Χρυσή αυγή, pericolosamente vivere, μια προσπάθεια ερμηνείας

 

Του Άκη Κατσούλα*

 

Ο σκοπός  της περιορισμένης αυτής μελέτης, ένεκα της πυκνότητας του ιστορικού χρόνου, έχει αφετηρία, την έκπληξή ορισμένων, την ανεπάρκεια αντιμετώπισης και την αδυναμία εξήγησης (από όσα έχουμε διαβάσει και ακούσει) της θεαματικής αύξησης της πολιτικής επιρροής της Χ. Α., το τελευταίο διάστημα και ειδικά στις τελευταίες εκλογές.

Σκοπός όχι μόνο η ερμηνεία αλλά και πολιτική (προπάντων), επιστημονική αντιμετώπιση του επικίνδυνου αυτού μορφώματος.

1. Γιατί μόρφωμα και όχι απευθείας ένταξη σε φασιστική ομάδα; Γιατί πρώτα πρέπει να αναλύσουμε τα χαρακτηριστικά της και μετά να την εντάξουμε στην κατηγορία της φασιστικής ομάδας. Ας εξηγήσουμε τι είναι Φασισμός…

Βασικά, πρόκειται για πολιτικό κίνημα, που εμφανίστηκε μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, με μεγάλη διάδοση μέχρι το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Κύρια πολιτική, θεωρητική βάση του φασισμού είναι ότι το έθνος λαμβάνεται ως «ενιαία ενότητα», που αποτελεί ιστορική οντότητα σε εξέλιξη και που την μορφή της καθορίζουν αίτια που ανάγονται στην προϊστορική διαμόρφωση της, τους αιώνιους φυσικούς νόμους και την θεία πρόνοια. Ο φασισμός ερμηνεύει την ακμή και παρακμή των κοινωνιών – προκειμένου να αυτοεκπληρωθεί η απόλυτη αλήθεια του – όχι σαν προϊόν της κοινωνικής εξέλιξης, της αλλαγής του τρόπων παραγωγής, των κοινωνικοπολιτικών συγκρούσεων, τα οποία θεωρεί δευτερεύοντες παράγοντες, αλλά σαν αποτέλεσμα της φθοράς της φυσικής τους ζωτικότητας και του εκφυλισμού τους.

Στην βάση αυτή η ερμηνεία του σύγχρονου κόσμου γίνεται στο απίθανο σχήμα, ότι λόγω της έλλειψης «φωτισμένων ηγετών και υγιών λαών» έχει διαταραχθεί η σχέση  μεταξύ φυσικής και κοινωνικής τάξης στα διάφορα έθνη. Έτσι για τους θεωρητικούς του φασισμού η παραπέρα εξέλιξη των εθνών, εξαρτάται  από την αναγέννηση της φυσικής και κοινωνικής ζωτικότητας, ενός έθνους, κάτω από την καθοδήγηση  των «φωτισμένων ηγετών» (Μουσολίνι, Χίτλερ, κ. α.) και της επικράτησης στο κόσμο «υγιών εθνών και λαών», γύρω από τους φωτισμένους ηγέτες-αρχηγούς οι οποίοι θα δημιουργήσουν την νέα τάξη πραγμάτων. Σε αυτή την νέα τάξη (όρος που χρησιμοποιούν φασιστικοί- εθνικιστικοί εκδοτικοί οίκοι και περιοδικά με παραλλαγές π.χ. νέα θέση) τα έχοντα ζωτικότητα και φυσική υπεροχή έθνη, θα βρεθούν υπεράνω όλων των άλλων εθνών, απαλλαγμένα από τον φυσικό εκφυλισμό, τις κοινωνικές ταξικές αντιθέσεις, με την υποταγή όλων σε ένα υγιές Κράτος, υπεράνω κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων. Κύριο χαρακτηριστικό και οργάνωση του Φασιστικού Κράτους – Έθνους, αποτελεί υπέρτατη θέση του «φωτισμένου ηγέτη» του οποίου η θέληση αποτελεί νόμο, η κλιμακούμενη ιεραρχία, και η στρατιωτική ρώμη.

Αυτό το Κράτος, σύμφωνα με τις θεωρητικές αρχές του Μουσολίνι θα ενσαρκώσει το pericolosamente vivere (ζειν επικινδύνως), το «οι πόλεμοι ανανεώνουν το Έθνος», τα περί «ζωτικού χώρου», «ανώτερων και κατώτερων λαών», «νέας τάξεως πραγμάτων», «φυσικής και φυλετικής υπέροχης», κ.λ.π..

Να λοιπόν, η απάντηση σε αυτούς που αναρωτιούνται, γιατί δεν καταπολεμούν τα ανεπτυγμένα καπιταλιστικά κράτη, τις διάφορες εκδοχές του φασισμού. Με όσα υποστηρίξαμε παραπάνω, η θεωρητική βάση του φασισμού αποτελεί το καλύτερο υπόβαθρο συναίνεσης των μαζών στις επεκτατικές διαθέσεις του κεφαλαίου, των καπιταλιστών. Αποτελεί την καλύτερη εφεδρεία εξουδετέρωσης των μαζών και ενσωμάτωσης των λαϊκών στρωμάτων στις επιδιώξεις τους, ιδιαίτερα σε περιόδους όξυνσης των ταξικών αντιθέσεων και οικονομικής κρίσης.

2. Μετά από όλα αυτά, πράγματι μπορούμε να εντάξουμε την χρυσή αυγή (με τις ιδιαιτερότητες  της) στον χώρο των φασιστικών, εθνικιστικών ομάδων που δραστηριοποιούνται σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Υπάρχουν αρκετές μελέτες, κοινωνιολόγων, για το πώς αναπτύσσονται αυτές οι ομάδες (Αντόρνο-κλίμακα F φασισμού, Γκουρβιτς φασιστικές κοινωνίες, Παρέτο ορισμένοι τον θεωρούν θεωρητικό του φασισμού, κ. α.). Να αναφερθούμε επίσης στο γεγονός, ότι μπορεί ο φασισμός να είναι σύγχρονο πολιτικό ρεύμα, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε, ότι αντλεί στοιχεία από ολοκληρωτικές κοινωνίες του παρελθόντος. Π.χ. Αναλογικά (και με μια δόση υπερβολής) με το Άουσβιτς, ο καιάδας της Αρχαίας Σπάρτης δεν διέφερε στην λογική της καθαρότητας της φυλής. Πως λοιπόν αναπτύσσονται, διαδίδονται οι φασιστικές θεωρίες και δημιουργούνται ανάλογες ομάδες.

Η ανάπτυξη και διάδοσή τους, είναι  αποτέλεσμα του αντικειμενικού και υποκειμενικού παράγοντα της ιστορίας. Οι αντικειμενικές συνθήκες (π.χ. οικονομική κρίση, καταστροφές, συνθήκες πολέμου) μπορούν να επιταχύνουν την ανάπτυξη τους και ειδικά όταν υπάρχει κενό στον αντίποδα αυτού (πολιτικό υποκείμενο με προοδευτικό χαρακτήρα), γίνονται αυτές οι ομάδες,  το υποκείμενο που προσφέρει «σωτηρία», «λύση», «λύτρωση»,  εκμεταλλευόμενες το ένστικτο της λαϊκής μάζας, προλαβαίνοντας την συνειδητοποιημένη αντίδραση, ίσως αυτός να είναι και ο λόγος, που οι πρώτοι υποστηρικτές τους, είναι νεανικά στρώματα που δεν βλέπουν μέλλον, και καταστραμμένα εργατικά και μικρο-μεσαία στρώματα που ζητούν βοήθεια και ψάχνουν ελπίδα.

Κάτι ανάλογο συνέβη και την Ελλάδα. Η ελληνική αστική τάξη δεν ήταν σε θέση να  διαχειριστεί την κρίση από μόνη της (όπως συνήθως στο πρόσφατο παρελθόν) και βεβαίως, δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί χωρίς ανθρωποφαγία, βαρβαρότητα, εκτεταμένη βία και κατάργηση βασικών αρχών της αστικής δημοκρατίας. Σύντομα πήρε (η κρίση) το χαρακτήρα της ανθρωπιστικής καταστροφής. Τεράστια ανεργία, βαθιά φτώχεια, απειλή φυλάκισης, διακοπή παροχής ρεύματος ή δήμευση περιουσίας στους πολίτες που αντικειμενικά δεν ήταν σε θέση να πληρώσουν τα δυσβάστακτα και συνεχόμενα χαράτσια. Αύξηση των αυτοκτονιών, των ψυχικών ασθενειών, της απόγνωσης. Πλήρης κατάρρευση των κοινωνικών υπηρεσιών. Για πρώτη φορά τα τελευταία 40 χρόνια το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων έδειξε τάση μείωσης. Όλα αυτά τα στοιχεία αναδεικνύουν με τον πιο γλαφυρό τρόπο, πως η παρούσα κρίση δεν είναι «άλλη μια καπιταλιστική κρίση» αλλά αποτελεί την πιο βαθιά και βίαιη κρίση του τελευταίου μισού αιώνα. Μεγάλο μέρος του λαού βρέθηκε κυριολεκτικά να μάχεται για την επιβίωσή του.

Αυτό δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν γρήγορα οι πολιτικά προοδευτικές δημοκρατικές αριστερές δυνάμεις και δημιουργήθηκε κενό. Οι εργατικές οικογένειες έγιναν έρμαια της αστικής φιλανθρωπίας και παρέδωσαν την αξιοπρέπεια τους στην υπολειτουργούσα πια βιομηχανία φιλανθρωπικής φροντίδας, ανοίγοντας το χώρο για δράσεις της εκκλησίας, του Καρατζαφέρη και της Χρυσής Αυγής.

Έτσι σε αυτές τις συνθήκες η Χ. Α. έχοντας την θεωρητική επεξεργασία (ο Κ. Πλεύρης) τον «φωτισμένο» αρχηγό (Μιχαλολιάκος), ξεκίνησε από περιθωριακή ομάδα, να αναπτύσσεται σε πολιτική κίνηση, με ομάδες κρούσης σε λαϊκές γειτονιές, να αποκτά πολιτική επιρροή, νομιμοποίηση και να εισέρχεται στην βουλή. Ενώ οι ίδιοι χρησιμοποιούσαν κάθε δυνατό εργαλείο ανάπτυξης, οι αντίπαλοι (αριστερές οργανώσεις και αναρχικές ομάδες) τους αντιμετώπισαν, στην βάση της σύγκρουσης και μόνο (περισσότερο ποδοσφαιρικά), χωρίς μελέτη και ανάπτυξη μη βίαιων δράσεων, στην βάση της κοινωνικής – γνήσιας λαϊκής αντίδρασης (που νομιμοποιείται να ασκήσει βία), ενώ άργησαν να κατανοήσουν ότι μόνο με την σύνδεση, την ανάπτυξη αλληλεγγύης, με τα λαϊκά στρώματα, την καθημερινή επαφή, μαζί τους, θα μπορούσαν  να τους αντιμετωπίσουν.

Εδώ να προσθέσουμε ότι τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιούν οι φασιστικές ομάδες είναι το ψέμα (π.χ. ποτέ δεν θα πουν ότι είναι ικανοί να κάψουν το σπίτι του μετανάστη, μαύρου, «αράπη»,  που μένει δίπλα τους), η ιστορική αφαίρεση και ανακρίβεια (π.χ. θα μιλήσουν για τι καλές που ήταν οι οικονομικές συνθήκες στην χούντα – πραγματικό γεγονός – αλλά θα κρύψουν τα βασανιστήρια και τους διωγμούς της ίδιας περιόδου), η συκοφαντία και τέλος η άσκηση βίας και τρομοκρατίας, με την δημιουργία ομάδων κρούσης, παρακρατικών και παραστρατιωτικών ομάδων. (Μια τέτοια ομάδα δολοφόνησε τον Γρηγόρη Λαμπράκη).

Τα δύο πρώτα εργαλεία, το ψέμα και ιστορική αφαίρεση – ανακρίβεια, είναι αυτά που υποτιμούνται συνήθως, στην πολιτική αντιμετώπιση τους. Ορισμένοι αριστεροί και αριστερές οργανώσεις μάλιστα θεωρούν ότι είναι υποτιμητικό για αυτούς, να ασχοληθούν με τις «σαχλές» θεωρίες τους. Δεν κατανοούν ότι τους δίνεται έτσι, η δυνατότητα να πλασάρουν, τα βιβλία τους, τις ιδεολογικές τους αρχές και θεωρίες χωρίς αντίπαλο.

Προφανώς και δεν βλάκας ή σαχλός ο πολυγραφότατος Κ. Πλεύρης, το θεωρητικό δόρυ της Χ. Α. Σε ένα από τα βιβλία του με τίτλο «Κοινωνιολογία» έκδοση ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ 1993, μπορεί ο καθένας να καταλάβει (αν το μελετήσει βέβαια) πόσο εύπεπτες, αληθοφανείς και συνάμα επικίνδυνες ως προς την επιρροή τους, είναι οι θεωρίες του. Γράφει σε καθαρεύουσα σελ.84…  «ο περί υπάρξεως αγών, η επιβίωσις του ικανοτέρου, η πάλη των μειοψηφιών, η φυσική επιλογή, η διαιώνισις του είδους, κ.τ.λ. είναι δεδομένα που διέπουν την κοινωνία από την πρώτην στιγμήν της παρουσίας του ανθρώπου στον πλανήτη μέχρι τώρα. Θα την διέπουν και στο μέλλον, διότι χωρίς αυτά απλούστατα δεν υπάρχει άνθρωπος». Τι σας θυμίζουν!!!

3. Και πάμε τώρα στο ερώτημα, αυτό το 7% της Χ. Α. ήταν κεραυνός εν αιθρία; Θα δώσουμε μια απάντηση και με την βοήθεια, ενός κειμένου του σ. Β. Ι.. Η άνοδος της χρυσής αυγής ξεκάθαρα αποτελεί σημαντικό σημείο στην εκλογική αποτύπωση των προηγούμενων ημερών. Τι σχέση έχει ο πιτσιρικάς ή ο φτωχός, άνεργος που ψήφισε Χ. Α; Η ανάδειξη της χρυσής αυγής σε κοινοβουλευτικό κόμμα αντικατοπτρίζει τον μαζικό και απότομο εκφασισμό του ελληνικού λαού;

Εκτός από μερικές φασιστικές συμμορίες, που δρουν με τις ευλογίες του συστήματος σε συγκεκριμένες γειτονιές κυρίως της Αθήνας, το 7% των ελλήνων ψηφοφόρων δεν περπατάει το βάδισμα της χήνας, δεν χαιρετάει ναζιστικά και δεν χρησιμοποιεί «εγέρθητο!!!» στις κοινωνικές επαφές του. Αυτό που καταρχήν συνέβη ήταν η αξιοποίηση από τη χρυσή αυγή μέρους της ψήφου αποδοκιμασίας. Επί το πλείστον η αξιοποίηση αυτή, αφορά κυρίως τη μετατόπιση ψήφων από το (ούτως ή άλλως ακροδεξιό και νυν εξωκοινοβουλευτικό) ΛΑΟΣ και μέρους της φιλοβασιλικής-φιλοχουντικής δεξιάς που στέγαζε όλα αυτά τα χρόνια ή καταρρέουσα πια Νέα Δημοκρατία. Εκτός όμως από αυτόν τον ιστορικά υπαρκτό πυρήνα της ελληνικής ακροδεξιάς, σίγουρα η χρυσή αυγή αξιοποίησε και τη δυσαρέσκεια και οργή μέρους των απογοητευμένων ψηφοφόρων του δικομματισμού. Το έδαφος για κάτι τέτοιο είχαν προετοιμάσει όλοι όσοι τώρα υποκριτικά διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους ‘τρομοκρατημένοι' από τη ‘γιγάντωση του νεοναζισμού'. Το έδαφος αυτό προετοιμάστηκε με τη βαθιά κοινωνική, οικονομική και πολιτική συντηρητικοποίηση που συστηματικά καλλιέργησε ο δικομματισμός και τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Εμπλουτίστηκε με την ακραία κρατική (και παρακρατική) βία με την οποία κατεστάλησαν τα κοινωνικά κινήματα όλο το προηγούμενο διάστημα. Τα κυρίαρχα κόμματα της ηγεμονικής αστικής τάξης εξόπλισαν και εξέθρεψαν τη λογική της ακραίας βίας κατά πάντων (από απλούς διαδηλωτές, μέχρι δημοσιογράφους και πολίτες στην Κερατέα και την Λευκάδα). Όσο η οικονομική κρίση βάθαινε τόσο η κρατική τρομοκρατία εξαφάνιζε και τα τελευταία ψήγματα στοιχειώδους αστικοδημοκρατικής νομιμότητας. Η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, η ποινικοποίηση των κινητοποιήσεων και η καλά τεκμηριωμένη  αγαστή συνεργασία των εγκληματιών της χρυσής αυγής με την αστυνομία όλο το προηγούμενο διάστημα, εξέθρεψε και νομιμοποίησε τη χρυσή αυγή ως δύναμη κρούσης του αστικού κράτους απέναντι στα κινήματα στην προσπάθεια να διατηρηθεί η εξουσία με κάθε τρόπο. Αλήθεια ποιος μπορεί να ξεχάσει τις εικόνες ροπαλοφόρων ακροδεξιών ομάδων, τυλιγμένων με τη γαλανόλευκη  που εφορμούν κατά διαδηλωτών συνοδεία των ΜΑΤ?

Εκτός από τον τρόπο που τα αστικό κράτος εξόπλισε (τεχνικά, οικονομικά και ιδεολογικά) και προσέφερε ασυλία στις άτυπες ομάδες αυτές κρούσης διαπλέκοντάς τες με τον επίσημο βραχίονα κρατικής καταστολής (αστυνομία), το προηγούμενο διάστημα γίναμε παρατηρητές και της ιδεολογικής νομιμοποίησης της χρυσής αυγής. Το πιο ουσιαστικό βήμα αυτής της νομιμοποίησης έγινε με την ανάδειξη του ΛΑΟΣ από το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ ως τον πλέον πολιτικά ώριμο, ορθολογικό και πατριωτικό συνομιλητή. Ο Καρατζαφέρης – που κάγχαζε πως τα μελλοντικά συνέδρια του κόμματός του θα λάβουν χώρα στην «απελευθερωμένη Κωνσταντινούπολη», που σε προηγούμενες εκλογές είχε καλωσορίσει και αξιοποιήσει τα πρωτοπαλίκαρα της χρυσής αυγής, που στις ιδρυτικές διακηρύξεις του κόμματος του γιόρταζε το μεγαλείο και την πολιτική διάνοια του Μεταξά και της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου – ξαφνικά αναβαπτίστηκε από το ΠΑΣΟΚ και ΝΔ σε ώριμο, ορθολογικό και πατριώτη συνομιλητή. Η θεσμική αυτή νομιμοποίηση του φασισμού από τα κυρίαρχα αστικά κόμματα απογειώθηκε από το διορισμό του πρώην ακροδεξιού Βορίδη και της ενσάρκωσης του αντιαισθητικού αρχαιο-ελληνο-ορθόδοξου lifestyle Άδωνη σε υπουργικές θέσεις!

Φυσιολογικά και αναμενόμενα, έπειτα από την απενοχοποίηση αυτή του φασισμού ήρθαν τα πογκρόμ κατά των μεταναστών, η δημιουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης, το χτίσιμο του φράχτη στα σύνορα, η κακοποίηση και διαπόμπευση οροθετικών ιερόδουλων. Ταυτόχρονα τα ΜΜΕ (η τελευταία εκπομπή του Σ. Θεοδωράκη ειδικά) νομιμοποίησαν σε εκατομμύρια Έλληνες τηλεθεατές την κυριλέ και συνάμα εξαφανισμένη για τακτικούς λόγους ηγεσία της Χ. Α.   Όλα αυτά τα επεισόδια έχουν άμεσες ιδεολογικές, αισθητικές και πολιτικές αναφορές στις πιο σκοτεινές πρακτικές του φασισμού και όλες  αυτές οι πρακτικές σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν από το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, υπό την ανοχή των εκπροσώπων της  πολιτικής ορθότητας. Των ίδιων εκπροσώπων της πολιτικής ορθότητας που σήμερα σοκάρονται ως μωρές παρθένες με την εκλογική νίκη της χρυσής αυγής. Φυσικά και η διαδικασία αξιοποίησης των πιο προωθημένων μορφών παρακρατικής βίας δε σταματάει εδώ. Είναι απολύτως βέβαιο πως η συνεχής όξυνση της οικονομικής κρίσης, η ριζοσπαστικοποίηση μεγάλου τμήματος της καταστραμμένης εργατικής τάξης και μικρό μεσαίων στρωμάτων που προλεταριοποιούνται, θα οδηγήσει σε περαιτέρω αξιοποίηση παρακρατικών και παραστρατιωτικών πρακτικών που είναι πάντα διαθέσιμα στη φαρέτρα του αστικού κράτους.

 

* Ο Άκης Κατσούλας είναι Καθηγητής οικονομικών, κοινωνιολογίας, πρώην Δ/ντής Κέντρου κοινωνιολογικών Μελετών και Ερευνών, Γεν. Γραμμ. Συλλόγου Ελλήνων Κοινωνιολόγων.

 

ΠΗΓΗ: Πέμπτη, 17 Μαΐου 2012, http://neotera-grek.blogspot.com/2012/05/pericolosamente-vivere.html