Και οι εγχώριοι μιμητές τους νομοθετούν την ανελευθερία με τα καινοτόμα πατρόν της αγοράς υπεραμυνόμενοι της ασφαλούς ελευθερίας του ατόμου. Η ιστορία χρησιμοποιείται για να εμπεδωθεί ότι οι έφοδοι στον κομμουνιστικό ουρανό ξοφλήσανε, καταλήγοντας στον μαζοποιημένο χειραγωγημένο άνθρωπο, στις νόρμες της παραγωγής και της γραφειοκρατίας. Η επιστήμη στα χέρια τους παρουσιάζεται σαν ξένη, εχθρική δύναμη, εργαλείο υποταγής των ανθρώπων στην κάθε εξουσία, αδύναμη να δώσει απαντήσεις και να εξηγήσει τον κόσμο. Καλύτερα η μεταφυσική πίστη και ο ανορθολογισμός για να γλιτώσει κανείς από το βάσανο της αμφιβολίας. Οι έννοιες μπερδεύονται, τα οράματα λοιδορούνται και η σκιά της κοινωνίας σωπαίνει μπροστά στο εγωιστικό άτομο που νομίζει ότι μπορεί να περισώσει τον εαυτό του όσο πατάει όλους τους υπόλοιπους ή τους αγνοεί. Δεν αντιλαμβάνεται ότι πυροβολεί τα πόδια του.

Στην καπιταλιστική κοινωνία, της ελευθερίας της αγοράς και των νόμων της, της κατοχής και της ιδιοκτησίας, η ελευθερία του ατόμου νοείται τελικά ως δικαίωμα να πουλάει την εργατική του δύναμη. Χωρίς καμιά εξουσία στην εργασία του και στο προϊόν της, αποξενωμένος και αλλοτριωμένος από τη δραστηριότητά του, αδρανοποιώντας τη σκέψη και τις αισθήσεις του, μέσω μιας κολοβής παιδείας, αποξενώνεται από τους άλλους ανθρώπους και όλοι μαζί από την ανθρώπινη ουσία. Ιδιαίτερα σε περιόδους οξυμένης κρίσης που αγγίζει τα πάντα, με αίσθημα μηδαμινότητας και αδυναμίας, αισθάνεται εργαλείο στα χέρια εξωτερικών από αυτό δυνάμεων που το συντρίβουν, μόνος σε ένα αδυσώπητα σκληρό κόσμο. Δεν υπάρχει κοινωνία αλλά άθροισμα μεμονωμένων ατόμων, ιδιωτών και τα δικαιώματα είναι ατομικοί διακανονισμοί ορίων που κανονικοποιούνται από την κρατική εξουσία. Η ατομικότητα ως εγωιστικό μέγεθος ανάπτυξης του κατόχου της σε ανταγωνισμό και εκμηδένιση των άλλων. Οι ανισότητες μεταξύ τους δεν είναι κοινωνικές αλλά φυσικές και η εργασία, η υγεία, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός είναι ατομική ευθύνη. Νομιμοποιείται η στέρησή τους για όσους ευθύνονται, δίνονται φιλανθρωπικά για όσους εκ φύσεως αδυνατούν να συγκριθούν με τους φυσικά αρίστους. Η κοινωνική συνείδηση σε βαθιά κρίση, ανορθολογισμός και τεχνοκρατισμός. Καρικατούρα γνώσης και αυταπάτη επιλογής.

Άλλοι αναζητούν θεούς για να κατευνάσουν την ανασφάλεια και το φόβο, της ζωής και του θανάτου, αποποιούμενοι την ευθύνη της ύπαρξής τους μέσα σε ένα κόσμο χαώδη και δυσβάσταχτο. Καταφάσκουν στην αυταπάτη μιας ασφάλειας με την αποδοχή μιας περιορισμένης εκ φύσεως ελευθερίας.

Άλλοι θεοποιούν τη φύση ως δύναμη καλή και αγαθή που από μόνη της εξασφαλίζει την ανθρώπινη ισορροπία χωρίς την ανθρώπινη δραστηριότητα και δαιμονοποιούν ολοκληρωτικά την επιστήμη ως εργαλείο εξουσιασμού.

Άλλοι αναζητούν ηγέτες και δύναμη επιβολής, την ασφάλεια της υποταγής.
Άλλοι αναζητούν καταφύγιο να στεγάσουν την αδυναμία τους στους στέρεους τοίχους ενός σπιτιού, με την αυταπάτη πως ορίζουν τον χώρο και τον εαυτό τους. Όπου οι άλλοι είναι εκτός και τα γεγονότα εισβάλλουν παραμορφωμένα μόνο μέσα από την τηλεοπτική οθόνη, όσο και όταν το επιτρέψει η εξουσία.

Η ελευθερία δεν είναι αφηρημένη έννοια. Η ελευθερία του κεφαλαίου είναι σκλαβιά των ανθρώπων. Ο άνθρωπος είναι γέννημα μιας κοινωνίας που ταυτόχρονα τη διαμορφώνει με άλλους. Η ανθρώπινη ουσία δεν κρύβεται στο απομονωμένο άτομο, είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων. Η ατομικότητα πραγματώνεται μέσα σε ένα κόσμο που έχει νόημα επειδή το ατομικό συμφέρον συμβαδίζει με το συμφέρον της ανθρωπότητας. Όπου «η ελευθερία του ενός δεν αποτελεί όριο αλλά όρο για την ελευθερία του άλλου» (Α. Χρύσης).

Ελευθερία χωρίς γνώση, χωρίς επιλογή με κριτήριο το γενικό κοινωνικό καλό και τη δικαιοσύνη, είναι ανάπηρη. Δεν υπάρχει ζωντανό «εμείς» ως άθροισμα οριακών εγωισμών που δε συναντιούνται, δεν αλληλεπιδρούν, δεν επηρεάζονται. Ούτε ελεύθερη ατομικότητα μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς κοινωνική ευθύνη απέναντί της. Και τότε ανασταίνονται οι ουτοπίες ενός καλύτερου κόσμου έστω και μέσα στο ζόφο του θανάτου, όπως μας έδειξε η ιστορία της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα. «Γιατί οι άνθρωποι υπάρχουν από τη στιγμή που βρίσκουν μια θέση στη ζωή των άλλων ή ένα θάνατο για τη ζωή των άλλων» (Τάσος Λειβαδίτης).

ΠΗΓΗ: 19.09.2021, Η «ελευθερία του ατόμου» ως άρνηση της ελευθερίας – Εφημερίδα ΠΡΙΝ (prin.gr).

* Η Γιώτα Ιωαννίδου είναι καθηγήτρια χημείας.