον εαυτό τους, να αγωνισθούν από κοινού με θάρρος και με τόλμη για την ελευθερία τους, καθώς επίσης να μην απαιτήσουν κάτι λιγότερο από το άριστο – όπως ακριβώς έκαναν οι πρόγονοί τους.      

 

* Βασίλης Βιλιάρδος  (copyright), Αθήνα, 26. Νοεμβρίου 2011, viliardos@kbanalysis.com. Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος και συγγραφέας, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου

 

ΠΗΓΗ: http://www.casss.gr/PressCenter/Articles/2486.aspx