Η «αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου» "ante portas" – Από τους μύθους στην πραγματικότητα
Κριτική στο σχέδιο του Υπ. Παιδείας για την «Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου της Σχολικής Μονάδας – Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης» – Μέρος Ι
Του Γιώργου Κ. Καββαδία
1.Έννοια και στόχοι της αξιολόγησης
Στο πρόσφατο σχέδιο του Υπουργείου Παιδείας για την «Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου της Σχολικής Μονάδας – Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης», όπως δημοσιοποιήθηκε από το alfavita. gr στο άρθρο 1 αναφέρεται: «Σκοπός της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου (ΑΕΕ) είναι η βελτίωση και η ποιοτική αναβάθμιση όλων των διαστάσεων και των παραγόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας. … η ενίσχυση της συνεργασίας και της συμμετοχής μεταξύ των μελών της σχολικής κοινότητας, …με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου στο χώρο του σχολείου.»
Επίσης ότι «η αξιολόγηση αποτελεί μια διαδικασία κινητοποίησης όλων των παραγόντων της εκπαιδευτικής κοινότητας για την ανάπτυξη δράσεων με στόχο την βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας και της μάθησης, την ισόρροπη και ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών, την ενίσχυση της ισότητας και την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, την καταπολέμηση των διακρίσεων και του αποκλεισμού και το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία».
Αγιογραφικές διακηρύξεις, γενικολογίες που δεν έχουν απολύτως καμιά σχέση με την εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα. Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση εμφανίζεται ως αθώα», αναγκαία, ουδέτερη» και επιστημονική διαδικασία. Η αλήθεια, όμως είναι ότι εγγράφεται σε συγκεκριμένες σχέσεις εξουσίας, όπως διαμορφώνονται στην κοινωνία και την εκπαίδευση. Έτσι η σχεδιαζόμενη διαδικασία αξιολόγησης των εκπαιδευτικών καταλήγει να είναι στα συγκεκριμένα σχολικά πλαίσια ένα μέσο πίεσης και ελέγχου του τρόπου εργασίας και λειτουργίας τους. Γενικότερα η αξιολόγηση έρχεται να μετρήσει και συνεπώς να επιβάλει την εξυπηρέτηση των βασικών σκοπών της εκπαίδευσης, και συνακόλουθα των ιδεολογικών λειτουργιών του σχολείου, όσον αφορά το ρόλο των εκπαιδευτικών. Oι μηχανισμοί ελέγχου μαθητών και εκπαιδευτικών ή η αξιολόγηση, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, δε λειτουργούν αυτόνομα, αλλά συνδέονται, προσδιορίζονται από το υφιστάμενο εκπαιδευτικό και κοινωνικό σύστημα. Mε άλλα λόγια, η κατ' ευφημισμόν αξιολόγηση αποτελεί το μέσο για να επιτελέσει το σχολείο το διπλό του ρόλο:
(α) τη διευρυμένη αναπαραγωγή των κοινωνικών τάξεων και
(β) την εγχάραξη της κυρίαρχης ιδεολογίας.
Από το όλο εγχείρημα της «βελτιωτικής» αξιολόγησης και της αυτοαξιολόγησης απουσιάζουν δύο βασικά στοιχεία προβληματισμού: ότι το σχολείο δεν λειτουργεί για το «κοινό καλό», αλλά στον καπιταλισμό έχει μια έντονη επιλεκτική λειτουργία και εκ των προτέρων δεν μπορούν να πάνε όλοι καλά στο σχολείο και ότι η σχολική γνώση δεν είναι «ουδέτερη» καθώς εγγράφει συγκεκριμένες ιδεολογικές επιλογές των πολιτικά κυριάρχων ομάδων και τάξεων. Από τη συζήτηση της αυτοαξιολόγησης εξοβελίζεται το ερώτημα του «ποιος έχει την εξουσία» στην εκπαίδευση και την κοινωνία, ποιος καθορίζει τα αναλυτικά προγράμματα και τα βιβλία, ποιος οργανώνει τις εξετάσεις, ποιος φτιάχνει την εκπαιδευτική νομοθεσία, ποια είναι η συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε όλα αυτά.
Σε ένα συγκεντρωτικό ή «αποκεντρωμένα» συγκεντρωτικό και αυστηρά ιεραρχικό εκπαίδευτικό σύστημα δεν υπάρχει «κακή» ή «καλή»αξιολόγηση, αξιολόγηση που «βοηθάει»και αξιολόγηση που «δεν βοηθάει». Δεν μπορεί παρά να είναι ιεραρχική, συμμορφωτική που συμπυκνώνει την ανισότητα και την αυταρχική επιβολή των κυρίαρχων τάξεων και στρωμάτων. Συνιστά κεντρικό μηχανισμό της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης και είναι σήμερα το σημαντικότερο διακύβευμα στην εκπαίδευση.
2. Η αξιολόγηση και το νέο μισθολόγιο
Από το 1982 που καταργήθηκε ο θεσμός του επιθεωρητή και αντικαταστάθηκε με αυτόν του Σχολικού Συμβούλου, έχουν ψηφιστεί 6 νόμοι (1304/82, 1566/85, 2043/92, 2525/97, 2986/2002, 3848/2010) και έχουν εκδοθεί μερικά Προεδρικά Διατάγματα με αναφορές στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Δεν εφαρμόστηκε ποτέ τίποτα, εκτός από τον τελευταίο νόμο του 2010 όπου η αυτο-αξιολόγηση της σχολικής μονάδας βρίσκεται σε πιλοτική φάση. Ακόμα και όταν η ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών είχε μετεξελιχτεί στους προηγούμενους νόμους σε αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, δεν έτυχε εφαρμογής.
Mε τον πρόσφατο νόμο (4024/11) για το μισθολόγιο – βαθμολόγιο, μισθολόγιο στο Δημόσιο Τομέα, με το οποίο επιχειρήθηκε, με βάση τους σχεδιασμούς κυβέρνησης ΠΑ.ΣΟ.Κ και Τρόικας, η εξαθλίωση των εργαζομένων του Δημοσίου, θέτει ως βασικότερη παράμετρο της μισθολογικής και βαθμολογικής εξέλιξης των υπαλλήλων την αξιολόγηση.
Νέο μισθολόγιο-φτωχολόγιο με ακόμα μεγαλύτερες μειώσεις των αποδοχών των εκπαιδευτικών που ξεπερνούν ακόμα και το 40% φτάνοντας πολύ κάτω από τα όρια φτώχειας. Βαθμολόγιο που συνδέει ξανά μετά από πολλά χρόνια το μισθό με το βαθμό και την εκπλήρωση των «στόχων» κάθε υπηρεσίας και μια σκληρή αξιολόγηση – χειραγώγηση. Ακόμα όμως και αν περάσει κάποιος αυτούς τους σκοπέλους θα συναντήσει το φραγμό των ποσοστών από τον ένα βαθμό στον άλλο. Για παράδειγμα από τον Β στον Α βαθμό προχωρεί μόνο το 30% αυτών που συμπληρώνουν τα προσόντα του νόμου!
3. Αξιολόγηση και δημόσιος τομέας.
Οι στρατηγικές επιλογές του κεφαλαίου σήμερα για τον δημόσιο τομέα έχουν να κάνουν: Από τη μια μ' έναν μικρότερο σε μέγεθος δημόσιο τομέα και φθηνότερο, με ανοιχτή εκχώρηση πολλών λειτουργιών του στο ιδιωτικό κεφάλαιο και με την εξάλειψη και των τελευταίων υπολειμμάτων του υποτυπώδους κράτους πρόνοιας που υπήρξε στην Ελλάδα. Η αποδόμηση του κράτους πρόνοιας συμβαδίζει με την εμπορευματοποίηση των κοινωνικών αγαθών, την κονιορτοποίηση βασικών δικαιωμάτων και κατακτήσεων και τη δραματική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των εργαζομένων. Από την άλλη με τη διαμόρφωση ενός πειθαρχημένου εργατικού δυναμικού, ιδεολογικά και πολιτικά υποταγμένου στις απαιτήσεις της κρατικής εξουσίας το οποίο, αν καταφέρει να ξεφύγει από τη μέγγενη της εργασιακής εφεδρείας και των απολύσεων θα βρίσκεται κάτω από ένα μόνιμο καθεστώς φτώχειας, εργασιακής περιπλάνησης και εργασιακού αυταρχισμού.
Ας αποτινάξουμε τη σκουριά των ψευδαισθήσεων. Σε καθεστώς μνημονίων, η αξιολόγηση μόνο ως διαδικασία νομιμοποίησης απολύσεων και στασιμότητας των εκπαιδευτικών μπορεί να λειτουργήσει. Σε αυτό το επιτελικό κράτος των περικοπών,των συγχωνεύσεων και της ιδιωτικοποίησης, η αξιολόγηση είναι ο κεντρικός μηχανισμός για την υπονόμευση της μονιμότητας, την τρομοκράτηση των εργαζομένων και την προοπτική των μαζικών απολύσεων. Πάνω από 150.000 δημόσιοι υπάλληλοι θα απολυθούν μέχρι το 2015. Στο χέρι, όμως, των εργαζομένων είναι να μην επιτρέψουν να υλοποιηθούν τέτοιοι σχεδιασμοί. Άλλωστε 30 και πλέον χρόνια οι αντιστάσεις των εκπαιδευτικών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο να μην υλοποιηθούν τα σχέδια και τα θεσμικά μέτρα των εκάστοτε κυβερνήσεων για την αξιολόγηση.
28-5-2012
