-Μυλωνάς Γ. Χρήστ(ος) [Διόρθωση: Μυλωνάς Γεωργ. Θεόδωρος].

-Παπαδόπουλος Ασημ. Νικ(όλαος).

-Σκουρλής Δημ. Αντών(ιος).

-Σταθόπουλος Ανδρ. Χρηστ(ος).

-Τζένος Δημ. Σταύρ(ος).”^[1].

Περισσότερε λεπτομέρειες στον επόμενο κατάλογο: https://2.bp.blogspot.com/-joYl_KoX8LY/WfGcpKBT_UI/AAAAAAAAyBY/PQocITCLgLIwv4QHUyyW5nZj7Y0WIXHxwCLcBGAs/s3700/a1.jpg?fbclid=IwAR1S3YgPelwPIPexHVJ-tbgQInYVHvwR7RiLaEOMs_aTO0O1sT-yFpvTEjk

Από τον Συμπληρούμενο ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΦΟΝΕΥΘΕΝΤΩΝ – ΕΞΑΦΑΝΙΣΘΕΝΤΩΝ ΤΟΥ 6ου ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΖΙΚΟΥ ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940 – 41 και ΤΙΜΗΣ ΕΝΕΚΕΝ, αναφέρονται από τον ΣΩΤΗΡΙΟ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΡΙΖΟΓΙΑΝΝΗ (sotirios.rizogiannis@gmail.com) αναφέρονται 206 νεκροί και με την σειρά 172 ο «Σταθόπουλος Χρήστος του Ανδρέα. Στρατιώτης: Γεννήθηκε στην Κέρτεζη Καλαβρύτων Αχαΐας. Πέθανε στο 1ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων στις 2 Ιανουαρίου 1941»^[2].

Ε. Κατοχή και Εθνική Αντίσταση 1941 – 1944

Πολλά χρειάζονται να γραφτούν για την περίοδο αυτή. Κάποια δεδομένα αμφίσημα ακόμα εξετάζονται. Θα καταγράψουμε μόνο λίγα, για τα οποία έχουμε βεβαιότητα. Τα υπόλοιπα που αφορούν την Κέρτεζη και τους Κερτεζίτες/Κερτεζίτισσες εν καιρώ.

1. Η κατοχική υλοτομία Ντεσμένας και Έλατου

“Το 1942 οι Ιταλοί αρχίζουν την κατασκευή χαρακωμάτων και αντιαρματικής τάφρου, στην πρώτη καλογερόλακα από Κέρτεζη προς Καλάβρυτα, με καταναγκαστική εργασία των κατοίκων των γύρω χωριών. Μεγάλες ποσότητες ξυλείας πήραν οι Ιταλοί από τα δάση της Κέρτεζης (Ντεσμένα και Έλατο), για την κατασκευή στεγάστρων στα ορύγματα.”^[3]

2. Η πρώτη αντιστασιακή σύγκρουση για τα φασόλια

“Στα μέσα 1942 στη Ρούμελη έκαναν την εμφάνισή τους αντάρτικες ομάδες. Το Σεπτέμβριο του ιδίου έτους σοβαρό επεισόδιο σημειώθηκε στην Κέρτεζη, μεταξύ των κατοίκων και των αρχών κατοχής. Η Αγροτική Τράπεζα επιφορτίστηκε από τις αρχές κατοχής να κάνει συγκέντρωση φασολιών. Μία Κυριακή του Σεπτεμβρίου 1942 ήλθε στο χωριό ο τότε Διευθυντής του υποκαταστήματος Α.Τ.Ε. Καλαβρύτων, Γ. Τουμπανάκης, ο οποίος καταγόταν από το Ξυλόκαστρο Κορινθίας και μεταπολεμικά κατέλαβε υψηλή θέση στην Α.Τ.Ε., για να διερευνήσει τη συγκέντρωση φασολιών. Ο Τουμπανάκης πίεσε φορτικά τους κατοίκους να προσκομίσουν τις ποσότητες φασολιών που είχε καθορίσει για τον καθένα. Οι κάτοικοι πρόβαλαν αντιρρήσεις, οπότε αυτός απείλησε με κυρώσεις. Τότε μερικοί Κερτεζίτες του επιτέθηκαν και τον κτύπησαν. Την επόμενη ήλθε στην Κέρτεζη αστυνομικό απόσπασμα, (σημειώνουμε ότι μετά από την υποδούλωση της χώρας από τους Ιταλούς, η αστυνομία αποσύρθηκε από την Κέρτεζη) πλαισιωμένο από Ιταλούς και συνέλαβε τους πρωταιτίους του επεισοδίου. Μετά από ανακρίσεις εξορίστηκαν στην Αμφιλοχία για έξι μήνες οι Γεώργιος Οικονόμου, Ιωάννης Ανδριανόπουλος και Ανδρέας Παπαδόπουλος.”^[4]

3. Η 1^η είσοδος ανταρτών του ΕΛ.Α.Σ. στην Κέρτεζη

“Τον επόμενο χρόνο 1943 η ένοπλη εξέγερση των Ελλήνων εκδηλώθηκε και στην Πελοπόννησο. Η πρώτη σύγκρουση Ελλήνων ανταρτών και ιταλικών στρατευμάτων έγινε στην Κέρτεζη. Στις 15 Ιουνίου 1943 ημέρα Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος και ενώ όλοι οι κάτοικοι βρισκόντουσαν στην εκκλησία, την ώρα της τέλεσης της θείας λειτουργίας, έκαναν την εμφάνισή τους στην πλατεία του χωριού ένοπλοι Έλληνες.

Όταν τελείωσε η θεία λειτουργία, ο κόσμος του χωριού ήταν έκπληκτος με περιέργεια περιεργαζόταν τους ενόπλους άντρες, που ήσαν περίπου 25 τον αριθμό και είχαν αρχηγό τους το Σμήναρχο της πολεμικής Αεροπορίας Μίχο από τους Λαπαναγούς Αιγίου. Οι κάτοικοι της Κέρτεζης μέχρι εκείνη τη στιγμή ελάχιστα είχαν ακούσει για την εξέγερση στην Πελοπόννησο. Η πραγματικότητα που παρουσιαζόταν μπροστά τους, τους είχε αιφνιδιάσει. Οι ένοπλοι άντρες που αυτοαποκαλούνταν αντάρτες, στα καπέλα τους αντί τι του εθνόσημου είχαν τη λέξη ΕΛ.Α.Σ. – Ελληνικός Απελευθερωτικός Στρατός. Ο Μίχος μίλησε στους κατοίκους για την αντίσταση που αρχίζει και ζήτησε να βοηθήσουν στον αγώνα. Οι κάτοικοι πρόσφεραν φαγητό και τρόφιμα, ακολούθησε δε και διασκέδαση. Εκεί ακούστηκαν αντάρτικα τραγούδια…”.^[5]

4. Στην Κέρτεζη η 1^η σύγκρουση ανταρτών και ιταλικών στρατευμάτων

“…Αργά το μεσημέρι οι αντάρτες οι αντάρτες έφυγαν από το χωριό με κατεύθυνση  τις καστανιές προς Δροβολοβό ή Ντεσινό. Στις τάξεις των ανταρτών την ημέρα εκείνη εντάχθηκε εθελοντικά ο Κερτεζίτης Αριστείδης Κωνσταντακόπουλος. Οι αντάρτες, όταν μπήκαν στο δάσος των καστανιών και έφθασαν στη θέση Καλόγερος, έπεσαν να αναπαυθούν, χωρίς να λάβουν στοιχειώδη μέτρα ασφαλείας.

Οι Ιταλοί στα Καλάβρυτα πληροφορήθηκαν^[6] την παρουσία των ανταρτών στην Κέρτεζη και νωρίς το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Ισχυρή δύναμη με αυτοκίνητα έφθασε στο χωριό. Οιμ Ιταλοί μόλις έφθασαν αμέσως έθεσαν τους κατοίκους υπό περιορισμόν και ζήτησαν να πληροφορηθούν προς τα που κατευθύνθηκαν οι αντάρτες.

Ο Πρόεδρος του χωριού μη μπορώντας να κάνει διαφορετικά υπέδειξε την κατεύθυνση. Όλοι οι Κερτεζίτες πίστευαν ότι οι αντάρτες είχαν απομακρυνθεί από τα όρια του χωριού, δεν γνώριζαν ότι είχαν μείνει στο δάσος για ανάπαυση. Οι Ιταλοί κατευθύνθηκαν προς τις καστανιές, όταν όμως έφθασαν στο σπίτι του Κώστα Βορύλλα προχώρησαν δεξιά, ανέβηκαν στου Πλούμη το Αλώνι και από εκεί στις Απιδιές. Έτσι βρέθηκαν πάνω από τον Καλόγερο χωρίς οι Αντάρτες να τους αντιληφθούν.

Οι αντάρτες αντιλήφθηκαν τους Ιταλούς σε πολύ κοντινή απόσταση, αιφνιδιάστηκαν, ακολούθησε σύγχυση και τράπηκαν σε φυγή. Ευτυχώς ακολούθησαν την ρεματιά που οδηγεί στου Κάρα τα βράχια και απομακρύνθηκαν από τους Ιταλούς. Η φυγή έγινε με μεγάλη δυσκολίας διότι ο αρχηγός τους ήταν μέσης ηλικίας αλλά και λίγο ευτραφής. Δυστυχώς δύο αντάρτες, ο Διάκος του Μεγάλου Σπηλαίου Δημήτριος Καρβελάς από το Αίγιο και ο χωροφύλακας Βασίλης Κοροβέσης από τον Πύργο, πάνω στη σύγχυση δεν ακολούθησαν την ομάδα, αλλά πήραν την ρεματιά που οδηγείς το χωριό…Τα ξημερώματα της επόμενης μέρας, 16 Ιουνίου 1943, τους εξετέλεσαν ακριβώς στο μέσον του τοίχου, προς το προαύλιο, του σημερινού Γυμνασίου – Λυκείου Καλαβρύτων…”^[7].

5. Οι Κερτεζίτες αντάρτες του ΕΛ.Α.Σ.

“…Στο προσκλητήριο του ΕΛΛ.Α.Σ. ανταποκρίθηκαν οι Κερτεζίτες. Στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1943 εντάχθηκαν στις τάξεις του ΕΛΛ.Α.Σ., εθελοντικά, οι εξής Κερτεζίτες: είναι γνωστός ότι οι αντάρτες για λόγους ασφαλείας έφεραν ψευδώνυμα και με αυτά ήσαν γνωστοί μεταξύ τους, και με αυτά τους προσφωνούσε ο κόσμος προτάσσοντας τη λέξη συναγωνιστή.

– Αγγελόπουλος Λεων. Παν(αγιώτης) / Λύσας

– Αλεξόπουλος Κων. Γεώργ(ιος) / Αλέξανδρος

-Ανδριόπουλος Ιωάν. Σπυρ(ίδων) / Γιαλαμάς

-Γιαννόπουλος Κων. Σπυρ(ίδων) / Διάκος

-Κούρτης Αλεξ. Νικ(όλαος) / Στριφτόμπολας

-Κούρτης Γεώργ. Κωνστ(αντίνος) / Λαμπέτης

-Κωνσταντακόπουλος Γεωργ. Αριστ(είδης) / Μακρής

-Μάρκος Κων. Χαρ(άλαμπος) / Μάρκος

-Καλογριόπουλος Χριστ(οφ.) Πέτρ(ος) / Μαυρομιχάλης

-Σπανός Νικ. Γεώργ(ιος) / Κατσώνης

– Μπαλής Γεωργ. Ιωάν(νης) / Παπαζώρας

-Ρέλλας (Χρηστ.) Αντ(ώνιος / …….

-Φιλιππόπουλος Κων. Χρήστ(ος) / Γρίβας

Από τους παραπάνω Κερτεζίτες σκοτώθηκαν:

Ο Μπαλής Ιωάννης, στις 14 Ιουνίου 1944 στο Βαλτέτσι..

Ο Γιαννόπουλος Σπύρος φονεύθηκε από χειροβομβίδα που περιεργαζόταν στην Πάτρα το Νοέμβριο του 1944..”^[8].

Στην προηγούμενη λίστα δεν αναφέρονται και άλλοι αντάρτες, όπως το πρωτοπαλίκαρο Μιχάλης Κωνσταντόπουλος.

6. Οι Γερμανοί κατακτητές στην Κέρτεζη

“…Οι Γερμανοί όταν ήλθαν στα Καλάβρυτα το Σεπτέμβριο του 1943, για να συλλάβουν τους Ιταλούς, μετά τη συνθηκολόγηση της χώρας τους, έκαναν μία επιδρομή αστραπή με ;eξι άρματα στην Κέρτεζη. Όταν έφθασαν στο χωριό έκλεισαν όλους τους κατοίκους στην εκκλησία, έριξαν εκφοβιστικές βολές στα γύρω βουνά, έκαναν έρευνα σε όλα τα σπίτια και αφού δεν βρήκαν τίποτα το ενοχοποιητικό, ζήτησαν ρακί και έφυγαν χωρίς να πειράξουν κανένα…”^[9].

7. Οι εκτελεσθέντες Κερτεζίτες σε Καλάβρυτα και Πάτρα

“…Τη μαύρη ημέρα 13-12-1943 οι Γερμανοί εκτελέσανε όλο τον άρρενα πληθυσμό της Κωμόπολης και πυρπόλυσαν τα κτίρια. Μεταξύ των εκτελεσθέντων στα Καλάβρυτα ήσαν και οι παρακάτω Κερτεζίτες.

-Κόντης Σπυρ. Κίμων / Δάσκαλος

-Νικολακόπουλος Παν. Χρήστ(ος) / Δάσκαλος

-Παπαχρυσάνθου Π. Γεώργ(ιος) / Έμπορος

Περίεργο είναι ότι οι Γερμανοί, ενώ πέρασαν 6,5 χλμ, έξω από την Κέρτεζη με άρματα, κατευθυνόμενοι από Τρίπολη προς Καλάβρυτα, δεν ήλθαν στο χωριό…

…Σε μία από τις εξορμήσεις που έκαναν οι Γερμανοί συνέλαβαν ένα νεαρό Κερτεζίτη, τον Ανδρέα Γεωργ. Κόντη, τον οποίο αργότερα τον απαγχόνισαν στα ψηλά αλώνια των Πατρών”^[10].

Ο απαγχονισμός έγινε μαζί με μια δεκαριά ακόμα στις 9 Μαΐου του 1944. Στην Πάτρα εκείνη την ημέρα τιμώνται ομαδικά μπροστά από ειδική μαρμάρινη στήλη που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά των Ψηλών Αλωνίων.

8. Ο Άρης Βελουχιώτης και παπα-Ανυπόμονος (π. Γερμανός Δημάκος) στην Κέρτεζη

“…Στις 22 Απριλίου 1944 ο Άρης Βελουχιώτη, Αρχικαπετάνιος της Ρούμελης με 30 αντάρτες, αποβιβάζεται σε ένα ερημικό μέρος της Αιγιαλείας^[11]. Από εκεί ο Άρης έφθασε στην Κέρτεζη. Το τμήμα του ήταν έφιππο και όλοι οι άνδρες του φορούσαν χαρακτηριστικούς μαύρους γούνινους σκούφους, κοζάκικου τύπου. Το βράδυ ο αντάρτης του Άρη καπετάν Ανυπόμονος, ιερωμένος (πατήρ Γερμανός, Ηγούμενος της Μονής Αγάθωνος Φθιώτιδος), μας μίλησε στην πλατεία του χωριού για τους σκοπούς του αγώνα.”^[12]

Το βράδυ φιλοξενήθηκαν από τον Κερτεζίτη αρχιαντάρτη στην περιοχή μας Μιχάλη Κωνσταντακόπουλο/«Μούγκαρη». Μάλιστα αυτός, διέσωσε νεαρό που έκανε προκλητική βόλτα στην πλατεία με κοστούμι και γραβάτα^[13], λέγοντας στον Άρη είναι ένας άμυαλος. Βεβαίως και δεν ήταν άμυαλος γιατί όλα τα στοιχεία δείχνουν κάποιον εκκολαπτόμενο «Χίτη», που στο τέλος κατέληξε στις Η.Π.Α..

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη. Είναι πλέον υπό σύνταξη εκπαιδευτικός (φυσικός, πτ. θεολογίας, ενεργός πολίτης, αρθρογράφος, συγγραφέας.

---

[1] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 109.

[2] Πηγή: Αγώνες και Νεκροί 1940-1945. Έκδοση Δ.Ι.Σ./1990. Το είδα: ΠΈΜΠΤΗ, 26 ΜΑΪ́ΟΥ 2011, http://koutroulis-spyros.blogspot.gr/2011/05/1913-2004-1940-41.html. Επίσης εδώ: http://www.tomtb.com/2015/11/04/ellhnoital-pol-apomn-aneyrizog-7741-2/

[3] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 110.

[4] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 110.

[5] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 110-111.

[6] Η Κέρτεζη είχε και μία μικρή ομάδα από «Χίτες». Φαίνεται ότι δεν έχασαν την ευκαιρία να επιδείξουν τα «πατριωτικά» αισθήματά τους. «Κάρφωσαν» τους αντάρτες στους κατοχείς της πατρίδας μας, παρά το αίμα που είχε ήδη χυθεί με το ΟΧΙ…

[7] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 111-112.

[8] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 112-113.

[9] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 113.

[10] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 117 και 119.

[11] Βλέπε Δ. Νικολή, Ιστορική πορεία του Ελληνικού Έθνους, Εθνική Αντίσταση 1941-1982, σελίς 273.

[12] Ανδρέας Χρυσ. Βορύλλας, ΚΕΡΤΕΖΗ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ…, ό. π., σελ. 120-121.

[13] Τις πληροφορίες τις πήρα τον φετινό Οκτώβρη του 2020 από το γιό του Θεόδωρο που ζει στην Πάτρα.