ΣΠΑΤΑΛΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

 

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

 

Το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα του ανερμάτιστου Νεοέλληνα κατά την περίοδο της πλαστής ευημερίας υπήρξε η σπατάλη. Ένας από τους τομείς, στους οποίους υπήρξε αυτή έκδηλη, είναι αυτός της ενέργειας. Ζώντας το όνειρο δεν θέλαμε να μας ταράσσει η σκέψη ότι η ενέργεια είναι δαπανηρή και δεν είναι ανεξάντλητη. Ασφαλώς και στην περίπτωση αυτή στο κακό πρωτοστάτησε η Πολιτεία.

Η νομοθεσία περί την εξοικονόμηση ενέργειας υπήρξε πολύ φτωχή και ανεπαρκής, ώστε να εξαναγκάσει τον Έλληνα να σκεφθεί το συμφέρον του, καθώς στην περίπτωση της οικονομίας είναι οφθαλμοφανές το οικογενειακό συμφέρον.

Ενθυμούμαι ότι κατά επίσκεψή μου στη Βουλγαρία το 1974 είχα εντυπωσιασθεί από τη μέθοδο θέρμανσης μεγάλων συγκροτημάτων εργατικών πολυκατοικιών. Στο άκρο του κάθε συγκροτήματος είχε εγκατασταθεί λέβητας, ο οποίος κάλυπτε όλες τις ανάγκες σε ζεστό νερό των νοικοκυριών της περιοχής. Όσοι γνωρίζουμε τι σημαίνει οικονομία μεγέθους, είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τα πολλά οφέλη από τη μέθοδο αυτή. Η εγκατάσταση λεβήτων σε κάθε οικοδομή αυξάνει κατά πολύ το συνολικό κόστος των αρχικών εγκαταστάσεων. Στο κόστος αυτό προστίθεται με την πάροδο του χρόνου και άλλο από την πλημμελή συντήρηση των εγκαταστάσεων, οι περισσότερες από τις οποίες δεν πληρούν τις απαιτήσεις των κανονισμών ως προς το λεβητοστάσιο.

Στη χώρα μας δώσαμε πλήρη ελευθερία στους εργολάβους, οι οποίοι εφεύραν τη μέθοδο της αντιπαροχής. Όχι μόνο πριν αλλά και μετά την πετρελαϊκή κρίση (1973) η αποκλειστική μέθοδος θέρμανσης ήταν με την καύση πετρελαίου. Ξαφνικά διαφημίστηκε στο έπακρο η «καθαρή» λύση της ηλεκτρικής θέρμανσης, η πλέον σπάταλη λύση. Η Πολιτεία άργησε δραματικά να στρέψει την προσοχή της στην υποχρεωτική μόνωση των εξωτερικών μερών των οικοδομών και παράλληλα στο να καταστήσει υποχρεωτική τη σύνταξη κανονισμού πολυκατοικίας. Είδαμε τότε σε κατοικούμενες οικοδομές να εκδηλώνονται διενέξεις μεταξύ  των ενοίκων, ιδιαίτερα σε πόλεις κοντά σε ενεργειακά κέντρα της ΔΕΗ. Οι υπάλληλοι της επιχείρησης έχοντας το πλεονέκτημα του ειδικού τιμολογίου, που είχε χορηγηθεί αντί αυξήσεων των απολαβών, ήσαν από τους πρώτους που προέβησαν στην αγορά ηλεκτρικών θερμαντικών σωμάτων. Οι εγκαταστάσεις κεντρικής θέρμανσης έπαψαν να λειτουργούν και οι λοιποί ένοικοι αναζήτησαν εναλλακτικούς τρόπους θέρμανσης. Κάποιοι παρασύρθηκαν από τις διαφημιστικές σειρήνες και προμηθεύτηκαν θερμοσυσσωρευτές, κάποιοι άλλοι εγκατέστησαν στον εξώστη τους λέβητα. Και στις δύο περιπτώσεις κερδισμένη βγήκε η γερμανική κυρίως βιομηχανία. Η ΔΕΗ υποχρεώθηκε να προβεί σε πολυδάπανες ενισχύσεις των δικτύων της, προκειμένου να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση φορτίου, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου οι εργολάβοι οικοδομών με υπερηφάνεια δήλωναν στους υποψήφιου αγοραστές ότι είχαν επιλέξει την ηλεκτρική μέθοδο θέρμανσης χωρίς όμως να εγκαθιστούν τους ακριβούς θερμοσυσσωρευτές, το κόστος αγοράς των οποίων δεν υπολόγιζε κατά το συμβόλαιο ο ευδαίμων αγοραστής που εξασφάλιζε στέγη.

Και συνεχίζαμε για δεκαετία να σπαταλούμε την ενέργεια θερμαινόμενοι με ηλεκτρική μέθοδο και να προκαλούμε οι μεν τους δε. Ενθυμούμαι κάποια παραμονή Χριστουγέννων, που τα δίκτυα διανομής «γονάτιζαν» από τα φορτία, δέχθηκα τηλεφώνημα αγανακτισμένου πολίτη για την όντως μεγάλη ταλαιπωρία που αντιμετώπιζε. Προσπάθησα να του εξηγήσω το πρόβλημα εκ της υπερφόρτωσης του δικτύου, αλλά μου αντείπε: «Να τα πεις αυτά στους συναδέλφους σου, που έρχονται στο καφενείο και μας προκαλούν λέγοντας: “Όσα καίτε όλοι σας καίω μόνος μου”»!

H ΔΕΗ έλαβε αρκετά καθυστερημένα το μέτρο του περιορισμού των καταναλώσεων των σπατάλων υπαλλήλων της. Αργότερα πολλοί κάτοικοι σε περιοχές ψυχρού κλίματος ανακοίνωναν ότι πωλούν μεταχειρισμένους θερμοσυσσωρευτές, για να καταλήξουν να τους προσφέρουν στο τέλος δωρεάν. Ούτε όμως και έτσι εκδηλώθηκε ενδιαφέρον, γιατί ο μύθος της φθηνής ηλεκτρικής θέρμανσης είχε καταρρεύσει. Η ηλεκτρική θέρμανση έκαψε την ελληνική οικονομία ουκ ολίγον.

Κατά την περίοδο της πλαστής ευημερίας θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε σε εγκαταστάσεις τηλεθερμάνσεων με δυνατότητα χρήσης εναλλακτικών καυσίμων και όχι μόνο πετρελαίου. Δυστυχώς μόνο σε τρεις πόλεις, Κοζάνη, Πτολεμαΐδα και Αμύνταιο, κατέστη αυτό δυνατό μετά από πολλούς κόπους και προσπάθειες. Η Πολιτεία που είχε αναγγείλει την προμήθεια θερμοκαμερών για τον έλεγχο των μονώσεων των οικοδομών ήδη από τη δεκαετία του 1980 αδράνησε απαράδεκτα. Και η σπατάλη συνεχιζόταν. Αποκοιμισμένοι δεν βλέπαμε το άθλιο παιχνίδι εκτίναξης των τιμών. Και δεν ήταν λόγος η αύξηση της ζήτησης στις αναπτυσσόμενες χώρες. Απόδειξη το ότι τις μείωσαν, όταν διαπίστωσαν ότι έτρεφαν την εχθρική τους Ρωσία.

Όταν πλέον οι πόλεις μας είχαν καταστεί άθλιες λόγω της άναρχης δόμησης και η τιμή του πετρελαίου έγινε «καυτή» η κυβέρνηση προχώρησε σε μέτρα αντιλαϊκά και ανόητα. Έθεσε σε εφαρμογή νέο οικοδομικό κανονισμό υπερβολικά αυστηρό, ώστε να εφαρμοστεί σε χώρα, στην οποία τόσα έχουν γραφεί για τη λειτουργία των γραφείων πολεοδομίας. Η διαδικασία έκδοσης νέων αδειών κατέστη εξαιρετικά χρονοβόρος και δίνει τη χαριστική βολή στον κλάδο της οικοδομής, που παρά τα όσα μειονεκτήματα προαναφέραμε, έδινε ζωή σε πλείστους παραγωγικούς κλάδους. Στη συνέχεια εξίσωσε τις τιμές πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης με συνέπεια να πληγούν υπέρμετρα οι πολίτες του βορειοελλαδικού χώρου. Ήδη σε αρκετές πολυκατοικίες προέκυψαν διαφωνίες ως προς τη λειτουργία των εγκαταστάσεων κεντρικής θέρμανσης. Οι έμποροι βρήκαν ευκαιρία να θερμάνουν λίγο την κίνηση της αγοράς. Διαφημίζουν τους ατομικούς λέβητες πετρελαίου και πέρα από αυτούς τις αντλίες θερμότητας και τους ηλεκτρικούς λέβητες. Ναι επανερχόμαστε στην σπάταλη λύση της δεκαετίας του 1970. Οι τελευταίες οικονομίες των νοικοκυριών θα αναλωθούν για την αγορά του νέου ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού και στη συνέχεια θα αντιμετωπίσουν την αυξημένη δαπάνη εκ της λειτουργίας αυτών. Πάλι κερδισμένη βγαίνει η γερμανική βιομηχανία. Το κράτος παρακολουθεί απαθώς τις εξελίξεις ή μάλλον έχει αναλάβει ρόλο διαφημιστού της πράσινης ενέργειας προς χάριν της γερμανικής κυρίως βιομηχανίας και εκμαυλίζει τους πολίτες να εγκαταστήσουν στις σκεπές φωτοβολταϊκές συσκευές. Κάποιοι μάλιστα σπεύδουν να συνάψουν ακόμη και δάνειο για να προβούν στην αγορά τους!

Δεν είναι όμως λίγοι εκείνοι που αδυνατούν να επιλέξουν «καθαρή» λύση θέρμανσης και επανέρχονται στην παραδοσιακή ξυλόσομπα. Αλλά αυτή είναι ξυλοβόρος και ήδη η υλοτόμηση, νόμιμη και λαθραία, έλαβε διαστάσεις, οι οποίες αναμένεται να καταστούν δραματικές κατά τα προσεχή έτη. Τα δάση που αναπτύχθηκαν, επειδή μειώθηκε αισθητά το ζωικό κεφάλαιο του Νεοέλληνα που τρεφόταν με εισαγόμενα κρέατα, απειλούνται και πάλι, όπως και κατά τον καιρό της κατοχής! Αλλά μήπως δεν βιώνουμε νέα κατοχή διαφορετικής μορφής; Αυτοί δεν απαιτούν τη μείωση των υπαλλήλων του Κράτους; Τι τους χρειαζόμαστε λοιπόν τους δασοφύλακες;

Πόσα θα είχαμε κερδίσει, αν από τη δεκαετία του 1970 είχαμε ξεκινήσει την τηλεθέρμανση από τους σταθμούς της ΔΕΗ, που έπρεπε να κατασκευάζονται με πρόβλεψη για την πρόσθετη αυτή λειτουργία. Πόσα θα είχαμε κερδίσει, αν επιβάλαμε αυστηρούς κανονισμούς θερμομόνωσης στις οικοδομές και αναπτύσσαμε την εγχώρια βιομηχανία κατασκευής μεγάλων λεβήτων μικτής καύσεως, ώστε να θερμανθούν με την πάροδο των ετών οι μικρές πόλεις και οι κωμοπόλεις με συμπληρωματικά του πετρελαίου καύσιμα, όπως κατάλοιπα επεξεργασίας ξύλων και καρπών, αλλά και βιομάζα. Πόσο θα είχαμε ωφεληθεί από την υποχρεωτική εγκατάσταση ηλιακών θερμοσιφώνων;

Αλλά να που μετά από τη μακρά μυστικοπάθεια περί του αν υπάρχουν υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στη χώρα μας, οι αρμόδιοι – αναρμόδιοι συζητούν επί τέλους σοβαρά το θέμα. Άραγε θα ωφεληθεί, έστω και στο ελάχιστο, ο ελληνικός λαός από την ανακάλυψή τους;   

Βέβαια αρχίζουν να εμφανίζονται και κάποιοι που δεν τους αγγίζει το πρόβλημα που αναλύσαμε. Αυτοί κοιμούνται σε παγκάκια ή, στην καλύτερη περίπτωση, σε κάποιο μη θερμαινόμενο υπόστεγο.