ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ:

Οι ενέργειες των εισβολέων θα μπορούσαν να παραλληλιστούν με αυτές ενός έμπειρου υδραυλικού, ο οποίος «επισκευάζει» με τέτοιο τρόπο μία βρύση, έτσι ώστε να χαλάσει σύντομα, για να αναζητήσουμε ξανά τις πανάκριβες υπηρεσίες του

 

Του Βασίλη Βιλιάρδου*

 

Όπως είχαμε αναλύσει τον Απρίλιο του 2011, "Η κερδοσκοπία ενδυναμώνει μία ήδη υφιστάμενη τάση – είτε πρόκειται για τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, είτε για τις τιμές των πρώτων υλών και εμπορευμάτων, είτε για τα επιτόκια, είτε για τα ομόλογα. Ο στόχος της είναι να εκμεταλλευθεί κερδοφόρα τις διαφορές στις τιμές, οι οποίες είναι το αποτέλεσμα της σκόπιμης ενδυνάμωσης των ήδη υφισταμένων τάσεων. Πρόκειται λοιπόν για μία απλούστατη λογική, η οποία πρέπει να αντιμετωπισθεί επίσης απλά".

Σύμφωνα με τον παραπάνω κανόνα, η πραγματική λύση για την κρίση χρέους της Ευρώπης είναι ουσιαστικά πολύ απλή: Το ταμείο στήριξης της Ευρωζώνης (EFSF), το οποίο δημιουργήθηκε με τα χρήματα που διέθεσε αφενός μεν η κεντρική τράπεζα, αφετέρου τα κράτη-μέλη της, οφείλει να «μεταλλαχθεί» σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (ΕΝΤ) – στα ίχνη του ΔΝΤ, έτσι όπως αυτό λειτούργησε την πρώτη περίοδο της ίδρυσης του (από το 1945 έως το 1971).

Το ταμείο αυτό θα πρέπει να προσφέρει τα απαραίτητα χρηματοπιστωτικά μέσα στις χώρες του Ευρώ, με τη βοήθεια της έκδοσης ευρωομολόγων. Ταυτόχρονα, τόσο το ΕΝΤ, όσο και η ΕΚΤ, οφείλουν να εγγυώνται για τα δημόσια χρέη όλων των χωρών-μελών τους. Κατ' αυτόν τον απλούστατο τρόπο, δεν θα υπάρχει κανένας λόγος ύπαρξης υψηλών «προμηθειών ρίσκου» (Spreads, CDS), καθώς επίσης τοκογλυφικών επιτοκίων 

Στην περίπτωση τώρα που εκδίδονται νέα ομόλογα δημοσίου από τις χώρες της ζώνης του ευρώ, χωρίς να υπάρχουν ενδιαφερόμενοι από τις αγορές κεφαλαίου, θα πρέπει να αγοράζονται από το ΕΝΤ (αν και στην περίπτωση αυτή θα ήταν μάλλον απίθανο να μη βρεθούν αγοραστές, αφού υπάρχουν τεράστιες ποσότητες κεφαλαίων διεθνώς, τα οποία αναζητούν διαρκώς σίγουρες τοποθετήσεις – τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μόνο της Κίνας υπερβαίνουν τα 3 τρις $).

Τα κριτήρια τώρα, με τα οποία θα παρέχονται πιστώσεις στις χώρες-μέλη της ένωσης, θα πρέπει να είναι ανάλογα με αυτά του ΔΝΤ – προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες συνθήκες της Ευρώπης. Με τον τρόπο αυτό ο κύκλος του διαβόλου, ο οποίος ξεκινάει με την απαίτηση τοκογλυφικών επιτοκίων εκ μέρους των αγορών και συνεχίζει με τις προσπάθειες υπερβολικών μέτρων άμεσης μείωσης των ελλειμμάτων, τα οποία οδηγούν σε καταστροφικές υφέσεις, σε περαιτέρω αύξηση των δημοσίων χρεών, καθώς επίσης σε ακόμη υψηλότερα επιτόκια δανεισμού, θα πάψει πια να υφίσταται (άρθρο μας).  

ΤΟ «ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ» ΔΝΤ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

(Μέρος κειμένου μας από τις 23. Μαρτίου του 2011) Τα βασικότερα προβλήματα της χώρας μας είναι κατ' αρχήν Πολιτισμικά (εδώ συμπεριλαμβάνουμε την κοινωνία και τους Πολίτες – επίσης την πλειοψηφία των ΜΜΕ), στη συνέχεια Θεσμικά και μάλλον στο τέλος, ενδεχομένως παράλληλα, Πολιτικά.

Τα οικονομικά προβλήματα «έπονται», ενώ στην πραγματικότητα δεν προηγείται η υπερχρέωση (η χώρα μας δεν είναι σε καμία περίπτωση χρεοκοπημένη, αφού τόσο τα περιουσιακά της στοιχεία, όσο και οι υποδομές της, υπερβαίνουν τα δάνεια της), αλλά η κακοδιαχείριση – στην οποία υπάγεται η παγίδα ρευστότητας που δεν αποφύγαμε, με αποτέλεσμα να μην καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε την ευρύτερη κρίση δανεισμού της «δύσης» (η «υπόθεση εργασίας» εδώ είναι ότι, οι ενέργειες της σημερινής μας κυβέρνησης, μετά την ανάληψη της εξουσίας εκ μέρους της, δεν ήταν σκόπιμες, με στόχο την έλευση του ΔΝΤ – αλλά ανεπαρκείς, όπως αυτές της προηγούμενης, καθώς επίσης  εσφαλμένες).

Επομένως, σύμφωνα τουλάχιστον με την παραπάνω περιγραφή, εάν το ΔΝΤ δεν είχε «μετεξελιχθεί» στην εγκληματική οργάνωση των τοκογλύφων, αλλά σε μία ικανή, έντιμη οργάνωση διαχείρισης οικονομικών κρίσεων διεθνώς, θα έπρεπε να ασχοληθεί με τα βασικά προβλήματα της Ελλάδας – έχοντας τη δυνατότητα να εξασφαλίσει βραχυπρόθεσμα την απαιτούμενη ρευστότητα. Άλλωστε, τα χρήματα που διαθέτει είναι λιγότερα από το 30% του συνολικού πακέτου στήριξης της οικονομίας μας – ενώ η χώρα προέλευσης του, η υπερδύναμη, απλά «τυπώνει» χαρτονομίσματα, τα οποία ουσιαστικά δεν κοστίζουν καθόλου. Οι ενέργειες του όφειλαν λοιπόν να είναι οι εξής:

(α) Θεωρώντας ότι, το Πολιτισμικό πρόβλημα (έλλειμμα Παιδείας) της χώρας μας απαιτεί μακροχρόνια «θεραπεία», η οποία προϋποθέτει την επίλυση των υπολοίπων δύο, το ΔΝΤ θα έπρεπε να ασχοληθεί άμεσα με τη λειτουργία των Θεσμών (για τους οποίους προφανώς αδιαφόρησε). Το κέντρο βάρους των ενεργειών του όφειλε να είναι η αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης – μεταξύ άλλων, με τη βοήθεια της κατάργησης της θεσμοθετημένης ατιμωρησίας των Πολιτικών, καθώς επίσης των υπολοίπων «κοινωνικών λειτουργών». Είναι άλλωστε εμφανές ότι, εάν συνεχίσει η απίστευτη διαφθορά των πολιτικών, όπως δυστυχώς συμβαίνει, το σύνολο του σημερινού πολιτικού συστήματος θα καταρρεύσει – με εξαιρετικά δυσμενή επακόλουθα για τη χώρα μας. 

(β) Στη συνέχεια, το ΔΝΤ θα έπρεπε να αποκαταστήσει τη σωστή λειτουργία των πολιτικών κομμάτων – επιβάλλοντας την άμεση «κατάργηση» των «μαύρων ταμείων», την πλήρη διαφάνεια στα οικονομικά τους, την πληρωμή των χρεών τους (τα δύο μεγάλα κόμματα χρωστούν πάνω από 100 εκ. € στις τράπεζες), καθώς επίσης καταπολεμώντας τη διαπλοκή, τη διαφθορά, όπως και όλες τις υπόλοιπες, χρόνιες παθήσεις τους.

(γ)  Παράλληλα, το ΔΝΤ όφειλε να ασχοληθεί με εκείνα τα οικονομικά προβλήματα, τα οποία οδήγησαν την Ελλάδα στην υπερχρέωση (για τα οποία επίσης αδιαφόρησε εντελώς). 

Ειδικότερα, όπως έχουμε αναλύσει στο παρελθόν, το σημαντικότερο σημερινό πρόβλημα είναι η «ασύμμετρη παγκοσμιοποίηση» – εντός της Ευρωζώνης δε η αντίστοιχη, η οποία εξειδικεύεται στην αδυναμία συνύπαρξης των πλεονασματικών με τις ελλειμματικές χώρες. Πόσο μάλλον όταν το μεγαλύτερο «εσωτερικό» πρόβλημα της Ευρωζώνης είναι η Γερμανία, η οποία χρησιμοποίησε τη χώρα μας (συνεχίζει να το κάνει), για τον παραδειγματισμό των υπολοίπων «εταίρων» της στην Ευρωζώνη – ενώ ποτέ δεν εξόφλησε τις υποχρεώσεις της απέναντι μας, έστω βοηθώντας μας έμμεσα (άρθρο μας).     

Συνεχίζοντας, η αδυναμία συνύπαρξης των πλεονασματικών με τις ελλειμματικές χώρες εντός της Ευρωζώνης, επιδεινώνεται από το κοινό νόμισμα, το οποίο δεν εξισορροπείται από μία κοινή οικονομική πολιτική (δημοσιονομική ένωση κλπ) – με αποτέλεσμα το Ευρώ των ελλειμματικών χωρών να διατηρείται «τεχνητά» υπερτιμημένο, ενώ το Ευρώ των πλεονασματικών υποτιμημένο. Το γεγονός αυτό οδηγεί τις ελλειμματικές χώρες να αγοράζουν όλο και περισσότερα προϊόντα από τις πλεονασματικές, αφού πωλούνται φθηνότερα – αυξάνοντας κατά συνέπεια την ανταγωνιστικότητα των πλεονασματικών, εις βάρος της δικής τους.

Κατ' επέκταση, το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών των ελλειμματικών χωρών αυξάνεται συνεχώς, «εκβάλλοντας» ουσιαστικά στο εξωτερικό χρέος τους – όπως φαίνεται από τον Πίνακα Ι, σε σχέση με την Ελλάδα:

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Ακαθάριστο Εξωτερικό Χρέος σε εκ. €

Έτη	2006	2007	2008	2009
Σύνολο	252.906	308.539	319.399	407.859

Σημείωση: Το εξωτερικό χρέος είναι το σύνολο του χρέους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, σε πιστωτές του εξωτερικού. Εάν η αξία των εξαγωγών μίας χώρας είναι χαμηλότερη από την αξία των εισαγωγών της, με αποτέλεσμα το ισοζύγιο πληρωμών της να έχει έλλειμμα, ένα μέρος τόσο των επενδύσεων, όσο και της κατανάλωσης της χρηματοδοτείται από το εξωτερικό – με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς το εξωτερικό της χρέος. Στην περίπτωση αυτή λέμε ότι, οι Πολίτες επενδύουν και καταναλώνουν περισσότερα υλικά αγαθά και υπηρεσίες, από ότι οι ίδιοι παράγουν. Πηγή: ΤτΕ. Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Ταυτόχρονα, οι πλεονασματικές χώρες δανείζουν τις ελλειμματικές (Πίνακας ΙΙ), έτσι ώστε αυτές να χρηματοδοτούν τα ελλείμματα τους, καθώς επίσης να αγοράζουν τα προϊόντα τους – επιβαρυνόμενες παράλληλα με τους τόκους.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Εξωτερικές απαιτήσεις (δάνεια) των γερμανικών τραπεζών σε δις €, με ημερομηνία καταγραφής τέλη Αυγούστου 2010

Χώρες	Συνολικά	Τράπεζες	Επιχειρήσεις	Δημόσιο
Μ. Βρετανία	379.579	145.194	228.513	5.872
Γαλλία	167.092	92.403	61.209	13.480
Ισπανία	146.755	62.963	63.439	20.353
Ιταλία	133.296	48.138	45.664	39.494
Λουξεμβούργο	124.503	38.035	84.143	2.325
Ολλανδία	123.527	38.147	79.918	5.462
Ιρλανδία	114.707	43.025	69.318	2.364
Αυστρία	69.098	46.738	9.271	13.089
Πολωνία	44.094	7.512	24.688	11.894
Πορτογαλία	28.685	13.130	9.862	5.693
Ελλάδα	27.990	2.451	7.614	17.925
Ευρώπη	1.524.366
Λοιπός κόσμος	928.625
Γενικό σύνολο	2.452.991

Πηγή: Bundesbank. Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Όπως φαίνεται από τον Πίνακα ΙΙ, η Γερμανία δανείζει σχεδόν το 100% του ΑΕΠ της, κυρίως στις ευρωπαϊκές χώρες – στις οποίες εξάγει το 75% των προϊόντων που παράγει. Οι εξαγωγές της στην ΕΕ στηρίζονται στο υποτιμημένο ευρώ της, το οποίο αυξάνει συνεχώς την παραγωγικότητα της – μειώνοντας διαρκώς την ανταγωνιστικότητα των υπολοίπων. Παράλληλα, επεκτείνεται με τις εμπορικές επιχειρήσεις της στις αδύναμες χώρες, «απορροφώντας» συνεχώς τα έσοδα τους. Προφανώς, ο «κύκλος» αυτός οδηγεί τις ελλειμματικές χώρες στην αδυναμία πληρωμής – σημείο στο οποίο έφτασε πρώτη η Ελλάδα, αφού «επιβοηθήθηκε» από πολλούς άλλους παράγοντες (πολιτική διαφθορά, διαπλοκή, Ολλανδική νόσος  κλπ).

Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν το ΔΝΤ, με τη συνεργασία της ΕΕ, θα έπρεπε να ενδιαφερθεί κυρίως για τη δημιουργία εκείνων των συνθηκών, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν την Ελλάδα στη σχετική «αποκατάσταση» της οικονομικής ομαλότητας. Εν τούτοις, οι μέχρι στιγμής ενέργειες του, δεν είναι σε καμία περίπτωση προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση

Για παράδειγμα, η εσωτερική υποτίμηση προφανώς δεν προσφέρει στη λύση του προβλήματος, αφού οδηγεί σχεδόν με ασφάλεια στις κοινωνικές εξεγέρσεις – οι οποίες επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο τα μεγέθη μίας χώρας (οι εργαζόμενοι δεν έχουν αποδεχθεί ποτέ μέχρι σήμερα τη μείωση των ονομαστικών τους αποδοχών).  

Επίσης δεν είναι λύση η αύξηση των φόρων, η οποία οδήγησε τελικά την Ελλάδα σε μία άνευ προηγουμένου ύφεση (στασιμοπληθωρισμό), από την οποία πολύ δύσκολα πλέον θα ξεφύγει – ειδικά όταν η ανεργία ξεπεράσει το 20%. Τέλος, δεν είναι προφανώς λύσεις όλα τα υπόλοιπα που δρομολόγησε (με εξαίρεση τη μείωση των υπερβολικών δαπανών του δημοσίου, της σπατάλης δηλαδή,  για την οποία όμως αδιαφορεί εμφανώς το σημερινό «καθεστώς»), αφού ουσιαστικά εξυπηρετούν μόνο εισπρακτικούς σκοπούς – ενώ θα μπορούσε να επιτύχει το ίδιο, με άλλες μεθόδους.

Για παράδειγμα, εάν καταργούσε τις εισαγωγικές εξετάσεις, τα φροντιστήρια θα έπαυαν να έχουν λόγο ύπαρξης. Στην περίπτωση αυτή, οι Έλληνες θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν πόρους, οι οποίοι αντιστοιχούν στο 3% περίπου του ΑΕΠ (περί τα 7 δις €) – οπότε θα αυξανόταν αυτόματα η φοροδοτική ικανότητα τους, χωρίς να προκληθεί ύφεση. Το ίδιο θα συνέβαινε, εάν εξασφαλιζόταν η σωστή λειτουργία του συστήματος Υγείας, το οποίο κοστίζει στους Έλληνες τουλάχιστον ένα επί πλέον 3% του ΑΕΠ (ακόμη 7 δις €) – ποσόν που δαπανάται σήμερα στην «ιδιωτική περίθαλψη» (φακελάκια κλπ). 

Περαιτέρω, εάν το ΔΝΤ καταπολεμούσε τη διαφθορά, η οποία κοστίζει στο δημόσιο γύρω στο 8% του ΑΕΠ, τότε οι δαπάνες του κράτους θα μειώνονταν αυτόματα κατά περίπου 17 δις €. Μόνο από τα παραπάνω λοιπόν θα μπορούσε να ισοσκελισθεί ο προϋπολογισμός της Ελλάδας, αφού το συνολικό ποσόν (περί τα 31 δις €), υπερβαίνει κατά πολύ τα σημερινά της ελλείμματα (περί τα 20 δις €).

(δ) Τέλος, το ΔΝΤ θα μπορούσε να ενδιαφερθεί για την παραγωγή πλούτου στη χώρα μας,  μεταξύ άλλων καταπολεμώντας τη γραφειοκρατία (η οποία εμποδίζει τα μέγιστα την Ελληνική επιχειρηματικότητα), διευκολύνοντας τις επενδύσεις και μετατρέποντας το αρνητικό ισοζύγιο της Ελλάδας σε θετικό – προφανώς χωρίς να ζητήσει την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας και ιδιαίτερα των κοινωφελών επιχειρήσεων, η οποία προκαλεί ακριβώς το αντίθετο («παράγει» φτώχεια).

Για παράδειγμα, ένας από τους λόγους, για τους οποίους το ισοζύγιο μας είναι αρνητικό (Πίνακας ΙΙΙ), δεν είναι άλλος από την αυξημένη δραστηριοποίηση των πολυεθνικών στη χώρα μας – οι οποίες εισάγουν όλο και περισσότερα προϊόντα από τα κράτη που εδρεύουν, πληρώνοντας όλο και λιγότερους φόρους, με τη βοήθεια της φοροαποφυγής (transfer pricing, Offshore κλπ).

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: Εξέλιξη δεικτών ανεργίας και ισοζυγίου (σε ποσοστά επί του ΑΕΠ)

Έτη	Ανεργία	Ισοζύγιο
1975-1979	1,92%	0,96%
1980-1984	5,36%	0,28%
1985-1989	6,76%	-1,44%
1990-1994	7,78%	-0,94%
1995-1999	10,28%	-2,92%
2000-2004	10,48%	-11,82%
2005-2008	8,70%	-12,15%

Πηγή: Κομισιόν. Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Όπως φαίνεται από τον Πίνακα ΙΙΙ, μετά την είσοδο μας στην Ευρωζώνη, το ισοζύγιο μας επιδεινώθηκε σε τεράστιο βαθμό. Η επιδείνωση όμως αυτή φαίνεται ότι θα κλιμακωθεί, εάν η Ελλάδα υποχρεωθεί από το ΔΝΤ στην πώληση των επιχειρήσεων της, στις ξένες πολυεθνικές. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι, οι χώρες στις οποίες δραστηριοποιήθηκε το Ταμείο ανάλογα στο παρελθόν, συνεχίζουν να «πλήττονται» από αρνητικά ισοζύγια πληρωμών – ακόμη και όταν παρουσιάζουν ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης, όπως η Βραζιλία και η Τουρκία σήμερα. Επομένως, αργά ή γρήγορα επιστρέφουν ξανά στο Ταμείο, αναζητώντας εκ νέου τη βοήθεια του – όπως η Αργεντινή, αρκετές φορές μέχρι τώρα.

Ουσιαστικά λοιπόν, οι ενέργειες του ΔΝΤ θα μπορούσαν να παραλληλιστούν με αυτές ενός υδραυλικού, ο οποίος «επισκευάζει» με τέτοιο τρόπο μία βρύση, έτσι ώστε να χαλάσει σύντομα, για να αναζητήσουμε ξανά τις υπηρεσίες του – κατ' επέκταση, για να «διαιωνίσει» ο υδραυλικός (ΔΝΤ) την πελατεία του.

* Βασίλης Βιλιάρδος  (copyright), Αθήνα, 26. Ιουνίου 2012, viliardos@kbanalysis.com. Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι συγγραφέας, οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Έχει εκδώσει πρόσφατα τρία βιβλία της σειράς «Η κρίση των κρίσεων» (διάθεση με παραγγελία στο kb@kbanalysis.com).