Αμέτρητες είναι ομιλίες του σε εκπαιδευτικό, συνδικαλιστικό, κοινωνικό και εκκλησιαστικό επίπεδο. «…Ήταν ένας ανεξάντλητος θεολόγος που μέχρι την τελευταία του στιγμή δεν έπαψε να διαβάζει και να γράφει ατέλειωτες ώρες καθημερινά. Μάλιστα αυτή την περίοδο ολοκλήρωνε ένα βιβλίο με σειρά ομιλιών του για θεολογικά θέματα. Όπως ο ίδιος έλεγε, είχε κάνει πάνω από 3.000 ομιλίες…», γράφει σήμερα η εφημερίδα Πελοπόννησος της Πάτρας. Δεν έλειψαν όμως και τα γραπτά του. Τα πιο γνωστά του είναι: ο «Γάμος», η «Βάπτιση», η «Θεία ευχαριστία, το «Παιδικό συναξάρι», το Λεξικό «Από την Αγάπη στην Ωραιότητα» και τα πολλά βοηθήματα για τα Θρησκευτικά του Γυμνασίου.
Δυστυχώς λόγω covid – 19 και των πολιτικών μέτρων δεν τα κατάφερα να παρευρεθώ στην νεκρώσιμη ακολουθία του, που έγινε σήμερα στις 3.00μμ σε κλειστό κύκλο στον Ι. Ν. Αγίου Ανδρέα Εγλυκάδας Πατρών. Η ταφή πραγματοποιήθηκε στο Κοιμητήριο της Εγλυκάδας.
Έγραψαν πολλά στα κοινωνικά δίκτυα γι’ αυτόν πριν συμπληρωθεί καν μία ημέρα από την εκδημία του. Ανάμεσα απ’ αυτά σταχυολογώ αρκετά.
Ως δάσκαλος:
1. «…Ξεχώριζε για το ήθος του, τον λόγο του που σε καθήλωνε να παρακολουθήσεις το μάθημά του, σε μια τάξη που αμφισβητούσε κάθε έτοιμη γραφή… Ο καθηγητής μας έφυγε με την πλήρη αποσκευή των αξιών της ζωής και με την αγάπη μας που την κατέκτησε με αξιοπρέπεια από τα μαθητικά μας χρόνια. Κέρδισε δίκαια την αναγνώριση της κοινωνίας, γιατί ήταν αληθινός, ήταν σεμνός και όχι αυτάρεσκος, ήταν πολίτης που πρόσθεσε στην μικρή μας κοινωνία χωρίς να αφαιρέσει τίποτα…», (Χαράλαμπος Μπονάνος, αντιπεριφερειάρχης αιρετής Περιφέρειας Δυτ. Ελλάδας, Πάτρα, φ/β, 23.11.2020).
2. «Εμπνευσμένος δάσκαλος! Σημάδεψε τις εφηβικές μας αναζητήσεις στο «Τρίτο»…», (Γιάννης Μαντάς, Δημοσιογράφος και μαθηματικός, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 23.11.2020).
3. «Παναγιώτη, τον είχα καθηγητή στο Πρότυπο, πω πω φοβερός ομιλητής και άνθρωπος», (Δέσποινα Παναγοπούλου, καθηγήτρια οικονομολόγος, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 23.11.2020).
4. «Τον είχα καθηγητή στην τελευταία τάξη του Λυκείου. Ήταν από αυτούς που ξεχώριζε για την ευγένειά του, την ευστοχία του του λόγου του και στου οποίου το μάθημα συζητούσαμε ελεύθερα τους εφηβικούς προβληματισμούς. Αιωνία του η μνήμη», (Διονύσης Σαμπαζιώτης καθηγητής φυσικής και μουσικής, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 23.11.2020).
5. «Τον είχα δάσκαλο όλα τα χρόνια στο 3ο αρρένων που πήγαινα… Ήταν δροσιά στην ψυχή, γλυκύτητα και γνώση! Στην μαυρίλα των τότε οργανώσεων που τον πολεμούσαν… Καλό ταξίδι δάσκαλε…», (Σπύρος Φαναριώτης, Γραμματέας στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Παν. Πατρών, μαθηματικός, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
6. «Έφυγε ένας δάσκαλος! Σωκράτης Νίκας! Άνθρωπος, Επιστήμονας, Παιδαγωγός. Χριστός Ανέστη Δάσκαλε: Σ΄ ευχαριστώ!», (Θεοχάρης Μασσαράς, καθηγητής θεολόγος, πρώην αντιδήμαρχος Δήμου Πατρέων, Πάτρα, σύντομη ανάρτησή του στο φ/β, 23.11.2020).
Ως εκπαιδευτικός:
1. «Παναγιώτη, ενεργό μέλος της Α΄ ΕΛΜΕ Αχαΐας, παρών και ομιλητής σε κάθε συνέλευση, απεργός, εξέφραζε το ριζοσπαστικό ΠΑΣΟΚ, κάναμε κόντρες επιπέδου, θέλω να πιστεύω, κυρίως γόνιμες, με ήθος και διέξοδο. Μέλος της επιτροπής του πρώτου εκπαιδευτικού συνεδρίου στην Ελλάδα με θέμα “Παιδεία και Οικονομία», που συνδιοργανώσαμε στην Πάτρα ως ΕΛΜΕ Αχαΐας υπό την αιγίδα τότε του ΔΣ της ΟΛΜΕ. Μαζί με το Θόδωρο τον Μυλωνά εξέφραζαν ένα σχετικό αιρετικό θεολογικό ρεύμα», (Αλέξανδρος Αναγνωστάκης, φυσικός, αρθρογράφος, συνταξιούχος εκπαιδευτικός, πρώην συνδικαλιστής, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
2. «Ήταν επιμορφωτής στην σύντομη εισαγωγική επιμόρφωση νεοδιορισμένων εκπαιδευτικών το 1987. Γοητεύτηκα κυριολεκτικά από την κριτική προσέγγισή του στα κοινωνικά και εκπαιδευτικά πράγματα. Τακτικός και δυναμικός στις παρεμβάσεις του στις Γενικές Συνελεύσεις της ΕΛΜΕ… Θεωρώ εξαιρετική τύχη που γνώρισα έναν από τους σημαντικούς εκπροσώπους (εκείνης της εποχής) του χώρου μας. Αιωνία η μνήμη του», (Δημήτρης Καλτσάς, Κοινωνιολόγος, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
3. «Καθηγητής μου στο Πρότυπο. Εξαιρετικός σαν άνθρωπος και πάνω από όλα σαν εκπαιδευτικός. Λυπάμαι πραγματικά», (Θεόδωρος Λυρής, αντιπρόεδρος Α΄ ΕΛΜΕ Αχαΐας και Δ/ντης στο Ειδικό Επαγγελματικό Σχολείο της Πάτρας, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
4 «Αιωνία του η μνήμη. Παναγιώτη τα είπες όλα. Τον συνάντησα για πρώτη φορά στην Πύλο πρωτοδιόριστη ως σύμβουλος που ήλθε και μας επισκέφτηκε. Λυπάμαι πολύ.», (Ελλένη Τσακλίδου, εκπαιδευτικός θεολόγος, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 23.11.2020).
Ως θεολόγος:
1. «Ενθουσιώδης και έντιμος Θεολόγος. Συνεργαστήκαμε κάποτε σε κάποια θέματα. Ανήκει στο ζωντανό, ζωηφόρο ρεύμα των Θεολόγων της μεταπολίτευσης. Στη μνήμη μου θα μείνει μαζί με Αγουρίδη, Ματσούκα, Στογιάνο, Νησιώτη, Φαράντο, Παπαπέτρου, Θεοδώρου», (Στυλιανός Αραβαντινός, θεολόγος, συνταξιούχος εκπαιδευτικός, Αθήνα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
2. «Αιωνία η μνήμη αυτού. Υπηρέτησε τίμια τα θεολογικά και εκπαιδευτικά μας πράγματα», (Εύη Βουλγαράκη, καθηγήτρια ΕΔΙΠ στη Θεολογική Σχολή της Αθήνας, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
3. «Έχω, ακόμα, στη βιβλιοθήκη μου ένα βοήθημα που είχε γράψει και εκδώσει το 1993 για τα θρησκευτικά της β γυμνασίου. Εξαιρετική δουλειά. Καλή ανάπαυση να έχει», (Μαρία Μίλκα, καθηγήτρια θεολόγος, Ηράκλειο Κρήτης, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
Ως ομιλητής:
1. «…Και τι χαρισματικός ομιλητής… Μέλι η λαλιά του», (Σπύρος Φαναριώτης, Γραμματέας στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Παν. Πατρών, μαθηματικός, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
2. «Παναγιώτη τον παρακολουθούσα τις Κυριακές στους Αγ. Αναργύρους στη Γούναρη. Πριν σας γνωρίσω! Εξαιρετικός!! Ο Θεός να τον αναπαύσει», (Γεωργία Τζαβάρα, Δημοτικός Υπάλληλος στο Δήμο Ναυπλίου, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
3. «Ένας πολύ συμπαθής άνθρωπος, αξιαγάπητος θα έλεγα. Η μορφή του προσέδιδε γλυκύτητα και πραότητα, το ίδιο και ο λόγος του. Καλό Παράδεισο», (Γεώργιος Πλούμης, καθηγητής χημικός, Πάτρα, σχόλιο σε σύντομη ανάρτησή μου στο φ/β, 24.11.2020).
Ως άνθρωπος:
«…Υπήρξε μία υπέροχη προσωπικότητα με τρομερή αγάπη στον άνθρωπο και με ανεξάντλητη διθάθεση προσφοράς καθώς, πέραν των άλλων, είχε αναπτύξει και πλούσιο φιλανθρωπικό έργο.
“Ήταν μια ανοικτή αγκαλιά για όλους. Όποιος ζητούσε βοήθεια ανταποκρινόταν άμεσα. Ήταν παρών να στηρίξει όλη την Πάτρα. Και ποιόν δεν έχει βοηθήσει. Ένας θαυμάσιος άνθρωπος. Ένας φιλόσοφος της πίστης. Σπάνια περίπτωση ανθρώπου, που αυτά που δίδασκε εφάρμοζε πρώτα ο ίδιος στο 100%” μας περιέγραψε άνθρωπος τους περιβάλλοντός του», (ρεπορτάζ εφημερίδας Πελοπόννησος της Πάτρας, 24.11.2020).
* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι υπό σύνταξη εκπαιδευτικός (φυσικός), πτ. θεολογίας, συνδικαλιστής και συγγραφέας.
24.11.2020
