ΤΟ «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ»: ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ή πώς το «νέο σχολείο» του ΠΑΣΟΚ ταυτίζεται με το «αποκεντρωμένο» σχολείο της αγοράς – Μέρος ΙΙ
Του Γιώργου Κ. Καββαδία*
ΤΟ «ΝΕΟ» ΛΥΚΕΙΟ: ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα…
Για μια ακόμη φορά μοιράζονται αφειδώς εύκολες υποσχέσεις: καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, καταπολέμηση της παραπαιδείας, γενική παιδεία, εμβάθυνση, κ.ά. Για μία ακόμη φορά το κείμενο είναι διανθισμένο με συνθήματα, ευχές και υποσχέσεις. Ας δούμε μερικά παραδείγματα.
Σε κάποιο σημείο το κείμενο αναφέρει: Το «Νέο Λύκειο» πρέπει να αποκαταστήσει όχι μόνο την σωστή και πλήρη λειτουργία του. Πρέπει να αποκαταστήσει την ισορροπία στη ζωή των εφήβων. Πρέπει να κάνει «φυσιολογική» τη ζωή τους και τη ζωή των γονιών τους.
Η υφυπουργός παιδείας κα Χριστοφιλοπούλου είπε: «τέρμα στο Λύκειο της αποστήθισης και της παπαγαλίας…».
«Η ακατάσχετη προτασεολογία και «ιδεοθύελλα», που προκαλούν οι κυβερνητικές εξαγγελίες για την εκπαίδευση, αποτελούν την μυθολογία που εξωραίζει και διαστρεβλώνει την πραγματικότητα. Πρόκειται για καταιγισμό μέτρων τα οποία, αν και ανακοινώνονται αποσπασματικά, διαθέτουν ενιαίο προσανατολισμό.
Το αποτέλεσμα είναι η συζήτηση και η αντιπαράθεση να επικεντρώνονται σε επιμέρους ζητήματα. Για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα: Η συγχώνευση των σχολικών μονάδων, το «νέο σχολείο», το «νέο Λύκειο», το «Ψηφιακό σχολείο», το «ψηφιακό φροντιστήριο», το Εξεταστικό σύστημα, κ.α. προβάλλονται ως ξεχωριστά ζητήματα. Το πρόβλημα είναι ότι και αυτά τα ζητήματα αντιμετωπίζονται με αποσπασματικό τρόπο που δεν ευνοεί την πληρέστερη κατανόησή τους. Έτσι, π. χ. οι εξαγγελίες για το «νέο Λύκειο» ανέδειξαν ως ζητήματα προτεραιότητας ποιες ειδικότητες «χάνουν» και ποιες «κερδίζουν». (6)
Καταιγισμός μέτρων, πραγματική «ιδεοθύελλα» για το «νέο λύκειο», χωρίς πρόταση για την τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και, κυρίως, για το αναλυτικό πρόγραμμα του «νέου λυκείου» και το εκπαιδευτικό υλικό, τα μέσα και τις μεθόδους που θα χρησιμοποιηθούν. Υποβαθμίζουν το θέμα της οργάνωσης του «νέου λυκείου» και της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε θέμα ωρολογίου προγράμματος. Είναι σαν να λένε σε εκπαιδευτικούς, αλλά και μαθητές: Μέχρι τώρα δίναμε «έτοιμα μαθήματα». Τώρα, συνιστούμε «φτιάξτε τα μόνοι σας». Αυτό σημαίνει, μάλλον, η «αγορά» σάς περιμένει…
ΤΟ ΤΑΞΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ «ΝΕΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ»
«Η ΟΠΟΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ, πάντως, γίνεται σε μια περίοδο που από τη μια παρατηρούνται υψηλοί δείκτες διαρροής, εγκατάλειψης και υπο-επίδοσης κι από την άλλη δραματική υποτίμηση των σπουδών και απαξίωσή των τίτλων σπουδών (ανεργία, υποαπασχόληση, ετεροαπασχόληση). Οι πολιτικές, πλέον, ασκούνται στο όνομα του Μνημονίου και η εκπαίδευση σιγά-σιγά μετατρέπεται σε «αγορά» εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Το «ψηφιακό σχολείο» είναι πολιορκητικός κριός. Το Λύκειο που θα προκύψει από τις συγχωνεύσεις, με την αναλογία διδασκόντων-διδασκομένων 1:30, είναι το λύκειο της «αγοράς». Σε ένα τέτοιο Λύκειο θα επιτείνεται ο ανταγωνισμός για τις εισαγωγικές». (7)
Το νέο Λύκειο, μας είπε η κ. Διαμαντοπούλου, «πρέπει να αποκαταστήσει την ισορροπία στη ζωή των εφήβων». Και παρά την ψευδεπίγραφη μείωση μαθημάτων βάζει τους μαθητές πιο νωρίς, από την Α’ λυκείου και για περισσότερα, δηλαδή, για τέσσερα συνολικά χρόνια στην πρέσα των εξετάσεων. Με ύφος σπουδαίων αλχημιστών, η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας διατυμπανίζει ότι στο νέο Λύκειο που σχεδίασαν, μειώνεται δραστικά ο αριθμός των μαθημάτων. Στην Α’ Τάξη π.χ. τα μαθήματα μειώνονται από 16 σε 8, δηλαδή στο μισό. Με τι αλχημείες το πέτυχαν;
Τα Αρχαία, η Γλώσσα και η Λογοτεχνία του σημερινού Λυκείου ονομάζονται Ελληνική Γλώσσα, και θεωρούνται 1 μάθημα. Ομοίως, η Άλγεβρα και η Γεωμετρία ονομάζονται Μαθηματικά. Επίσης, η Φυσική και η Χημεία και η Βιολογία ονομάζονται Φυσικές Επιστήμες. Με τον τρόπο αυτό, αυτόματα έχουμε μείωση 5 μαθημάτων. Τελικά η…λογική των συγχωνεύσεων πέρασε και στα μαθήματα του Λυκείου..
Η κατάταξη σε Τμήμα θα γίνεται μετά από αξιολογικές διαδικασίες στο τέλος του πρώτου έτους σπουδών. Η ρύθμιση αυτή, μετά βεβαιότητας, θα φτιάξει φροντιστήρια για πρωτοετείς φοιτητές που πλέον θα διαγκωνίζονται για την εισαγωγή τους στο δημοφιλές τμήμα της Σχολής.
Για του μαθητές διαμορφώνουν, αν είναι της Θετικής Κατεύθυνσης, ένα απολύτως …ισορροπημένο πρόγραμμα με 9 ώρες την εβδομάδα …εξειδικευμένα Μαθηματικά …εμβάθυνσης, 7 ώρες … εξειδικευμένη Φυσική… εμβάθυνσης ή 6 ώρες Χημεία. Είναι προφανές ότι η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών θα καταφύγει ως πρόσφυγες στα φροντισήρια και το μεγαλύτερο τμήμα, κυρίως των μαθητών από τις ασθενέστερες τάξεις και στρώματα θα πειθαναγκαστεί να εξοριστεί από το «νέο λύκειο» που αποκτά πιο αποκρουστικά ταξικό πρόσωπο και από το σημερινό.
Το προφίλ του λυκείου της κ. Διαμαντοπούλου είναι το εξής: φτηνό(με τριαντάρια τμήματα, τους απολύτως απαραίτητους καθηγητές και χωρίς νέα βιβλία), εξειδικευμένο, στεγνό, εξοντωτικό, ελιτίστικο και ταξικό. Εχθρικό για τα παιδιά που η εισαγωγή σε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα δεν αποτελεί μέγιστη φιλοδοξία τους, αυστηρώς ακατάλληλο για οικογένειες που δεν μπορούν πλέον να θεωρήσουν ανελαστική τη δαπάνη της φροντιστηριακής εκπαίδευσης η οποία επεκτείνεται στα τέσσερα χρόνια.
Και δεύτερος κύκλος εργασιών
Ο δεύτερος κύκλος εργασιών για τα φροντιστήρια θα προέλθει από την εισαγωγή του «μαθήματος» της Ερευνητικής Εργασίας το λεγόμενο project. Η ερευνητική εργασία θα διδάσκεται ως μάθημα από την Α΄Λυκείου. Μάλιστα, θα καταλαμβάνει τρεις ώρες στο πρόγραμμα της Α΄και από δύο στο πρόγραμμα της Β΄και της Γ΄ Λυκείου. Να σημειωθεί ότι για τις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου, η Ερευνητική Εργασία είναι ένα από τα ελάχιστα υποχρεωτικά μαθήματα κοινής διδασκαλίας.
Τι θα διδάσκονται σ’ αυτό το μάθημα οι μαθητές; Ποια ειδικότητα εκπαιδευτικών θα το διδάσκει αφού η διδασκαλία του θα είναι κοινή για όλους; Μήπως όποια είναι διαθέσιμη στο πλαίσιο της αναδιάταξης και εξοικονόμησης προσωπικού; Ποιος θα ορίζει τα θέματα και πώς θα καθοδηγούνται οι μαθητές στην εργασία τους; Όλα αυτά είναι … επουσιώδη για την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Αυτό που ενδιαφέρει είναι να σταλεί το μήνυμα ότι από του χρόνου οι μαθητές θα έχουν να φτιάχνουν ένα «project» ανά τετράμηνο που θα βαθμολογείται όπως κάθε υποχρεωτικό μάθημα και άρα θα έχει το δικό του κομμάτι συμμετοχής στη διαδικασία εισαγωγής. Δεν χρειάζεται μαντικές ικανότητες για να προβλέψει κανείς ότι μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα θα στηθεί μια μαύρη αγορά παραγωγής εργασιών στην οποία θα απευθύνονται οι έχοντες για να εξασφαλίσουν βαθμολογικό προβάδισμα. (8)
Η παντελής έλλειψη προηγούμενης σχετικής εμπειρίας εγκυμονεί κινδύνους:
α) Οι φορτωμένοι από το άγχος των πανελλαδικών θα απευθυνθούν αυτομάτως στα φροντιστήρια. Η ένταξη της εργασίας ως υποχρεωτικού μαθήματος δημιουργεί την απαίτηση ενός καλού βαθμού, ενώ η πιθανότητα αυτός ο βαθμός να ενταχθεί στη διαδικασία αξιολόγησης για εισαγωγή στα ΑΕΙ θα οδηγήσει σε νέο… κλάδο παραπαιδείας, που θα παράγει projects. Πρώτοι πελάτες, οι μαθητές της Α' Λυκείου από Σεπτέμβριο…
β) Η πιθανότητα διασύνδεσης του project με το εξεταστικό θέτει ζήτημα διαβλητότητας, καθώς όλη η διαχείρισή του θα γίνεται εκτός σχολείου. Πώς θα διασφαλιστεί ένα αξιοκρατικό πλαίσιο υπό την απουσία έστω και στοιχειωδών ελεγκτικών μηχανισμών; «Τι βαρύτητα θα έχει ως προς την εισαγωγή; Δεν μπορεί να δημιουργεί τέτοια σύγχυση ως προς το βαθμό ένταξης σε μια εξεταστική διαδικασία την οποία κρατάει κρυφή», τονίζουν οι εκπαιδευτικοί.
Είναι βέβαιο ότι το νέο σύστημα, με το οποίο θα δώσουν εξετάσεις οι μαθητές που του χρόνου θα φοιτήσουν στην Α' Λυκείου, θα προκαλέσει έκρηξη των ιδιωτικών δαπανών και επέκταση της φροντιστηριακής εκπαίδευσης και στα πανεπιστήμια. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών σχολείων έσπευσαν να δηλώσουν, πριν ακόμη τελειώσει η συνέντευξη Τύπου, ότι το σύστημα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση ενώ οι φροντιστηριούχοι πανηγυρίζουν και ανασκουμπώνονται για να “ανακάμψουν” από την κρίση.
Να το ξεκαθαρίσουμε κι ας μην υπάρχει καμιά αυταπάτη: Αυτό που θα αντιμετωπίσουν πρώτα οι μαθητές τον Σεπτέμβριο θα είναι ένα φθηνό Λύκειο, με περισσότερους μαθητές στην τάξη, χωρίς Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη (ΠΔΣ), με εκπαιδευτικούς πιεσμένους από τη μείωση των μισθών και την δραματική αλλαγή των εργασιακών τους σχέσεων, χωρίς νέα βιβλία, με εξαιρετικά περιορισμένες λειτουργικές δαπάνες, και με ένα ωρολόγιο πρόγραμμα υποταγμένο πλήρως στο νέο σύστημα εισαγωγής που ψώνισε το Υπουργείο Παιδείας από τα καλάθια προσφορών των χρησιμοποιημένων και αποτυχημένων συστημάτων πρόσβασης (9α).
Το «νέο Λύκειο» είναι μια παραλλαγή του παλιού Κλασικού – Πρακτικού με στοιχεία δεσμών και του Εθνικού Απολυτηρίου που είχε εξαγγελθεί την περίοδο 2005/6. Ουσιαστικά έχουμε μια αναδιάταξη του ωρολογίου προγράμματος η οποία εξυπηρετεί το νέο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Όποιος έχει μάτια να δει και την τιμιότητα να πιστέψει στα μάτια του, μπορεί εύκολα να καταλάβει ότι το «νέο Λύκειο» λιπαίνει το έδαφος για ένταση των ταξικών φραγμών, για διαφοροποίηση των προγραμμάτων σπουδών, για αποσπασματικότητα των γνώσεων που οδηγεί στην απομόρφωση. (9β)
Απαξιώνουν τη γενική παιδεία
Αν μέχρι σήμερα τον αποκλειστικό στόχο της προετοιμασίας των μαθητών για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τον είχε η Γ’ λυκείου, τώρα θα είναι στόχος όλων των τάξεων του λυκείου. Το «νέο λύκειο» γίνεται πιο εξεταστικοκεντρικό και ανταγωνιστικό και γι αυτό πιο ταξικό. Οι μαθητές θα εντάσσονται από τη Β' Λυκείου σε κατεύθυνση, θα κυνηγάνε από την Α' Λυκείου υψηλές επιδόσεις (γιατί θα μετράει η επίδοσή του στο Λύκειο στην πρόσβαση), θα κυνηγάνε εργασίες και μαθήματα με κριτήριο όχι το τι μαθαίνουν σ' αυτά τα τρία χρόνια, αλλά το σε ποια σχολή θέλει να βρεθούν μετά από τρία χρόνια…
Παράλληλα, ένα σχολείο που έχει σκοπό την προετοιμασία για την πρόσβαση γρήγορα θα απαξιωθεί ως… σχολείο. Ο μαθητής θα αντιμετωπίζει το «νέο Λύκειο» ως ένα αναγκαίο κακό για να βρεθεί αύριο σε μια σχολή κι όχι ως ένα χώρο που μορφώνεται. Ο χαρακτήρας του Λυκείου, ως προθάλαμο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οδηγεί στη συνολική υποβάθμιση του μορφωτικού ρόλου του. (10)
Αυτό που κυρίως αμφισβητείται και υπονομεύεται με τις νέες εξαγγελίες είναι η γενική μόρφωση, με την έννοια ενός επαρκούς και συνεκτικού σώματος γνώσεων που θα παρέχει στο σύγχρονο πολίτη τη δυνατότητα να κατανοεί την πολυπλοκότητα των προβλημάτων του φυσικού και του κοινωνικού περιβάλλοντος και να αντιμετωπίζει με θετικό τρόπο τις προκλήσεις του σήμερα θεμελιώνοντας την ανακαινιστική δράση του σε υγιείς κοινωνικές αξίες. Το Ενιαίο Λύκειο θεωρίας και πράξης, που ως δομικό πλαίσιο θα μπορούσε να υπηρετήσει αποτελεσματικά ένα τέτοιο στόχο, δεν συζητείται καν από τους αρμόδιους παράγοντες. Το Υπουργείο παιδείας δεν εξετάζει καν με ενιαίο τρόπο το Γενικό με το Επαγγελματικό Λύκειο υποβαθμίζοντας και με αυτό τον τρόπο για ακόμα μια φορά τη σημασία της ΤΕΕ ως δευτερεύουσας. (11)
Το “όχι και τόσο νέο λύκειο”, που σχεδιάζουν, γερασμένο ήδη από τη γέννησή του, στοχεύει στην ήδη ληγμένη εκμάθηση ανάλογων δεξιοτήτων και ικανοτήτων που υποτίθεται πως επιβάλλει η ανύπαρκτη πλέον αγορά εργασίας, ενώ αποκλείει το προσανατολισμό στη στέρεη γενική μόρφωση που δημιουργεί ολοκληρωμένες προσωπικότητες.
Η γενική παιδεία ξορκίζεται ως σπατάλη χρόνου, άχρηστη γνώση. Όλο το βάρος πέφτει στα μαθήματα ειδίκευσης. Από αυτά θα κρίνεται η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Τα μαθήματα επιλογής παραμένουν χωρίς συνεκτική λογική και χωρίς συνάφεια με την ειδίκευση. Στην εποχή της ευαλσσφάλειας αποθεώνονται οι αποσπασματικές «δεξιότητες» και όχι η ουσιαστική μόρφωση, ο χειρισμός πληροφοριών αντί της κριτικής σκέψης, ο κατακερματισμός της γνώσης σε χρήσιμα στοιχεία. Από κοντά και η «μάθηση της μάθησης», η τεχνική αναβάθμισης πληροφοριών. Αυτή η χρησιμοθηρία οδηγεί στην αδυναμία συνολικής θεώρησης του σύγχρονου κόσμου, εξήγησης και αμφισβήτησής του. (12)
Τι να κάνουμε
Είναι επιτακτική ανάγκη η αγωνιστική διεκδίκηση αιτημάτων που συμβάλλουν στην κατοχύρωση και διεύρυνση των εργασιακών και πνευματικών δικαιωμάτων των εκπαιδευτικών, έτσι που να μπορούν να επεμβαίνουν και να συμμετέχουν –ατομικά και συλλογικά- στη λειτουργία του σχολείου ως ενεργά υποκείμενα. Γενικότερα μπορούν και πρέπει να επεμβαίνουν στην εκπαιδευτική διαδικασία, να έχουν άποψη για το περιεχόμενο των γνώσεων και των μεθόδων διδασκαλίας (τι και πώς θα διδαχθεί), αμφισβητώντας το ρόλο του πειθήνιου αλλοτριωμένου δημόσιου υπαλλήλου που λειτουργεί ως ιμάντας μεταβίβασης της κυρίαρχης ιδεολογίας και διαμεσολαβητής της κοινωνικής επιλογής των μαθητών.
Στις σημερινές συνθήκες, λοιπόν, που ξεδιπλώνεται η επίθεση εναντίον της δημόσια εκπαίδευσης είναι αναγκαίος ο σαφής προσανατολισμός του εκπαιδευτικού κινήματος για την υπεράσπιση του δωρεάν χαρακτήρα της και την προώθηση συγκεκριμένων αιτημάτων που επανειλημμένα έχουν διατυπωθεί, έτσι ώστε να ξεπεραστεί η άθλια κατάσταση του σημερινού σχολείου.. Όλα τα παιδιά μέχρι τα 18 πρέπει να μορφώνονται και να μη δουλεύουν. Είναι αναγκαία η πρόσβαση σε ένα ενιαίο 12χρονο, δημόσιο και δωρεάν σχολείο.
Σημειώσεις – Βιβλιογραφία
6. Γιώργος Μαυρογιώργος, Μήπως το Power Point … είναι της ραθυμίας; http://www.alfavita.gr/artro.php?id=28170
7. Γιώργος Μαυρογιώργος, Το Λύκειο δεν είναι Ωρολόγιο Πρόγραμμα: προσθαφαίρεση ωρών και μαθημάτων! Η Αυγή, Κυρ.03/04/2011.
8.Π. Στεφανάκου, Έχουμε πολλά λύκεια… Η ΑΥΓΗ, Κ. 3 – 4- 2011
9α. Εκπαιδευτικός Όμιλος/αντιτετράδια της εκπαίδευσης, Το "νέο Λύκειο" δεν είναι ούτε νέο ούτε Λύκειο, Παρασκευή 1 – 4- 2011.
9β. Εκπαιδευτικός Όμιλος/αντιτετράδια της εκπαίδευσης, Το "νέο Λύκειο" δεν είναι ούτε νέο ούτε Λύκειο, Παρασκευή 1 – 4- 2011.
10.Γιάννα Στρεβίνα, «Νέο» ανταγωνιστικό και διαφοροποιημένο Λύκειο, Ριζοσπάστης, Κυριακή 3 – 4 – 2011.
11. Δ.Σ. ΟΛΜΕ Ανακοίνωση, Παρασκευή 1 – 4 2011.
12. Γ. Ιωαννίδου, Γ. Κρεασίδης, Ντ. Ρέπα, Αιμ. Τσαγκαράτου, φτηνό σχολείο φέρνουν οι συγχωνεύσεις, ΠΡΙΝ Κ. 3 – 4 – 2011
* Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι Φιλόλογος – επιστημονικός συνεργάτης ημερήσιου – περιοδικού τύπου, http://gkavadias.blogspot.com
ΠΗΓΗ: 14-4-2011, http://www.alfavita.gr/artro.php?id=29538
