Προς μια αριστερή κυβέρνηση
Του Βένιου Αγγελόπουλου*
Βρισκόμαστε σε μια κατηφόρα χωρίς πάτο. Σε διεθνές επίπεδο η κρίση εντείνεται, το χάσμα μεταξύ των ολίγων οικονομικά ισχυρών και των πολλών που έχουν ελάχιστα έως τίποτα διευρύνεται, η φούσκα των πλασματικών αξιών διογκώνεται. Αντηχούν τύμπανα πολέμου, ενώ η οικονομική εξουσία υποτάσσει όλο και περισσότερο το πολιτικό προσωπικό.
Στη χώρα μας αυτό μεταφράζεται σε πρωτοφανή ύφεση, ανεργία, φτώχεια και ανασφάλεια. Παίρνουμε συνεχώς νέα δάνεια που αυξάνουν το δημόσιο χρέος χωρίς προοπτική ανάκαμψης, υποθηκεύοντας και ξεπουλώντας το δημόσιο πλούτο. Για πρώτη φορά μεταπολεμικά τα μεσοστρώματα απειλούνται με αφανισμό, και η προοπτική του ατομικού βολέματος θρυψαλιάζεται για όλο και περισσότερους. Οι κοινωνικές ισορροπίες έχουν πάει περίπατο, η πολιτική εκπροσώπηση έχει διαταραχτεί σημαντικά μετά από τριάντα χρόνια σχετικής σταθερότητας.
Υπάρχει προοπτική ανάκαμψης; Σίγουρα όχι με τα κόμματα εξουσίας που μας οδήγησαν εδώ, όσο κι αν προβάλλουν κάποια νέα πρόσωπα, όσο κι αν εξωπετούν κάποια φθαρμένα και αναλώσιμα πολιτικά στελέχη. Στον οικονομικό πόλεμο που ζούμε, τα αντιμαχόμενα μέρη είναι δύο: αφενός η ολιγαρχία του πλούτου, εγχώρια και διεθνής, αφετέρου ο κόσμος της εργασίας. Οι κυβερνώντες έχουν ταχθεί με το μέρος των πρώτων και το αποδεικνύουν κάθε μέρα: Όσο κι αν προσπαθούν διάφοροι νεόκοποι πελταστές της εξουσίας να εξωραΐσουν τα πράματα, το ποιοι καλούνται να πληρώσουν δεν κρύβεται.
Αριστερή ή αυταρχική διέξοδος;
Έχουμε μπει σε περίοδο ασταθών κυβερνήσεων. Καμιά κυβέρνηση δεν είναι βιώσιμη εφόσον δεν μπορεί να θρέψει ικανοποιητικά τον πληθυσμό της χώρας. Να εγγυηθεί δηλαδή ότι οι κάτοικοι θα μπορούν να ζουν ικανοποιητικά από τη δουλειά τους. Που σημαίνει βέβαια πως κατά κανόνα θα έχουν δουλειά.
Το κλειδί της ιστορίας είναι η λέξη «ικανοποιητικά». Είτε θα πείσει το λαό πως οι κόποι του θα πιάσουν τόπο (έστω και σε κάποιο ορατό μέλλον, εφόσον βρισκόμαστε σε συνθήκες πτώχευσης), είτε θα δείξει πως όποιος διαμαρτύρεται κινδυνεύει να χάσει κι αυτά που έχει: στο κάτω κάτω υπάρχουν και δακρυγόνα, κατασχέσεις, κάγκελα και ξερονήσια.
Στη δεύτερη περίπτωση θα είχαμε μια αυταρχική κυβέρνηση νεοφασιστικού τύπου: Χωρίς αναδιάρθρωση των κοινωνικών δομών αλλά με την ανάδειξη νέων πολιτικών αρχηγών – σωτήρων, στοχοποιώντας, διαδοχικά ή και συλλήβδην, κάποιες ομάδες του πληθυσμού (πχ. λαθρομετανάστες, μακρυμάλληδες, αλλόθρησκους, τσιγγάνους, κτλ.) , στρατολογώντας ανέργους σε δυνάμεις καταστολής όλο και πολυπληθέστερες, οργανώνοντας δομές ελεημοσύνης και χαφιεδισμού, με τη βοήθεια, τη στήριξη ή την ανοχή των θεσμικών δυνάμεων (οικονομικο-επικοινωνιακή ολιγαρχία, ξένα συμφέροντα, κρατική μηχανή, εκκλησία, κτλ.), μια αυταρχική κυβέρνηση μπορεί να μακροημερεύσει. Όπως, ας πούμε, στη σημερινή Ουγγαρία, όπου η ακροδεξιά κυβέρνηση δεν παραδίδεται αμαχητί στο ΔΝΤ, αλλά γεμίζει τις φυλακές με αντιφρονούντες.
Ο κίνδυνος μιας αυταρχικής εκτροπής στην Ελλάδα είναι υπαρκτός. Ευτυχώς όχι άμεσος: Αφενός η συντηρητική παράταξη ούτε ισχυρούς επίδοξους σωτήρες έχει ακόμη αναδείξει, ούτε έχει υποστεί πλειοψηφική αντιδημοκρατική μετάλλαξη ακόμη. Αφετέρου υπάρχει ζωντανή η ελπίδα μιας αριστερής διεξόδου, όπως φάνηκε στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις με την πρωτοφανή εκτίναξη της Αριστεράς.
Η αριστερή κυβερνητική προοπτική
Έτσι που πάμε, οποιαδήποτε κυβέρνηση βρίσκεται στα πράγματα την ώρα της επερχόμενης χρεοκοπίας, θα κυβερνήσει σε συνθήκες οικονομικού πολέμου και καταστροφής. Σε μια έρημη χώρα, υπερχρεωμένη, σε ύφεση, με ανεπαρκή παραγωγή και διαλυμένο κοινωνικό ιστό. Ενδέχεται να υποχρεωθεί να καταφύγει σε μέτρα πολέμου: επιτάξεις, τρόφιμα και καύσιμα με το δελτίο, πληρωμή της εργασίας σε είδος. Είναι προφανώς προτιμότερο σε μια τέτοια κατάσταση η Αριστερά να είναι επικεφαλής: Για να μην πλουτίσουν κάποιοι γύπες από την ανέχεια του κόσμου. Αλλά και για το σύστημα, μια αριστερή κυβέρνηση θα είναι περισσότερο ανεκτή από άλλοτε: Ας βγάλει πρώτα τα κάστανα από τη φωτιά και μετά εδώ είμαστε να δρέψουμε τους καρπούς.
Η Αριστερά, για να πετύχει να κυβερνήσει ένα κρίσιμο διάστημα και να μην ηττηθεί κακήν κακώς, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στην επερχόμενη αυταρχική εκτροπή, οφείλει από τώρα να προετοιμάζεται για αυτή την κατάσταση. Κερδίζοντας την εμπιστοσύνη του κόσμου, δίνοντας πρώτα από όλα εγγυήσεις ισότητας και αλληλεγγύης: Η μοιρασιά θάναι δίκαιη – Δεν θα σερβίρονται πρώτα τα δικά μας παιδιά και οι υπόλοιποι με τα απομεινάρια. Κι αυτό από τώρα, από σήμερα, από χτες.
Και βέβαια, δεν αρκεί η εντιμότητα, χρειάζεται και πολιτικό σχέδιο. Πολιτικό σχέδιο που θα φτάσει στον κόσμο, παρακάμπτοντας την παραπληροφόρηση ή τη σιωπή των ΜΜΕ. Που θα φτάσει όχι σαν πανάκεια σωτηρίας, αλλά σαν κατεύθυνση. Σαν πρόταση διεξόδου, πρόταση προς ζύμωση, προς εξειδίκευση, προς συνδιαμόρφωση.
Επιπλέον, ο κόσμος έχει χορτάσει από υποσχέσεις. Οι φορείς της Αριστεράς που επιθυμούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών, δεν μπορούν πλέον να είναι απλοί προπαγανδιστικοί μηχανισμοί, με μοναδικό στόχο την επιβίωση τους και τη στρατολόγηση νέων μελών. Οφείλουν από τώρα να δημιουργούν το πρόπλασμα της κοινωνίας του αύριο, να κάνουν πράξη από τώρα αυτά που επαγγέλλονται. Οφείλουν όχι μόνο να οργανώνουν τα μέλη τους, αλλά να βοηθούν και να στηρίζουν την αυτοοργάνωση του κόσμου της εργασίας, χωρίς απαίτηση καθοδήγησης. Ειδεμή, το σύνθημα «Κανένας μόνος του στην κρίση» είναι κούφια λόγια.
Πώς θα φάει ο κόσμος;
Σε συνθήκες πτώχευσης και στάσης πληρωμών (είτε αναγκαστικά είτε από πολιτική επιλογή), οι εισαγωγές θα μειωθούν στο ελάχιστο, και μεταξύ αυτών και οι εισαγωγές τροφίμων, ενώ οι τιμές θα αυξηθούν. Είναι επομένως απαραίτητη η εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης αγροτικής πολιτικής, με στόχο την κάλυψη σε τρόφιμα των αναγκών του πληθυσμού. Από σήμερα, από χτες.
Αυτό σημαίνει αφενός τη συγκρότηση ομάδων ειδικών, για να επεξεργαστούν θέματα όπως πχ. την εκπόνηση ενός παραγωγικού χάρτη της χώρας (γεωπονικού, κτηνοτροφικού, αλιευτικού, κτλ.), που θα περιγράφει τις φυσικές δυνατότητες και τη σημερινή αξιοποίηση κάθε τόπου. Αλλά επίσης και τους νομικούς, διοικητικούς και οικονομικούς περιορισμούς: Τι επιτρέπει και τι απαγορεύει η Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ, και τι από αυτά πρέπει να διατηρηθεί ή να καταγγελθεί. Τι επιπτώσεις έχει η κατανομή της έγγειας ιδιοκτησίας ή η υποθήκευσή της ως προς την παραγωγή, τη διανομή και το κόστος. Και άλλα πολλά.
Μεγάλη πρόκληση για τους επιστήμονες που διαθέτουμε, έμπειρους ή νέους. Στο υπάρχον αρχικό υλικό, που μπορεί να αναζητηθεί στην Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, αλλά και στο ερευνητικό Ινστιτούτο της ΓΣΕΕ, θα πρέπει να προστεθεί επιτόπια έρευνα, μελέτη συνθηκών και νόμων, κτλ. και τμήμα της μπορεί να γίνει μέσα από τα υπάρχοντα Ερευνητικά Κέντρα ή ΑΕΙ (υπό τον όρο βέβαια ότι η σημερινή πολιτική ηγεσία δεν θα τα εξοντώσει άμεσα).
Αλλά όπως είπαμε και παραπάνω, ένα πολιτικό πρόγραμμα δεν είναι απλώς μια ακαδημαϊκή μελέτη. Απαιτείται παράλληλα η εξάπλωση της οργάνωσης της Αριστεράς μέσα στον αγροτικό κόσμο, η συνδιαμόρφωση του προγράμματος από αυτόν, δηλαδή από το τμήμα του που είναι διατεθειμένο να εμπλακεί σε συλλογικές μορφές σχεδιασμού, παραγωγής και δράσης. Μην ξεχνάμε ότι καμία μεταρρύθμιση δεν μπορεί να πετύχει αν δεν στηρίζεται ενεργά από σημαντικό τμήμα των εμπλεκομένων.
Προς ένα κοινωνικό μπλοκ εξουσίας
Για να κυβερνήσει η Αριστερά, χρειάζεται να εκπροσωπεί πολιτικά μια συστοίχιση κοινωνικών ομάδων που θα τη στηρίξουν, θα την αναδείξουν ως κυβέρνηση και θα την υπερασπιστούν στη συνέχεια. Είναι σαφές ότι τα τελευταία εκλογικά της ποσοστά, είτε αθροιζόμενα είτε εστιάζοντας στην ισχυρότερη δύναμη (τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ) δεν αρκούν.
Εστιάζοντας στο Σύριζα, βλέπουμε ότι αν θέλει να κυβερνήσει χρειάζεται ένα ποσοστό της τάξης του 40%. Η ανάλυση της εκλογικής του δύναμης δείχνει ότι έχει μονοψήφιο ποσοστό σε αγρότες και συνταξιούχους. Οφείλει επομένως να κάνει συστηματική δουλειά για να προσελκύσει αυτές τις κατηγορίες που είναι απαραίτητα συστατικά του ζητούμενου κοινωνικού μπλοκ. Για τους αγρότες ήδη μιλήσαμε πιο αναλυτικά παραπάνω.
Από την άλλη, το εκλογικό 27% καθώς και τα διψήφια νούμερα στις άλλες κοινωνικές κατηγορίες δεν μπορούν να θεωρούνται δεδομένα. Αν η ελπίδα ανάσχεσης της καταστροφής σβήσει, τότε χάθηκε. Ο κόσμος αυτός δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται σαν ψηφοφόροι, μόνον στις παραμονές κάθε εκλογικής αναμέτρησης: Η επαφή μαζί τους πρέπει να είναι συνεχής. Πέρα από την «παραδοσιακή» κατηγορία των μισθωτών, οι μαζικοί χώροι που πρέπει να γίνουν αντικείμενο μέγιστης προσοχής είναι οι άνεργοι (οι πιο ευάλωτοι, άρα κι οι πιο άμεσα εκτεθειμένοι σε χειραγώγηση) και τα μεσοστρώματα (ακρογωνιαίος λίθος της κοινωνικής συνοχής, που έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στο σύστημα). Μπορεί να προβλεφθεί κοινωνική εργασία για τους ανέργους, να σχεδιαστεί μια «Τράπεζα Φτωχών» για τα θύματα του τραπεζικού συστήματος;
Και μια προειδοποίηση για μια παλιά αδυναμία του πολιτικού αυτού χώρου. Συνήθως, όταν έμπαινε θέμα διεύρυνσης της απήχησης, είτε ως πολιτική συμμαχιών είτε ως προσέλκυση ψηφοφόρων, η πολιτική γραμμή αλλοιωνόταν με λόγια και συνθήματα αρεστά (κατ' εκτίμηση) στους δυνάμει συμμάχους. Πολλές φορές με πρόσχημα την εγκατάλειψη της «ξύλινης γλώσσας».
Και κακή μεν η ξύλινη γλώσσα, μέχρι και περιφρονητική προς τους μη μυημένους. Αν όμως θέλεις να γίνεις πόλος έλξης πρέπει την αριστερή σου γραμμή να την εξειδικεύσεις, να την κάνεις λιανά, να την πεις με λόγια που όλος ο κόσμος καταλαβαίνει – στα βασικά τουλάχιστον σημεία. Όχι να την ξεχειλώσεις. Μ' άλλα λόγια, σήμερα, αν «ξεχαστεί» η καταγγελία του μνημονίου και η στάση πληρωμών, όχι μόνο δεν θα προσελκύσει κανένα, αλλά και θα διώξει και αρκετούς.
Η πολιτική συνοχή στηρίζεται στην αλληλεγγύη
Κινήσεις αλληλεγγύης διαφόρων μορφών έχουν δημιουργηθεί παντού στη χώρα από τη βάση. Εκεί που μπορεί (και οφείλει) ο Σύριζα να συμβάλει είναι στη δημιουργία ενός δικτύου αυτών των κινήσεων. Να βοηθήσει πολιτικά και υλικά χωρίς να καπελώσει ή να καθοδηγήσει.
Συγκεκριμένα, μπορεί να νοικιαστούν και να εξοπλιστούν (τηλεφωνικά και ηλεκτρονικά) Κέντρα Αλληλεγγύης, ένα σε κάθε νομό αρχικά, σε κάθε δήμο ίσως αργότερα, που θα λειτουργούν ως στέκια, θα στεγάζουν τις κινήσεις αλληλεγγύης, τις προσφορές εργασίας, θα ενημερώνουν για απειλούμενες κατασχέσεις και εξώσεις και ότι άλλο ήθελε προκύψει. Τα έξοδα μπορούν να προέρχονται από τις βουλευτικές κρατήσεις. Είναι σημαντικό τα Κέντρα αυτά να είναι αυτοδιοικούμενα, και να είναι μεταξύ τους συνδεδεμένα σε ένα δίκτυο οριζόντιας επικοινωνίας.
Τα παραπάνω ας θεωρηθούν μια συμβολή στο τι πρέπει να κάνει η Ριζοσπαστική Αριστερά. Προφανώς το θέμα δεν εξαντλείται, και τα οργανωτικά προβλήματα καθόλου δεν θίχτηκαν. Προς το παρόν αυτά.
16/8/2012
