Χρηματίτες, στεφανίτες, … Κερτεζίτες 
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Η ποσότητα των «πολιτιστικών» και «αθλητικών» εκδηλώσεων στην ελλαδική επαρχία τα καλοκαίρια των σύγχρονων διασπασμένων κοινωνικών σχέσεων, ακόμη και μέσα στα ίδια κοινωνικά στρώματα, κυμαίνεται σε ζηλευτά επίπεδα. Είναι αντιστρόφως ανάλογος του κοινοτικού πνεύματος, όσου υφίσταται κάθε φορά.
Δήμοι, κοινότητες, επαρχιακοί και τοπικοί σύλλογοι, κλπ, διαγωνίζονται ή μάλλον διαγκωνίζονται για την υπερκέραση σε αριθμό εκδηλώσεων. Κάποιοι ίσως ακούσαμε και προσέξαμε το σχετικό τηλεοπτικό (μάλλον όχι δωρεάν) «σποτάκι», να διαφημίζει τις εκδηλώσεις και αθλητικούς αγώνες, τα σύγχρονα «Λύκαια», παγανιστικής απόκλισης βεβαίως, κοντά στο Λύκαιο όρος της Αρκαδίας, με το πομπώδες βεβαίως, «στεφανίτες και όχι χρηματίτες» οι δικοί μας αγώνες.[i]
Η επαρχία Καλαβρύτων φυσικά και δεν αποτελεί εξαίρεση. Η ποσότητα των εκδηλώσεων είναι σχεδόν αμέτρητη, τόσο στο επίπεδο των δωρεάν φολκλορικών, όσο και των εμπορευματοποιημένων (δείτε σχετικά τη «στρούγκα» του προαυλίου του Λυκείου Καλαβρύτων) η χρηματιζομένων (δείτε σχετικά τα τουρνουά τάβλι της Κέρτεζης).
Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα, μάλλον εν ολίγοις και δίκην εισαγωγής, στις Κερτεζίτικες εκδηλώσεις. Βασικό χαρακτηριστικό και εδώ δεν είναι η έκφραση ζωής του παρόντος των ιθαγενών και μόνιμων κατοίκων. Αντίθετα, υπήρξε ραγδαία η «είσοδος» των εκδηλώσεων από μετανάστες Κερτεζίτες, με επικεφαλής συχνά τους συνταξιούχους, μέσω τοπικών συλλόγων και ειδικά του συλλόγου των «εν Αθήναις Κερτεζιτών». Και εδώ απλά υφίσταται το υποβαθμισμένο από τον Καποδίστρια Α΄ τοπικό συμβούλιο (ήδη πια τριμελές) με τάσεις μηδενισμού του ρόλου του.
α) Το φολκλορικό: Παρά την σημαντική προσπάθεια των παιδιών και των μεγαλύτερων χορευτών του χορευτικού, οι εκδηλώσεις περιστρέφονται γύρω από τον πλάτανο της κεντρικής πλατείας σε μορφή επίδειξης ή ψευτο-πρωταθλητισμού, συχνά διαταράσσοντας τις ψυχαγωγικές ισορροπίες ανάμεσα και στους ίδιους τους θαμώνες του ομώνυμου cafe-bar. Εξαιρέσεις υπάρχουν βεβαίως και σημειώνω ιδιαίτερα την περσινή μουσική εκδήλωση με τίτλο «Τα τραγούδια της Παναγιάς» υπό την αιγίδα του Δήμου, με επικεφαλής τον γόνο του χωριού μας Παναγ. Ανδριόπουλο με το μουσικό σύνολο Πολύτροπον[ii].
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια κυριαρχεί τις μέρες των παρακλήσεων στην Παναγιά το… τουρνουά τάβλι, το οποίο δυστυχώς παίρνει από τους ιθύνοντες το χαρακτηριστικό του χρηματισμού των νικητών. Παρά τη φευγαλέα δόξα με τα πυροτεχνήματα, το βάθρο και τα μετάλλια, ως βασικό κίνητρό του καταγράφτηκε το χρήμα. Αυτό από τη μια μεριά φανατίζει αρκετούς, δημιουργεί αντιπαλότητες με παίκτες από γειτονικά μέρη και από την άλλη αποκλείει κερτεζίτες που αντιτίθεται σ’ αυτή του τη διάσταση. Και να μη ξεχνάμε πως η τύχη των ζαριών σε ισοδύναμους αντιπάλους φτάνει στο 87%.
Ευτυχώς όμως τα περσινά παρατράγουδα με τον ποδηλατικό αγώνα, αλλά και η έμμεση μη αποδοχή από μερικούς νικητές των χρηματικών ποσών, δημιουργεί το υπόβαθρο για αναθεώρηση του χρηματικού κινήτρου για πλήρη εξοβελισμό στους «χρηματίτες» και την συμμετοχή μόνο των «στεφανιτών».
β) Το Μουσειακό: Η ανακατασκευή και δυνατότητα λειτουργίας του «καλογερικού» νερόμυλου, μετά την παραχώρηση στο σύλλογο, και η λειτουργία της νεροτριβής δεν κρατά για πολύ μόνη. Στο χώρο πρόκειται να λειτουργήσει αξιόλογο μουσείο αγροτικών, κτηνοτροφικών και οικογενειακών εργαλείων της περασμένης πια μη μηχανιστικής περιόδου. Θεωρώ ότι υπό κατάλληλες συνθήκες μπορεί να αποτελέσει ένα κέντρο προβληματισμού και εκκίνησης για μια νέα θεώρηση του πολιτισμού στο χωριό μας, πέρα από τις τουριστικές του διαστάσεις. Να σημειωθεί ότι ήδη η συμμετοχή των ιθαγενών είναι αξιοζήλευτη, γι’ αυτό και πρόκειται για τη σημαντικότερη σύλληψη και εφαρμογή.
Παράλληλα στα ίδια μουσειακά (όσο και φολκλορικά) επίπεδα κινήθηκε και η προσπάθεια «παραδοσιακού» αλωνίσματος, συνδυασμένη με τον αναγκαίο κύκλο καλλιέργειας και θερισμού. Απόδειξη βεβαίως αποτελεί το γεγονός ότι δεν μπορεί να επαναληφθεί.
γ) Το τουριστικό: Η προσέλκυση ευρύτερων Καλαβρυτινών προς την Κέρτεζη πετυχαίνεται με επίκεντρο όχι πια το κλασικό, μα και παραφθαρμένο, «πανηγύρι» του δεκαπενταύγουστου, αλλά με τη «γιορτή του τσοπάνη» και τη «γιορτή της φασολάδας». Πρόκειται για τα νεοφανή «πολιτισμικά» φρούτα, που εξαπλώνονται ραγδαία σε πολλά επαρχιακά μέρη. Η δεύτερη «γιορτή» ίσως προσφέρει κάποια οφέλη στους ιθαγενείς κερτεζίτες φασολο-παραγωγούς, η πρώτη όμως μάλλον κανένα στους τσοπάνηδες, πλην της ηθικής (;) ικανοποίησής τους.
δ) Το κοινωνικό-πολιτισμικό: Η μηχανική αναπαραγωγή των προτύπων του εμπορευματοποιημένου θεάματος, όπου κυριαρχούν οι χρηματίτες και όχι οι στεφανίτες -πόσο μάλλον οι … πνευματίτες-, χωρίς μπόλιασμα από θετικά στοιχεία της κερτεζίτικης παράδοσης (όπως π.χ. η ξέλαση, για την οποία έχει γράψει ολόκληρη μελέτη ο αείμνηστος κερτεζίτης αρεοπαγίτης Αλέξ. Δ. Τζένος) έχει αποπροσανατολιστικό χαρακτήρα και συχνά βαθιά αρνητικό απέναντι στη νέα γενιά, που διαπαιδαγωγείται έτσι και στα τελευταία υποτίθεται κοινοτιστικά κάστρα: τα χωριά.
Δυστυχώς ως Κερτεζίτες έχουμε ξεχάσει την «ξέλαση», δηλαδή την κοινωνική αλληλεγγύη σε γιορτινές μέρες, και ίσως δεν γνωρίζουμε ούτε την ίδια τη λέξη πια. Αντίθετα φέρουμε όλοι μεγάλη ευθύνη, αφού επιτρέψαμε την τελευταία εικοσαετία να χρηματίζονται και οι ερασιτέχνες αθλητές στο αγώνισμα της ευλογημένης κουλούρας στη γιορτή του Αη-Γιώργη.
Ένα στοιχείο που σχετίζεται με το ορθόδοξο παρελθόν του χωριού και με τη σύγχρονη θρησκευτική παραφθορά, πέραν της δημόσιας κατάλυσης της νηστείας της παραμονής της Παναγιάς στα κλαρίνα της παραμονής, είναι και ο τρόπος χειρισμού δυο ξωκλησιών: του Αη-Τρύφωνα και της Παναγιάς. Τα ξωκλήσια φωτίζονται (όμορφα βεβαίως) τη νύκτα με προβολείς, όμως δεν λειτουργούνται στη γιορτή τους, όπου οι προφάσεις των δικ
αιολογιών υπερτερούν. Ευτυχώς ακόμα λειτουργούν κάποια άλλα. Θα ήθελα όμως με λύπη μου να σημειώσω την έλλειψη συντονισμένων ενεργειών για τη διάσωση και λειτουργικότητα του παμπάλαιου Ι. Ν. Της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο,[iii] που επλήγη βάναυσα και από τον τελευταίο σεισμό. Θα είμαστε αναπολόγητοι εάν επιτρέψουμε την ερημοποίησή του.
Έτσι αυτές οι κριτικές παρατηρήσεις βεβαίως είναι κατ’ ολίγον ετεροχρονισμένες και δεν έχουν στόχο να πλήξουν πρόσωπα, αλλά κυρίως να επαναπροσδιορίσουν τη συλλογική μας πορεία με μια βαθιά αναθεώρηση των υπαρκτών στόχων και πρακτικών μας.
Εν γένει και η Κέρτεζη βρίσκεται σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Εάν η πλειοψηφία των ιθαγενών Κερτεζιτών, με την συνεπικουρία όσων από μας των μεταναστών το επιθυμούμε, δεν καταφέρει να ελέγξει τις εξελίξεις, τότε η Κέρτεζη θα ευρεθεί μπροστά σε μη αναστρέψιμες εξελίξεις.
Η κυριαρχία της εμπορευματοποιημένης ανάπτυξης βρίσκεται στα πρόθυρα της ζωής της και οι αρνητικές συνέπειες της πόλης των Καλαβρύτων προ των πυλών. Εάν ο φολκλορικός «ιμπεριαλισμός» επικρατήσει και τα οικονομικά κεφάλαια των επικεφαλής κυριαρχήσουν, η Κέρτεζη θα βρεθεί μακριά και από τα τελευταία θετικά στοιχεία που διαθέτει: Αξιόλογη πρωτογενή παραγωγή, τεχνίτες, ανθρώπινη ανοικοδόμηση, κυριαρχία της γειτονιάς και σχετικής αλληλεγγύης, ανθρώπινα καφενεία και αγορά, φυσικό περιβάλλον χωρίς περιβαλλοντικούς κινδύνους και πυρκαγιές.
Ιδού η Ρόδος για τους ιθαγενείς, τη νεολαία και τους ανθρώπους που βλέπουν πέρα από τη μύτη τους….
Οβρυά, 28-08-2009
* Ο Παναγ. Α. Μπούρδαλας είναι εκπαιδευτικός, κατάγεται και μεγάλωσε στην Κέρτεζη.
Σημείωση: Το άρθρο αποτελεί προδημοσίευση από το τεύχος 23 του Σεπτέμβρη 2009 του Καλαβρυτινού περιοδικού «Επικοινωνείν»: http://epikoinonein.gr/
[ii] Πέμπτη, 7 Αύγουστος 2008, «…Χθες βράδυ στην Κέρτεζη Καλαβρύτων, το χωριό του πατέρα μου, με το Πολύτροπον για «Τα τραγούδια της Παναγίας» στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Καλάβρυτα, Καλοκαίρι Πολιτισμού...», http://panagiotisandriopoulos.blogspot.com/2008/08/blog-post_5534.html
[iii] Θεωρείται ότι κτίστηκε στις αρχές της δεύτερης χιλιετηρίδας, ενώ η αγιογραφίες του είναι αξιοζήλευτες. Ο ρυθμός του, μονόκλιτος σταυροειδής μετά τρούλου, είναι από τους πιο σπάνιους στην καθ’ ημάς Ανατολή. Ο πρόναος αποτελεί προσθήκη πολύ νεότερη.
