H κοινωνία της μη-σχέσης

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη*

Ίσως η ελληνική να είναι η μοναδική γλώσσα στην οποία ο αδαής, εκείνος που δεν γνωρίζει ούτε τα στοιχειώδη, ορίζεται ως ά-σχετος, δηλαδή ως ο εκτός σχέσης. Με άλλα λόγια, η ίδια η ετυμολογία της λέξης υπαινίσσεται ότι η πρόσβαση στη γνώση, η προσέγγιση στην αλήθεια, δεν είναι μια ατομική διαδρομή αλλά μια εμπειρία σχέσης. Εντός των ορίων της σχέσης «μαθαίνουμε» και έξω απ’ αυτήν είμαστε πραγματικά άσχετοι. Εντός της σχέσης αληθεύουμε και έξω απ’ αυτήν ψευτίζουμε, υπαρξιακά.

Η πατρίδα της ματαίωσης και η ματαίωση της πατρίδας

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη*

Από τα τραγουδάκια των αναγνωστικών του Δημοτικού σχολείου του «τι είναι η πατρίδα μας;», μέχρι τον ορισμό για τα «πεζούλια» του Άρη Βελουχιώτη, η ελληνική πατρίδα ορίζεται συνήθως ως «και» κάτι που λείπει. Πρόκειται για την, γνωστή πλέον, λειτουργία της «μετάδοσης», σύμφωνα με τον πατέρα της Θεωρίας των Κοινωνικών Αναπαραστάσεων Serge Moscovici. Οι άνθρωποι στην προσπάθεια τους να αντιληφθούν το άγνωστο, είναι πιθανόν να παραλείψουν σημαντικές πληροφορίες, στο βαθμό που αυτές αντιτίθενται στις προσωπικές τους πεποιθήσεις. Η επιλεκτική, δηλαδή, επιλογή μόνο ενός μέρους της «αλήθειας» είναι η αναγκαία εξισορρόπηση που χρειάζεται ο ανθρώπινος ψυχισμός.

Συνέχεια →

                            Πριν από ένα αγχώδες τέλος      

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη*

Καθώς το άγχος δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά ένα συναίσθημα από το μέλλον ή μάλλον ένα συναίσθημα που προβλέπει το δυσοίωνο μέλλον, αντιλαμβάνεται κανείς τι περίπου συμβαίνει στον ανθρώπινο ψυχισμό, όταν το δυσοίωνο αυτό μέλλον επιβεβαιώνεται καθημερινά στο παρόν. Πρόκειται για μια «δικαίωση» του άγχους. Κάτι σαν να λέμε, δικαίως αγχωθήκαμε.

Με τον τρόπο αυτό, καθώς το άγχος και η εύλογη ανησυχία -για μια πιθανή απειλή- δικαιώνονται, ο άνθρωπος δεν έχει άλλη οδό διαφυγής παρά την δυσλειτουργική αποφυγή, την απόσυρση ή την διαφυγή σε λογής «καταφύγια». Η ιδιώτευση, η επιμελημένη και «φρόνιμη σύνεση» της αυτολογοκριμένης σιωπής ή η πρόσδεση σε διανοητικοποιημένες ιδεοληπτικές καταφυγές είναι η πολιτική έκφραση αυτής της ψυχολογικής πραγματικότητας. Μπορείς να «ποστάρεις», για παράδειγμα, δεκάδες φωτογραφίες με ανθισμένες μυγδαλιές στα κοινωνικά δίκτυα, μπορείς να «εξαφανίζεσαι από προσώπου γης» και να «χάνεσαι ρε σύντροφε», μπορείς να κάνεις και καμιά επαναστατική γυμναστική, καταγγέλλοντας ότι μοιάζει να αντιβαίνει την ιδεολογική σου περιχαράκωση, αλλά μπορούμε τώρα να καταλάβουμε ότι όλα αυτά δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ανάγκη να διαφύγουμε του υπαρξιακού άγχους που δικαιώνεται όλο και πιο πολύ.

Συνέχεια →

Η ψυχοπαθολογική θεολογία του Νεοφιλελευθερισμού

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη*

Τι κοινό έχει άραγε ο θάνατος της 62χρονης εργαζόμενης στην καθαριότητα στο Δήμο Ζωγράφου, με την αυτοκτονία της 42χρονης απλήρωτης εργαζόμενης από τα Γιαννιτσά και το θανατηφόρο δυστύχημα ενός 23χρονου διανομέα; Τι κοινό έχουν, πέρα από τον αδόκητο θάνατο τους εξ’ αιτίας των συνθηκών ή των παραμέτρων της εργασίας στο πλαίσιο της καπιταλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας; Τι κοινό έχουν, πέρα από τη δικαιολογημένη οργή των απλών ανθρώπων ενάντια στη βία της μισθωτής εργασίας και στις αδιανόητες συνέπειες της; Μοιάζει να μην έχουν κανένα άλλο κοινό. Απλά, άνθρωποι της «διπλανής πόρτας», καταβάλλουν, με την ίδια τη ζωή τους, μέρος του τιμήματος για την απρόσκοπτη λειτουργία της βαρβαρότητας που παριστάνει την οργανωμένη οικονομία.

Συνέχεια →

Στους καιρούς της παρατεταμένης εφηβείας, τρεις πινακίδες έξω απ΄ τα Σκόπια, στην Μακεδονία

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη*

Οι μεταμοντέρνοι κινηματογραφικοί τίτλοι της εποχής μας, είναι μάλλον μια καλή αφετηρία για να επιχειρήσει να περιγράψει κανείς τα όσα «εφηβικά» συμβαίνουν γύρω μας. Σύμφωνα με τον Ε. Erikson, ένα άτομο θα διαμορφώσει μια ικανοποιητική ταυτότητα, αν κατορθώσει να συγκεράσει τις αντιθετικές όψεις-πτυχές του. Αν όχι, θα βιώσει μια κρίση ταυτότητας. Κι αν κάτι είναι, πλέον, έκδηλο παντού, είναι αυτή ακριβώς η κρίση ταυτότητας. Και φαίνεται ότι –ανάμεσα στα άλλα- δεν πήραμε χαμπάρι τις σχετικές προκλήσεις – δυσλειτουργίες που προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί το παγκόσμιο πολιτισμικό αφήγημα στη συνάντηση του με τις εθνικές πολιτισμικές ιδιομορφίες. Η παγκοσμιοποίηση όταν συναντιέται με τις τοπικές παραδόσεις –σε όσες χώρες τουλάχιστον διαθέτουν τέτοιες- δεν προκαλεί κάποιον «παγκοσμιοποιητικό χυλό», αλλά μια κρίση ταυτότητας.

Συνέχεια →

Από το ατομικό άγχος στη συλλογική δράση

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη*

Μια από τις θεμελιώδεις αρχές του πολιτισμού της νεωτερικότητας είναι η απόλυτη τοπολογική διάκριση μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου χώρου και η εξ’ αυτού διάκριση μεταξύ απεριόριστης ιδιωτικής ελευθερίας –«το σπίτι μου είναι, ό,τι γουστάρω κάνω!»- και, αντίστοιχα, σειράς περιορισμών στη δημόσια εκδοχή της. Η ιδιωτική ελευθερία, εξοπλισμένη μάλιστα με πλήθος νομικών κατασκευών, ατομικών δικαιωμάτων και διασφαλίσεων, παρέχεται αφειδώς στο άτομο, στο πλαίσιο μιας κοινωνικής σύμβασης, που επιβάλλει όμως στο δημόσιο πεδίο σειρά περιορισμών, κανονισμών και δεσμεύσεων, χάριν μιας λειτουργικής συμβίωσης. «Η ελευθερία του ενός σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου». Ανταλλάσσεται δηλαδή, περίπου, ο περιορισμός της δημόσιας ελευθερίας -και άρα, μάλλον και της Πολιτικής- με την απόλαυση μιας περίκλειστης ιδιωτικότητας, που μπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει αρκεί να μην μπλέκεται στα πόδια των ελίτ-διαχειριστών του δημόσιου χώρου. Η στρατηγική των κυρίαρχων τάξεων ήταν απλή: κάντε ό,τι γουστάρετε στο ατομικό πλαίσιο της ιδιωτικής ελευθερίας σας -κάτι σαν «δεν μας νοιάζει τι κάνετε στο κρεβάτι σας»- και αφήστε σε μας το πεδίο της δημόσιας σφαίρας-ελευθερίας για να το ρυθμίσουμε ως εκπρόσωποι σας. Όπερ και εγένετο.

Συνέχεια →

Ο τρελός κόσμος του νεοφιλελευθερισμού

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Οι σύγχρονες πληγές του φαραωνικού καπιταλισμού, το άγχος, το στρες, η κατάθλιψη, η κοινωνική φοβία, οι διατροφικές διαταραχές, οι αυτοτραυματιστικές συμπεριφορές, οι διαταραχές προσωπικότητας και η απελπιστική μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση, πλήττουν τώρα τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, τα πρόσφατα, καταστροφικά στοιχεία για την ψυχική υγεία των παιδιών στην Αγγλία, αντικατοπτρίζουν απλά την έκταση της παγκόσμιας «ψυχικής κρίσης», καθώς περισσότερα από 250.000 παιδιά, ηλικίας κάτω των 18 ετών, λαμβάνουν βοήθεια από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, για προβλήματα όπως το άγχος, η κατάθλιψη και οι διατροφικές διαταραχές.

Συνέχεια →

13+1 Σίγουροι τρόποι για να διαλύσεις μια συλλογικότητα

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Ατυχώς, όμως, τα πιο πολλά από τα εγχειρήματα αυτά καταλήγουν, το πιο συχνά, σε απογοητευτική ματαίωση των προσδοκιών που είχαν καλλιεργήσει και μάλιστα για λόγους που μοιάζει να μην συναρτώνται άμεσα με την ίδια την αποτυχία της συλλογικότητας και την αστοχία των σκοπών της, όσο με δυσλειτουργικά στοιχεία που ανακύπτουν από την ατομική στάση ενός εκάστου των συστατικών της μελών. Λες και είναι αδύνατο να οικοδομηθούν οάσεις μέσα στην καπιταλιστική έρημο. Λες και είναι αδύνατον να απαλλαγεί κανείς από το ατομοκεντρικό-καπιταλιστικό  μπόλιασμα και τις ψυχικές συνέπειες του, παρά την όποια θεωρητική-διανοητική μαρξιστική του κατάρτιση.

Συνέχεια →

Οι «φυλές» στο Facebook

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Στη ρητορική που αναπτύσσεται για να ερμηνεύσει το φαινόμενο Τράμπ ή το Brexit -ενδεχόμενα και αποσκοπώντας στη δαιμονοποίησή του και, κατά συνέπεια, στην αθώωση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης- περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, και ο ρόλος των λεγόμενων κοινωνικών δικτύων, που αποδυναμώνουν την ισχύ των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης και αναγορεύουν ως μοναδική και αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης τους διαδικτυακούς «φίλους» στο facebook και στο twitter.

Λέγεται, λοιπόν, ότι τουλάχιστον το 45% των Αμερικανών, έχει επιλέξει πλέον το facebook -και το διαδίκτυο γενικότερα- ως αποκλειστικό μέσο ενημέρωσης, αποστρέφοντας μετά βδελυγμίας το πρόσωπο, από τα μέχρι χθες κυρίαρχα media. Εκεί αποδίδεται και η νίκη Τράμπ, αλλά και η επικράτηση του Brexit στο βρετανικό δημοψήφισμα. Ορίζεται μάλιστα όλο αυτό, υπό τον εύηχο τίτλο «η εποχή της μετα-αλήθειας»!

Συνέχεια →