ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ΟΡΑΜΑ ή ΕΦΙΑΛΤΗΣ;

 

Του Χρήστου Τσουκαλά

 

«Ευρωπαϊκή Ένωση; Και ποιον να πάρω τηλέφωνο, όταν χρειαστεί;» Ρωτούσε  με διπλωματική….. αφέλεια ο Χένρυ Κίσινγκερ, υπουργός  εξωτερικών των ΗΠΑ γύρω στα 1970. Ερώτημα,  που παρότι  προβλήθηκε από την ανταγωνιστική υπερδύναμη, αποδείχτηκε προφητικά εύστοχο καθώς παραμένει, μισόν αιώνα μετά, ουσιαστικά αναπάντητο, παρά τις εργώδεις προσπάθειες των ισχυρών της Ευρώπης και τις κατά καιρούς πιθανές και απίθανες εκδοχές απάντησης.

Το σχέδιο «ένωσης» της Ευρώπης δεν πήρε ποτέ ως τώρα τελική μορφή. (Αν υπάρχει κάτι τέτοιο, βρίσκεται  σε κλειστά συρτάρια ή σε διάσπαρτες, αποσπασματικές διακηρύξεις προσώπων). Δεν παρουσιάστηκε ποτέ ολοκληρωμένο, δεν καταστάλαξε κάπου, έστω και προσωρινά. Ήταν πάντα μια πορεία βήμα το βήμα, μια διαδικασία, μια διαρκής προσαρμογή γεμάτη παλινωδίες, αντιφάσεις, συγκρούσεις απόψεων, σχεδιασμών, συμφερόντων, δομών.  Ένα οικοδόμημα που χτίζεται τούβλο, το τούβλο πλην όμως αταίριαστα, πραγματική σύγχρονη Βαβυλωνία αλλά με αξιοθαύμαστη είναι αλήθεια επιμονή.

Οι δυσκολίες του εγχειρήματος είναι πολλαπλές και ίσως τελικά αποδειχτούν ανυπέρβλητες.  Άλλωστε το μόρφωμα της ΕΕ είναι καινοφανές και χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Ένας πειραματισμός από μαθητευόμενους μάγους. Κράτος δεν είναι, ομοσπονδία δεν θα το έλεγες, συμμαχία ανεξάρτητων κρατών δεν είναι, σε ηγεμονία φαίνεται να επιδιώκουν (ιδίως οι οικονομικά ισχυροί.. Γερμανοί) να την μετατρέψουν αλλά  δεν είναι ακριβώς, αυτοκρατορία δεν είναι, εμπορική ένωση ούτε. Από πολλές απόψεις μοιάζει υπερβολικά φιλόδοξο, ουτοπικό, παράλογο και σίγουρα αντιφατικό.

Αυτό που κρατά το σχέδιο ζωντανό είναι η διακηρυγμένη βούληση των κυρίαρχων τάξεων των ευρωπαϊκών κρατών. Είναι το δικό τους ¨όραμα¨ και μάλιστα στον πληθυντικό ως οράματα αφού κάθε κυρίαρχη τάξη το φαντάζεται με το δικό της τρόπο. Πρόκειται για διαγνωσμένο βολονταρισμό, για ιδεοληψία, που όμως πηγάζει και εδράζεται στις ανάγκες της τάξης τους, στις αντιφάσεις  και στις αντιθέσεις του υπερώριμου καπιταλισμού. Έτσι συχνά η Ευρώπη μοιάζει με ακυβέρνητο καράβι που οι πολλοί καπεταναίοι του τραβάνε για αλλού αλλά χωρίς κανείς  να το εγκαταλείπει προς το παρόν. Ταξιδεύουν λοιπόν όλοι μαζί αλλά προς ένα αβέβαιο μέλλον, ομφαλοσκοπώντας σε ένα «πλανητικό χωριό» που εξελίσσεται ραγδαία μεν αλλά  απρόβλεπτα και αντιφατικά. Μόνο για τις ανατροπές στον παγκόσμιο συσχετισμό ισχύος  είμαστε σίγουροι ότι θα συνεχίσουν να κυλούν σε βάρος της. Όπως και σε βάρος της εργασίας (όσων δηλαδή αυτή είναι το μοναδικό ή έστω το κυριότερο εμπόρευμα που ίσως μπορέσουν να πουλήσουν στην  ‘‘Αγορά’’).  

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Η λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου βρήκε τη Δυτική Ευρώπη κατεστραμμένη. Τα σχέδια  του Άξονα (Ναζιστική Γερμανία-Φασιστική Ιταλία κλπ), που άρχισε τον πόλεμο, είχαν αποτύχει και, σαν σε σύγχρονη τραγωδία, είχαν μεταστραφεί εναντίον του. Αντί για παγκόσμια κυριαρχία η Γερμανία είχε κοντύνει και είχε διαιρεθεί σε ζώνες υπό ξένη κυριαρχία. Αντί για κατάπνιξη του κομμουνισμού η κόκκινη σημαία κυμάτιζε στο Ράιχσταγκ και σε λίγο (1949) ο σοσιαλιστικός κόσμος θα απλωνόταν  στο 1/3 του πλανήτη, από το Ανατολικό Βερολίνο ως τη Σαγκάη. Αντί να επικρατήσει η «καθαρή»  Άρεια Φυλή κυρίαρχο κράτος στη Δύση ήταν πια αυτό όπου κατοικούσε η «νέα ράτσα ανθρώπου», η χώρα χωνευτήρι των πολιτισμών, το σχεδόν χωρίς ιστορία  αμερικάνικο έθνος…. .

Οι χώρες  της  Δυτικής Ευρώπης ήταν πλέον δυνάμεις δεύτερης κατηγορίας.  Στριμωγμένες  από ανατολή και  δύση στις συμπληγάδες που συνιστούσαν οι δυο  Υπερδυνάμεις,  προσέφυγαν για προστασία στην αμερικάνικη ομπρέλα. Η ανοικοδόμηση των ερειπίων τους  και η «αποσόβηση της κομμουνιστικής απειλής» βασίστηκαν στο σχέδιο Μάρσαλ και στο ΝΑΤΟ. Παρ’ όλη βέβαια την καταστροφή δεν ξέχασαν το ‘‘ένδοξο’’ ιμπεριαλιστικό παρελθόν τους, φρόντισαν   όμως  να το συγκαλύψουν… προσωρινά.

Στις συνθήκες αυτές το 1951 ιδρύθηκε η (ΕΚΑΧ). Η δικτυακή πύλη της ΕΕ  μας ‘‘πληροφορεί’’: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να τεθεί τέλος στους συχνούς και αιματηρούς πολέμους μεταξύ των γειτονικών χωρών που κατέληξαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήδη από το 1950, με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα αρχίζει η ένωση των ευρωπαϊκών χωρών σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο με στόχο τη διασφάλιση διαρκούς ειρήνης. Τα έξι ιδρυτικά μέλη είναι το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες. Η δεκαετία του 1950 κυριαρχείται από τον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Το 1956, τα σοβιετικά τανκς καταστέλλουν το κύμα διαμαρτυρίας που ξέσπασε στην Ουγγαρία κατά του κομμουνιστικού καθεστώτος, ενώ το επόμενο έτος, το 1957, η Σοβιετική Ένωση πρωτοστατεί στον «αγώνα δρόμου του διαστήματος», εκτοξεύοντας τον πρώτο τεχνητό διαστημικό δορυφόρο Σπούτνικ 1. Επίσης, το 1957, με τη Συνθήκη της Ρώμης ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), ή «Κοινή Αγορά».

—————————————————————————————————————————————

Σχόλιο

«… διασφάλιση διαρκούς ειρήνης… για να τεθεί τέλος στους συχνούς και αιματηρούς πολέμους μεταξύ των γειτονικών χωρών… » Είναι αλήθεια, είναι γεγονός, ότι σταμάτησαν οι πόλεμοι μεταξύ των μελών της Ε.Ε. Όμως αυτή είναι μια μικρή αλήθεια που κρύβει τεράστια  ψεύδη. Γιατί σε διαφορετική ανάγνωση η Ε.Ε  γεννήθηκε ακριβώς από τον πόλεμο, ως άρνησή του,  ως κατάργησή του, αλλά ταυτόχρονα γεννήθηκε για χάρη μεγαλύτερων πολέμων!

Δυο χρόνια μόλις κράτησε η ειρήνη μεταξύ των νικητών του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Ο «Ψυχρός Πόλεμος» ξεκίνησε ήδη από το 1947 με το δόγμα Τρούμαν. Αφορμή ήταν ο ελληνικός ‘‘εμφύλιος’’ στον οποίο οι ΗΠΑ, διαδεχόμενες ‘‘φιλικά’’ τη Μεγάλη Βρετανία, είχαν την «ευγενική» χορηγία, την καθοδήγηση και τις …ολοκαίνουργιες ναπάλμ.  Και όλες σχεδόν οι χώρες που ίδρυσαν την ΕΚΑΧ ήταν ήδη μέλη του ΔΝΤ, του ΟΟΣΑ, του ΝΑΤΟ. Αυτοί οι διεθνείς ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί συγκροτούνταν με πρωτοβουλία των ΗΠΑ και με διακηρυγμένους στόχους:  την  προάσπιση της «αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς», «την υπεράσπιση του ελευθέρου κόσμου από την απειλή του ‘‘σιδηρούν παραπετάσματος’’».

Οι αστικές  τάξεις των χωρών της τότε ΕΚΑΧ συντάσσονται και συμμαχούν με τις ΗΠΑ με δικιά τους επιλογή, έτσι όπως  τους υπαγορεύουν οι ανάγκες τους, οι αδυναμίες τους, τα ταξικά τους συμφέροντα, τα σχέδιά τους και στη βάση του συσχετισμού ισχύος. Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν τους επιβλήθηκε αλλά απεναντίας αυτοί οι ίδιοι είναι οργανικό κομμάτι του, συμπρωταγωνιστές σε αυτόν.   Η ίδια η ίδρυση της ΕΚΑΧ–ΕΟΚ-Ε.Ε είναι ταιριαστή και μάλιστα συμπληρώνει  τους παγκόσμιους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς στους οποίους  συμμετέχει και μάλιστα στις κορυφαίες θέσεις και ρόλους. Αν κάτι τους ενοχλούσε είναι που δεν βρίσκονταν αυτοί στην κορυφή, στην ηγεσία της συμμαχίας αλλά ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν τις ΗΠΑ. Εννοείται πως και το μερίδιό τους στα κέρδη, ή στη λεία αν προτιμάτε, από την εκμετάλλευση του πλανήτη ήταν μειωμένο ανάλογα.

Άλλωστε από τότε ήταν γνωστό ότι μέσα από τις χιλιάδες αντιθέσεις της ζωής στον μεταπολεμικό κόσμο ξεχώριζαν τέσσερις:

1η  η αντίθεση του Δυτικού  (καπιταλιστικού) – με τον Ανατολικό (σοσιαλιστικό) κόσμο.

2η αντίθεση: αστική τάξη-εργατική τάξη.

3η  αντίθεση: ιμπεριαλισμός-λαοί. (αγώνες από-αποικιοποίησης,  πόλεμοι ανεξαρτησίας των χωρών του «Τρίτου Κόσμου».)

4η   αντίθεση: οι ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις. (όπως έδειξε η καταδίκη της εισβολής των αγγλογάλλων στο Σουέζ το 1956 από τις  ΗΠΑ.

Η πρώτη μάλιστα χαρακτήριζε με το όνομά της την εποχή «Ψυχρός Πόλεμος». Η τέταρτη ατονούσε όταν ερχόταν σε σύγκρουση με τις άλλες τρεις. Άλλωστε διεξαγόταν με άλλα μέσα, έπαιρνε άλλη μορφή.  Μην ξεχνάμε ότι οι αντιθέσεις δεν λειτουργούν μεμονωμένα σαν σε χημικό εργαστήριο αλλά πάντα σε συνδυασμό, σε διαλεκτική σύνθεση. Στην πραγματική ζωή ζούμε  την κάθε φορά  συνισταμένη των αντιθέσεων.

Εξάλλου δεν πείθει  η ΕΕ ότι σκοπός ίδρυσής της  είναι το ιδανικό της ειρήνης, γιατί κύριο χαρακτηριστικό της αστικής ιδεολογίας και του αστικού πολιτισμού είναι το ψεύδος, η απάτη, η υποκρισία, οι οβιδιακές μεταμορφώσεις, ο χαμαιλεοντισμός. (Όταν χρειάζεται ακόμα και τα σφυροδρέπανα χρησιμοποιεί για να κτυπήσει την εργατική τάξη.)  Πρόκειται για κορυφαία αντινομία του αστικού πολιτισμού:  ενώ προβάλλει πανανθρώπινες αξίες  και ιδανικά, ενώ υπόσχεται τον επίγειο παράδεισο, την ανθρώπινη ευτυχία, ενεργεί με τον πιο ακραίο κυνισμό, την πιο ακραία βαρβαρότητα. Είναι ο πολιτισμός των διαψευδόμενων υποσχέσεων και προσδοκιών. Χωρίς ιερό, χωρίς όσιο, χωρίς όριο, χωρίς περιορισμό. Ανερμάτιστος. Αυτοί δεν είναι υπηρέτες αξιών αλλά χυδαίοι έμποροί τους. Κάτω ακριβώς από τις υψηλότερες αξίες κρύβουν τη πιο ποταπή βαρβαρότητα. Γιατί  η κοινωνία των εμπορευμάτων, εμφορείται επίσης από την ιδεολογία  του εμπορεύματος  (- θεάματος).  «Το πνεύμα του εμπορίου είναι το πνεύμα του κόσμου….» όπως έγραφε ο Νοβάλις.

Και ο  Φόιερμπαχ  υποστήριζε:   «Χωρίς αμφιβολία, η εποχή μας προτιμά την εικόνα από το αντικείμενο, το αντίγραφο από το πρωτότυπο, την αναπαράσταση από την πραγματικότητα, το φαινόμενο από το είναι. Το ιερό γι’αυτήν δεν είναι παρά η ψευδαίσθηση, και το ανίερο είναι η αλήθεια. Ή μάλλον, το ιερό μεγαλώνει στα μάτια της στο μέτρο που μικραίνει η αλήθεια και αυξάνεται η ψευδαίσθηση, έτσι ώστε γι’αυτήν, το αποκορύφωμα της ψευδαίσθησης ν’ αποτελεί επίσης το αποκορύφωμα του ιερού.»

Στο μυθιστόρημα του  Όσκαρ Ουάιλντ , κανένα ψεγάδι, καμιά φθορά δεν σκίαζε το πρόσωπο του  Ντόριαν Γκρέη. (Όπως ακριβώς είχε συμφωνήσει με το διάβολο, όταν του πούλησε την ψυχή του.) Η φοβερή του ασκήμια, η φθορά του, φαινόταν μόνο στο κρυμμένο πορτραίτο του.

Ακόμη η συμμετοχή της ΕΕ είτε ως συνόλου, είτε μεμονωμένα  των κρατών μελών της, σε αναρίθμητους πολέμους, πριν ακόμα στεγνώσει το μελάνι από τη συμφωνία της Γιάλτας, ήδη από το Δεκέμβρη του ΄44 στην Ελλάδα, στην Κορέα, στο Ντιέν Μπιέν Φου  του Βιετνάμ, στην Αλγερία, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Λιβύη τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, πιστοποιεί για τον μη ειρηνικό χαρακτήρα της. 

Τέλος για τη σχέση της οικονομίας με τον πόλεμο και την πολιτική έχουν γίνει τόσες αναλύσεις. Ο Μαρξ  και ο Λένιν απέδιδαν τους πολέμους  στην οικονομική βάση και  πιο συγκεκριμένα, ο δεύτερος απέδιδε  τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους στο χρηματιστικό κεφάλαιο. Ο Κλαούζεβιτς απέδειξε ότι «ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα». Οι ευρωπαίοι εμπνευστές της ΕΕ λειτουργώντας αντίστροφα και εμπειρικά  πίστευαν ότι μπορούσαν να αποσοβήσουν τους μεταξύ τους πολέμους, αν  δέσμευαν αμοιβαία την οικονομία τους και κυρίως τις παραγωγικές δομές που είναι απαραίτητες για τη διεξαγωγή του πολέμου.

«Στο πλαίσιο αυτό γεννήθηκε η ιδέα να τεθεί το σύνολο της γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό  μια κοινή αρχή και δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ). Η απόφαση αυτή δεν βασίστηκε μόνο σε οικονομικούς λόγους, αλλά και σε πολιτικούς, δεδομένου ότι οι δύο αυτές πρώτες ύλες βρίσκονταν στη βάση της βιομηχανίας και της ισχύος των εν λόγω δύο χωρών. Βασικός πολιτικός στόχος αυτής της απόφασης ήταν η ενίσχυση της γαλλογερμανικής αλληλεγγύης, η απομάκρυνση του φόβου του πολέμου και η δημιουργία των προϋποθέσεων για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.» Ιστοσελίδα της ΕΕ.

Αποτροπή λοιπόν των μεταξύ των πολέμων μέσω του αμοιβαίου ελέγχου (με μια σειρά μηχανισμών, δεσμεύσεων  και κανόνων) της πολεμικής βιομηχανίας στην ευρεία έννοιά της. Ταυτόχρονα  πέτυχαν να δημιουργήσουν στους λαούς μια σειρά διαψευδόμενων προσδοκιών. Δημιουργήθηκε μια βασική πλάνη στα μυαλά των ανθρώπων: ότι τάχα ο πόλεμος ταυτίζεται με την πολιτική και το σύνολο των διακρατικών σχέσεων ενώ αυτός είναι μόνο μια μορφή επίλυσης διαφορών, μόνο ένα μέσο υπηρετικό της πολιτικής. Η αποτροπή των  πολέμων εντός της ΕΕ δεν αλλάζει  τον ανταγωνιστικό χαρακτήρα των σχέσεών τους, η οποία καθορίζεται από την ίδια τη φύση των κρατών  και την ανταγωνιστική φύση της καπιταλιστικής οικονομίας. (Γιατί η  καπιταλιστική παραγωγή είναι παραγωγή εμπορευμάτων βασισμένη στην ατομική ιδιοκτησία). Έτσι η οξύτητα και η αγριότητα των ανταγωνισμών, των εντεινόμενων ανισοτήτων διοχετεύεται σε άλλες μορφές. Ο κατηργημένος πόλεμος δίνει τη θέση του σε άλλα είδη πολέμων (οικονομικούς, εμπορικούς, ταξικούς, νομισματικούς, ιδεολογικούς, ψυχολογικούς, που  αν και συχνά γίνονται χωρίς αιματηρή βία, εντούτοις  προκαλούν  περισσότερα θύματα και  μεγαλύτερο κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Οφείλουμε βέβαια να τους αναγνωρίσουμε ότι είναι μαέστροι στην απάτη. Γι’ αυτό συναντούν μικρή σχετικά αντίδραση από τους λαούς.

 

18-10-2011