Ανόητη Παιδεία [το μάθημα των θρησκευτικών]
Του Απόστολου Διαμαντή
Το να συζητάς για το μάθημα των θρησκευτικών, την ώρα που η Ελλάδα είναι σε πορεία διάλυσης, μοιάζει σχολαστικό. Αλλά εξ όνυχος τον λέοντα, που λέγανε και οι αρχαίοι έλληνες. Ποιο είναι το θέμα; Η όλο και μεγαλύτερη συρρίκνωση της ανθρωπιστικής παιδείας, σε όφελος της τεχνικής. Η ελληνική εκπαίδευση εγκλωβίζεται έτσι στη λεγόμενη χρήσιμη γνώση και απομακρύνεται από τις πολιτισμικές της ρίζες. Η ελληνική παιδεία – γλώσσα, ιστορία, φιλοσοφία, θεολογία – έχει διακοπεί.
Το απλό ερώτημα είναι γιατί τα παιδιά του γυμνασίου πρέπει να μαθαίνουν σήμερα ιστορία, θρησκευτικά ή αρχαία; Πρώτον, διότι δεν υπάρχει καμία απολύτως περίπτωση να κατανοήσεις την εξέλιξη των ιδεών του δυτικού πολιτισμού, εάν δεν έχεις εκπαιδευτεί αφενός στην κλασική γραμματεία και αφετέρου στην μεσαιωνική φιλοσοφία, δηλαδή στη θεολογία. Η βάση του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού είναι θεολογική. Ακόμη και η εποχή του διαφωτισμού, προέρχεται από μια συστηματική κριτική της μεσαιωνικής χριστιανικής φιλοσοφίας. Ο εξελληνισμένος χριστιανισμός δημιούργησε το συνολικό οικοδόμημα της δυτικής σκέψης. Επομένως η σχέση είναι τόσο άμεση, ανάμεσα στην νεωτερική και την κλασική εποχή, που καθιστά υποχρεωτική την μελέτη και των δύο.
Δεύτερον, για να πάμε στα δικά μας, η ελληνική γλώσσα έχει μια συνεκτική πορεία, από την κλασική εποχή στην ελληνιστική και από εκεί στην εκκλησιαστική. Η τελευταία είναι μάλιστα η πηγή της νεοελληνικής γραμματείας. Ο νέος ελληνισμός στηρίζεται γλωσσικά στα ακριτικά έπη και στην οσιογραφία, που είναι και τα δύο βυζαντινά. Πως θα καταλάβεις τον Ψελλό, τον Πλήθωνα και τον Παπαδιαμάντη, εάν δεν έχεις ιδέα από την ποίηση του Χρυσοστόμου και τα έξοχα φιλοσοφικά κείμενα του Μεγάλου Βασιλείου ή του Δαμασκηνού;
Όλα αυτά στα ευρωπαϊκά σχολεία έχουν παράδοση αιώνων. Οι δυτικοί τα σπουδάζουν ακόμα και στα γυμνάσιά τους. Άκουγα τις προάλλες μια συζήτηση του γάλλου μαρξιστή φιλοσόφου Αλέν Μπαντιού με τον Βέλτσο. Τόνιζε ο Μπαντιού, χρησιμοποιώντας φράσεις του Αριστοτέλη ή του Χρυσοστόμου, πως ο σύγχρονος άνθρωπος έχει συρρικνωθεί στον πρακτικό βίο, στο στόχο της απόκτησης πραγμάτων και έχει απωθήσει την ένταση της ζωής, που είναι το στοιχείο που τον διαχωρίζει από το λοιπό ζωικό βασίλειο. Δηλαδή έχει διαγράψει την πνευματική του φύση, χάριν της υλικής.
Επομένως, το να αμφισβητούμε την χρησιμότητα αυτών των επιστημονικών πεδίων είναι εντελώς ανόητο. Η Ελλάδα δεν έχει καμία απολύτως δυνατότητα να τα αγνοεί, στο όνομα ενός δήθεν εκσυγχρονισμού. Το να τα αντικαθιστάς με την πληροφορική, είναι σαν να πουλάς το σπίτι σου για να αγοράσεις έναν εκτυπωτή.
Αλλά υπάρχει και κάτι σοβαρότερο: το μάθημα των θρησκευτικών στα γυμνάσια δεν καταργήθηκε διότι έχει καταργηθεί εδώ και έναν αιώνα. Δεν πρόκειται για θρησκευτικά, αλλά για μια απλή κατήχηση – παλαιότερα – ή για μια απλή ιστορία των θρησκειών σήμερα. Η ελληνική πατερική γραμματεία, που έπρεπε να αποτελεί την βάση αυτού του μαθήματος, είναι εντελώς εξαφανισμένη από τον 19ο αιώνα ήδη. Επομένως ας μην ανησυχούμε οι νεοέλληνες: είτε διδάσκονται είτε όχι τα «θρησκευτικά», ουσιαστικά τάχουμε διαγράψει. Και για να μάθουμε τι έγραψαν οι διάσημοι πρόγονοί μας, θα πρέπει στο εξής να ρωτάμε τον Μπαντιού.
* Ο Απόστολος Διαμαντής είναι πανεπιστημιακός και συγγραφέας.
ΠΗΓΗ: 10/04/2011, http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=6207
Σημείωση Admin: Ο Απόστολος Διαμαντής γεννήθηκε στα Καλά Νερά Βόλου και σπούδασε οικονομικά στην Αθήνα και ιστορία στο Παρίσι. Εργάζεται στο Εργαστήριο Κοινωνικών Επιστημών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάσκει Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία στο Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου: http://www.perizitito.gr/persons.php?personid=22275
