Το PSI, η νέα δανειακή σύμβαση και το μνημόνιο,
στο φόντο του νέου «δημοσιονομικού συμβολαίου» της ΕΕ – Μέρος Ι Tου Γιάννη Τόλιου*
στο φόντο του νέου «δημοσιονομικού συμβολαίου» της ΕΕ – Μέρος Ι Tου Γιάννη Τόλιου*
Οι αποφάσεις της Συνόδου της ΕΕ, την 9ην Δεκέμβρη 2011, με την υπογραφή του λεγόμενου «δημοσιονομικού συμβολαίου, υποτίθεται ότι έθεσαν τις βάσεις υπέρβασης της κρίσης στην ευρωζώνη και της «σωτηρίας» του ευρώ, Ήδη οι αποφάσεις θεωρούνται από τις «αγορές» ξεπερασμένες και ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους των μεγάλων οικονομιών, όπως της Ιταλίας και Ισπανίας, θέτοντας «εν αμφιβόλω» ακόμα και τη στήριξη των μικρότερων περιφερειακών χωρών.
Ειδικότερα όσον αφορά την Ελλάδα, οι αποφάσεις της τελευταίας συνόδου, επιτείνουν τα προβλήματα εφαρμογής των αποφάσεων της 27ης Οκτώβρη ’11), για «επίλυση» της κρίσης χρέους της Ελλάδας. Οι μεγάλες ασάφειες και ανοικτές εκκρεμότητες που άφησε η συγκεκριμένη συμφωνία, για τη συμμετοχή ιδιωτών στο «κούρεμα» των ομολόγων (το λεγόμενο PSI ή Private Sector Involvement), το γενικότερη αρνητικό κλίμα από την προϊούσα ύφεση την ευρωζώνη, σε συνδυασμό με τις ρυθμίσεις του «δημοσιονομικού συμβολαίου», ενισχύσουν τους φόβους νέων «επαχθών» και «απεχθών» δεσμεύσεων σε βάρος του ελληνικού λαού, με την υπογραφή νέας δανειακής σύμβασης και νέου Μνημόνιου, φέρνοντας πιο κοντά την επίσημη χρεοκοπία της χώρας.
1. ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΙ ΛΑΟΙ ΣΤΟ «ΘΑΛΑΜΟ ΑΕΡΙΩΝ» ΤΩΝ «ΜΕΡΚΟΖΙ»
Οι αποφάσεις της τελευταίας συνόδου (9ης Δεκέμβρη ’11), αποτελούν μια ακόμα προσπάθεια των κυρίαρχων ελίτ της ευρωζώνης να στηρίξει το σαθρό οικοδόμημα της Οικονομικής και Νομισματικής Ενοποίησης (ΟΝΕ) και του «ενιαίου νομίσματος» (ευρώ), που βρίσκεται σε διαδικασίες αποσύνθεσης. Πρόκειται για «μέτρα στήριξης» ενός ετοιμόρροπου οικοδομήματος που έχει ως πρώτη ύλη τα ίδια νεοφιλελεύθερα υλικά του «Συμφώνου Σταθερότητας», της ΕΚΤ, του «μηχανισμού στήριξης» (EFSF/ESM), του «Συμφώνου για το Ευρώ+», κά, τα οποία οδηγούν τους ευρωπαϊκούς λαούς σε ιδιόμορφο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό «κάτεργο». Ειδικότερα τα 17 κράτη-μέλη της ευρωζώνης, κάτω από τους ωμούς εκβιασμούς και πιέσεις του γερμανογαλλικού άξονα «Μερκοζί» (Μέργκελ-Σαρκοζί), «συμφώνησαν» στην υπογραφή νέου «δημοσιονομικού συμβολαίου» και το «συντονισμό» των οικονομικών πολιτικών, τα οποία πολύ συνοπτικά περιλαμβάνουν τα εξής: [1]
Α) Οι προϋπολογισμοί των κρατών-μελών θα πρέπει να είναι ισοσκελισμένοι. Το ετήσιο διαρθρωτικό έλλειμμα δεν πρέπει ξεπερνά το 0,5% του ονομαστικού ΑΕΠ. Η δέσμευση πρέπει να βρει ισχυρή νομική έκφραση (συνταγματική ή άλλου νομικού ισοδύναμου) και θα περιλαμβάνει αυτόματο μηχανισμό ενεργοποίησης σε περίπτωση απόκλισης, που θα ελέγχεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.! Τα κράτη μέλη που υπόκεινται στη διαδικασία του «υπερβολικού ελλείμματος», θα υποβάλλουν στην Επιτροπή και το Συμβούλιο προς έγκριση, πρόγραμμα «οικονομικής εταιρικής σχέσης» στο οποίο θα αναγράφονται λεπτομερώς τα μέτρα διόρθωσης του, η εφαρμογή των οποίων θα είναι υπό την αυστηρή εποπτεία της Επιτροπής και του Συμβουλίου. Προβλέπεται επίσης τη θέσπιση ειδικού μηχανισμού για την εκ των προτέρων υποβολή από τα κράτη-μέλη, εκθέσεων σε ότι αφορά τα εθνικά σχέδια έκδοσης νέων χρεογράφων (ομολόγων, κά).
Β) Οι κανόνες «υπερβολικού ελλείμματος» στις χώρες της ευρωζώνης θα αυστηροποιηθούν. Η Επιτροπή μόλις διαπιστώσει ότι υπάρχει υπέρβαση του ανωτάτου ορίου ελλείμματος (το επιτρεπόμενο όριο με βάση τη συνθήκη Μαάστριχτ είναι 3% του ΑΕΠ ενώ τώρα προτείνεται σε 0,5% του ΑΕΠ), θα επιβάλλει αυτομάτως κυρώσεις και πρόστιμο 0,2% του ΑΕΠ, εκτός κι αν ειδική πλειοψηφία του Συμβουλίου (85%) δεν τις υιοθετήσει. Οι χώρες με δημόσιο χρέος πάνω από 60% του ΑΕΠ, δεσμεύονται για μείωση του χρέους (άνω του συγκεκριμένου ορίου) κατά 1/20 το χρόνο (δηλ. κατά 5%).
Γ) Θα τεθούν σε εφαρμογή οι νέοι κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας τους οποίους πρότεινε η Επιτροπή στις 23 Νοέμβρη 2011 και αφορούν: i) την παρακολούθηση και αξιολόγηση των προσχεδίων προϋπολογισμών των χωρών-μελών και εφόσον χρειάζεται θα γνωμοδοτεί επ’ αυτών, ενώ σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης προς το Σύμφωνο Σταθερότητας, θα ζητά την αναθεώρηση τους, ii) την ενίσχυση της δημοσιονομικής εποπτείας των κρατών-μελών που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά τη δημοσιονομική τους σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ, και iii) εξεύρεση τρόπων περαιτέρω εμβάθυνσης της δημοσιονομικής ενοποίησης σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, με την επεξεργασία προτάσεων από τον πρόεδρο της Επιτροπής και τον πρόεδρο της Ευρωομάδας, που θα εξεταστούν στην εαρινή Σύνοδο του 2012.
Δ) Ενισχυμένη συνεργασία, με την καθιέρωση των εξάμηνων συνόδων των κρατών-μελών της ευρωζώνης, όπου θα συζητούνται και θα συντονίζονται οι σημαντικότερες αποφάσεις και μεταρρυθμίσεις στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής.
Ε) Ενίσχυση των εργαλείων σταθεροποίησης για αντιμετώπιση εντάσεων που προκύπτουν από τις αγορές. Άμεση προώθηση των σχεδίων «μόχλευσης» (εξασφάλισης πρόσθετων κεφαλαίων) του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και πραγματοποίηση από την ΕΚΤ συναλλαγών για λογαριασμό του στις αγορές. Επίσπευση της έναρξης ισχύος του «Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας» (EMS) ένα χρόνο ενωρίτερα (Ιούλιος 2012), ενώ το EFSF θα συνεχίσει να λειτουργεί ως τα μέσα του 2013). Επανεξέταση στην εαρινή σύνοδο (Μάρτιος 2012) της επάρκειας του συνολικού ορίου κεφαλαίων 500 δις €, ώστε να διατηρηθεί η αναλογία 15% μεταξύ καταβεβλημένου κεφαλαίου και οφειλομένου ποσού των τίτλων του EMS. Άμεση χορήγηση στο ΔΝΤ πρόσθετων πόρων 200 δις € από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, για δανειοδότηση των χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπερχρέωσης.
ΣΤ) Τροποποίηση της συνθήκης για τον EMS ώστε να καταστεί αποτελεσματικότερη. Η προβλεπόμενη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αναδιάρθρωση (κούρεμα) του χρέους, θα κινηθεί αυστηρά στα πλαίσια των καθιερωμένων αρχών και των πρακτικών του ΔΝΤ. Κατά συνέπεια οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου και της 26/27ης Οκτωβρίου 2011, για το ελληνικό χρέος, έχουν έκτακτο και μοναδικό χαρακτήρα. Στους όρους έκδοσης των νέων ομολόγων των χωρών της ευρωζώνης θα περιληφθούν τυποποιημένες και πανομοιότητες «ρήτρες συλλογικής δράσης» (collective action clause). Για τη διασφάλιση της ικανότητας του EMS λήψης έγκαιρων αποφάσεων θα περιληφθεί στους κανόνες ψηφοφορίας, διαδικασία εκτάκτου ανάγκης, για παροχή «χρηματοδοτικής συνδρομής» με ειδική πλειοψηφία του 85%, όταν υπάρχει αμοιβαία συμφωνία μεταξύ Επιτροπής και ΕΚΤ.
Ζ) Συμφωνήθηκε επίσης, όσα από τα παραπάνω μέτρα δεν μπορούν να εφαρμοστούν με βάση το «παράγωγο δίκαιο», να περάσουν στο «πρωτογενές δίκαιο» της Ένωσης με την υπογραφή νέας διεθνούς συμφωνίας μεταξύ των κ-μ της ευρωζώνης, το αργότερο ως το Μάρτιο 2012. Οι χώρες-μέλη της ΕΕ που δεν συμμετέχουν στην ευρωζώνη (Αγγλία, Βουλγαρία, Δανία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σουηδία και Τσεχία), μπορούν αν το επιθυμούν να συμμετάσχουν (με εξαίρεση την Αγγλία που ήδη δήλωσε άρνηση συμμετοχής) στη σχετική διαδικασία, εφ’ όσον συμβουλευτούν τα κοινοβούλια τους κατά περίπτωση.
Η) Όσον αφορά τα γενικότερα «Συμπεράσματα του Συμβουλίου» στον τομέα της οικονομικής πολιτικής, επαναλαμβάνονται οι διάφορες μεγαλόστομες διακηρύξεις για «ενίσχυση της ανάπτυξης», της «κοινωνικής συνοχής», «τόνωση της απασχόλησης» κά, που κινούνται πάντα στο έδαφος των νεοφιλελεύθερων επιλογών. Ωστόσο έχει ιδιαίτερη σημασία να σημειώσουμε την «ισχυρή δέσμευση» των κυβερνήσεων της ευρωζώνης για την εφαρμογή των στόχων του «Συμφώνου για το Ευρώ +» και ιδιαίτερα των εξειδικευμένων προτάσεων της Επιτροπής για την αγορά εργασίας, με στόχο τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης, μέσω της «βελτίωσης των κινήτρων εργασίας», «μεταρρύθμισης των συνταξιοδοτικών συστημάτων», «εξισορρόπησης της ασφάλειας και της ευελιξίας» (flexicurity), «προσαρμογής των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στις ανάγκες της αγοράς εργασίας», εφαρμογή «βιώσιμων επιπέδων μισθών» και «αναθεώρηση των ρητρών τιμαριθμοποίησης τους», ιδιαίτερα για χώρες με μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο πληρωμών και υψηλό δημόσιο χρέος, κά. Όλα αυτά σε πιο «κατανοητή» γλώσσα, σημαίνουν συνέχιση διαχρονικά της λιτότητας, αποδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων, «κινεζοποίηση» των μισθών και ξεθεμελίωση βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων.
Θ) Τέλος θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι αποφάσεις της 9ης Δεκέμβρη της ΕΕ, έχουν ως υπόστρωμα τις αποφάσεις για τη νέα «οικονομική διακυβέρνηση» που ψηφίστηκαν από τα κράτη-μέλη της ΕΕ τον Οκτώβριο 2011 και περιέχονται στο «ενισχυμένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης» που άρχισε να εφαρμόζεται από τις 13.12.11. Ειδικότερα στις περιπτώσεις υπέρβασης του ελλείμματος άνω του 3% στο ΑΕΠ (το όριο με την τελευταία απόφαση προτείνεται να γίνει 0,5%), επιβάλλονται πρόστιμα ύψους 0,2% του ΑΕΠ, αρχικά με μορφή άτοκης κατάθεσης και σε περίπτωση μη συμμόρφωσης μετατρέπεται σε χρηματικό πρόστιμο, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής και απόφασης του Συμβουλίου, εκτός αν ειδική πλειοψηφία 85% τη απορρίψει. Επίσης τίθεται όριο αύξησης των δημοσίων δαπανών, λιγότερο από το μεσοπρόθεσμο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, με στόχο μείωση του ελλείμματος.
I) Παράλληλα θεσπίστηκε πρώτη φορά «διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών», με βάση ορισμένους μακροοικονομικούς δείκτες (μέσος όρος ύψους ισοζυγίου πληρωμών στο ΑΕΠ της τελευταίας τριετίας με όριο +6% ως –4% του ΑΕΠ, μεταβολή μεριδίου εξαγωγών σε αξία την τελευταία πενταετία με όριο –6%, μεταβολή πραγματικής ισοτιμίας την τελευταία τριετία σε σχέση με 35 βιομηχανικές χώρες με όριο –11% ως +5%, μεταβολή μοναδιαίου κόστους εργασίας τελευταίας τριετίας με όριο +9%, μέσος όρος ανεργίας τελευταίας τριετίας με όριο 10%, χρέος ιδιωτικού τομέα με όριο 160% του ΑΕΠ, πιστωτική επέκταση ιδιωτικού τομέα με όριο 15% του ΑΕΠ, ετήσια μεταβολή τιμών ακινήτων με όριο 6%, κά). Σε περίπτωση διαπίστωσης «υπερβολικών ανισορροπιών», κατόπιν πρότασης της Επιτροπής και με απόφαση του Συμβουλίου, επιβάλλονται πρόστιμα ύψους 0,1% του ΑΕΠ, με μορφή άτοκης κατάθεσης, τα οποία σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, μετατρέπονται σε χρηματικά πρόστιμα, εκτός αν αποτραπούν με ειδική πλειοψηφία 85% του Συμβουλίου. Όλα τα παραπάνω αποπνέουν, ιδιαίτερα για τις αδύναμες οικονομίες, κανόνες «στρατοπέδου συγκέντρωσης» και μια νοοτροπία αντιμετώπισης οικονομικών προβλημάτων με «διατάγματα», αντί επιλογών οικονομικής πολιτικής. Είναι φανερό ότι παρά την αυστηρότητα και την αυταρχικότητα του νέου πλαισίου, δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη λύση κανενός κρίσιμου προβλήματος της ευρωζώνης, ούτε του χρέους, ούτε της ανάπτυξης, ούτε της απασχόλησης, ούτε της ασυδοσίας των αγορών, κλπ, ενώ αντίθετα στο πεδίο των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, το ρολόι της ιστορίας γυρίζει σε καταστάσεις 19ου αιώνα.
Ειδικότερα η νέα συμφωνία δεν επιλύει τη βαθιά εσωτερική αντίφαση της ευρωζώνης, ανάμεσα στο μόνιμο «κλείδωμα» της ισοτιμίας των νομισμάτων, χωρών με διαφορετικό επίπεδο ανταγωνιστικότητας, η οποία λειτουργεί ως μηχανισμός παραγωγής «πλεονασμάτων» για τις ισχυρές χώρες και «ελλειμμάτων» για τις αδύναμες. Επίσης δεν υπάρχει ενιαία οικονομική πολιτική (δημοσιονομική, νομισματική, εισοδηματική) και μια αντίστοιχη διαρθρωτική (αναπτυξιακή), με ανακατανομή πόρων και εισοδημάτων μεταξύ χωρών και κοινωνικών ομάδων, ώστε να προωθούν την οικονομικοκοινωνική σύγκλιση. Ούτε επίσης υπάρχει κεντρική τράπεζα σε ρόλο δανειστή «τελευταίας καταφυγής» και ισχυρού κέντρου ρύθμισης των χρηματοπιστωτικών σχέσεων. Το μόνο μέσο στήριξης της ανταγωνιστικότητας μιας χώρας παραμένει η εισοδηματική πολιτική και ειδικότερα το εργατικό κόστος, του οποίου η μείωση έχει αντικειμενικά όρια. Τέλος το έλλειμμα δημοκρατίας στη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και της ευρωζώνης, δεν μειώνεται αλλά διευρύνεται, με αποτέλεσμα να μην έχουν λόγο χώρες και λαοί σε θεμελιώδεις επιλογές που αφορούν το μέλλον τους.
Όσον αφορά στο κρίσιμο θέμα του χρέους, ο «μηχανισμός στήριξης» (EFSF/ESM) με τα λιγοστά κεφάλαια των 500 δις, δεν μπορεί να εξασφαλίσει δανειακές ανάγκες, οικονομιών τύπου Ιταλίας με το χρέος 2 τρις €. Επίσης η ενίσχυση του ΔΝΤ με έκτακτη εισφορά κεφαλαίων 200 δις € από τις χώρες της ευρωζώνης, δεν μπορεί να καλύψει τις δανειακές τους ανάγκες. Από την άλλη έχει αποκλειστεί η έκδοση ευρωομολόγων και η έκδοση νέου χρήματος από την ΕΚΤ, ενώ η προσφορά έκτακτης ρευστότητας στις ευρωπαϊκές τράπεζες, ύψους 489 δις € με χαμηλό επιτόκιο (1%), πέρα από την σκανδαλώδη στήριξη τους από την ΕΚΤ, αποτελεί από πρακτική άποψη μόνο μικρή «ανάσα» στις μεγάλες δανειακές ανάγκες των χωρών της ευρωζώνης,[2] αλλά με πολύ υψηλό τίμημα (επιτόκια 6-7%) σε βάρος των λαών. Πόσο άραγε μπορεί να αντέξει η Ιταλία με απαγορευτικά επιτόκια δανεισμού ύψους 7%; Κατά συνέπεια η βιωσιμότητα της ευρωζώνης και του ευρώ, παρά τις αλλεπάλληλες αποφάσεις και «θριαμβολογίες» μιας ημέρας, παραμένει έωλη. Αντί για δραστικό «κούρεμα» των χρεών, εθνικοποίηση τραπεζών, στήριξη ανάπτυξης, αναδιανομή εισοδήματος, κά, γίνονται βήματα όπισθεν. Ακόμα κι αυτό το λειψό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους χαρακτηρίζεται «εξαίρεση» που δεν πρέπει να επαναληφθεί σε άλλη χώρα. Για μια ακόμα φορά τα συμφέροντα του χρηματιστικού κεφαλαίου (τοκογλύφων τραπεζιτών και θεσμικών επενδυτών), τίθενται υπεράνω της κοινωνίας. Οι εμπειρίες των περιφερειακών χωρών από την ένταξη τους στο «μηχανισμό στήριξης» δείχνει ότι οι πολιτικές «Μνημονίου» τις έχουν βυθίσει σε παρατεταμένη ύφεση, υψηλή ανεργία, φτώχεια και παρακμή.
Οι ανεδαφικοί και «εν πολλοίς» ανιστόρητοι ισχυρισμοί επίτευξης «πρωτογενών πλεονασμάτων», «ισοσκελισμένων προϋπολογισμών», κά, ανάγουν κρίσιμα ζητήματα δημοσιονομικής διαχείρισης (πολιτικής φορολογικών εσόδων και δημοσίων δαπανών) σε τεχνικά θέματα λογιστικού ισοζυγίου εσόδων-εξόδων. Το ίδιο ισχύει για το μεγάλο θέμα της ανάπτυξης και της απασχόλησης, που η επίλυση τους επαφίεται και πάλι στο «μηχανισμό της αγοράς», ενώ η εισοδηματική πολιτική του χαμηλού εργατικού κόστους, παραμένει βασικός μοχλός στήριξης ανταγωνιστικότητας των αδύναμων οικονομιών. Στο λεξικό της «νέας οικονομικής διακυβέρνησης», οι έννοιες της ανακατανομής, της οικονομικής σύγκλισης, της περιφερειακής ανάπτυξης, της απασχόλησης, της διασφάλισης κοινωνικών δικαιωμάτων, της δικαιότερης κατανομής πλούτου, της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, κά, παραμένουν οιονεί άγνωστες.!
Συμπερασματικά, για μια ακόμα φορά διαπιστώνεται ότι το αντιλαϊκό και αντιδημοκρατικό οικοδόμημα της ΟΝΕ (ευρωζώνης-ευρώ), δεν επιδέχεται μεταρρυθμίσεις «επί τω βελτίω», αλλά χρειάζεται διάλυση ή ανατροπή του. Με όρους συστήματος, μια βιώσιμη επιλογή θα ήταν είτε ομοσπονδιακή συγκρότηση σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο (πράγμα πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο λόγω των εγγενών καπιταλιστικών αντιθέσεων), είτε «συντεταγμένη επιστροφή» στην περίοδο του Ecu (Ευρωπαϊκής Λογιστικής Μονάδας) πριν από το 2000 (έτος λειτουργίας του ευρώ), όπου τα νομίσματα των χωρών-μελών της ΕΕ παρά τα προβλήματα, καθόριζαν τις μεταξύ τους ισοτιμίες στα πλαίσια του «Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος» (ΕΝΣ), σε ένα εύρος διακύμανσης +/- 2,5% ως 7%. Ωστόσο η πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, για να είναι φερέγγυα και βιώσιμη και σε αντιστοιχία με τις απαιτήσεις του «ιστορικά αναγκαίου» (σοσιαλισμού), προϋποθέτει μια καινούργια «αρχιτεκτονική» που θα έχει ως θεμέλια τα συμφέροντα των λαών και των εργαζόμενων της Ευρώπης, σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
Α) Οι προϋπολογισμοί των κρατών-μελών θα πρέπει να είναι ισοσκελισμένοι. Το ετήσιο διαρθρωτικό έλλειμμα δεν πρέπει ξεπερνά το 0,5% του ονομαστικού ΑΕΠ. Η δέσμευση πρέπει να βρει ισχυρή νομική έκφραση (συνταγματική ή άλλου νομικού ισοδύναμου) και θα περιλαμβάνει αυτόματο μηχανισμό ενεργοποίησης σε περίπτωση απόκλισης, που θα ελέγχεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.! Τα κράτη μέλη που υπόκεινται στη διαδικασία του «υπερβολικού ελλείμματος», θα υποβάλλουν στην Επιτροπή και το Συμβούλιο προς έγκριση, πρόγραμμα «οικονομικής εταιρικής σχέσης» στο οποίο θα αναγράφονται λεπτομερώς τα μέτρα διόρθωσης του, η εφαρμογή των οποίων θα είναι υπό την αυστηρή εποπτεία της Επιτροπής και του Συμβουλίου. Προβλέπεται επίσης τη θέσπιση ειδικού μηχανισμού για την εκ των προτέρων υποβολή από τα κράτη-μέλη, εκθέσεων σε ότι αφορά τα εθνικά σχέδια έκδοσης νέων χρεογράφων (ομολόγων, κά).
Β) Οι κανόνες «υπερβολικού ελλείμματος» στις χώρες της ευρωζώνης θα αυστηροποιηθούν. Η Επιτροπή μόλις διαπιστώσει ότι υπάρχει υπέρβαση του ανωτάτου ορίου ελλείμματος (το επιτρεπόμενο όριο με βάση τη συνθήκη Μαάστριχτ είναι 3% του ΑΕΠ ενώ τώρα προτείνεται σε 0,5% του ΑΕΠ), θα επιβάλλει αυτομάτως κυρώσεις και πρόστιμο 0,2% του ΑΕΠ, εκτός κι αν ειδική πλειοψηφία του Συμβουλίου (85%) δεν τις υιοθετήσει. Οι χώρες με δημόσιο χρέος πάνω από 60% του ΑΕΠ, δεσμεύονται για μείωση του χρέους (άνω του συγκεκριμένου ορίου) κατά 1/20 το χρόνο (δηλ. κατά 5%).
Γ) Θα τεθούν σε εφαρμογή οι νέοι κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας τους οποίους πρότεινε η Επιτροπή στις 23 Νοέμβρη 2011 και αφορούν: i) την παρακολούθηση και αξιολόγηση των προσχεδίων προϋπολογισμών των χωρών-μελών και εφόσον χρειάζεται θα γνωμοδοτεί επ’ αυτών, ενώ σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης προς το Σύμφωνο Σταθερότητας, θα ζητά την αναθεώρηση τους, ii) την ενίσχυση της δημοσιονομικής εποπτείας των κρατών-μελών που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά τη δημοσιονομική τους σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ, και iii) εξεύρεση τρόπων περαιτέρω εμβάθυνσης της δημοσιονομικής ενοποίησης σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, με την επεξεργασία προτάσεων από τον πρόεδρο της Επιτροπής και τον πρόεδρο της Ευρωομάδας, που θα εξεταστούν στην εαρινή Σύνοδο του 2012.
Δ) Ενισχυμένη συνεργασία, με την καθιέρωση των εξάμηνων συνόδων των κρατών-μελών της ευρωζώνης, όπου θα συζητούνται και θα συντονίζονται οι σημαντικότερες αποφάσεις και μεταρρυθμίσεις στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής.
Ε) Ενίσχυση των εργαλείων σταθεροποίησης για αντιμετώπιση εντάσεων που προκύπτουν από τις αγορές. Άμεση προώθηση των σχεδίων «μόχλευσης» (εξασφάλισης πρόσθετων κεφαλαίων) του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και πραγματοποίηση από την ΕΚΤ συναλλαγών για λογαριασμό του στις αγορές. Επίσπευση της έναρξης ισχύος του «Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας» (EMS) ένα χρόνο ενωρίτερα (Ιούλιος 2012), ενώ το EFSF θα συνεχίσει να λειτουργεί ως τα μέσα του 2013). Επανεξέταση στην εαρινή σύνοδο (Μάρτιος 2012) της επάρκειας του συνολικού ορίου κεφαλαίων 500 δις €, ώστε να διατηρηθεί η αναλογία 15% μεταξύ καταβεβλημένου κεφαλαίου και οφειλομένου ποσού των τίτλων του EMS. Άμεση χορήγηση στο ΔΝΤ πρόσθετων πόρων 200 δις € από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, για δανειοδότηση των χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπερχρέωσης.
ΣΤ) Τροποποίηση της συνθήκης για τον EMS ώστε να καταστεί αποτελεσματικότερη. Η προβλεπόμενη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αναδιάρθρωση (κούρεμα) του χρέους, θα κινηθεί αυστηρά στα πλαίσια των καθιερωμένων αρχών και των πρακτικών του ΔΝΤ. Κατά συνέπεια οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου και της 26/27ης Οκτωβρίου 2011, για το ελληνικό χρέος, έχουν έκτακτο και μοναδικό χαρακτήρα. Στους όρους έκδοσης των νέων ομολόγων των χωρών της ευρωζώνης θα περιληφθούν τυποποιημένες και πανομοιότητες «ρήτρες συλλογικής δράσης» (collective action clause). Για τη διασφάλιση της ικανότητας του EMS λήψης έγκαιρων αποφάσεων θα περιληφθεί στους κανόνες ψηφοφορίας, διαδικασία εκτάκτου ανάγκης, για παροχή «χρηματοδοτικής συνδρομής» με ειδική πλειοψηφία του 85%, όταν υπάρχει αμοιβαία συμφωνία μεταξύ Επιτροπής και ΕΚΤ.
Ζ) Συμφωνήθηκε επίσης, όσα από τα παραπάνω μέτρα δεν μπορούν να εφαρμοστούν με βάση το «παράγωγο δίκαιο», να περάσουν στο «πρωτογενές δίκαιο» της Ένωσης με την υπογραφή νέας διεθνούς συμφωνίας μεταξύ των κ-μ της ευρωζώνης, το αργότερο ως το Μάρτιο 2012. Οι χώρες-μέλη της ΕΕ που δεν συμμετέχουν στην ευρωζώνη (Αγγλία, Βουλγαρία, Δανία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σουηδία και Τσεχία), μπορούν αν το επιθυμούν να συμμετάσχουν (με εξαίρεση την Αγγλία που ήδη δήλωσε άρνηση συμμετοχής) στη σχετική διαδικασία, εφ’ όσον συμβουλευτούν τα κοινοβούλια τους κατά περίπτωση.
Η) Όσον αφορά τα γενικότερα «Συμπεράσματα του Συμβουλίου» στον τομέα της οικονομικής πολιτικής, επαναλαμβάνονται οι διάφορες μεγαλόστομες διακηρύξεις για «ενίσχυση της ανάπτυξης», της «κοινωνικής συνοχής», «τόνωση της απασχόλησης» κά, που κινούνται πάντα στο έδαφος των νεοφιλελεύθερων επιλογών. Ωστόσο έχει ιδιαίτερη σημασία να σημειώσουμε την «ισχυρή δέσμευση» των κυβερνήσεων της ευρωζώνης για την εφαρμογή των στόχων του «Συμφώνου για το Ευρώ +» και ιδιαίτερα των εξειδικευμένων προτάσεων της Επιτροπής για την αγορά εργασίας, με στόχο τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης, μέσω της «βελτίωσης των κινήτρων εργασίας», «μεταρρύθμισης των συνταξιοδοτικών συστημάτων», «εξισορρόπησης της ασφάλειας και της ευελιξίας» (flexicurity), «προσαρμογής των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στις ανάγκες της αγοράς εργασίας», εφαρμογή «βιώσιμων επιπέδων μισθών» και «αναθεώρηση των ρητρών τιμαριθμοποίησης τους», ιδιαίτερα για χώρες με μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο πληρωμών και υψηλό δημόσιο χρέος, κά. Όλα αυτά σε πιο «κατανοητή» γλώσσα, σημαίνουν συνέχιση διαχρονικά της λιτότητας, αποδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων, «κινεζοποίηση» των μισθών και ξεθεμελίωση βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων.
Θ) Τέλος θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι αποφάσεις της 9ης Δεκέμβρη της ΕΕ, έχουν ως υπόστρωμα τις αποφάσεις για τη νέα «οικονομική διακυβέρνηση» που ψηφίστηκαν από τα κράτη-μέλη της ΕΕ τον Οκτώβριο 2011 και περιέχονται στο «ενισχυμένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης» που άρχισε να εφαρμόζεται από τις 13.12.11. Ειδικότερα στις περιπτώσεις υπέρβασης του ελλείμματος άνω του 3% στο ΑΕΠ (το όριο με την τελευταία απόφαση προτείνεται να γίνει 0,5%), επιβάλλονται πρόστιμα ύψους 0,2% του ΑΕΠ, αρχικά με μορφή άτοκης κατάθεσης και σε περίπτωση μη συμμόρφωσης μετατρέπεται σε χρηματικό πρόστιμο, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής και απόφασης του Συμβουλίου, εκτός αν ειδική πλειοψηφία 85% τη απορρίψει. Επίσης τίθεται όριο αύξησης των δημοσίων δαπανών, λιγότερο από το μεσοπρόθεσμο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, με στόχο μείωση του ελλείμματος.
I) Παράλληλα θεσπίστηκε πρώτη φορά «διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών», με βάση ορισμένους μακροοικονομικούς δείκτες (μέσος όρος ύψους ισοζυγίου πληρωμών στο ΑΕΠ της τελευταίας τριετίας με όριο +6% ως –4% του ΑΕΠ, μεταβολή μεριδίου εξαγωγών σε αξία την τελευταία πενταετία με όριο –6%, μεταβολή πραγματικής ισοτιμίας την τελευταία τριετία σε σχέση με 35 βιομηχανικές χώρες με όριο –11% ως +5%, μεταβολή μοναδιαίου κόστους εργασίας τελευταίας τριετίας με όριο +9%, μέσος όρος ανεργίας τελευταίας τριετίας με όριο 10%, χρέος ιδιωτικού τομέα με όριο 160% του ΑΕΠ, πιστωτική επέκταση ιδιωτικού τομέα με όριο 15% του ΑΕΠ, ετήσια μεταβολή τιμών ακινήτων με όριο 6%, κά). Σε περίπτωση διαπίστωσης «υπερβολικών ανισορροπιών», κατόπιν πρότασης της Επιτροπής και με απόφαση του Συμβουλίου, επιβάλλονται πρόστιμα ύψους 0,1% του ΑΕΠ, με μορφή άτοκης κατάθεσης, τα οποία σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, μετατρέπονται σε χρηματικά πρόστιμα, εκτός αν αποτραπούν με ειδική πλειοψηφία 85% του Συμβουλίου. Όλα τα παραπάνω αποπνέουν, ιδιαίτερα για τις αδύναμες οικονομίες, κανόνες «στρατοπέδου συγκέντρωσης» και μια νοοτροπία αντιμετώπισης οικονομικών προβλημάτων με «διατάγματα», αντί επιλογών οικονομικής πολιτικής. Είναι φανερό ότι παρά την αυστηρότητα και την αυταρχικότητα του νέου πλαισίου, δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη λύση κανενός κρίσιμου προβλήματος της ευρωζώνης, ούτε του χρέους, ούτε της ανάπτυξης, ούτε της απασχόλησης, ούτε της ασυδοσίας των αγορών, κλπ, ενώ αντίθετα στο πεδίο των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, το ρολόι της ιστορίας γυρίζει σε καταστάσεις 19ου αιώνα.
Ειδικότερα η νέα συμφωνία δεν επιλύει τη βαθιά εσωτερική αντίφαση της ευρωζώνης, ανάμεσα στο μόνιμο «κλείδωμα» της ισοτιμίας των νομισμάτων, χωρών με διαφορετικό επίπεδο ανταγωνιστικότητας, η οποία λειτουργεί ως μηχανισμός παραγωγής «πλεονασμάτων» για τις ισχυρές χώρες και «ελλειμμάτων» για τις αδύναμες. Επίσης δεν υπάρχει ενιαία οικονομική πολιτική (δημοσιονομική, νομισματική, εισοδηματική) και μια αντίστοιχη διαρθρωτική (αναπτυξιακή), με ανακατανομή πόρων και εισοδημάτων μεταξύ χωρών και κοινωνικών ομάδων, ώστε να προωθούν την οικονομικοκοινωνική σύγκλιση. Ούτε επίσης υπάρχει κεντρική τράπεζα σε ρόλο δανειστή «τελευταίας καταφυγής» και ισχυρού κέντρου ρύθμισης των χρηματοπιστωτικών σχέσεων. Το μόνο μέσο στήριξης της ανταγωνιστικότητας μιας χώρας παραμένει η εισοδηματική πολιτική και ειδικότερα το εργατικό κόστος, του οποίου η μείωση έχει αντικειμενικά όρια. Τέλος το έλλειμμα δημοκρατίας στη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και της ευρωζώνης, δεν μειώνεται αλλά διευρύνεται, με αποτέλεσμα να μην έχουν λόγο χώρες και λαοί σε θεμελιώδεις επιλογές που αφορούν το μέλλον τους.
Όσον αφορά στο κρίσιμο θέμα του χρέους, ο «μηχανισμός στήριξης» (EFSF/ESM) με τα λιγοστά κεφάλαια των 500 δις, δεν μπορεί να εξασφαλίσει δανειακές ανάγκες, οικονομιών τύπου Ιταλίας με το χρέος 2 τρις €. Επίσης η ενίσχυση του ΔΝΤ με έκτακτη εισφορά κεφαλαίων 200 δις € από τις χώρες της ευρωζώνης, δεν μπορεί να καλύψει τις δανειακές τους ανάγκες. Από την άλλη έχει αποκλειστεί η έκδοση ευρωομολόγων και η έκδοση νέου χρήματος από την ΕΚΤ, ενώ η προσφορά έκτακτης ρευστότητας στις ευρωπαϊκές τράπεζες, ύψους 489 δις € με χαμηλό επιτόκιο (1%), πέρα από την σκανδαλώδη στήριξη τους από την ΕΚΤ, αποτελεί από πρακτική άποψη μόνο μικρή «ανάσα» στις μεγάλες δανειακές ανάγκες των χωρών της ευρωζώνης,[2] αλλά με πολύ υψηλό τίμημα (επιτόκια 6-7%) σε βάρος των λαών. Πόσο άραγε μπορεί να αντέξει η Ιταλία με απαγορευτικά επιτόκια δανεισμού ύψους 7%; Κατά συνέπεια η βιωσιμότητα της ευρωζώνης και του ευρώ, παρά τις αλλεπάλληλες αποφάσεις και «θριαμβολογίες» μιας ημέρας, παραμένει έωλη. Αντί για δραστικό «κούρεμα» των χρεών, εθνικοποίηση τραπεζών, στήριξη ανάπτυξης, αναδιανομή εισοδήματος, κά, γίνονται βήματα όπισθεν. Ακόμα κι αυτό το λειψό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους χαρακτηρίζεται «εξαίρεση» που δεν πρέπει να επαναληφθεί σε άλλη χώρα. Για μια ακόμα φορά τα συμφέροντα του χρηματιστικού κεφαλαίου (τοκογλύφων τραπεζιτών και θεσμικών επενδυτών), τίθενται υπεράνω της κοινωνίας. Οι εμπειρίες των περιφερειακών χωρών από την ένταξη τους στο «μηχανισμό στήριξης» δείχνει ότι οι πολιτικές «Μνημονίου» τις έχουν βυθίσει σε παρατεταμένη ύφεση, υψηλή ανεργία, φτώχεια και παρακμή.
Οι ανεδαφικοί και «εν πολλοίς» ανιστόρητοι ισχυρισμοί επίτευξης «πρωτογενών πλεονασμάτων», «ισοσκελισμένων προϋπολογισμών», κά, ανάγουν κρίσιμα ζητήματα δημοσιονομικής διαχείρισης (πολιτικής φορολογικών εσόδων και δημοσίων δαπανών) σε τεχνικά θέματα λογιστικού ισοζυγίου εσόδων-εξόδων. Το ίδιο ισχύει για το μεγάλο θέμα της ανάπτυξης και της απασχόλησης, που η επίλυση τους επαφίεται και πάλι στο «μηχανισμό της αγοράς», ενώ η εισοδηματική πολιτική του χαμηλού εργατικού κόστους, παραμένει βασικός μοχλός στήριξης ανταγωνιστικότητας των αδύναμων οικονομιών. Στο λεξικό της «νέας οικονομικής διακυβέρνησης», οι έννοιες της ανακατανομής, της οικονομικής σύγκλισης, της περιφερειακής ανάπτυξης, της απασχόλησης, της διασφάλισης κοινωνικών δικαιωμάτων, της δικαιότερης κατανομής πλούτου, της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, κά, παραμένουν οιονεί άγνωστες.!
Συμπερασματικά, για μια ακόμα φορά διαπιστώνεται ότι το αντιλαϊκό και αντιδημοκρατικό οικοδόμημα της ΟΝΕ (ευρωζώνης-ευρώ), δεν επιδέχεται μεταρρυθμίσεις «επί τω βελτίω», αλλά χρειάζεται διάλυση ή ανατροπή του. Με όρους συστήματος, μια βιώσιμη επιλογή θα ήταν είτε ομοσπονδιακή συγκρότηση σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο (πράγμα πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο λόγω των εγγενών καπιταλιστικών αντιθέσεων), είτε «συντεταγμένη επιστροφή» στην περίοδο του Ecu (Ευρωπαϊκής Λογιστικής Μονάδας) πριν από το 2000 (έτος λειτουργίας του ευρώ), όπου τα νομίσματα των χωρών-μελών της ΕΕ παρά τα προβλήματα, καθόριζαν τις μεταξύ τους ισοτιμίες στα πλαίσια του «Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος» (ΕΝΣ), σε ένα εύρος διακύμανσης +/- 2,5% ως 7%. Ωστόσο η πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, για να είναι φερέγγυα και βιώσιμη και σε αντιστοιχία με τις απαιτήσεις του «ιστορικά αναγκαίου» (σοσιαλισμού), προϋποθέτει μια καινούργια «αρχιτεκτονική» που θα έχει ως θεμέλια τα συμφέροντα των λαών και των εργαζόμενων της Ευρώπης, σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
* Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρος οικονομικών επιστημών.
Παραπομπές
[1] Για αναλυτικότερη παρουσίαση, βλέπε δύο κείμενα. Το πρώτο, αφορά τη «Δήλωση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ζώνης του ευρώ» (Statement by the Euro Area Heads of States or Government», «European Council», Brussels, 9 December 2011) και το δεύτερο, τα «Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής» (Conclusions of European Summit, EUCO 139/11, Brussels, 9 December 2011).
[2] Η βαθιά κρίση του καπιταλιστικού συστήματος και η υπερχρέωση των αναπτυγμένων χωρών (ΗΠΑ ΕΕ και Ιαπωνίας), αυξάνουν τη ζήτηση «δανειακού κεφαλαίου» με αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους δανεισμού. Το 2012 οι ανάγκες δανεισμού των G-7 χωρών θα ξεπεράσουν τα 8 τρις δολάρια (ΗΠΑ, 3,7 τρις, Ιαπωνία, 2,8 τρις, Ιταλία 428 δις, Γαλλία 367 δις, Γερμανία 285 δις, κόκ.). (Εξπρές, 3.1.12)
ΠΗΓΗ: http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=6167:tolios-psi&catid=58:oikonomiki-politiki&Itemid=182
Συνέχεια στο Μέρος ΙΙ: http://tomtb.com/modules/smartsection/item.php?itemid=2569
