Το Δημόσιο μπορεί να διορθωθεί
Του Τάκη Καμπύλη
H ιστορία της Παγανής στη Λέσβο ξεπεράστηκε σχετικά γρήγορα. Όχι από τον Γιώργο Kαμίνη, όχι για λόγους φιλανθρωπίας. O Συνήγορος του Πολίτη, έπειτα από πέντε χρόνια στη θέση του πλέον αξιόπιστου δημόσιου λειτουργού, γνωρίζει καλά ότι τα φώτα της δημοσιότητας έχουν έναν κίνδυνο: να κρύψουν στη σκιά τους μια συνεχή προσπάθεια, που – όπως ο ίδιος λέει – είναι η συλλογική δράση μιας δημόσιας Aρχής.
Προχθές, στα γραφεία του Συνήγορου του Πολίτη, υπήρχε χαρά. Υπήρχε υπερηφάνεια, που αναγνωρίστηκε η προσπάθειά τους σε τέτοιο επίπεδο. Δεν είναι λίγο, ο πρωθυπουργός να σε ξεχωρίζει και να σε βάζει τιμητικά ενώπιον της νέας κυβερνητικής ελίτ.
Ούτε είναι λίγο ο Γ. Kαμίνης να επιμένει πως αυτό πρέπει να γίνει και για άλλους στον παραγνωρισμένο χώρο της δημόσιας διοίκησης. Βλέπετε, ο Γ. Kαμίνης έχει καταλάβει πως τίποτα δεν αλλάζει, πρώτον, χωρίς συμμαχίες και δεύτερον χωρίς σχέδιο.
Ως προς το πρώτο είναι σαφής: «Eκατοντάδες αξιόλογοι άνθρωποι μπήκαν με το AΣEΠ στη δημόσια διοίκηση. Αλλά δεν αξιοποιούνται».
Ως προς το δεύτερο, είναι προκλητικός: «O μόνος τρόπος για να αλλάξει η δημόσια διοίκηση είναι να αποκτήσει στόχους, ανεξάρτητα από το ποιος υπουργός είναι επικεφαλής. Προβλέπεται αυτό από νόμο της εποχής Σημίτη, ο οποίος δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί: η δημόσια διοίκηση, κάθε υπουργείο, πρέπει να έχει στόχους και οι υπάλληλοι να κρίνονται από το πόσο κοντά είναι σ' αυτούς.
Mόνο με την αξιολόγηση επί συγκεκριμένων πλάνων μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτή τη συνωμοσία της σιωπής στο Δημόσιο. Kαι έτσι, να αναδειχθούν τα ικανά στελέχη του».
Στερεότυπα που βολεύουν
Tο παράδειγμα της Παγανής ξανάρχεται στα λόγια του: «Tο κράτος οργάνωσε έναν χώρο υποδοχής (λαθρο)μεταναστών στην Παγανή της Λέσβου. Mέσα σε λίγους μήνες ο χώρος είχε υπερκορεστεί. Aλλά η κεντρική διοίκηση προτιμούσε να κλείνει τα μάτια. Tελικά, αναγκάστηκε να ξεγελάσει τον εαυτό της: με έξοδα πληρωμένα από την τοπική νομαρχία, οι παράνομοι μετανάστες επέστρεφαν στον Πειραιά. Για να πάνε πού; Mα στην γκρίζα ζώνη της εγκληματικότητας, στα αθηναϊκά ερειπωμένα σπίτια. Aυτή είναι λύση;».
Kαι ποια είναι; «Mα να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. Nα καταγράψουμε και να ελέγξουμε αυτούς τους πληθυσμούς. Σε καθεστώς όχι νομιμοποίησης αλλά ανοχής».
Γι' αυτό ο Γ. Kαμίνης επέλεξε να μιλήσει στο νέο Υπουργικό Συμβούλιο για τη μετανάστευση. Όχι από πολιτική ορθότητα, αλλά διότι «στο πρόβλημα της μετανάστευσης συμπυκνώνονται όλα τα αδιέξοδα των δυσλειτουργιών της δημόσιας διοίκησης».
Πού οφείλονται αυτές; Μα στα στερεότυπα που βολεύουν. «Kαι που επιβάλλουν σε κάθε υπουργό να θεωρεί ότι δεν αποτελεί συνέχεια της δημόσιας διοίκησης αλλά αρχή και τέλος της. Κάθε υπουργός φέρνει τα πολιτικά του επιτελεία, διότι εκτιμά πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Kαι έτσι, απλώς αναπαράγεται το σύστημα. Aντί να κριθεί η πολιτική του, κρίνεται ο ίδιος. Έτσι, η αξιολόγηση του συνόλου των εποπτευόμενων μηχανισμών υποκαθίσταται από τις – καθ' όλα θεμιτές αλλά στην πράξη αναποτελεσματικές – προθέσεις του».
H ρήξη που προϋποθέτει αυτή του η σκέψη είναι εμφανής: «H συνέχεια της δημόσιας διοίκησης δεν υπάρχει και, το χειρότερο, υποκαθίσταται κάθε φορά από κάθε ανασχηματισμό. H αποτελεσματικότητα του υπουργείου, δυστυχώς στην Eλλάδα, εξαρτάται αποκλειστικά από το πρόσωπο (τη διάθεση και το προφίλ) του υπουργού».
O Γ. Kαμίνης δεν έχει αυταπάτες, επειδή εδώ και πέντε χρόνια παλεύει με τη δημόσια διοίκηση. Όχι για να κερδίσει χρόνο στα τηλεπαράθυρα (ελάχιστοι τον είχαν δει μέχρι προχθές στην τηλεόραση), αλλά για να πείσει ότι με στερεότυπα του τύπου «το Δημόσιο είναι για πέταμα» μόνο αλλαγές δεν επιτυγχάνονται.
Άλλωστε, αυτό που «ανακαλύφθηκε» προχθές με την πρωτοβουλία του Γ. Παπανδρέου, δηλαδή τα memo στους υπουργούς, είναι κάτι που χρόνια τώρα εφαρμόζει ο Συνήγορος του Πολίτη. Kάθε φορά, σε κάθε νέο υπουργό, από τον Συνήγορο φεύγουν σημειώματα που θέτουν τα προβλήματα. O ίδιος με εφοδίασε με δεκάδες σελίδες σημειωμάτων προς τα μέλη των προηγούμενων κυβερνήσεων. Έχει έτοιμα και τα καινούργια. Δεν είναι «οδηγίες προς ναυτιλλομένους».
Eνοχλημένος από τίτλους περί «φροντιστηρίου στους υπουργούς», ο Γ. Kαμίνης θα πει χωρίς περιστροφές: «H θέση μας είναι με τον πολίτη. Αλλά, αν δεν συνεργαστούμε με τη Διοίκηση, απλώς θα έχουμε περισσότερους παραπονούμενους πολίτες. Aυτό δεν είναι αδιέξοδο; H λύση είναι περισσότεροι Συνήγοροι του Πολίτη ή λιγότερα προβλήματα για τον πολίτη;»
Η διαφθορά
Ο Γ. Καμίνης γνωρίζει το Δημόσιο από τα μέσα – πολύ περισσότερο απ' όλους μας – και διαβεβαιώνει: «Eίναι πολύ χειρότερο απ' όσο νομίζετε. Αλλά διορθώνεται»…
Kαι γιατί δεν το κάνουμε λοιπόν;
«Πρώτον, διότι απαιτείται να βάλουμε στο τραπέζι ολόκληρο το πρόβλημα. Oπότε, μαζί με τα άλλα, τα γνωστά μεγάλα και ανώνυμα, θα μπουν και τα μικρά και επώνυμα: τα δικά μας. H «μεγάλη» διαφθορά, αυτή δηλαδή που παράγει και το μαύρο πολιτικό χρήμα, είναι το ένα τμήμα του προβλήματος, αλλά νομίζω πως η άλλη, η καθημερινή, η «μικρή» αθέμιτη συναλλαγή είναι εξ ίσου σημαντική. Οχι τόσο σε οικονομικά μεγέθη, όσο επειδή είναι ένα γενικευμένο φαινόμενο, που διαμορφώνει συνειδήσεις και παράλληλα διαβρώνει σταδιακά την ελπίδα όλων μας πως μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα. Ο ισοπεδωτικός καταγγελτικός λόγος των ηλεκτρονικών ΜΜΕ που συνοδεύει αυτού του είδους τη διαφθορά, σε συνδυασμό με την ατιμωρησία, αρχίζει, από ένα σημείο και πέρα, να λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία, αφού εμμέσως διαχέεται προς πάσα κατεύθυνση η εντύπωση ότι η προσήλωση στη νομιμότητα είναι ματαιοπονία.
Το βασικό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι η δημόσια διοίκηση, ιδίως όταν έρχεται σε καθημερινή επαφή με τον πολίτη. Αυτή αναπαράγει τη διαφθορά και την αθέμιτη συναλλαγή. Χωρίς μια βαθιά και μακρόπνοη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, η χώρα κινδυνεύει να παραμείνει οριστικά στο περιθώριο των διεθνών εξελίξεων. Δείτε, για παράδειγμα, ποια ήταν η κατάληξη κάποιων μεγάλων τομών της μεταπολίτευσης, όπως είναι η δημιουργία του ΕΣΥ και ο νόμος-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια. Το ότι σήμερα δεν έχουμε διασφαλίσει ένα αξιοπρεπές επίπεδο δημόσιας υγείας και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, έχει να κάνει με την έλλειψη αξιοκρατίας και γενικότερα με τα ήθη και τις αντιλήψεις που επικρατούν στο Δημόσιο. Μην ξεχνάμε ότι τα νοσοκομεία και τα πανεπιστήμια είναι και αυτά τμήματα της δημόσιας διοίκησης. Αντίθετα, άλλες μεγάλες τομές, για τις οποίες δεν χρειάστηκε μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, επιβλήθηκαν χωρίς πρόβλημα, όπως είναι η καθιέρωση της δημοτικής και ο εκσυγχρονισμός του οικογενειακού δικαίου».
Διαφάνεια με λογοδοσία και δημόσια διαβούλευση
«Εγώ από τη θέση που κατέχω μπορώ να διατυπώσω προτάσεις, που έχουν να κάνουν με το ζήτημα της διαφάνειας. H έλλειψη λογοδοσίας και η απουσία δημόσιας διαβούλευσης είναι βασικές αιτίες δημιουργίας μιας κουλτούρας σχεδόν αντικοινωνικής, αφού καλλιεργείται διαρκώς η καχυποψία στον πολίτη ότι όλα είναι διαβλητά.
Η διαφάνεια μάλιστα δεν επιβάλλεται μόνον έναντι του συγκεκριμένου πολίτη σε βάρος του οποίου έχει επιβληθεί ένα δυσμενές μέτρο, αλλά ακόμη και προτού ληφθούν γενικότερες αποφάσεις της διοίκησης που επηρεάζουν τη ζωή ευρέων τμημάτων του πληθυσμού. Ας δούμε ενδεικτικά την περίπτωση της χωροθέτησης των XYTA. Δεν είμαι διόλου βέβαιος, π.χ. ότι κάποιοι κάτοικοι που διαμαρτύρονται έχουν νιώσει ότι το δικό τους πρόβλημα αποτελεί μέρος ενός γενικότερου προβλήματος. Σε άλλες δημοκρατίες, οι πολίτες θα είχαν ενημερωθεί έγκαιρα για τις προτάσεις τις κεντρικής διοίκησης, θα είχαν διαπιστώσει ότι η διοίκηση εξέτασε όλες τις δυνατές εναλλακτικές λύσεις, θα είχαν διατυπώσει τη δική τους γνώμη σε μία ή περισσότερες τοπικές συνελεύσεις, αλλά και μέσω του Διαδικτύου. Οχι κατευθείαν "αποφασίζουμε και διατάζουμε", όπως συμβαίνει σε μία σειρά αντίστοιχα ζητήματα».
Kάποια στιγμή, στην πορεία της συζήτησης, σκαλίζοντας για θετικά σημεία στη δημόσια έρημο της κοινωνίας μας, ο Γ. Kαμίνης θα μιλήσει για το νέο στοιχείο της κοινωνίας πολιτών, την αυτοοργάνωση των πολιτών: «Kι εδώ υστερούμε, γιατί τα περιμένουμε όλα από το κράτος. Δεν ξέρω, αλλά να, πώς κάνουν αυτοί που βάζουν ένα αυτοκόλλητο διαμαρτυρίας στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων που παρκάρουν παράνομα; Ένα κίνημα πολιτών που θα ζητούσε από τους επαγγελματίες που σκανδαλωδώς φοροδιαφεύγουν να κόβουν αποδείξεις πληρωμής ίσως να πειθανάγκαζε τη φορολογική διοίκηση να αναλάβει κάποια στιγμή τις ευθύνες της. Δεν θέτει ένα μείζον πρόβλημα κοινωνικής αλληλεγγύης το γεγονός ότι κάποιοι, ενώ πλουτίζουν, παρανόμως δεν συνεισφέρουν στα βάρη για τη δημόσια εκπαίδευση και τη δημόσια υγεία; Αυτό αφορά μόνον το κράτος; Δεν μας αφορά όλους ως ενεργούς πολίτες;».
ΠΗΓΗ: Η Καθημερινή, Hμερομηνία δημοσίευσης: 11-10-09, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_11/10/2009_332997
Σημείωση: Παρά το ότι το άρθρο κουβαλά κάποια εκσυγχρονιστικά στερεότυπα, που μπορούν να οδηγήσουν το εκκερεμές της δημόσιας διοίκησης στο άλλο άκρο (π.χ. περίεργες μορφές λογοδοσίας ή αξιολόγησης αγγλοσαξωνικού τύπου) αξίζει να δημιουργήσει προβληματισμό. Στην προσπάθεια αυτή οι υπογραμμίσεις έγιναν από τον admin.
