Ο Ιησούς, με μαχαίρια τα δίστομα,
έσπασε χώρο και χρόνο,
κι ανήσυχους γύρω του συνέλεξε,
για θυσία και προδοσία,
ενθουσιώδεις και πανέτοιμους.
*****
Στο δρόμο του ανοικτού πλοίου μπλέχτηκαν
οι μούτσοι κι οι καπετάνιοι,
γιατροί και ασθενείς, εραστές τυφλοί,
ωραίου, ψευδούς, φανταχτερού.
Ξάφνου, νάτοι σ’ αχαρτογράφητα….
ΙΙ. Μικρός σχολιασμός του συγγραφέα
1. Το ιστορικό του ποιήματος
Το παραπάτω ποίημα είναι ένα από τα πιο θεολογικά στην 1η ποιητική συλλογή μου (3η συγγραφή) «Αποστάξεις σε καιρούς δυστοπίας»– «77 νύξεις άλλης βιωτής και πολιτείας», εκδόσεις Αρμός 2020.
Το ποίημα αυτό είναι ένα από τα 4-5 τελευταία, πριν κλείσει η συλλογή και πάει προς το «Τυπωθείτω». Γράφτηκε στην Κέρτεζη (έμεινα εκεί αρκετούς μήνες το περσινό Καλοκαίρι) στις 04.09.2020.
Ήδη κάποιοι γνωστοί μου άνθρωποι (κληρικοί ή μοναχοί) είχαν από μόνοι τους «αποσχηματιστεί». Ένα θέμα που με λύπησε, με έβαλε σε αναστοχασμό και με έκανε να μεταφέρω την τελική μου «κρίση» στον έναν και μοναδικό Κριτή. Προς τα τέλη του περσινού Αυγούστου μία φίρμα του διαδικτύου, με χιλιάδες ακόλουθους νεοέλληνες, αγόρια και κορίτσια μικρότερης και μεγαλύτερης ηλικίας, με διαδικτυακό τρόπο ανακοίνωσε λιτά ότι «βγάζει τα ράσα». Και το έκανε χωρίς βαθύτερες αναλύσεις. Πολλές σκέψεις πέρασαν από το μυαλό μου, αλλά δεν έγραψα τίποτα δημόσια. Μια μέρα όμως, όπως και στα υπόλοιπα ποιήματα, είχα την διάθεση και την έμπνευση για το ποίημα αυτό.
Το ποίημα είναι πολύ διακριτικό και δεν φωτογραφίζει τις διαφορετικές περιπτώσεις. Βεβαίως όμως το έτος (2020) περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή. Τόσο στον πρόλογο, όσο και στην τηλεπαρουσίαση, με 1800 ζωντανές συμμετοχές ή μαγνητοσκοπημένες προβολές μέχρι σήμερα, το ποίημα αυτό δεν τόλμησε κανένας από τους «πέντε» παρουσιαστές να το ακουμπήσει. Ούτε στα περί τα εκατό σχόλια που έλαβα μετά την δημοσίευση… Μάλλον πρόκειται για δύσκολο ζήτημα…, παρότι το ποίημα είναι σαφώς θε-ανθρωπολογικό.
Ας δούμε στροφή τη στροφή μερικές νύξεις συνοπτικά, ως βάση για μια συζήτηση. Τα ερωτήματα που βάζω ας συζητηθούν.
2. Στροφή 1η
Αναφέρεται στον (χριστιανικό) «Παράδεισο» ως χώρο «Ελευθερίας». Τι μπορεί όμως να σημαίνει Ελευθερία στον Παράδεισο; Ποιος είναι ο Παράδεισος; Θέτει το ζήτημα της «Δοκιμής», δηλαδή Δοκιμασίας, Πειράματος. Τι είναι αυτή; Πως συνδυάζεται Ελευθερία και Δοκιμασία;
Οι «πρώτοι άνθρωποι», οι οποίοι συνειδητά δεν αναφέρονται, ονομάζονται «μύστες». Σε τι είναι οι μυημένοι όμως; Τίθεται επίσης η έννοια του «μεγάλου δρόμου». Ποιος όμως είναι αυτός; Τίθενται παράλληλα τα «μεγάλα εμπόδιά του». Ποια είναι αυτά και τι σχέση έχουν όλα τα ζητήματα της 1ης στροφής μεταξύ τους;
2. Στροφή 2η
Αφήνουμε απότομα τον «Παράδεισο» και βρισκόμαστε στην ιστορία. Δεν τίθεται το γιατί, αλλά αφήνεται στον αναγνώστη. Για μένα υπάρχει λόγος (αρχικό ερώτημα). Στην ιστορία θέτω τα μεγάλα ζητήματα των «ανταγωνισμών», τον «πόνο», τους «ιδρώτες» των ανθρώπων, τα ποτάμια «αίματος» που χύθηκαν με πολλούς τρόπους στα διάφορα μέρη της φύσης. Οφείλω να σημειώσω ότι με τα «αίματα» ξεκινά και το 1ο ποίημα της συλλογής («Αίματα και ρεύματα», που χωρίς να αναφέρεται ρητά, ο συγγραφέας γνωρίζει ότι είχε αφορμή το αίμα του Παύλου Φύσσα, Πάτρα, 04.11.2013). Για την στροφή αυτή θέτω και ένα δεύτερο ερώτημα – ζήτημα: Γιατί χύνεται το αίμα των ανθρώπων; Ποια σχέση έχουν και με το Τίμιο Αίμα στο Σταυρό του Θε-ανθρώπου;
3. Στροφή 3η
Στη στροφή αυτή παίρνουν σειρά οι «δίστομες μάχαιρες» του Ιησού Χριστού, αφορμή παίρνοντας από διάφορα σημεία της Καινής Διαθήκης, κυρίως όμως από τους «Υιούς Ζεβεδαίου» οι οποίοι Του έδειξαν: «Ιδού μάχαιραι δύο». Τόσο αυτοί, όσο και ο Ιστορικός Γιάννης Κορδάτος δεν κατενόησαν πλήρως ποιες είναι αυτές οι μάχαιρες, ενώ συχνά πολλοί ασκητές έδωσαν μόνο νηπτική διάσταση σ’ αυτές. Ο συγγραφέας τολμά να δώσει και μια χωροχρονικού επιπέδου νοηματοδότηση, ίσως επειδή έχει σπουδάσει και τη φυσική, την οποία εργάστηκε επί 50 έτη ποικιλότροπα…
Παράλληλα και με αφορμή το γεγονός των δύο μαχαιρών, αλλά και άλλα γεγονότα (ο εθνικισμός των μαθητών στα μέρη της Τύρου και Σιδώνας και η απάντηση του Ιησού, η υπνηλία στο όρος των Ελαιών, τα ψέματα του Πέτρου κατά την Σύλληψη, ο φόβος των δέκα μαθητών πλην του Ιωάννη κατά την Σταύρωση, αλλά και μετά την Ανάσταση) και φυσικά πάνω απ’ όλα η προδοσία του Ιούδα Ισκαριώτη. Η Τύρος και η Σιδώνα αναφέρονται και στο ποίημα «Παλαιστίνη», 74ο , γραμμένο στις 02.09.2021, κι αυτό στην Κέρτεζη. Γιατί όμως ονομάζω τους μαθητές «ενθουσιώδεις και πανέτοιμους» και για ποιο ζήτημα;
4. Στροφή 4η και τελευταία
Φεύγω από την εποχή του Θε-ανθρώπου και πηγαίνω στην 7η ημέρα της Εκκλησίας, στην ονομαζόμενη χριστιανική εποχή της ιστορίας. Η εκκλησία ταξιδεύει στο πέλαγος της ανθρωπότητας, των ιστορικών, επιστημονικών, τεχνολογικών, εκπαιδευτικών, θρησκευτικών, κοινωνικών, πολιτικών και πολιτισμικών καταστάσεων και εκρήξεων.
Ταυτόχρονα σημειώνω ότι εντός της ιστορικής Εκκλησίας συμμετέχουν «οι μούτσοι κι οι καπετάνιοι». Νομίζω ότι αυτό σηκώνει μεγάλη συζήτηση… Χρησιμοποιώ όμως το ρήμα «μπλέχτηκαν» κι αυτό όχι τυχαία. Όχι μόνο γιατί η εικόνα που είχα ήταν από τα δίχτυα των ψαράδων μαθητών και την εξήγηση του Ιησού στο κάλεσμά Του, αλλά γιατί με πολλούς τρόπους «μπλεκόμαστε» στα δίχτυα της Εκκλησίας. Ποιοι μπορεί να είναι αυτοί; Έρχεται αυτό σε αντίθεση με την Ελευθερία, που βάλαμε στην πρώτη στροφή;
Οι αντιθέσεις μέσα στα «δίχτυα» σχετίζονται και με το «γιατροί και ασθενείς». Μπορεί και σε αυτό να γίνει μια συζήτηση, αν και πολλές φορές έχει συζητηθεί. Αυτό που αποφεύγεται συχνά και θέτει πολλά ερωτήματα και απαντήσεις είναι το «εραστές τυφλοί, ωραίου, ψευδούς, φανταχτερού». Τι σημαίνει «τυφλοί εραστές» στην ιστορική εκκλησία; Ποιο είναι το ωραίο; Ποιο το ψευδές και ποιο το φανταχτερό;
Η στροφή κλείνει με μεγάλη διακριτικότητα με αυτό που υπονοεί ο τίτλος, δηλαδή με τους «αποσχηματιστισμούς», αλλά δεν το λέει για δεύτερη φορά ευθέως. Το αφήνει στον αναγνώστη. Το μεγάλο ερώτημα είναι ποιά είναι τα «αχαρτογράφητα νερά»;
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το ποίημα και ο σχολιασμός θα αποτελέσουν σήμερα Δευτέρα 08.03.2021 εισήγηση σε μια διαδικτυακή εκκλησιαστική παρέα.
Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, Πάτρα, 26.02.2021/08.03.2021
UP DATE, 09.03.2021: Πολλή καλή ήταν η τηλε-συζήτηση της ενοριακής παρέας, που κράτησε δύο ώρες χθες βράδυ. Εκτός από τα σημεία που τέθηκαν στην αρχική μου εισήγηση, η συζήτηση έγινε στροφή τη στροφή, αν και μερικές φορές διαπερνούσε όλο το ποίημα.
Στα σημεία που έγινε η μεγαλύτερη κουβέντα ήταν:
1. Η δοκιμασία στον Παράδεισο, πέραν της ιστορικής, πως θα εξελισσόταν δυνητικά αν δεν υπήρχε η «πτώση» μας.
2. Για την ιστορία μπήκε το ζήτημα των δύο διαχρονικών «εθνών» -αυτού του Άβελ και αυτού του Κάϊν- που ερμηνεύει θεολογικά την πορεία της ανθρωπότητας.
3. Ο ρόλος της μάχαιρας και γιατί να είναι «δίστομος».
4. Ζητήματα εκκλησιαστικά, η συλλογική και προσωπική ευθύνη των κληρικών και όχι μόνο.
5. Πως αντιμετωπίζεται θεολογικά και στην εκκλησιαστική ιστορία ο κάθε είδους αποσχηματισμός.
6. Ο τζιχαντισμός μερίδας «ορθοδόξων» εναντίον των «διαφορετικών».
7. Ο ρόλος της κυριαρχίας του διαδικτύου στην απο-εκκλησιαστικοποίηση κληρικών και μοναχών κυρίως.
8. Δυο σημαντικά «σημεία» αποσχηματισμένων μοναχών που μπήκαν σε ερωτική σχέση και γάμο, αλλά μετά επέστρεψαν στο μοναστήρι..
