Το Ευρώ ως ταξικό όριο

 

Του Δημήτρη Μπελαντή*

 

Στην συζήτηση σχετικά με το ευρώ, η οποία διεξάγεται στον ΣΥΡΙΖΑ και συνολικά στην Αριστερά, παρατηρείται μια εύλογη έμφαση στην λειτουργία του ως νομίσματος σε αντίθεση με το εθνικό νόμισμα. Η συζήτηση αυτή δεν είναι ουδέτερη ούτε τεχνική. Ορθά επισημαίνεται ότι το ευρώ αντανακλά και επικυρώνει τον κυρίαρχο ταξικό συσχετισμό δύναμης στην ευρωζώνη και την Ε.Ε. ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, όπως αυτό εκφράζεται από τις Συνθήκες από το Μάαστριχτ ως την Λισσαβώνα και από τις δομές της Ε.Ε. και της ευρωζώνης.

Επίσης, είναι ισχυρή η θέση ότι αυτός ο συσχετισμός γύρω από το ευρώ είναι δομικός και όχι συγκυριακός. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και στην περίπτωση όπου θα ενισχυόταν το εργατικό κίνημα και η Αριστερά σε περισσότερες χώρες της ευρωζώνης, πράγμα ιδιαίτερα επιθυμητό, αυτό δεν θα συνεπαγόταν την κοινωνική μεταρρύθμιση της ευρωζώνης. Οι ηγεμονικές ιμπεριαλιστικές χώρες και ιδίως το ιμπεριαλιστικό κέντρο γύρω από την Γερμανία θα προχωρούσαν είτε στην διάλυση της ευρωζώνης είτε στην αναδίπλωση σε μια στενότερη και πιο θωρακισμένη ευρωζώνη. Αυτό είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι δομές της ευρωζώνης αποτελούν έναν «σκληρυμένο» υπερκρατικό μηχανισμό. Ο μηχανισμός αυτός δεν αντιστοιχεί στην αντίληψη του Ν. Πουλαντζά για το (εθνικό) αστικό κράτος ως πεδίο συμπύκνωσης των ταξικών συσχετισμών (η οποία και αυτή είναι τότε μόνο ορθή, όταν συνοδεύεται από την ύπαρξη ενός δομικού ορίου, πέρα από το οποίο το αστικό κράτος δεν είναι μετασχηματίσιμο), καθώς είναι ένας «θωρακισμένος» μηχανισμός, εχθρικός προς την επενέργεια των δυνάμεων της εργασίας. Άρα, τίθεται ζήτημα ανατροπής των δομών της ευρωζώνης και της Ε.Ε., αν θέλουμε να κατευθυνθούμε προς την Ευρώπη των Εργαζομένων, της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού. Δεν μπορούμε με τα ίδια εργαλεία, θεσμούς και δομικές αποκρυσταλλώσεις να οικοδομήσουμε δυο ριζικά διαφορετικά πράγματα.

Η ΕΟΚ και κατόπιν η Ευρωπαϊκή Ένωση οικοδομήθηκε ιστορικά ως μια καπιταλιστική-ιμπεριαλιστική συμμαχία, η οποία αρκετά νωρίς – από τα μέσα του 1980 – ηγεμονεύθηκε από την επιθετική νεοφιλελεύθερη στρατηγική. Τα όποια προνοιακά και κοινωνικά-συμβολαιακά στοιχεία υπήρχαν στην λειτουργία της ΕΟΚ σταδιακά καταργήθηκαν με βίαιο και έντονο τρόπο. Η ελληνική αστική τάξη εντάχθηκε με ενθουσιασμό αρχικά στην ΕΟΚ και στην συνέχεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρωζώνη, ελπίζοντας ότι θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της – ιδίως στην στενότερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου – αλλά ακόμη και προσδοκώντας ότι θα χρησιμοποιήσει την ιδιαίτερη ισχύ της Ε.Ε. , πολιτική, ιδεολογική, οικονομική για να ενδυναμώσει εσωτερικά την δική της κυριαρχία και θρίαμβο πάνω στις δυνάμεις της εργασίας. Όπως είχε πει κάποιος υπουργός κάποτε, «αν δεν υπήρχε η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να την εφεύρουμε». Ακόμη και πριν από την κρίση, το επιχείρημα της «δύσκολης» ανταγωνιστικότητας εντός της Ε.Ε. και της ευρωζώνης λειτούργησε πάντοτε υπέρ των πολιτικών της λιτότητας και της διάλυσης του κοινωνικού κράτους. Με λίγα λόγια, η Ε.Ε. και το ευρώ λειτούργησαν ως η κύρια στρατηγική αλλά και αφήγηση της εθνικής αστικής μας τάξης. Λειτούργησαν ως η προβολή των προσδοκιών της στο μέλλον αλλά και ως η ασπίδα της απέναντι στην ταξική πάλη. Ως ένα κεντρικό σημείο ενότητας του αστικού συνασπισμού εξουσίας στην Ελλάδα, ως ένα εργαλείο κοινωνικής αντεπανάστασης. Άρα, το πρόβλημά μας δεν είναι μόνο ένα ζήτημα σχέσης μεταξύ χωρών (αν και αυτή η διάσταση είναι σαφώς υπαρκτή), είναι σε μεγάλο βαθμό το ζήτημα μιας διακρατικής καπιταλιστικής συμμαχίας κατά της μισθωτής εργασίας στην Ελλάδα όπως και στις άλλες χώρες. Ιδίως, η Ελλάδα χρησιμοποιείται ως κοινωνικό πειραματόζωο από την εθνική και την ευρωπαϊκή αστική τάξη για τα όρια συμπίεσης των μισθωτών και του λαού.

Και περαιτέρω, όμως, το νόμισμα δεν είναι έλασσον ζήτημα, όπως ακούγεται από κάποιες πλευρές. Εκφράζει σχέσεις ανταγωνιστικότητας, κυριαρχίας και ανισόμετρης ανάπτυξης μέσα στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Σχέσεις ιδεολογικές και πολιτιστικές, ηγεμονικές τάσεις, πολιτικούς συσχετισμούς, συμμαχίες, δυνατότητες ή αδυναμίες οικονομικής πολιτικής. Στην περίοδο από την έναρξη του ευρώ μέχρι σήμερα, το ενιαίο νόμισμα λειτούργησε διευρύνοντας τις διαφορές και αναντιστοιχίες ανάμεσα στην ανταγωνιστικότητα των κεφαλαίων των πιο ισχυρών κρίκων της ευρωζώνης (ιμπεριαλιστικές χώρες, ιδίως οι χώρες του Βορρά) και των πιο αδύνατων κρίκων (ιδίως οι χώρες του Νότου). Ιδίως το γερμανικό ιμπεριαλιστικό κεφάλαιο απέσπασε πολλαπλά οφέλη από την λειτουργία αυτήν της ευρωζώνης έχοντας προηγουμένως απομυζήσει και καθηλώσει τους δικούς του εργαζόμενους. Όπως προκύπτει από δημοσιεύματα (π.χ. «Ελευθεροτυπία» της 19-11-2011, Μίκαελ Σλεχτ), η Γερμανία αύξησε τα εμπορικά της πλεονάσματα από το 2001 ως το 2010 κατά 265 %. Η Ελλάδα, παρά τις όποιες τάσεις ανάπτυξης εμφανίσθηκαν στα πρώτα χρόνια του αιώνα , γνώρισε μια συσσώρευση εμπορικών ελλειμμάτων, η οποία συνέβαλε σημαντικά (μαζί και με άλλους παράγοντες όπως η μη φορολόγηση του κεφαλαίου, τα εξοπλιστικά προγράμματα κλπ) στην διόγκωση των δημοσίων ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους. Μετά δε την έναρξη της κρίσης, υπάρχει μια πολύ σημαντική υποβάθμιση του ελληνικού καπιταλισμού εντός του διεθνούς συστήματος καθώς και μια ισχυρή τάση απαξίωσης όχι μόνο των μικρομεσαίων αλλά και τμημάτων του ελληνικού κεφαλαίου. Αυτά δεν λέγονται για να συμβάλουμε «εθνικά» στην αστική διέξοδο από την κρίση αλλά για να κατανοήσουμε ότι η κρίση εκφράζεται εντονότερα και οξύτερα στους πιο ευάλωτους κρίκους της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας (τους «αδύνατους» κρίκους).

Όμως, το ευρώ δεν είναι μόνο ένα νόμισμα Είναι ένα συμβολικό ταξικό όριο, μια άκαμπτη ιδεολογική επίκληση, ένα κατώφλι, το οποίο δεν επιτρέπεται να διαβούν οι εργαζόμενοι, αυτοί που προβάλλουν κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα. Είναι ένα απαγορευτικό σήμα στην ταξική πάλη. Ένα βασικό επιχείρημα για να καμφθεί η Αριστερά και να υποχωρήσει από τις ταξικές-ανταγωνιστικές της θέσεις. Ο λόγος υπέρ της πάση θυσία παραμονής στο ευρώ θυμίζει έντονα το παλιό ταξικό όριο της «δημοκρατίας». Όταν παλιότερα έθετες το ζήτημα της ριζικής κριτικής του καπιταλισμού, γινόσουν «σταλινικός», «ολοκληρωτικός», εκτός συνταγματικού φάσματος, εκτός «δημοκρατικού δρόμου για τον σοσιαλισμό». Κήρυττες τον εαυτό σου ως «εχθρό». Μια τέτοια συμβολική αναπαράσταση συμβαίνει και με το ευρώ και δείχνει γιατί είναι σημαντικό το ζήτημα του εναλλακτικού σχεδίου και εκτός ευρώ. Αν δεχθούμε ότι υπάρχει αυστηρά και μόνο το Plan Α, στην πράξη αποδεχόμαστε το συμβολικό ταξικό όριο, την πρόκληση του αντιπάλου. Αν συμφωνούσαμε, στην Αριστερά, ότι δεν υπάρχει κανένα ταξικό όριο ανάμεσα στην στρατηγική μας και την πραγματικότητα, θα έφτανε το «καμία θυσία για το ευρώ» και τίποτε άλλο. Όμως, δεν είναι βέβαιο ότι συμφωνούμε.

ΠΗΓΗ: Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2012, http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=10370:eyrw-taksiko-orio-mpelantis&catid=72:dr-ekdilosis&Itemid=279