Ελλάδα: Μια χώρα δίχως μέλλον
Του Στέλιου Μαρίνη*
Στο βαθμό που το μέλλον μιας χώρας είναι τα νιάτα της, η Ελλάδα μοιάζει να έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει. Τι προσφέρει ο τόπος μας στα σημερινά παιδιά, εφήβους, νέους; Η σωματική τους υγεία είναι υπονομευμένη από την περιβαλλοντική υποβάθμιση, την ανθυγιεινή διατροφή με τα κάθε λογής γρήγορα γεύματα και την υπερκατανάλωση αναψυκτικών ή και αλκοολούχων ποτών.
Η ψυχική τους υγεία κινδυνεύει από τις διαταραχές που προξενεί η πίεση να αντεπεξέλθουν σε «υποχρεώσεις» πολύ λίγες από τις οποίες τους προσφέρουν ουσιαστικό όφελος. Όποιος μελετήσει τα νέα βιβλία του Δημοτικού Σχολείου και Γυμνασίου με την υπέρογκα αυξημένη ύλη και τις απαιτήσεις για κατανόηση εννοιών που δεν είναι αντίστοιχες με την ηλικία των παιδιών[i] καταλαβαίνει ότι στον τομέα αυτό πηγαίνουμε προς τα πίσω. Έχουμε από χρόνια στερήσει από τους εφήβους τη χαρά του ελεύθερου χρόνου, τώρα τείνουμε να απαγορεύσουμε στα μικρότερα παιδιά το παιχνίδι που δεν είναι μόνο ανάγκη, αλλά και πηγή γνώσεων, δεξιοτήτων, δημιουργικότητας.
Η πνευματική τους ανάπτυξη γίνεται όλο και πιο προβληματική όταν αναγκάζονται να καταναλώνουν τα διάφορα πολιτιστικά υποπροϊόντα της τηλεόρασης, του σταρ – σύστεμ, της εμπορευματικοποίησης της τέχνης, ενώ το σχολείο αδυνατεί να αντεπεξέλθει στον ανταγωνισμό της εικόνας, αφημένο επιπλέον από την πολιτεία στην οικονομική δυσπραγία. Συχνά, μάλιστα, η μιζέρια δε χαρακτηρίζει μόνο το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά τα ίδια τα κτίρια και τις υποδομές, την καθημερινότητά τους.
Η ηθική τους διαπαιδαγώγηση μόνο από θαύμα μπορεί να μην οδηγεί στην ηθική κατάπτωση. Ζουν σε μια κοινωνία που μαθαίνουν ότι είναι πλημμυρισμένη από σκάνδαλα, αδικία, επιλεκτική απονομή δικαιοσύνης, ρουσφετοκρατία και επιβράβευση των επιτήδειων μετριοτήτων. Όλα τους λένε ότι το μόνο που δε χρειάζεται για να προκόψεις ή έστω να επιπλεύσεις είναι η τήρηση ηθικών κανόνων.
Όλους τους παραπάνω τομείς που εμποδίζουν την ανάπτυξη υγειών προσωπικοτήτων τους παραβλέπουν εκείνοι που σχεδιάζουν εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις με κέντρο το σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πότε επιτέλους θα αντιδράσει το σύνολο της κοινωνίας σ' αυτόν το στρουθοκαμηλισμό; Για πόσο θα ανέχονται οι γονείς να καταδικάζουν τα παιδιά τους σε μαρασμό εν όψει του να μπορέσουν να βρουν μια οποιαδήποτε δουλειά με οσοδήποτε μικρή αμοιβή;
Θα μεταφέρω μια προσωπική μου εμπειρία που αποδεικνύει ότι ούτε αυτός ο στόχος είναι εφικτός όταν για χάρη του έχει θυσιαστεί η συγκρότηση της προσωπικότητας του νέου. Πριν από είκοσι περίπου χρόνια μου είχε ανατεθεί να πάρω συνεντεύξεις για την πρόσληψη καθηγητή μαθηματικών σε γνωστό Ιδιωτικό Σχολείο. Πέρασαν από τη διαδικασία αυτή δεκάδες μαθηματικοί με μεταπτυχιακά, σεμινάρια, ξένες γλώσσες κι ένα σωρό άλλα τυπικά προσόντα. Πρότεινα για τελική κρίση τρεις, οι δύο από τους οποίους είχαν μόνο πτυχίο με βαθμό «Καλώς», προσλήφθηκε ο ένας απ' αυτούς και εξελίχθηκε σε σπουδαίο καθηγητή. Οι επιλεγέντες υπερείχαν σε προσωπικότητα, ήσαν άνετοι και σίγουροι για τον εαυτό τους στη συνέντευξη, έδειχναν να έχουν επικοινωνιακή επιδεξιότητα, με λίγα λόγια «μπορούσαν να σταθούν» στον πίνακα.
Την αφορμή για τις σκέψεις αυτές μου την έδωσαν τα πρώτα στοιχεία μιας έρευνας[ii] σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι υποψήφιοι των φετινών Πανελλαδικών Εξετάσεων συμπληρώνουν το μηχανογραφικό δελτίο των προτιμήσεών τους. Μόλις ένας στους τρεις υποψηφίους χαρακτήρισε ως σημαντικά κριτήρια για την επιλογή των πρώτων του προτιμήσεων τα στοιχεία της προσωπικότητάς του, τα ενδιαφέροντά του και τις δεξιότητές του! Το κύρος της σχολής και η προοπτική για σύντομη επαγγελματική αποκατάσταση ήταν αντίθετα τα πιο συνήθη κριτήρια.
Ας σκεφτούμε λίγο αυτά τα παιδιά. Πέρασαν ένα χρόνο της νιότης τους σαν κατάδικοι τρέχοντας απ' το σχολείο στο φροντιστήριο κι ύστερα αγχωμένο διάβασμα και μερικές φορές ξενύχτι. Προφανώς, όσοι πήγαν καλά είχαν μπει σε ανάλογο ρυθμό από προηγούμενες τάξεις. Προσθέστε τις ξένες γλώσσες και ίσως κάποιες άλλες δραστηριότητες κι έχετε την εικόνα ενός νέου ανθρώπου με τη νεύρωση επί θύραις. Και ποιο είναι το αντίτιμο που προσδοκά; Έχει τουλάχιστον ένα όνειρο να πραγματοποιήσει; Όχι, η εποχή μας απαγορεύει τα όνειρα. Πρέπει να είναι ρεαλιστής και να δηλώσει για παράδειγμα Παιδαγωγική Σχολή που νομίζει ότι θα του εξασφαλίσει τα σίγουρα 1000 € μηνιαίως, έστω κι αν ποτέ του δεν είχε την κλίση να διδάσκει, έστω κι αν δεν ανέχεται τα πιτσιρίκια, έστω κι αν όταν γίνει δάσκαλος η νεύρωση θα μετατραπεί σε κατάθλιψη, χώρια τι θα υποφέρουν οι δικοί του πια μαθητές.
Αλήθεια, ποιος από τους αναγνώστες έχει ακούσει στις διάφορες συζητήσεις των ειδικών και των πολιτικά υπευθύνων να τους απασχολούν όσα αναφέραμε ως κύρια προβλήματα που οφείλει να επιλύσει μια αλλαγή του εκπαιδευτικού μας συστήματος; Αλήθεια, ποιος πιστεύει ότι εντέλει η όποια αλλαγή προκύψει θα σώσει το μέλλον της χώρας μας, τα παιδιά μας;
* Ο Στέλιου Μαρίνης είναι εκαπιδευτ8ικός, ερευνητής και συγγραφέας.
[i] Βλέπε π.χ. Σ. Μαρίνη: «Κριτική στα νέα βιβλία μαθηματικών του Δημοτικού Σχολείου» http://www.alfavita.gr/artra/artro20061001a.php
[ii] Την έρευνα σχεδίασαν και διεξάγουν οι Κατερίνα Τριανταφύλλου, Ψυχοθεραπεύτρια – Σύμβουλος σταδιοδρομίας και Στέλιος Μαρίνης, Μαθηματικός και αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι υποψήφιοι επιλέγουν σπουδές.
